Κατανόηση της Επιλόχειας Κατάθλιψης

Τι έχω πάθει; Μόλις πρόσφατα γέννησα ένα όμορφο, υγιές μωρό. Θα έπρεπε να είμαι χαρούμενη και περήφανη, αλλά νιώθω πολύ καταβεβλημένη, ανήσυχη, ακόμη και θυμωμένη. Μήπως είμαι κακή μητέρα; Γιατί νιώθω τέτοια κατάθλιψη;

ΩΣ ΝΕΑ μητέρα, ίσως έχετε νιώσει αισθήματα όπως αυτά που περιγράφονται παραπάνω. Αν ναι, δεν είστε η μόνη. Υπολογίζεται ότι το 70 ως 80 τοις εκατό των νέων μητέρων νιώθουν κατά καιρούς τέτοια αισθήματα. Τι είναι, όμως, η επιλόχεια κατάθλιψη, και τι την προκαλεί; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Τι είδους υποστήριξη μπορούν να παράσχουν τα μέλη της οικογένειας και άλλοι;

Διαταραχές

Ο όρος «επιλόχεια κατάθλιψη» αναφέρεται σε καταθλιπτικά επεισόδια που παρουσιάζονται μετά τη γέννα. Καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να εμφανιστούν και μετά τη γέννηση οποιουδήποτε παιδιού, όχι μόνο του πρώτου, ή ακόμη και έπειτα από κάποια αποβολή ή τερματισμό μιας εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με την Υπηρεσία για την Υγεία των Γυναικών του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας των ΗΠΑ, τα συμπτώματα ποικίλλουν πολύ ως προς την ένταση.

Πολλές γυναίκες μετά τη γέννα νιώθουν μελαγχολία, η οποία χαρακτηρίζεται από ελαφριάς μορφής λύπη, ανησυχία, ευερεθιστότητα, μεταπτώσεις της διάθεσης και κόπωση. Αυτή η μελαγχολία θεωρείται φυσιολογική και διαρκεί λίγο​—συνήθως περνάει χωρίς ιατρική βοήθεια μέσα σε δέκα περίπου ημέρες μετά τη γέννα.

Ωστόσο, ο Αμερικανικός Σύλλογος Μαιευτικής και Γυναικολογίας υπολογίζει ότι, σε 1 στις 10 νέες μητέρες, αυτά τα αισθήματα κλιμακώνονται και διαρκούν πέρα από τις πρώτες λίγες ημέρες. Μπορεί μάλιστα να εκδηλώνονται αρκετούς μήνες μετά τη γέννα. Ίσως να οφείλονται σε προχωρημένη επιλόχεια κατάθλιψη, στην οποία τα αισθήματα λύπης, ανησυχίας ή απελπισίας είναι τόσο έντονα ώστε η νέα μητέρα δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις καθημερινές υποχρεώσεις της.

Επιπλέον, 1 ως 3 στις 1.000 νέες μητέρες υποφέρουν από μια ακόμη πιο σοβαρή μορφή κατάθλιψης, την επιλόχεια ψύχωση, κατά την οποία η μητέρα έχει ψευδαισθήσεις ή φαντασιώσεις που συνήθως αφορούν την πρόκληση βλάβης στον εαυτό της ή στο μωρό της. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση απαιτείται άμεση ιατρική φροντίδα.a

Αιτίες

Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς προκαλεί την επιλόχεια κατάθλιψη. Φαίνεται πως περιλαμβάνονται και σωματικοί και συναισθηματικοί παράγοντες. Ένας σωματικός παράγοντας ίσως είναι ότι τις πρώτες 24 ως 48 ώρες μετά τη γέννα, τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης πέφτουν απότομα σε τιμές χαμηλότερες από αυτές που ίσχυαν πριν από τη σύλληψη, προξενώντας απότομη αλλαγή στη φυσιολογία του σώματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, με τον ίδιο περίπου τρόπο με τον οποίο προκαλούνται αλλαγές στη διάθεση καθώς και ένταση πριν από την εμμηνόρροια. Τα επίπεδα των ορμονών που παράγονται από το θυρεοειδή πιθανώς να πέσουν και αυτά μετά τη γέννα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της κατάθλιψης. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι ερευνητές αποκαλούν την επιλόχεια κατάθλιψη «βιοχημική και ορμονική διαταραχή».

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ένα ιατρικό ενημερωτικό δελτίο, η επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται σε διατροφική ανισορροπία, ίσως σε ανεπάρκεια βιταμινών του συμπλέγματος Β.

Η κόπωση και η έλλειψη ύπνου μπορεί επίσης να παίζουν κάποιον ρόλο. Ο Δρ Στίβεν Α. Άλτσουλερ, ψυχίατρος στην Κλινική Μάγιο της Μινεσότα των ΗΠΑ, λέει: «Στο διάστημα λίγο μετά τη γέννα, η έλλειψη ενέργειας και η αϋπνία μπορεί να κάνουν τα μικρά προβλήματα να φαίνονται πολύ πιο μεγάλα. Μερικές γυναίκες ίσως απογοητεύονται διαπιστώνοντας ότι δυσκολεύονται να κάνουν πράγματα τα οποία έφερναν σε πέρας με ευκολία πριν από τη γέννα, όταν δεν ένιωθαν μελαγχολία και όταν κοιμούνταν καλά τα βράδια». Συναισθηματικοί παράγοντες όπως μια απρογραμμάτιστη εγκυμοσύνη, μια πρόωρη γέννα, η απώλεια της ελευθερίας, η ανησυχία για την εξωτερική εμφάνιση και η έλλειψη υποστήριξης μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην κατάθλιψη.

Εκτός αυτού, υπάρχουν αρκετοί κοινοί μύθοι γύρω από τη μητρότητα οι οποίοι μπορούν να συντελέσουν στο να νιώθει μια γυναίκα καταθλιμμένη και αποτυχημένη. Μερικοί από αυτούς είναι η άποψη ότι οι μητρικές ικανότητες είναι ενστικτώδεις, ότι το δέσιμο με το μωρό πρέπει να γίνεται αμέσως, ότι το μωρό θα είναι τέλειο και δεν θα κάνει ποτέ φασαρία και ότι η νέα μητέρα πρέπει να είναι άψογη. Στην πραγματική ζωή δεν ισχύει αυτό. Οι μητρικές ικανότητες μαθαίνονται, το δέσιμο με το μωρό συχνά απαιτεί χρόνο, η φροντίδα μερικών μωρών είναι ευκολότερη από ό,τι άλλων και καμία μητέρα δεν είναι τέλεια ούτε υπεράνθρωπος.

Αναγνωρίζεται

Μέχρι πρόσφατα, την επιλόχεια κατάθλιψη συνήθως δεν την έπαιρναν στα σοβαρά. Ο Δρ Λόρενς Κράκμαν επισημαίνει: «Στο παρελθόν, τα ζητήματα που σχετίζονταν με την ψυχική υγεία των γυναικών παραβλέπονταν και χαρακτηρίζονταν ως υστερικά συμπτώματα, ανάξια προσοχής. Το διαγνωστικό εγχειρίδιο (DSM IV) του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου δεν έχει αναγνωρίσει ποτέ πλήρως την ύπαρξη επιλόχειων ασθενειών και, ως αποτέλεσμα, οι γιατροί δεν έχουν λάβει ανάλογη εκπαίδευση ούτε υπάρχει αξιόπιστη πληροφόρηση. . . . Αντίθετα δε με ό,τι συνέβαινε πριν από 30 χρόνια, οι μητέρες συνήθως βγαίνουν από το νοσοκομείο μέσα σε 24 ώρες. Τα περισσότερα είδη επιλόχειας ψύχωσης, μελαγχολίας και κατάθλιψης εμφανίζονται τρεις με 14 μέρες μετά τη γέννα. Ως αποτέλεσμα, οι μητέρες βρίσκονται ήδη στο σπίτι και δεν παρακολουθούνται από ειδικούς που γνωρίζουν τα συμπτώματα».

Ωστόσο, σύμφωνα με τη Δρ Κάρολ Ε. Γουότκινς, του Ψυχιατρικού Συλλόγου της Βόρειας Κομητείας στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ, αν η επιλόχεια κατάθλιψη δεν διαγνωστεί ή δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια κατάθλιψη και σε δυσκολία στο δέσιμο με το μωρό. Οι καταθλιμμένες μητέρες μπορεί να αγνοούν παθητικά τις ανάγκες του μωρού ή, αντιθέτως, να χάνουν τον έλεγχο και να χρησιμοποιούν τη σωματική τιμωρία για να διαπαιδαγωγούν τα βρέφη τους. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γνωστική και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Λόγου χάρη, ένα άρθρο στο περιοδικό Ο Οικογενειακός Γιατρός στην Αμερική (American Family Physician) λέει ότι τα μικρά παιδιά των καταθλιμμένων μητέρων έχουν πιο χαμηλές επιδόσεις στα γνωστικά τεστ από ό,τι εκείνα των οποίων οι μητέρες δεν είχαν κατάθλιψη. Επιπρόσθετα, η επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα άλλα παιδιά και το σύζυγο.

Αντιμετώπιση

Τι μπορεί να γίνει; Μήπως πρέπει απλώς να κάνετε υπομονή μέχρι να περάσει; Είναι παρηγορητικό να γνωρίζετε πως έχει διαπιστωθεί ότι η επιλόχεια κατάθλιψη είναι και προσωρινή και θεραπεύσιμη.b Μολονότι η ξεκούραση και η υποστήριξη από την οικογένεια είναι ίσως τα μόνα πράγματα που χρειάζονται όταν τα συμπτώματα είναι ήπια, το βασικό στοιχείο που δείχνει την αναγκαιότητα ιατρικής φροντίδας είναι το αν η κατάθλιψη διαταράσσει την ικανότητά σας να επιτελείτε διάφορα πράγματα, λέει η Υπηρεσία για την Υγεία των Γυναικών.

Κοινοί τρόποι αντιμετώπισης είναι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα,c η συζήτηση με κάποιον ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας, η ορμονοθεραπεία ή ένας συνδυασμός αυτών, ανάλογα με τη σοβαρότητα της περίπτωσης. Η βρεφική φροντίδα τύπου «καγκουρό», ή αλλιώς δέρμα με δέρμα, μπορεί επίσης να καταπραΰνει τη μητρική κατάθλιψη.d Επιπλέον, υπάρχουν εναλλακτικές θεραπείες όπως τα βότανα, ο βελονισμός και η ομοιοπαθητική.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε προσωπικά να κάνετε για να τα βγάλετε πέρα. Ανάμεσα σε αυτά είναι το να τρώτε θρεπτικές τροφές (φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης), να αποφεύγετε την καφεΐνη, το αλκοόλ και τη ζάχαρη, να ασκείστε ήπια, και να παίρνετε έναν υπνάκο όταν κοιμάται το μωρό σας. Η Σοράγια, μια Χριστιανή μητέρα που έκλαιγε από το πρωί ως το βράδυ επί ημέρες αφότου γέννησε ένα υγιές κοριτσάκι, λέει πως αυτό που τη βοήθησε να ξεπεράσει την κατάθλιψη ήταν το ότι άρχισε το συντομότερο δυνατόν να ασχολείται με τις τακτικές δραστηριότητές της ως διακόνου των Μαρτύρων του Ιεχωβά.​—Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο για επιπρόσθετες συμβουλές.

Πώς Μπορούν να Βοηθήσουν οι Άλλοι;

Εφόσον ένας βασικός παράγοντας στην επιλόχεια κατάθλιψη είναι η έλλειψη κατάλληλης ανάπαυσης, οι άλλοι μπορούν να βοηθήσουν αναλαμβάνοντας μερικές από τις εργασίες του σπιτιού και συμμετέχοντας στη φροντίδα του παιδιού. Σύμφωνα με μελέτες, παρατηρούνται πολύ λιγότερα κρούσματα επιλόχειας κατάθλιψης εκεί όπου η διευρυμένη οικογένεια περιστοιχίζει τη μητέρα παρέχοντας υποστήριξη και καθοδήγηση. Πολλές φορές ένας τρόπος για να προσφέρει κάποιος μεγάλη βοήθεια είναι απλώς και μόνο το να ακούει με συμπόνια, καθησυχάζοντας τη νέα μητέρα και αποφεύγοντας κρίσεις και επικρίσεις. Να θυμάστε ότι η επιλόχεια κατάθλιψη είναι σωματική διαταραχή για την οποία δεν ευθύνεται το άτομο που πάσχει από αυτήν. Όπως επισημαίνει ο οργανισμός Μεταγεννητική Εκπαίδευση για Γονείς, «μια γυναίκα δεν μπορεί να κάνει τίποτα περισσότερο για να συνέλθει από ό,τι θα έκανε αν είχε γρίπη, διαβήτη ή καρδιοπάθεια».

Από όσα προαναφέραμε, φαίνεται ότι αν και η επιλόχεια περίοδος μπορεί να είναι μια θαυμάσια εποχή για τις νέες μητέρες, μπορεί επίσης να συνοδεύεται από ένταση. Η κατανόηση αυτού του γεγονότος μπορεί να μας βοηθήσει να παρέχουμε στις νέες μητέρες την αναγκαία υποστήριξη.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 23]

Συμβουλές για την Αντιμετώπιση της Επιλόχειας Κατάθλιψης

1. Μιλήστε σε κάποιον για τα αισθήματά σας, ιδιαίτερα σε άλλες μητέρες.

2. Ζητήστε από άλλους να σας βοηθήσουν στη φροντίδα του παιδιού, στο νοικοκυριό και σε άλλες δουλειές. Ζητήστε από το σύζυγό σας να βοηθήσει στο τάισμα του παιδιού τη νύχτα και στις δουλειές του σπιτιού.

3. Βρείτε χρόνο προκειμένου να κάνετε κάτι θετικό για τον εαυτό σας, ακόμη και για 15 λεπτά μόνο την ημέρα. Προσπαθήστε να διαβάσετε, να περπατήσετε, να απολαύσετε ένα χαλαρωτικό μπάνιο.

4. Ακόμη και αν μπορείτε να κάνετε μόνο ένα πράγμα σε οποιαδήποτε δεδομένη ημέρα, αυτό είναι θετικό βήμα. Ίσως υπάρχουν ημέρες κατά τις οποίες δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα. Προσπαθήστε να μη θυμώνετε με τον εαυτό σας όταν συμβαίνει αυτό.

5. Η απομόνωση συνήθως παρατείνει την κατάθλιψη. Ντυθείτε και βγείτε από το σπίτι, τουλάχιστον για λίγο κάθε ημέρα. Ο καθαρός αέρας και η αλλαγή παραστάσεων θα κάνουν πολύ καλό και σε εσάς και στο μωρό σας.

[Ευχαριστίες]

Με βάση την Αμερικανική Ακαδημία Οικογενειακών Γιατρών, τον Αμερικανικό Σύλλογο Μαιευτικής και Γυναικολογίας και την Υπηρεσία για την Υγεία των Γυναικών.