ΦΟΙΝΙΚΑΣ

[εβρ. κείμενο, ταμάρ· τόμερ (Κρ 4:5)· ελλ. κείμενο, φοίνιξ].

Ένα είδος φοίνικα, η χουρμαδιά (φοίνιξ ο δακτυλοφόρος [Phoenix dactylifera]), μολονότι συναντάται τώρα πια μόνο σε ορισμένα μέρη της Παλαιστίνης, κάποτε ήταν διαδεδομένο σε εκείνη την περιοχή και προφανώς αποτελούσε χαρακτηριστικό της γνώρισμα, όπως ήταν και εξακολουθεί να είναι γνώρισμα της Κοιλάδας του Νείλου στην Αίγυπτο. Μετά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Βεσπασιανός έκοψε πολλά νομίσματα που απεικόνιζαν μια γυναίκα να θρηνεί καθισμένη κάτω από έναν φοίνικα και έφεραν την επιγραφή IVDAEA CAPTA (Η Ιουδαία Κατακτημένη).—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 751.

Οι φοίνικες είναι συνυφασμένοι με τις οάσεις και αποτελούν ευπρόσδεκτο θέαμα για τους ταξιδιώτες της ερήμου, όπως αποτελούσαν και οι 70 φοίνικες δίπλα στις 12 πηγές νερού στην Αιλίμ, το δεύτερο σταθμό των Ισραηλιτών κατά την οδοιπορία τους μετά τη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας.—Εξ 15:27· Αρ 33:9

Στους Βιβλικούς χρόνους, οι φοίνικες ευδοκιμούσαν στην ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 516, 517 [x, 8]), καθώς και στα κατώτερα τμήματα της θερμής Κοιλάδας του Ιορδάνη, ενώ υπήρχαν σε ιδιαίτερη αφθονία γύρω από την Εν-γαδί (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Θ΄, 7 [i, 2]) και την Ιεριχώ, η οποία αποκαλούνταν «πόλη των φοινίκων». (Δευ 34:3· Κρ 1:16· 3:13· 2Χρ 28:15) Φύονταν επίσης στα υψίπεδα, όπως για παράδειγμα “ο φοίνικας της Δεββώρας” στην ορεινή περιοχή του Εφραΐμ. (Κρ 4:5) Το ότι υπήρχαν φοίνικες στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ είναι φανερό από το γεγονός ότι τα κλαδιά τους χρησιμοποιούνταν στη Γιορτή των Σκηνών (Λευ 23:40· Νε 8:15), αλλά χρησιμοποιήθηκαν και όταν ο Ιησούς εισήλθε στην πόλη. (Ιωα 12:12, 13) Η Θάμαρ (εβρ., ταμάρ), μια από τις πόλεις του Σολομώντα, είχε πάρει το όνομά της από το φοίνικα. (1Βα 9:17, 18) Επίσης, η γη της Τύρου και της Σιδώνας ονομάστηκε μεταγενέστερα Φοινίκη (Πρ 11:19· 15:3), ενώ στην Κρήτη υπήρχε πόλη με το όνομα Φοίνιξ.—Πρ 27:12.

Ο ψηλός, επιβλητικός φοίνικας, με τον ευθυτενή, ομοιόμορφο κορμό του που φτάνει σε ύψος τα 30 μ. και με έναν θύσανο από μακριά φτερωτά κλαδιά στην κορυφή, έχει εξαιρετική ομορφιά και χάρη. Τα κορίτσια πρέπει να χαίρονταν αν είχαν το όνομα Θάμαρ (εβρ., ταμάρ), όπως η νύφη του Ιούδα (Γε 38:6), η αδελφή του Αβεσσαλώμ (2Σα 13:1), αλλά και η κόρη του, η οποία περιγράφεται ως «γυναίκα με πανέμορφη εμφάνιση». (2Σα 14:27) Το ανάστημα της Σουλαμίτισσας κόρης παρομοιάστηκε με του φοίνικα και τα στήθη της με τα τσαμπιά του. (Ασμ 7:7, 8) Η σπειροειδής διάταξη των ινών στο ξύλο του φοίνικα προσδίδει επίσης στο δέντρο ασυνήθιστη ευκαμψία και δύναμη.

Ο φοίνικας φτάνει στην πλήρη καρποφορία του στην ηλικία των 10 ως 15 ετών και συνεχίζει να καρποφορεί σχεδόν επί εκατό χρόνια, μετά τα οποία σταδιακά φθίνει και τελικά πεθαίνει προς το τέλος του δεύτερου αιώνα. Η ετήσια σοδειά των χουρμάδων αναπτύσσεται σε τεράστια κρεμαστά τσαμπιά και συνήθως συλλέγεται το διάστημα Αυγούστου-Σεπτεμβρίου. Οι Άραβες λένε ότι οι χρήσεις του φοίνικα είναι όσες και οι ημέρες του έτους. Εκτός από τις πολλές χρήσεις του καρπού του, τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για να καλύπτονται οροφές και πλαϊνά σπιτιών, καθώς και για να κατασκευάζονται φράχτες, ψάθες, καλάθια, ακόμη δε και πιάτα. Από τις ίνες του φτιάχνονται σχοινιά και ξάρτια πλοίων. Οι πυρήνες των χουρμάδων, δηλαδή τα κουκούτσια τους, αλέθονται και χορηγούνται ως τροφή στις καμήλες. Από το δέντρο λαμβάνεται κερί, ζάχαρη, λάδι, τανίνη και ρητίνη, ενώ από το χυμό του παράγεται με απόσταξη ένα δυνατό ποτό που ονομάζεται αράκ.

Τα σκαλιστά λαξεύματα που παρίσταναν φοίνικες—δέντρα ευθυτενή, ωραία και καρποφόρα—αποτελούσαν κατάλληλη διακόσμηση για τους εσωτερικούς τοίχους και τις πόρτες του ναού του Σολομώντα (1Βα 6:29, 32, 35· 2Χρ 3:5), καθώς και για τα πλαϊνά των καροτσιών τα οποία χρησιμοποιούνταν στην υπηρεσία του ναού. (1Βα 7:36, 37) Ο Ιεζεκιήλ είδε απεικονίσεις φοινίκων να διακοσμούν τα πλευρικά υποστυλώματα των πυλών στο ναό του οράματός του, καθώς και τους εσωτερικούς τοίχους και τις πόρτες του ναού. (Ιεζ 40:16-37· 41:15-26) Επειδή είναι ευθυτενής, ψηλός και καρποφόρος, ο φοίνικας αποτέλεσε επίσης κατάλληλο σύμβολο του “δίκαιου ανθρώπου” που “έχει φυτευτεί στις αυλές του Ιεχωβά”.—Ψλ 92:12, 13.

Τα κλαδιά από φοίνικες που κρατούσε το πλήθος το οποίο χαιρέτιζε τον Ιησού ως “τον βασιλιά του Ισραήλ” (Ιωα 12:12, 13) προφανώς συμβόλιζαν τον αίνο αυτών των ανθρώπων καθώς και την υποταγή τους στο βασιλικό του αξίωμα. Παρόμοια, στα εδάφια Αποκάλυψη 7:9, 10, τα μέλη του “μεγάλου πλήθους” παρουσιάζονται να έχουν φοινικόκλαδα στα χέρια τους, καθώς αποδίδουν τη σωτηρία τους στον Θεό και στο Αρνί.