Σύγχρονη Ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά

Μέρος Γ΄—Επέκτασις της Οργανώσεως

ΛΟΓΩ της συνεχιζομένης επεκτάσεως του έργου της Εταιρίας που ιδρύθη στο 1881, παρέστη ανάγκη διοργανώσεώς της σε νόμιμο σωματείο. Μετά από μια κατάλληλη αίτησι, τελικά στις 13 Δεκεμβρίου 1884, ο Δικαστής Φ. Χ. Κόλλιερ του Δικαστηρίου Κοινών Αιτημάτων δια τον Δήμον Αλλεγκένης, Πενσυλβανίας, εχορήγησε ένα νόμιμο καταστατικό που κατεχωρήθη δεόντως στις 15 Δεκεμβρίου 1881, παρέχοντας έτσι στην Εταιρία νόμιμη υπόστασι.a Το αρχικό της σωματειακό όνομα, Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά της Σιών, άλλαξε στο 1896 με τροποποίησι επικυρωμένη από το δικαστήριο, κι έγινε με το σημερινό της όνομα, Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά. Ο γενικός σκοπός της Εταιρίας εκτίθεται στο Δεύτερο Άρθρο του Καταστατικού της:

«Σκοπός της συστάσεως του σωματείου είναι η διάδοσις Γραφικών αληθειών σε διάφορες γλώσσες με την έκδοσι φυλλαδίων, βιβλιαρίων, εφημερίδων, και άλλων θρησκευτικών εντύπων, και με τη χρήσι όλων των άλλων νομίμων μέσων, τα οποία το Συμβούλιο των Διευθυντών του, δεόντως συγκροτημένο, θα θεωρήση κατάλληλα για την προώθησι του σκοπού τούτου.»

Το καταστατικό προέβλεπε για ένα συμβούλιο από επτά διευθυντάς, οι τρεις από τους οποίους θα υπηρετούσαν ως αξιωματούχοι. Οι αρχικοί αξιωματούχοι ήσαν: Πρόεδρος, Κ. Τ. Ρώσσελ· Αντιπρόεδρος, Γουίλλιαμ Ι. Μαν· Γραμματεύς και Ταμίας, (Κυρία Κ. Τ.) Μαρία Φ. Ρώσσελ.b

Ενώ η Εταιρία είχε θέσει σε κυκλοφορία ένα δεμένο βιβλίο με τον τίτλο «Αυγή της Ημέρας» γραμμένο από έναν αρχικό μέτοχο, τον Ι. Χ. Πάτον, απεφασίσθη να γίνη ο Ρώσσελ συγγραφεύς ενός νέου βιβλίου που θα ωνομάζετο «Χαραυγή της Χιλιετηρίδος», το οποίον, μετά από πολλές δυσχέρειες, εκυκλοφόρησε στο 1886 ως 1 Τόμος μιας υποσχεμένης σειράς. Αργότερα ο τόμος αυτός έγινε γνωστός, ως 1 Τόμος των «Γραφικών Μελετών», καθώς και ως «Το Θείον Σχέδιον των Αιώνων». Διετέθησαν έξη εκατομμύρια και πλέον αντίτυπα σε διάστημα σαράντα ετών. Το βιβλίο αυτό εξέθετε σαφέστερα τα θέματα που είχαν εξηγηθή προηγουμένως στα βιβλία Τροφή για Σκεπτομένους Χριστιανούς και Διδασκαλίες της Σκηνής (που ωνομάσθη κατόπιν «Σκιές της Σκηνής»).c Τα δεκαέξη κεφάλαιά του (352 σελίδες) περιελάμβαναν και τα εξής: «Η Επάνοδος του Κυρίου Ημών», «Αντίλυτρον και Αποκατάστασις», «Σχέδιον των Αιώνων», και «Βασιλεία του Θεού». Το κεφάλαιον 15 «Η Ημέρα του Ιεχωβά», έδειχνε από πριν, με καταπληκτικό τρόπο, το μεγάλο έργον κηρύγματος που γίνεται τώρα.

«Η ‘Ημέρα του Ιεχωβά’ είναι το όνομα της χρονικής εκείνης περιόδου κατά την οποίαν πρόκειται να ‘ιδρυθή’ βαθμιαίως η βασιλεία του Θεού υπό τον Χριστόν ενώ οι βασιλείες του κόσμου τούτου θα παρέρχωνται και η δύναμις και επιρροή του Σατανά στους ανθρώπους θα περιορίζονται. Περιγράφεται παντού ως σκοτεινή ημέρα εντόνου ταραχής και στενοχωρίας και αμηχανίας του ανθρωπίνου γένους. . . . Ότι μερικοί από τους αγίους θα είναι ακόμη εν σαρκί, τουλάχιστον στη διάρκεια ενός μέρους του φλογερού αυτού καιρού, φαίνεται δυνατόν. Η θέσις των, όμως, θα διαφέρη από τη θέσι των άλλων, όχι τόσο κατά το ότι αυτοί θα διαφυλαχθούν θαυματουργικά, (αν και υπάρχει σαφής υπόσχεσις ότι ο άρτος και το ύδωρ των θα είναι βέβαια), αλλά κατά το γεγονός ότι αυτοί, ως διδαγμένοι από τον λόγον του Θεού, δεν θα αισθάνωνται την ίδια ανησυχία και τον ίδιον απέλπιδα φόβον που θα εξαπλωθή στον κόσμο. . . . Οι ταραχές αυτής της ‘Ημέρας του Ιεχωβά’ θα παράσχουν ευκαιρία για κήρυγμα των καλών αγγελιών του επικειμένου αγαθού, τέτοια ευκαιρία που σπάνια παρέχεται, και μακάριοι είναι εκείνοι που θ’ ακολουθήσουν τα ίχνη του Κυρίου, και θα είναι οι καλοί Σαμαρείται που θα επιδέσουν τις πληγές και θα εγχύσουν το έλαιον και τον οίνον της παρηγορίας και της ευφροσύνης.»d

Στο τέλος του 1880 είχαν ξεπεράσει τον χώρο των εγκαταστάσεων της Ρόμπινσον Στρητ 151 (που προηγουμένως ωνομάζετο Φέντεραλ Στρητ αρ. 44 και κατόπιν 40), της Αλλεγκένης της Πενσυλβανίας.e Απεφάσισαν να κτίσουν, και στο έτος 1889 μετεκόμισαν στο ιδιόκτητο μεγάλο, κομψό, τετραώροφο κτίριο που εστοίχισε 34.000 δολλάρια κι ευρίσκετο στους αριθμούς 58 και 60 (που έγιναν με τη νέα αρίθμησι αργότερα 610-614) της Αρτς Στρητ της Αλλεγκένης στη Βορεία Πλευρά του (Πίτσμπουργκ), περιείχε δε το κτίριο καταλύματα για μια μικρή «οικογένεια Βιβλικού Οίκου», τυπογραφεία, αίθουσες διεκπεραιώσεως, ένα χώρο συνελεύσεως για 200 άτομα περίπου, γραφείο, τμήμα εκδόσεων και προθήκη καταστήματος. Το κτίριο ωνομάσθη «Βιβλικός Οίκος».f Μετά από χρόνια, το συμβούλιο διευθυντών της Εταιρίας απεδέχθη τη δωρεά τίτλου ιδιοκτησίας σ’ αυτή την εγκατάστασι, εξετίμησε δε την καθαρή αξία του κτιρίου και όλο τον εφοδιασμό του σε 164.033,65 δολλάρια.g

Στο 1890 υπήρχαν περίπου 400 ενεργά μέλη της Εταιρίας. Η μόνη υπάρχουσα έκθεσις δείχνει ότι διετέθησαν 841.095 φυλλάδια, 395.000 επί πλέον αντίτυπα του περιοδικού Σκοπιά, και 85.000 δεμένα βιβλία Η Χαραυγή της Χιλιετηρίδος, μεταξύ του 1886 και του 1891.h

Παρεμπιπτόντως, ας λεχθή ότι στο Πίτσμπουργκ το 1954 η Εταιρία επεράτωσε ένα κτίριο στο Μπιγκελόου Μπούλεβαρντ, αριθμ. 4100, που χρησιμεύει τώρα ως το νομίμως ανεγνωρισμένο γραφείο του σωματείου Πενσυλβανίας (Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά) και ως αίθουσα Βασιλείας.i

ΣΤΑΣΙΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ (1890-1908)

Αφού η Εταιρία Σκοπιά των μαρτύρων του Ιεχωβά επέζησε εκπληκτικά από τον αγώνα της παιδικής της ηλικίας, οι παλαιές αποστάτιδες θρησκευτικές οργανώσεις άρχισαν να μισοκλείνουν τα μάτια τους, ‘ιδέτε! αυτή η “φωνή του χιλιασμού” δεν εσώπασε επάνω στους πόνους της γεννήσεώς της όπως όλες οι άλλες. Τι θράσος έχουν—αυτοί οι “Ρωσσελλισταί,” οι “Σπουδασταί της Γραφής” ή όπως αλλιώς τους ονομάσετε—στέκουν νεανίσκοι μιας οργανώσεως γεμάτοι αναίδεια για να προκαλέσουν και εκθέσουν εμάς τους “γεροντότερους”, τον χειροτονημένο και αναγνωρισμένο κλήρο του Χριστιανισμού! Η φωνή τους έγινε κάτι περισσότερο από απλός ψίθυρος· διότι τώρα λέγουν τολμηρά λόγια σε πολλά μέρη περί του ότι οι διδασκαλίες που κάνομε εμείς στους ανθρώπους δεν εναρμονίζονται με την Αγία Γραφή και ότι η στάσις μας ως εκπροσώπων του Χριστού είναι αλαζονική. Το έχουν παρακάμει· η Εταιρία Σκοπιά πρέπει να συντριβή τώρα πριν μεγαλώση πολύ ώστε να μην μπορούμε να τη χειρισθούμε.’

Με τέτοια αισθήματα, τα Προτεσταντικά στοιχεία του «Χριστιανισμού», σαν ένας ‘ωρυόμενος λέων με χαίτη’, ξεκίνησαν να επιτεθούν και να καταστρέψουν τη νεαρή όμοια με τον Σαμψών Εταιρία Σκοπιά. Αλλ’ οι σύγχρονοι «Σαμψωνικοί» μάρτυρες, στέκοντας υπέρ της αληθείας, είχαν το πνεύμα του Ιεχωβά που ενεργούσε επάνω τους για να κατασκιωπήσουν τον επιτιθέμενον αυτόν «λέοντα».—Κριτ. 14:5, 6.

Ησύχως και ασφαλώς, μέσω του περιοδικού Η Σκοπιά, των πολλών νέων Γραφικών φυλλαδίων της Εταιρίας και των δεμένων βιβλίων Γραφικών μελετών, που κυκλοφορούσαν σε ολοένα ευρύτερα εδάφη, η περισυλλογή των γνησίων κεχρισμένων του Ιεχωβά από τις αποστατημένες θρησκευτικές οργανώσεις προχωρούσε γοργά. Καθώς αυτοί συνεταυτίζοντο με νέες ακμάζουσες εκκλησίες, τους ανετίθετο βαθμηδόν η ευθύνη να κάμουν κάποιο κήρυγμα με τη διανομή του εντύπου αγγέλματος· στην αρχή να το κάνουν αυτό κατά περιωρισμένον τρόπο μεταξύ φίλων, και αργότερα δημοσία με ηυξημένο θάρρος. Η πίστις των και τα έργα του κηρύγματός των εξακολουθούσαν να αυξάνουν ανάλογα με την εγκατάλειψι εκ μέρους των της Βαβυλωνιακής θρησκευτικής σκέψεως για να εγκολπωθούν τη στερεή Γραφική αλήθεια. Τώρα έφθασαν να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει «τριάς»· ότι ο άνθρωπος δεν κατέχει «ψυχή αθάνατη», αλλά είναι ψυχή, και είναι θνητός· ότι ο μισθός της αμαρτίας είναι θάνατος, και όχι «αιώνια βάσανα σε πυρά άδου»· ότι το βάπτισμα με κατάδυσι είναι κατάλληλο· ότι όλοι όσοι είναι αφιερωμένοι στον ζώντα Θεόν και αποκυημένοι απ’ αυτόν με το άγιο πνεύμα του, πρέπει να είναι «πιστοί μέχρι θανάτου» ως ακόλουθοι του Υιού του, Χριστού Ιησού, για να μπουν στη βασιλεία των ουρανών, και ότι στη διάρκεια της χιλιετούς διακυβερνήσεως από τον Ιησούν Χριστόν, η γη θα φθάση σε μια κατάστασι Εδεμικού παραδείσου και θα γίνη κατάλληλη ως η αιώνια κατοικία του τελείου ανθρώπου. Τέτοιο ήταν το άγγελμα που άρχισε να κυκλοφορή σε εκατομμύρια εντύπων, φέρνοντας μια οχληρή αναταραχή στον κλήρο του «Χριστιανισμού».

Διό μέσου των ετών εξεδόθησαν από τον Κ. Τ. Ρώσσελ άλλοι πέντε δυνατά γραμμένοι τόμοι της σειράς των «Γραφικών Μελετών», ο καθένας τους δε έπαιξε το ρόλο του στη σύναξι και άλλων κεχρισμένων Χριστιανών και τη συνένωσί των με τη Βιβλική Εταιρία Σκοπιά. Ο 2 Τόμος με τίτλο Ο Καιρός Εστιν Εγγύς, εξεδόθη στο 1889· ο 3 Τόμος, Ελθέτω η Βασιλεία Σου, στο 1891· ο Δ΄ Τόμος Η Μάχη του Αρμαγεδδώνος (που αρχικά ελέγετο «Η Ημέρα της Εκδικήσεως»), στο 1897· ο Ε΄ Τόμος, Η Μεταξύ Θεού και Ανθρώπου Καταλλαγή, στο 1899· τελικά δε ο ΣΤ΄ Τόμος, Η Νέα Κτίσις, στο 1904. Ο συγγραφεύς είχε υποσχεθή και έβδομο τόμο, αλλά δεν επέζησε να τον γράψη.

Ιδιαίτερα από τις αρχές του 1880 οι εκδόσεις της Εταιρίας κυκλοφορούσαν στην Ευρώπη, όπου συνηθροίζοντο μικρές ομάδες σπουδαστών της Γραφής. Έτσι, στο έτος 1891 ο Ρώσσελ ως πρόεδρος της Εταιρίας έκαμε το πρώτο ταξίδι του στο Εξωτερικό για να διεγείρη και επεκτείνη το ενδιαφέρον σε χώρες έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Διετέθησαν δύο μήνες για την ιεραποστολική αυτή περιοδεία. Η συνοδεία του Ρώσσελ ανεχώρησε από τη Νέα Υόρκη για το Μπέλφαστ της Ιρλανδίας. Από εκεί, ύστερ’ από μια συνάθροισι με τους φίλους, επροχώρησαν να επισκεφθούν κι άλλες ομάδες και ιστορικούς τόπους της Σκωτίας, τη Γλασκώβη και το Εδιμβούργο· κατόπιν επεσκέφθησαν την Κοπεγχάγη της Δανίας· το Βερολίνο και τη Λειψία της Γερμανίας· τη Βιέννη της Αυστρίας· το Κίσενεβ της Ρωσίας· την Κωνσταντινούπολι της Τουρκίας· τας Αθήνας της Ελλάδος· την Ιερουσαλήμ της Παλαιστίνης· το Κάιρο της Αιγύπτου και τις πυραμίδες· τη Ρώμη της Ιταλίας· τη Βέρνη της Ελβετίας· το Παρίσι της Γαλλίας· τις Βρυξέλλες του Βελγίου· το Άμστερνταμ της Ολλανδίας· και κατόπιν πήγαν στο Λονδίνο και στο Λίβερπουλ, και στην καθεμιά απ’ αυτές τις πόλεις ο Ρώσσελ μίλησε σε 150 άτομα προτού επιστρέψη στη Νέα Υόρκη. Γι’ αυτή την περιοδεία εκθέτει τα εξής:

«Δεν είδαμε θύρα ανοιχτή για την αλήθεια στη Ρωσία . . . τίποτε που να μας ενθαρρύνη να ελπίσωμε για κάποιον θερισμό στην Ιταλία ή στην Τουρκία ή στην Αυστρία ή στη Γερμανία. . . . Οι Ιταλοί υπήρξαν επί τόσον καιρό κάτω από την ολέθρια επιρροή της Παπωσύνης, ώστε αυτοί, όπως και οι Γάλλοι, γοργά στρέφονται προς την απιστία . . . Αλλ’ η Νορβηγία, η Σουηδία, η Δανία, η Ελβετία, και ειδικά η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Σκωτία είναι εδάφη έτοιμα και αναμένουν το θερισμό.j

Στο Λονδίνο ιδρύθη μια αποθήκη εκδόσεων μετά την επίσκεψη του Ρώσσελ· κατόπιν δε στο 1900 ιδρύθη εκεί το πρώτο τμήμα της Εταιρίας στην Τζίπσυ Λαίιν 131, Φόρεστ Γκαίητ, Ανατολικό Λονδίνο.k

Επίσης μετά το ταξίδι, αυτό στο εξωτερικό, έγιναν διευθετήσεις για να γίνη έναρξις εκδόσεως διαφόρων βιβλίων και φυλλαδίων στη Γερμανική, στη Γαλλική, στη Σουηδική, στη Δανο-Νορβηγική, στην Πολωνική, στην Ελληνική, και αργότερα στην Ιταλική γλώσσα. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι η Σκοπιά, με το τεύχος της 1ης Ιανουαρίου 1892 (και επί πολλά έτη, ως το 1927,l τακτικά χωρίς διακοπή), άρχισε να δημοσιεύη σε κάθε τεύχος τα «Μαθήματα Διεθνούς Κυριακού Σχολείου» με τα οποία εγίνετο βραχεία με σχόλια μελέτη του «χρυσού χωρίου» που εξέλεγε το Προτεσταντικό θρησκευτικό δόγμα για κάθε προγραμματισμένο Κυριακό μάθημα.

«Υποβλητικές σκέψεις που προορίζονται να βοηθήσουν εκείνους από τους αναγνώστας μας που παρευρίσκονται σε Γραφικές τάξεις, όπου χρησιμοποιούνται αυτά τα μαθήματα· για να μπορούν να κατευθύνουν άλλους στην πληρότητα του Ευαγγελίου.»a

Τότε έγινε καταφανές ότι ήταν ανάγκη να γίνωνται συνελεύσεις σε διάφορα μέρη της χώρας εκτός από εκείνην που εγίνετο στο Πίτσμπουργκ με την τέλεσι της ετησίας Αναμνήσεως, όπως εσυνήθιζετο επί αρκετά έτη. Έτσι, στο 1893 διωργανώθη μια συνέλευσις στο Σικάγο, στις 20-24 Αυγούστου, όπου εγίνετο η Κολομβιανή Έκθεσις (παγκόσμια εμποροπανήγυρις) εκείνο το θέρος. Όσοι ταξίδεψαν στο Σικάγο για τη συνέλευσι εκείνη μπόρεσαν έτσι να επιτύχουν ειδική τιμή σιδηροδρομικού εισιτηρίου.

«Ο αριθμός των παρόντων ήταν περίπου 360. . . . Κατόπιν [της καθημερινής πρωινής προσευχής] έγινε μια ομιλία που διήρκεσε περίπου μιάμιση ώρα, ακολούθησε διακοπή για το γεύμα, μετά το οποίον, το απόγευμα, από τις 2 έως τις 5, αφιερώθη σε απαντήσεις ερωτήσεων δημοσία. Η τελευταία ημέρα αφιερώθη υπέρ του ευαγγελιστικού βιβλιοπωλικού έργου· την δε επομένη ημέρα μετά τη λήξι της Συνελεύσεως, μερικοί από τους πεπειραμένους τακτικούς βιβλιοπώλας [που λέγονται τώρα σκαπανείς] παρέμειναν μ’ εκείνους που είχαν λιγώτερη επιτυχία και τους αρχαρίους, κι έκαμαν μια σχολή τακτικών βιβλιοπωλών—δίνοντας οδηγίες, τονίζοντας τις καλές και κακές μεθόδους, τρόπους και εκφράσεις. . . [Παρευρίσκοντο περίπου 50 βιβλιοπώλαι.] Η Βαπτιστική Εκκλησία του Γολγοθά, του Σικάγου, πολύ φιλόφρονα μας παρεχώρησε τη χρήσι του βαπτιστηρίου της· και, συνολικά, εβδομήντα άτομα εσυμβόλισαν το βάπτισμά τους στο θάνατο Χριστού με τη βάπτισί τους στο νερό. Η αναλογία αρρένων και θηλέων αδελφών ήταν περίπου ίση, οι δε ηλικίες των ήσαν από 17 έως 70 ετών.»b

Πολλές επιστολές κατέφθαναν συνεχώς στο κεντρικό κτίριο της Εταιρίας που έδειχναν την εγκάρδια ανταπόκρισι εκείνων που εκλήθησαν να συνταυτισθούν ως κεχρισμένοι κήρυκες του ευαγγελίου του Ιεχωβά. Παρατίθεται κατωτέρω μια ενδιαφέρουσα επιστολή του 1894, χαρακτηριστική του περιεχομένου πολλών επιστολών που λαμβάνονται ακόμη από την Εταιρία ίσαμε σήμερα από άτομα καλής θελήσεως προς τον Ιεχωβά:

«Κύριοι: Εσωκλείστως θα εύρετε συναλλαγματικήν επί Νέας Υόρκης για το ποσόν 6,00 δολλαρίων και παρακαλώ να μου στέλετε το περιοδικό Σκοπιά της Σιών για ένα χρόνο, και αντίτυπα της Χαραυγής της Χιλιετηρίδος. Προς επεξήγησιν της παραγγελίας μου γι’ αυτή την ποσότητα βιβλίων, επιθυμώ να πω ότι πριν δύο μήνες περίπου, δύο νεαρές κυρίες [Σκαπανείς της Σκοπιάς] ήλθαν στο [δικηγορικό] γραφείο μου πουλώντας αυτά τα βιβλία. Ήμουν πολύ απασχολημένος όταν αυτές παρουσίασαν την κάρτα τους· και, επειδή ήσαν κυρίες που πουλούσαν βιβλία, αγόρασα τους τρεις τόμους, σκεπτόμενος ότι μ’ αυτό τον τρόπο τις βοηθούσα οικονομικώς. Από τότε συνεπέρανα ότι αυτές οι κυρίες μου έφεραν ‘ευαγγέλια μεγάλης χαράς.’ Επήρα τα βιβλία στο σπίτι μου, και δεν έδωσα πολλή σημασία μέχρι προ ολίγων εβδομάδων, οπότε μου δόθηκε λίγος καιρός και άρχισα να διαβάζω τον πρώτο τόμο, ήταν δε τόσο ενδιαφέρων ώστε δεν μπορούσα να σταματήσω. Το αποτέλεσμα είναι ότι η αγαπημένη μου γυναίκα κι εγώ εδιαβάσαμε αυτά τα βιβλία με πολύ ενδιαφέρον, θεωρούμεν δε ως παρά Θεού και μεγάλη ευλογία το ότι είχαμε την ευκαιρία να έλθωμε σε επαφή μ’ αυτά. Τα βιβλία αυτά αποτελούν πράγματι ‘χείρα βοηθείας’ προς μελέτην της Αγίας Γραφής. Οι μεγάλες αλήθειες που αποκαλύπτονται με τη μελέτη αυτής της σειράς ανέτρεψαν απλώς τις επίγειες φιλοδοξίες μας· κατανοώντας δε ως ένα βαθμό τουλάχιστον, τη μεγάλη ευκαιρία να κάμωμε κάτι υπέρ του Χριστού, σκοπεύομε να επωφεληθούμε απ’ αυτή την ευκαιρία διανέμοντας αυτά τα βιβλία, πρώτα μεταξύ των πλησιεστέρων συγγενών και φίλων, και ύστερα μεταξύ των πτωχών που επιθυμούν να τα διαβάσουν και δεν μπορούν να τα αγοράσουν· γι’ αυτό επιθυμούμε να έχωμε τα επί πλέον αυτά αντίτυπα. Διατελώ, κλπ.»c

Η επιστολή αυτή υπεγράφετο από τον δικηγόρον, Ι. Φ. Ρόδερφορδ, ο οποίος μετά δώδεκα έτη αφιερώθηκε στον Θεό και μπήκε στην ολοχρόνια υπηρεσία στα κεντρικά γραφεία του Πίτσμπουργκ ή στον «Βιβλικόν Οίκον» ως νομικός σύμβουλος της Εταιρίας, για να γίνη αργότερα, στο 1917, ο δεύτερος πρόεδρος της Εταιρίας μετά τον θάνατο του Ρώσσελ.

(Ακολουθεί)

[Υποσημειώσεις]