Η Σοφία Είναι με τους Ταπεινούς
ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ να διαφύγετε πολλές από τις παγίδες και στενοχώριες της ζωής; Θα θέλατε ν’ αποφύγετε το να θίξετε τους άλλους χωρίς να υπάρχη ανάγκη, αλλά μάλλον να είσθε αγαπητός σ’ αυτούς; Και πάνω απ’ όλα, θα θέλατε να μειώσετε την πιθανότητα να διαπράξετε σφάλμα στο Δημιουργό σας; Τότε καλλιεργήστε την αρετή της ταπεινοφροσύνης, διότι αυτή πολύ θα σας βοηθήση σ’ όλες αυτές τις απόψεις.
Πολλά έχουν γραφή για να εξυμνήσουν την ταπεινοφροσύνη. Το καλύτερο, όμως, απ’ όλα σ’ αυτό το θέμα βρίσκεται στο Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή. Με παραγγέλματα και παραδείγματα—που δείχνουν και τα καλά αποτελέσματα του να είναι κανείς ταπεινός και το κακό που προκύπτει από την έλλειψι της ταπεινοφροσύνης—η Γραφή μάς διδάσκει την αρετή του να είμεθα ταπεινοί.
Οι λέξεις «ταπεινότης» και «ταπεινός» έχουν διάφορες σημασίες, τρεις από τις οποίες χρησιμοποιούνται γενικώτερα. Μια σημασία του ταπεινού σχετίζεται με το μέγεθος. Μιλούμε για ένα ταπεινό εισόδημα, μια ταπεινή κατοικία ή μια ταπεινή Αίθουσα Βασιλείας. Μ’ αυτή την έννοια, ταπεινός σημαίνει εκείνος που είναι μετριόφρων και χωρίς φιλοδοξίες. Στην αρχή τα πράγματα δεν είναι συνήθως πολύ μεγάλα και γι’ αυτό ο Θεός ρώτησε τους Ιουδαίους που επέστρεψαν από τη Βαβυλωνιακή αιχμαλωσία: «Τις κατεφρόνησε την ημέραν των μικρών πραγμάτων;» Η ανοικοδόμησις του ναού του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ είχε μια ταπεινή έναρξι, αλλά δεν έπρεπε να καταφρονηθή. Άλλως τε, περιελάμβανε την αγνή λατρεία του Ιεχωβά Θεού.—Ζαχ. 4:10.
Οι λέξεις «ταπεινός» και «ταπεινότης» χρησιμοποιούνται, επίσης, με την έννοια της αγνότητας, της ευπρέπειας και της σεμνότητας. Γενικά οι άνθρωποι είναι ανάγκη να φυλάγωνται από άσεμνους λόγους, οι γυναίκες από άσεμνη αμφίεσι. Όταν ο απόστολος Παύλος συμβούλευσε τις γυναίκες να ντύνωνται με την πρέπουσα ταπεινότητα, χρησιμοποίησε τον όρο αιδώ με αυτή την έννοια: «Ωσαύτως και αι γυναίκες με στολήν σεμνήν, με αιδώ και σωφροσύνην να στολίζωσιν εαυτάς.» Η λέξις «αιδώς» προέρχεται από μια ρίζα, που ενέχει τη σκέψι ενός που χαμηλώνει τα μάτια του ή που είναι ντροπαλός. Η χορευτική εξαλωσύνη των μοντέρνων χορών αντιπροσωπεύει το άκρως αντίθετο αυτού του είδους της ταπεινότητας.—1 Τιμ. 2:9.
Η τρίτη κοινή σημασία που αποδίδεται στη λέξι ταπεινότητα και εκείνη με την οποία ασχολούμεθα ειδικά σ’ αυτή τη μελέτη, είναι «η επίγνωσις των περιορισμών που έχει ένα άτομο· η αποφυγή κάθε υπερβολικής αυτοπεποιθήσεως· η έλλειψις ματαιοδοξίας ή υπεροψίας.» Το να είναι κανείς ταπεινός μ’ αυτή την έννοια σημαίνει να έχη μια «περιωρισμένη και όχι υπερβολική εκτίμησι των ικανοτήτων ή της αξίας του.» (Ουέμπστερ) Σημαίνει να δείχνη επιφυλακτικότητα που είναι ακριβώς αντίθετο της υπερβολικής υπερηφάνειας: « Όπου εισέλθη υπερηφανία, εισέρχεται και καταισχύνη· η δε σοφία είναι μετά των ταπεινών.»—Παρ. 11:2.
Η Εβραϊκή λέξις, που αποδίδεται εδώ «ταπεινός,» βρίσκεται, επίσης και στο εδάφιο Μιχαίας 6:8. Η Γραφή Σονσίνο για τη φράσι αυτή «να περιπατής ταπεινώς» λέγει τα εξής: «Είναι επιφυλακτικός κανείς ν’ αμφισβητήση μια φράσι που έχει βαθιά βυθισθή στο θρησκευτικό αίσθημα του ανθρώπινου γένους· ωστόσο είναι αμφίβολο αν το ταπεινώς είναι μια ικανοποιητική μετάφρασις από το Εβραϊκό. Στη Γραφή η ρίζα τσάνα βρίσκεται μόνον εδώ και στο εδάφιο Παροιμίες 11:2 (αλλού χρησιμοποιείται η λέξις ανάβ για να εκφράση ταπεινότητα). Το λεξικό στρέφεται στη Ραββινική Εβραϊκή για τη διευκρίνισι της σημασίας, και η λέξις εκεί σημαίνει ‘μετριοφροσύνη,’ . . . » Αλλ’ είναι «μετριοφροσύνη» με την έννοια της ευπρέπειας και της σεμνότητας, όπως προχωρώντας λέει το Ραββινικό Εβραϊκό κείμενο; Όχι, διότι τα συμφραζόμενα του εδαφίου Μιχαίας 6:8 φανερώνουν ότι εδώ, όπως και στο εδάφιο Παροιμίες 11:2, εκείνο που τονίζεται δεν είναι η μετριοφροσύνη με την έννοια της σεμνότητας και κοσμιότητας, αλλά μετριοφροσύνη με την έννοια της επιγνώσεως των περιορισμών του ατόμου, της σχέσεως του ατόμου προς τον Πλάστη του. Έτσι λοιπόν σωστά, και ίσως μοναδικά, η Μετάφρασις Νέου Κόσμου λέει: «Αυτός σοι είπεν, ω γήινε άνθρωπε, τι είναι καλόν. Και τι ζητεί ο Ιεχωβά παρά σου, ειμή να πράττης το δίκαιον και να αγαπάς έλεος και να ήσαι ταπεινός όταν περιπατής μετά του Θεού σου;»
ΜΕΤΡΙΟΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΣ
Μετριοφροσύνη και ταπεινότης είναι στενά συνδεδεμένα, αλλά δεν σημαίνουν το ίδιο. Το αντίθετο της ταπεινότητας είναι η υπερηφάνεια· το αντίθετο της μετριοφροσύνης είναι η πολλή υπεροψία, η ματαιοδοξία και η αλαζονεία.
Η μετριοφροσύνη μπορεί να λεχθή ότι είναι μια άποψις της ταπεινότητας, η οποία είναι η πιο βασική ιδιότης. Ένα ταπεινό άτομο, που έχει καλή νόησι, που είναι συνετό, που χρησιμοποιεί έναν υγιαίνοντα νου θα είναι, επίσης, μετριόφρον. Ένα ταπεινό άτομο δεν θα αποστραφή τις υποδείξεις ή την κριτική, αλλ’ ένα μετριόφρον άτομο είναι πιθανό να ρωτήση, Πού μπορώ να βελτιωθώ; Έχετε τίποτα να προσφέρετε;
Εφόσον μετριοφροσύνη σημαίνει επίγνωσις των περιορισμών ενός ατόμου, είναι μια ιδιότης ατόμων που είναι περιωρισμένα. Όλα τα πλάσματα έχουν τους περιορισμούς τους και επομένως η μετριοφροσύνη τους αρμόζει. Αλλ’ ο Δημιουργός, ως απέραντος, δεν έχει περιορισμούς, και γι’ αυτό πουθενά δεν διαβάζομε στο Λόγο του για ένα τέτοιο πράγμα, αλλά διαβάζομε για την αγαθότητά του: «Και η αγαθότης σου με εμεγάλυνεν.» «Τις ως Ιεχωβά ο Θεός ημών; Ο εν υψηλοίς· ο συγκαταβαίνων δια να επιβλέπη τα εν τω ουρανώ και τα εν τη γη.»—Ψαλμ. 18:35· 113:5, 6, ΜΝΚ.
Μήπως σημαίνει αυτό ότι ο Θεός στερείται μετριοφροσύνης; Όχι, διόλου. Σημαίνει απλώς ότι η μετριοφροσύνη είναι μια αρετή που δεν έχει εφαρμογή σ’ αυτόν.
Η μετριοφροσύνη, ως μορφή ταπεινότητας, που περιέχει υγιαίνοντα στοχασμό, υπονοείται στη συμβουλή του Παύλου προς Ρωμαίους: «Διότι λέγω . . . προς πάντα όστις είναι μεταξύ σας, να μη φρονή υψηλότερα παρ ό,τι πρέπει να φρονή, αλλά να φρονή ώστε να σωφρονή» Ναι, ακριβώς όπως είναι ανάγκη ν’ αγαπούμε τον εαυτό μας, κι ωστόσο να μην τον αγαπούμε πάρα πολύ, έτσι είναι ανάγκη και να σκεπτώμεθα κάτι για τον εαυτό μας, αλλ’ όχι και πάρα πολλά.—Ρωμ. 12:3.
Για να εκτιμήσωμε τη διαφορά μεταξύ μετριοφροσύνης και ταπεινοφροσύνης μας βοηθεί το Γραφικό υπόμνημα, που δείχνει ότι, ενώ οι πιστοί δούλοι του Θεού ήσαν πάντοτε ταπεινοί, μερικές φορές έσφαλλαν ως προς το να είναι μετριόφρονες. Πρώτα πρώτα, μπορεί να έσφαλλαν, επειδή δεν γνώριζαν τις αδυναμίες τους. Ο απόστολος Πέτρος ήταν βέβαια ταπεινός άνθρωπος, αλλ’ ωστόσο κατ’ επανάληψιν σκέφθηκε να διορθώση εκείνο που ο τέλειος Διδάσκαλός του είπε και έπραξε. Την έλλειψι μετριοφροσύνης του ιδιαίτερα την έδειξε, όταν είπε: «Και εάν πάντες σκανδαλισθώσιν, εγώ όμως ουχί.» Ταπεινός ήταν, αλλ’ έσφαλλε ως προς τη μετριοφροσύνη, διότι δεν ήταν ενήμερος των περιορισμών του.—Μάρκ. 14:29.
Κατά καιρούς, η μεγάλη πίεσις μπορεί να κάνη έναν ταπεινό δούλο του Θεού να σφάλη σ’ αυτό το ζήτημα. Ο Μωυσής, μολονότι ήταν ο πιο πράος άνθρωπος σ’ όλη τη γη, σε μια περίπτωσι, όταν αντιμετώπισε μια σκληρή δοκιμασία υπερηφανεύθηκε πάρα πολύ: «Ακούσατε τώρα, σεις οι απειθείς· να σας εκβάλωμεν ύδωρ εκ της πέτρας ταύτης;» Ο Θεός έκρινε σοβαρά το σφάλμα του Μωυσέως: ‘Επειδή δεν . . . με αγιάσατε έμπροσθεν των υιών Ισραήλ,’ αλλά χωρίς μετριοφροσύνη ελάβατε τον έπαινον για τον εαυτό σας, «δεν θέλετε φέρει την συναγωγήν ταύτην» στη Γη της Επαγγελίας.—Αριθ. 20:10, 12.
Ο ΘΕΟΣ ΕΥΝΟΕΙ ΤΟΥΣ ΤΑΠΕΙΝΟΥΣ
Γιατί λέγεται ότι «η σοφία είναι μετά των ταπεινών;» Πρώτα απ’ όλα, διότι ο Ιεχωβά Θεός μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιήση εκείνους, που είναι ταπεινοί, που δεν εμπιστεύονται στον εαυτό τους, που είναι ενήμεροι των περιωρισμένων ικανοτήτων τους. Αυτά τα άτομα δεν αποσπούν την προσοχή από τον Ιεχωβά Θεό στον εαυτό τους, και είναι πιθανώτερο ν’ αποβλέπουν στον Ιεχωβά Θεό για καθοδηγία κι ενίσχυσι.
Όπως πρέπει ν’ αναμένεται, ο Ιησούς Χριστός αποτελεί το πιο εξέχον παράδειγμα ταπεινοφροσύνης που βρίσκεται στις Γραφές. Γι’ αυτό ο Πατέρας του μπόρεσε ν’ αναθέση τόσο πολλά πράγματα στα χέρια του. Μολονότι κανείς δεν μπορούσε να τον επικρίνη για αμαρτία και ο Θεός έκαμε αυτόν να είναι η μόνη οδός για να τον πλησιάση κανείς, ο Ιησούς παρέμεινε ταπεινός, δίνοντας πάντοτε τη δόξα στον Πατέρα του: «Τι με λέγεις αγαθόν; Ουδείς αγαθός ειμή εις ο Θεός.» «Δεν δύναται ο Υιός να πράττη ουδέν αφ’ εαυτού.» «Δεν ζητώ το θέλημα το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμψαντός με.»—Λουκ. 18:18, 19· Ιωάν. 5:19, 30· 8:46· 14:6.
Ο Μωυσής, που προεσκίαζε τον Ιησού Χριστό, ήταν επίσης γενικά ταπεινός. Πραγματικά, ήταν πάρα πολύ ενήμερος των περιωρισμένων ικανοτήτων του. (Έξοδ. 3:11, 12· 4:10-13) Ο Γεδεών είχε την ίδια διανοητική διάθεσι: «Ω Ιεχωβά, με τι θέλω σώσει τον Ισραήλ; Ιδού, η οικογένειά μου είναι η ταπεινοτέρα μεταξύ του Μανασσή, και εγώ ο μικρότερος εν τω οίκω του πατρός μου.» Η αλαζονεία του Βασιλέως Σαούλ τον έκανε να έχη κακό τέλος, αλλά στην αρχή ήταν μετριόφρων: «Ενώ συ ήσο μικρός έμπροσθεν των οφθαλμών σου, δεν έγεινες η κεφαλή των φυλών του Ισραήλ, και σε έχρισεν ο Ιεχωβά βασιλέα επί τον Ισραήλ;»—Κριτ. 6:15, ΜΝΚ· 1 Σαμ. 15:17, ΜΝΚ.
Ο Βασιλεύς Σολομών, επίσης, ξεκίνησε με ταπεινοφροσύνη: «Κύριε Θεέ μου, συ έκαμες τον δούλον σου βασιλέα αντί Δαβίδ του πατρός μου· και εγώ είμαι παιδάριον μικρόν· δεν εξεύρω πώς να εξέρχωμαι και να εισέρχωμαι.» Ο Ιερεμίας, όταν απεστάλη ως προφήτης στα έθνη, εκφράσθηκε με τον ίδιο τρόπο: «Ω, Ιεχωβά Θεέ, ιδού δεν εξεύρω να λαλήσω· διότι είμαι παιδίον.» Ας σημειωθή ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο Ιεχωβά Θεός συμπλήρωνε τις ελλείψεις τους και τους έδινε ενθάρρυνσι.—1 Βασ. 3:7· Ιερ. 1:6, ΜΝΚ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ταπεινοφροσύνη είναι ένα προσόν στις σχέσεις μας με τον Δημιουργό μας. Εκείνον που ο Θεός θα χρησιμοποιήση πληρέστερα πρέπει «να περιπατή ταπεινώς» μαζί Του. Αληθινά, είναι αξιέπαινο πράγμα να επιζητή κανείς τη θέσι του επισκόπου, αλλ’ αυτό πρέπει να γίνεται, όχι με φιλοδοξία, αλλά με την πρέπουσα επίγνωσι των περιωρισμένων ικανοτήτων που έχει το άτομο.—1 Τιμ. 3:1.
Η ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΝΕΙ ΦΙΛΟΥΣ
Η σοφία, επίσης, είναι με τους ταπεινούς, διότι η ταπεινοφροσύνη βοηθεί στην αποφυγή πταισμάτων και στην απόκτησι φίλων. Λίγα πράγματα επιδρούν τόσο οχληρά στους άλλους όσο η έλλειψις ταπεινοφροσύνης, και λίγα πράγματα αντισταθμίζουν την καλή θέλησι όσο η ταπεινοφροσύνη. Ένας που μεγαλαυχεί πολύ σπεύδει να εισχωρήση στα δικαιώματα των άλλων κι έτσι εγείρει φόβο και ανταγωνισμό. Ένας που δεν είναι ενήμερος των περιορισμών του, θα παρενοχλή τους άλλους. Αν είμεθα ταπεινοί, δεν θα μιλούμε πάρα πολύ, δεν θα μονοπωλούμε τις συνομιλίες, δεν θα υπερβαίνωμε το χρόνο όταν δίνωμε μια προγραμματισμένη ομιλία. Επίσης, δεν θα είμεθα σκληροί, τραχείς ή να φωνάζωμε χωρίς λόγο, αλλ’ ο ίδιος ο τόνος της φωνής μας θα είναι μετριοπαθής.
Επίσης, δεν θα αποξενώνωμε τους γνωστούς μας, εγείροντας φθόνο, ανταγωνισμό ή το πνεύμα της άμιλλας με τους γείτονές μας με λόγο ή πράξι. Μάλλον, θα είμεθα ταπεινόφρονες στα ρούχα που φοράμε, στο αυτοκίνητο που οδηγούμε και στο σπίτι που έχομε. Δεν θα επισύρωμε την προσοχή στα κατορθώματά μας, είτε στην εργασία μας, είτε σε αθλήματα, είτε σε τέχνες, είτε στη Χριστιανική διακονία, όπως μας υπενθυμίζουν οι παροιμίες: «Δεν είναι ένδοξον να ζητή [τις] την ιδίαν αυτού δόξαν.» «Ας σε επαινή άλλος και μη το στόμα σου· ξένος, και μη τα χείλη σου.» Ο ταπεινός άνθρωπος δεν σαλπίζει για να επισύρη την προσοχή στα καλά του έργα, αλλά θα φυλάξη το δεξί του χέρι από το να γνωρίση τι κάνει το αριστερό του.—Παρ. 25:27· 27:2· Ματθ. 6:1-6.
Μπορούμε ακόμη να ειρηνεύωμε με φιλόδοξους αντιπάλους παρεκλίνοντας από την οδό μας για να δείξωμε ταπεινοφροσύνη. Αυτό έκαμε ο Γεδεών, όταν οι Εφραϊμίτες «ελογομάχησαν σφόδρα μετ’ αυτού.» Καθησύχασε την ταραχή τους λέγοντας: «Τι. έκαμα τώρα ως προς εσάς; . . . Παρέδωκεν ο Θεός εις τας χείρας σας τους αρχηγούς του Μαδιάμ.» Η ταπεινοφροσύνη του Γεδεών τους αφώπλισε, διότι «το πνεύμα αυτών ησύχασε προς αυτόν, ότε ελάλησε τον λόγον τούτον.»—Κριτ. 8:1-3.
Η ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΙΣ
Η ταπεινοφροσύνη είναι επίσης η πορεία της σοφίας διότι ενεργεί ως προφύλαξις. Εν πρώτοις, βοηθεί στην προστασία από τις παγίδες του Διαβόλου. Αν ο Ιησούς δεν ήταν ταπεινός, θα ήταν δυνατόν να υποχωρήση σ’ έναν από τους πειρασμούς τον Σατανά. Ο Σατανάς παγίδευσε πολλούς στη μεταποστολική Χριστιανική εκκλησία, λόγω ελλείψεως ταπεινοφροσύνης απ’ αυτούς.
Η ταπεινοφροσύνη προστατεύει επίσης κι από τους πειρασμούς που φέρνει ο κόσμος. Ούτε ο Γεδεών ούτε ο Ιησούς επέτρεψαν στο λαό να τους κάνουν βασιλείς. Ένα λιγότερο ταπεινό άτομο θα υπέκυπτε. Η ταπεινοφροσύνη προστατεύει ένα άτομο από την κοσμική επιθυμίαν των οφθαλμών και την αλαζονείαν του βίου.—1 Ιωάν. 2:16.
Η ταπεινοφροσύνη, επίσης, μας προστατεύει κι από τις δικές μας αδυναμίες. Μας φυλάττει από το ν’ απατηθούμε αποβλέποντας πολύ ψηλά στις φιλοδοξίες ή τους σκοπούς μας. Οι δύο μαθητές που παρεκάλεσαν να καθήσουν στα δεξιά κι αριστερά του Ιησού στη βασιλεία του απογοητεύθηκαν και χρειάσθηκε να τους πη ο Ιησούς: «Δεν εξεύρετε τι ζητείτε.»—Μάρκ. 10:38.
Η ταπεινοφροσύνη μας φυλάττει από το να επηρεασθούμε χωρίς λόγο είτε από δημόσιο έπαινο είτε από δημόσια επίκρισι. Κάνει ευκολώτερο για τα παιδιά να είναι ευπειθή στους γονείς τους· οι γυναίκες στους συζύγους τους· τα μέλη μιας εκκλησίας στους επισκόπους τους. Η ταπεινοφροσύνη μας φυλάττει από το να καυχηθούμε για την αύριο. Μας φυλάττει, επίσης, από άσκοπη στενοχώρια, όπως όταν έχωμε κατά νου να λάβωμε την πιο εξέχουσα θέσι σ’ ένα γεύμα και χρειασθή κατόπιν να την παραχωρήσωμε σ’ έναν πιο διακεκριμένο από μας.—Λουκ. 14:8-10.
Αληθινά «η σοφία είναι μετά των ταπεινών,» και ο Λόγος του Θεού μάς δίνει πολλές συμβουλές για την ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη μας κάνει κατάλληλους για να μας χρησιμοποιή περισσότερο ο Δημιουργός μας, συντελεί σε καλύτερες σχέσεις με τον συνάνθρωπό μας, μας προφυλάσσει από τους πειρασμούς του Σατανά, του κόσμου και της σάρκας και μας βοηθεί ν’ αποφεύγωμε άσκοπες απογοητεύσεις, απάτες και στενοχώριες. Κάμετε λοιπόν φίλους με ταπεινοφροσύνη. Ενδυθήτε την ταπεινοφροσύνη.