Ένας Τρισυπόστατος Θεός;

Η Τριάδα—χωρίς αμφιβολία γνωρίζετε γι’ αυτή, γιατί το δόγμα αυτό διδάσκεται σ’ όλο το λεγόμενο Χριστιανικό κόσμο. Πόσο σπουδαίο είναι στη διδασκαλία των εκκλησιών; Και το πιο σημαντικό, τι αποκαλύπτει ο Λόγος του Θεού, η Βίβλος, για το αν υπάρχει ένας θεός με τρία πρόσωπα;

«Η Τριάδα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να δηλώσει την κεντρική διδασκαλία της Χριστιανικής θρησκείας—την αλήθεια ότι ο Θεός αποτελείται από Τρία Πρόσωπα. . . . Έτσι, σύμφωνα με τα λόγια του Συμβόλου Πίστης του Αθανασίου: ‘Ο Πατέρας είναι ο Θεός, ο Γιος είναι ο Θεός, και το Άγιο Πνεύμα είναι ο Θεός, κι όμως δεν υπάρχουν τρεις Θεοί αλλά ένας Θεός’. . . . Αυτή, όπως διδάσκει η Εκκλησία, είναι η αποκάλυψη σχετικά με τη φύση του Θεού την οποία ο Ιησούς Χριστός, ο Γιος του Θεού, ήρθε πάνω στη γη για να την διδάξει στον κόσμο: και αυτή την παρουσιάζει η Εκκλησία στον άνθρωπο σαν το θεμέλιο ολόκληρου του δογματικού της συστήματος».—Καθολική Εγκυκλοπαίδεια.

Το δόγμα της Τριάδας όχι μόνο είναι «το θεμέλιο ολόκληρου του δογματικού συστήματος» της Καθολικής Εκκλησίας αλλά αποτελεί και τη βάση για να γίνει κανείς μέλος στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών. Πραγματικά, η Τριάδα μπορεί να ειπωθεί ότι είναι «η κεντρική διδασκαλία» των θρησκειών του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου—των Καθολικών, των Ορθοδόξων και των Προτεσταντών. Αλλά είναι αυτή η διδασκαλία «η αλήθεια», όπως ισχυρίζεται Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια;

Θεολογία, Όχι Διδασκαλία της Γραφής

Στο άρθρο του «Τριάδα», ένα Προτεσταντικό έργο ( Το Εικονογραφημένο Λεξικό της Βίβλου) αναφέρει: «Η λέξη Τριάδα δε βρίσκεται στη Βίβλο . . . Δε βρήκε καμιά θέση επίσημα στη θεολογία της εκκλησίας μέχρι τον 4ο αιώνα . . . Αν και οι Γραφές δε μας δίνουν μια τυποποιημένη διδασκαλία της Τριάδας, περιέχουν όλα τα στοιχεία από τα οποία η θεολογία έχει οικοδομήσει τη διδασκαλία».

Ποιοι ήταν οι πρώτοι θεολόγοι που έπλασαν τη λέξη «τριάδα» καθώς «κατασκεύαζαν τη διδασκαλία»; Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια μας πληροφορεί: «Στις Γραφές δεν υπάρχει ούτε μια λέξη που να δείχνει τα Τρία Θεία Πρόσωπα μαζί. Η λέξη τριάδα πρωτοβρίσκεται στο Θεόφιλο της Αντιόχειας γύρω στο 180 μ.Χ. . . . Λίγο μετά εμφανίζεται στη Λατινική μορφή της τρινιτάς, στον Τερτυλλιανό». Ωστόσο, η τριάδα του Θεόφιλου αποτελέστηκε από τον «Θεό, και το Λόγο Του, και τη σοφία Του»—δεν είναι η Τριάδα του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου! Όσο για τον Τερτυλλιανό, η εγκυκλοπαίδεια παραδέχεται ότι «η Τριαδιστική του διδασκαλία είναι ασυνεπής», μεταξύ άλλων επειδή λέει ότι «υπήρχε καιρός που δεν υπήρχε ο Γιος». Έτσι, το λιγότερο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι αυτοί οι δυο άντρες είχαν στο νου τους κάτι πολύ διαφορετικό από τους συναιώνιους για το λεγόμενο Χριστιανικό κόσμο Πατέρα, Γιο και Άγιο Πνεύμα.

Αλλά η λέξη «τριάδα» παρέμεινε, και αργότερα οι θεολόγοι σιγά-σιγά «κατασκεύασαν τη διδασκαλία» όπως την ξέρουμε σήμερα. Την κατασκεύασαν, όμως, πάνω σε θεμέλιο της Γραφής; Όχι, αλλά πάνω στη θεολογία ή φιλοσοφία. Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα αναφέρει: «Η Χριστιανική θεολογία πήρε τη Νεοπλατωνική μεταφυσική [φιλοσοφία] της ουσίας καθώς επίσης και τη διδασκαλία της για τις υποστάσεις σαν σημείο εκκίνησης για να μεταφράσει τη σχέση του ‘Πατέρα’ με το ‘Γιο’». Το πρόβλημά τους ήταν να κάνουν «Θεό τον Πατέρα», «Θεό το Γιο» και «Θεό το Άγιο Πνεύμα» όχι τρεις Θεούς αλλά έναν. Για χρόνια, φιλονικούσαν για το αν τα πρόσωπα της Τριάδας ήταν ομοιούσια (παρόμοιας ουσίας) ή ομοούσια (της ίδιας ουσίας). Αυτή η αντιλογία διευθετήθηκε υπέρ της λέξης ομοούσια στις Συνόδους της Νίκαιας το 325 μ.Χ. και της Κωνσταντινούπολης το 381 μ.Χ.

Η Μπριτάνικα προσθέτει: «Από την αρχή, η αντιλογία ανάμεσα στα δυο μέρη [στη Νίκαια] έλαβε χώρα πάνω στην κοινή βάση της Νεοπλατωνικής αντίληψης για την ουσία, η οποία ήταν ξένη στην Καινή Διαθήκη. Δεν απορεί κανείς που η συνέχιση της φιλονικίας πάνω στη βάση της μεταφυσικής για την ουσία οδήγησε σε αντιλήψεις που δε βασίζονται στην Καινή Διαθήκη». Έτσι, η αντίληψη για ένα Θεό με τρία πρόσωπα μιας ουσίας, βασίζεται στη θεολογία ή φιλοσοφία, και όχι στις Γραφές.

Μπορείτε να δείτε αποδείξεις γι’ αυτό εξετάζοντας τα δύο μέρη της Βίβλου που ονομάζονται κοινά Παλαιά και Καινή Διαθήκη.

Καμιά Τριάδα στην «Παλαιά Διαθήκη»

Το 15τομο Λεξικό της Καθολικής Θεολογίας δηλώνει: «Φαίνεται βέβαιο ότι η αποκάλυψη του μυστηρίου της Τριάδας δεν έγινε στους Ιουδαίους». Παρόμοια, Το Εικονογραφημένο Λεξικό της Βίβλου αναφέρει: «Πρέπει να θυμηθούμε ότι η Π[αλαιά] Δ[ιαθήκη] γράφτηκε πριν δοθή σαφώς η αποκάλυψη της διδασκαλίας της Τριάδας». Πόσο γελοίο, όμως, είναι να διακρατούμε την άποψη ότι οι αληθινοί λάτρεις των προ-Χριστιανικών χρόνων είχαν άγνοια των βασικών πραγμάτων για τον αληθινό Θεό και λάτρευαν μόνο το ένα τρίτο της λεγόμενης Θεότητας! Μπορείτε να το πιστέψετε αυτό; Δύσκολα. Ήξεραν ποιον λάτρευαν.—Ψαλμός 95:6, 7.

Μερικοί Τριαδιστές προσπαθούν ακόμη να χρησιμοποιήσουν την Παλαιά Διαθήκη, ή τις Εβραϊκές Γραφές, για να υποστηρίξουν την αντίληψή τους για έναν τριαδικό Θεό. Ένα από τα επιχειρήματά τους είναι ότι η Εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «Θεός» βρίσκεται συχνά στον πληθυντικό αριθμό (Ελοχίμ). Δείχνουν να αγνοούν ότι η λέξη χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο για μεμονωμένες ειδωλολατρικές θεότητες, όπως είναι ο Δαγών (1 Σαμουήλ 5:7) και ο Μαρδώκ (Δανιήλ 1:2), που δεν ήταν τρισυπόστατοι θεοί. Σχολιάζοντάς το αυτό, ο λόγιος της Οξφόρδης Ρ. Μπ. Γκέρντλεστόουν γράφει στο βιβλίο του Συνώνυμα της Παλαιάς Διαθήκης: «Πολλοί κριτικοί, όμως, που είναι αναμφισβήτητα οπαδοί της [Τριαδικής] Ορθοδοξίας, νομίζουν ότι είναι συνετότερο να σταθούν εκεί που θεϊκοί άνθρωποι όπως ο Καγιετάν [θεολόγος] στην Εκκλησία της Ρώμης και ο Καλβίνος ανάμεσα στους Προτεστάντες ήταν πρόθυμοι να σταθούν, και να λάβουν τον πληθυντικό αριθμό σαν πληθυντικό μεγαλειότητας». Αυτοί οι Τριαδιστές θεολόγοι χωρίς αμφιβολία κατάλαβαν ότι αν έπαιρναν το Ελοχίμ σαν αριθμητικό στον πληθυντικό αριθμό (θεοί), θα γίνονταν πολυθεϊστές!

Δυο άλλα επιχειρήματα που αντλούν μερικοί Τριαδιστές από τις Εβραϊκές Γραφές είναι (1) ότι ο Χριστός καλείται προφητικά Εμμανουήλ στο Ησαΐας 7:14 και (2) ότι «Θεός ισχυρός» είναι ένα από τα ονόματα που εφαρμόζονται σ’ αυτόν στο Ησαΐας 9:6.

Το όνομα Εμμανουήλ σημαίνει «μεθ’ ημών ο Θεός», αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ο Χριστός είναι ο Θεός, όπως ο Ελιού δεν ήταν ο Θεός απλά επειδή το όνομά του σημαίνει «Θεός είναι αυτός». (Ιώβ 32:1, 2) Σχετικά με το ότι ο Χριστός καλείται «Θεός ισχυρός», αν ασήμαντοι ανθρώπινοι κριτές μπορούν να ονομάζονται «θεοί» στις Γραφές (Ψαλμός 82:1-7), δεν είναι κατάλληλο να αποκαλείται ο Γιος του Θεού «Θεός ισχυρός» (Εβραϊκά, Ελ Γκιμπόρ); Παρατηρήστε, όμως, ότι δεν αποκαλείται «Παντοδύναμος Θεός» (Εβραϊκά, Ελ Σανταΐ), μια λέξη που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τον Ιεχωβά. Αναφερόμενη σ’ αυτά τα δύο επιχειρήματα, Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια παραδέχεται: «Ακόμη κι αυτοί οι εξυψωμένοι τίτλοι δεν οδήγησαν τους Ιουδαίους να πιστεύουν ότι ο ερχόμενος Σωτήρας ήταν ο Ίδιος ο Θεός». Ούτε οδηγούν κι εμάς σε κάτι τέτοιο. Συνοψίζοντας τις λεγόμενες αποδείξεις της Τριάδας από την Παλαιά Διαθήκη, η Προτεσταντική Εγκυκλοπαίδεια ΜακΚλίντοκ και Στρονγκ αναφέρει: «Έτσι φαίνεται ότι κανένα από τα εδάφια που παρατέθηκαν από την Παλαιά Διαθήκη για να αποδειχθεί η Τριάδα δεν είναι πειστικό . . . Στην Παλαιά Διαθήκη δε βρίσκουμε καμιά σαφή ή κατηγορηματική απόδειξη πάνω σ’ αυτό το θέμα».

Τι θα Πούμε για την «Καινή Διαθήκη»;

Έχουμε ήδη δει ότι μια Ελληνική φιλοσοφική αντίληψη επέτρεψε στους θεολόγους να ‘κατασκευάσουν’ τη διδασκαλία για ένα Θεό με τρία πρόσωπα, μιας ουσίας, αλλά το Ελβετικό Βιβλικό Λεξικό λέει: «Κανένα σύγγραμμα της Καινής Διαθήκης δεν παρέχει σαφή διαβεβαίωση για έναν τρισυπόστατο Θεό». Το Νέο Διεθνές Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης παραδέχεται επίσης: «Η Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] δεν περιέχει την επινοημένη διδασκαλία της Τριάδας». Αφού έτσι έχουν τα πράγματα, οι Τριαδιστές είναι υποχρεωμένοι να καταφύγουν σε διεστραμμένους συλλογισμούς για να αποδώσουν σε λίγα εδάφια των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών την Τριαδιστική διαστρέβλωση. Ας εξετάσουμε λίγα.

Μπορούν να καταχωρηθούν σε δυο κατηγορίες: (1) Κείμενα στα οποία ο Θεός, ο Γιος του και το άγιο πνεύμα αναφέρονται στο ίδιο εδάφιο ή εδάφια και (2) κείμενα στα οποία αναφέρονται δυο απ’ αυτούς.

Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τα εδάφια που υποτίθεται ότι περιέχουν τη λεγόμενη τριαδική διδασκαλία. Αυτά είναι Ματθαίος 28:19 (Πατέρας, Γιος, άγιο πνεύμα), 1 Κορινθίους 12:4-6 (πνεύμα, Κύριος, Θεός), 2 Κορινθίους 13:14 ([εδάφιο 13 σε μερικές Γραφές] Χριστός, Θεός, άγιο πνεύμα), Γαλάτας 4:4-6 (Θεός, Γιος, το πνεύμα του Γιου του), Εφεσίους 4:4-6 (πνεύμα, Κύριος, Θεός) και 1 Πέτρου 1:2 (Θεός, πνεύμα, Ιησούς Χριστός).

Μήπως το γεγονός ότι ο Θεός, ο Γιος του και το άγιο πνεύμα αναφέρονται μαζί αποδεικνύει ότι μοιράζονται τη θεότητα, την αιωνιότητα και την ισότητα, όπως ισχυρίζεται το δόγμα της Τριάδας; Αν ναι, θα μπορούσε εξίσου να λεχθεί ότι η Τριαδική «Θεότητα» αποτελείται από το Θεό, το Χριστό και τους αγγέλους! (Βλέπε Μάρκος 13:32· 1 Τιμόθεον 5:21.) Ακόμη και η Εγκυκλοπαίδεια ΜακΚλίντοκ και Στρονγκ παραδέχεται, σχετικά με τη φράση που δήθεν υποστηρίζει το λεγόμενο Τριαδικό βάφτισμα στο Ματθαίος 28:19: «Η σχέση αυτών των τριών υποκειμένων δεν αποδεικνύει την προσωπικότητα τους ή την ισότητα τους». Ούτε το εδάφιο αυτό ούτε κανένα άλλο από τα λεγόμενα τριαδικά εδάφια δεν αποδεικνύουν τη διδασκαλία της Τριάδας. Το Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης του Κίττελ αναφέρει σαφώς: «Η Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] στην πραγματικότητα δε μιλάει για τριάδα. Μάταια ψάχνουμε να βρούμε τη διδασκαλία της τριάδας μέσα στην ΚΔ».

Εδάφια του «Δισυπόστατου Θεού»

Η δεύτερη κατηγορία των εδαφίων που παρέθεσαν οι Τριαδιστές για να υποστηρίξουν το δόγμα τους μπορεί να ονομαστεί εδάφια του δισυπόστατου Θεού. Γιατί; Επειδή, το περισσότερο, θα έδειχναν ότι ο Θεός και ο Χριστός είναι ένα, επειδή τίποτα δε λέγεται για το πνεύμα. Βλέποντας όμως πιο αντικειμενικά, τα εδάφια αυτά απλώς δεν υποστηρίζουν την αντίληψη για έναν Θεό με τρία πρόσωπα της ίδιας ουσίας. Παρ’ όλ’ αυτά, ας εξετάσουμε δυο απ’ αυτά που αναφέρονται σε θεολογικά έργα.

Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι θεολόγοι του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου δεν φαίνονται να κατατάσσουν το εδάφιο Ιωάννης 1:1 ανάμεσα στις πιο ισχυρές αποδείξεις για την Τριάδα. Κατ’ αρχή, σύμφωνα με το Λεξικό της Καθολικής Θεολογίας είναι απογοητευμένοι που, «το άγιο πνεύμα δεν αναφέρεται σ’ αυτόν τον πρόλογο [Ιωάννης 1:1-18]». Αυτό τους αφήνει με μια διπρόσωπη «Τριάδα», κάτι που είναι παράλογο. Επιπλέον, η μετάφραση των Τριαδιστών «και Θεός ήτο ο Λόγος» δίνει την εντύπωση στον αναγνώστη ότι ο Λόγος ήταν το ίδιο πρόσωπο με το Θεό. Αλλά αυτό είναι αδύνατο, γιατί το ίδιο εδάφιο λέει «ο Λόγος ήτο παρά τω Θεώ», και «η πρόθεση αυτή [«παρά», κείμενο «προς»] υπονοεί σχέση και επομένως ξεχωριστή προσωπικότητα».a Έτσι, ο καθηγητής Μπ. Φ. Γουέστκοτ σπεύδει να δηλώσει ότι η φράση «και Θεός ήτο ο Λόγος» περιγράφει «τη φύση του Λόγου και δεν προσδιορίζει την ταυτότητα του Προσώπου Του». Ωραία. Αλλά αυτή η πραγματική σημασία στα Ελληνικά του αρχικού κειμένου δεν είναι φυσικά η σκέψη που μεταδίδουν οι περισσότερες Γραφές. Ακόμη, μερικοί λόγιοι, που είναι λιγότερο υποστηρικτές των Τριαδιστικών ιδεών, έχουν μεταφράσει τη φράση ως εξής: «ο Λόγος ήταν θεϊκή ύπαρξη» ή «ο Λόγος ήταν θείος». Στο Περιοδικό της Βιβλικής Φιλοσοφίας (Τόμος 92,1973), ο Φίλιπ Π. Χάρνερ γράφει: «Ίσως η πρόταση θα μπορούσε να μεταφραστεί, ‘ο Λόγος είχε την ίδια φύση με το Θεό’». Επομένως, αντί το εδάφιο Ιωάννης 1:1 να αποδεικνύει ότι υπάρχει ένας τρισυπόστατος Θεός, δεν αποδεικνύει ούτε την ύπαρξη ενός δισυπόστατου Θεού!

Το εδάφιο που Ένα Καθολικό Λεξικό αποκαλεί «την πιο ισχυρή δήλωση που έκανε ο Άγιος Παύλος για τη θεία φύση του Χριστού, στην Κ[αινή]Δ[ιαθήκη]» είναι το Ρωμαίους 9:5. Στη Βίβλο της Ιερουσαλήμ, το εδάφιο αυτό λέει εν μέρει: «Ο Χριστός ο οποίος είναι πάνω απ’ όλα, ο Θεός για πάντα ευλογημένος! Αμήν». Το Νέο Διεθνές Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης αναγνωρίζει ότι ακόμη και αν μια Τριαδιστική απόδοση από τα Ελληνικά ήταν ακριβής, «ο Χριστός δε θα εξισωνόταν απόλυτα με το Θεό, αλλά μόνο θα περιγραφόταν σαν μια ύπαρξη θείας φύσης, γιατί η λέξη Θεός δεν έχει άρθρο. Αλλά πουθενά αλλού στη Γραφή ο Παύλος δεν αποδίδει μια τέτοια μεγαλειότητα. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι η δήλωση είναι μια δοξολογία [αίνος] προς το Θεό». Ακόμη Ένα Καθολικό Λεξικό παραδέχεται: «Δεν υπάρχει τίποτα στη γραμματική ή στα συμφραζόμενα που να μας απαγορεύει να μεταφράσουμε ‘ο Θεός, ο οποίος είναι πάνω απ’ όλα, να είναι ευλογημένος για πάντα, αμήν’». Αυτά σχετικά με «την πιο ισχυρή δήλωση για την θεία φύση του Χριστού»!—Παράβαλε Ρωμαίους 9:5 στην Καθολική Νέα Αμερικανική Βίβλο και την Προτεσταντική Νέα Αγγλική Βίβλο.

Ένας Θεός ή Τρεις;

Υπάρχουν κι άλλα εδάφια που παραθέτουν οι Τριαδιστές στην προσπάθειά τους να υποστηρίξουν τη λεγόμενη «κεντρική διδασκαλία της Χριστιανικής θρησκείας». Αφού εξέτασε αρκετά απ’ αυτά, ο Καθηγητής Γιοχάννες Σνάιντερ τελειώνει το άρθρο του σχετικά με το «Θεό» στο Νέο Διεθνές Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης λέγοντας: «Όλα αυτά υπογραμμίζουν το σημείο ότι η πρώτη Χριστιανοσύνη δεν είχε καμιά σαφή διδασκαλία για Τριάδα σαν αυτή που κατασκευάστηκε αργότερα στα σύμβολα πίστης της πρώτης εκκλησίας».

Ένας Θεός ή τρεις; Για τους πρώτους Χριστιανούς, η απάντηση ήταν σαφής. Ο απόστολος Παύλος δήλωσε καθαρά:

«Εξεύρομεν ότι το είδωλον είναι ουδέν εν τω κόσμω, και ότι δεν υπάρχει ουδείς άλλος Θεός ειμή εις. Διότι αν και ήναι λεγόμενοι θεοί είτε εν τω ουρανώ είτε επί της γης, καθώς και είναι θεοί πολλοί και κύριοι πολλοί, αλλ’ εις ημάς είναι εις Θεός ο Πατήρ, εξ ου τα πάντα και ημείς εις αυτόν, και είς Κύριος Ιησούς Χριστός, δι’ ου τα πάντα και ημείς δι’ αυτού».—1 Κορινθίους 8:4-6.

Η Βίβλος μιλάει για «τον Πατέρα», «το Γιο» και επίσης «το άγιο πνεύμα». Αλλά δεν τους παρουσιάζει σαν τρισυπόστατο Θεό. Αλλά το τι είναι «είς Θεός και Πατήρ πάντων», ο «είς Κύριος», και το «έν πνεύμα», σύμφωνα με τη Βίβλο, θα εξεταστούν στο επόμενο τεύχος μας.—Εφεσίους 4:4-6.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 29]

Ο Ιησούς είπε να ‘βαφτίζουν στο όνομα του Πατέρα, του Γιου και του αγίου πνεύματος’. Μήπως εννοούσε ότι ο Θεός ήταν τρία πρόσωπα σε ένα;