Η ‘Καρδιά’ στο Λόγο του Θεού, τη Βίβλο

ΔΕΝ υπάρχει αμφιβολία ότι η ανθρώπινη καρδιά έχει τραβήξει την περισσότερη προσοχή στη σκέψη των ανθρώπων παρά οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος. Και η ποίηση και ο πεζός λόγος είναι γεμάτα από αναφορές για την καρδιά. Γι’ αυτό, δεν εκπλήσσει που η καρδιά τονίζεται ιδιαίτερα στο Λόγο του Θεού. Στην πραγματικότητα, αναφέρεται μέσα σ’ αυτόν σχεδόν χίλιες φορές με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τι πρέπει να καταλαβαίνουμε, λοιπόν, με τη λέξη ‘καρδιά’;

Στη Βίβλο, δεν είναι ασυνήθιστο να χρησιμοποιείται μια λέξη με ποικίλους τρόπους και σημασίες. Ας αναφέρουμε, για παράδειγμα, πώς χρησιμοποιεί η Γραφή τις λέξεις «ουρανοί» και «πνεύμα». Μερικές φορές, οι «ουρανοί» αναφέρονται στην έκταση ή ατμόσφαιρα πάνω από τη γη, στην οποία πετάνε τα πουλιά. (Γένεσις 1:26) Ολόκληρο το υλικό σύμπαν, περιλαμβανομένων των άστρων, ορατών και αοράτων, αναφέρεται μερικές φορές σαν οι ουρανοί. (Ψαλμός 19:1) Στο 2 Πέτρου 3:7 η λέξη φαίνεται να αναφέρεται σε πολιτικούς ουρανούς. Ωστόσο, οι «ουρανοί» μερικές φορές αναφέρονται στον τόπο κατοικίας της οργάνωσης του Ιεχωβά των πνευματικών πλασμάτων. (Αποκάλυψις 12:12) Μπορεί επίσης να αναφέρονται και στην ουράνια Βασιλεία, όπως το 2 Πέτρου 3:13.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη λέξη «πνεύμα». Μερικές φορές ο Ιεχωβά Θεός, ο Ιησούς Χριστός και οι άγγελοι αναφέρονται σαν πνευματικά πρόσωπα. (Ιωάννης 4:24· 1 Κορινθίους 15:45· Εβραίους 1:13, 14) Η δύναμη της ζωής που ενεργοποιεί όλα τα ζώντα πλάσματα αναφέρεται επίσης σαν «πνεύμα». (Εκκλησιαστής 12:7) Η υποκινούσα δύναμη μέσα σ’ ένα άτομο μερικές φορές αποκαλείται «πνεύμα», όπως στο Παροιμίαι 25:28. Και, πιο συχνά, η ενεργός δύναμη του Ιεχωβά Θεού αναφέρεται σαν «πνεύμα» ή «άγιο πνεύμα».—Γένεσις 1:2· Ζαχαρίας 4:6· Μάρκος 13:11.

Τι θα πούμε, λοιπόν, για την ‘καρδιά’; Στο Έξοδος 28:30 η Εβραϊκή λέξη για την ‘καρδιά’ αναφέρεται στο κατά γράμμα όργανο. Εδώ ο Ιεχωβά Θεός διέταξε να τοποθετηθεί πάνω από την καρδιά του Ααρών το περιστήθιο της κρίσης. Αυτή η καρδιά ήταν η σωματική ανθρώπινη καρδιά. Και προφανώς υπάρχει μια κατά γράμμα εφαρμογή τού Ψαλμού 45:5, που λέει: «Τα βέλη σου είναι οξέα . . . εις την καρδίαν των εχθρών του βασιλέως».

Έπειτα πάλι η καρδιά χρησιμοποιείται για να υποδηλωθεί το κέντρο ή η μέση ή μέσα σ’ ένα πράγμα. Στο Ιεζεκιήλ 27:25-27 βρίσκουμε τρεις φορές την έκφραση «εν τη καρδία των θαλασσών», που χωρίς αμφιβολία σημαίνει στη μέση της θάλασσας. Παρόμοια, ο Ιησούς προείπε ότι θα ήταν στην ‘καρδιά’, μέσα στη γη, τρεις μέρες και τρεις νύχτες.—Ματθαίος 12:40.

Η καρδιά συνδέεται επίσης με τα αισθήματά μας της χαράς και της λύπης ή κατήφειας. Διαβάζουμε στο 1 Βασιλέων 8:66 ότι όταν αφιερώθηκε ο ναός του Σολομώντα, ‘όλος ο Ισραήλ χάρηκε και ευφράνθηκε από καρδιάς για όλη την καλοσύνη που έδειξε ο Ιεχωβά Θεός στο δούλο του Δαβίδ και στον Ισραήλ’. Στο Νεεμίας 2:2 βρίσκουμε το Βασιλιά Αρταξέρξη να ρωτάει τον Νεεμία γιατί φαινόταν τόσο κατηφής ενώ δεν ήταν άρρωστος. Και κατέληξε «τούτο δεν είναι ειμή λύπη [κατήφεια] καρδίας».

Η καρδιά συνδέεται με τη διάθεσή μας, με τη στάση μας, είτε είμαστε υψηλόφρονες, υπερήφανοι, είτε ταπεινοί. Οι Παροιμίες 16:5 λένε ότι «βδέλυγμα εις τον Κύριον είναι πας υψηλοκάρδιος». Από την άλλη μεριά, στο Ματθαίος 11:29, ο Ιησούς είπε: «Πράος είμαι και ταπεινός την καρδίαν».

Λέγεται ότι οι ηθικές ιδιότητες—η καλοσύνη, η αρετή, η κακία, και η πονηρία—κατοικούν μέσα στην καρδιά. Για παράδειγμα, στο Ιερεμίας 7:24 διαβάζουμε ότι οι Ισραηλίτες «περιεπάτησαν εν ταις βουλαίς, εν ταις ορέξεσι της πονηράς αυτών καρδίας». Ο Ιησούς δείχνει στα εδάφια Ματθαίος 12:34, 35 ότι στην καρδιά μπορούν να βρεθούν τόσο καλά όσο και κακά πράγματα.

Η πίστη περιλαμβάνει την καρδιά, γιατί ο Παύλος μάς λέει στο Ρωμαίους 10:10: «Με την καρδίαν πιστεύει τις προς δικαιοσύνην, και με το στόμα γίνεται ομολογία προς σωτηρίαν».

Η καρδιά είναι η έδρα των κινήτρων. Το Έξοδος 35:21 εξηγεί ότι καθέναν που συνεισέφερε για τη σκηνή του μαρτυρίου, «η καρδία διήγειρεν αυτόν». Σύμφωνα με τα Εβραίους 4:12, 13, ο λόγος του Ιεχωβά είναι σαν κοφτερό σπαθί, ικανό να «διερευνά τους διαλογισμούς και τας εννοίας της καρδίας». Ναι, η καρδιά ενός ατόμου είναι η πηγή των κινήτρων, επηρεάζοντας τη διάνοια προς το καλό ή προς το κακό. Ένα παράδειγμα για το ότι η καρδιά υποκίνησε το λαό του Θεού να ενεργήσει με σοφία βρίσκεται στο Έξοδος 31:6, όπου διαβάζουμε: «Εις πάντα συνετόν την καρδίαν έδωκα σοφίαν, διά να κάμωσι πάντα όσα προσέταξα εις σε».

Πάνω απ’ όλα, όμως, με την καρδιά συνδέονται τα αισθήματα αγάπης και μίσους. Οι Ισραηλίτες έλαβαν την εντολή: «Δεν θέλεις μισήσει τον αδελφόν σου εν τη καρδία σου». (Λευιτικόν 19:17) Διαβάζουμε επίσης ότι η καρδιά των Αιγυπτίων μίσησε τους Ισραηλίτες. (Ψαλμός 105:25) Από την άλλη μεριά, ο Παύλος μάς λέει: «Το δε τέλος της παραγγελίας είναι αγάπη εκ καθαράς καρδίας». (1 Τιμόθεον 1:5) Και ο Πέτρος μάς συμβουλεύει: «Καθαρίσαντες λοιπόν τας ψυχάς σας με την υπακοήν της αληθείας . . . αγαπήσατε ενθέρμως αλλήλους εκ καθαράς καρδίας».—1 Πέτρου 1:22.

Οι Γραφές μιλούν επίσης για πολύτιμες εμπειρίες που αποθηκεύονται στην καρδιά. Έτσι διαβάζουμε στο Λουκάς 2:51 ότι η Μαρία, η μητέρα του Ιησού, «εφύλαττε πάντας τους λόγους τούτους [σχετικά με τον Ιησού] εν τη καρδία αυτής».

Τι καταπληκτικός αριθμός διαφορετικών λειτουργιών και δυνατοτήτων αποδίδονται στην καρδιά! Μήπως όλα αυτά εδρεύουν μέσα στην κατά γράμμα καρδιά; Αυτό δύσκολα θα μπορούσε να συμβαίνει. Αυτό δείχνεται από τις γλώσσες εκείνες που κάνουν σαφή διάκριση ανάμεσα στη σαρκική καρδιά και στη συμβολική καρδιά. Για παράδειγμα, και οι Κινέζοι και οι Γιαπωνέζοι χρησιμοποιούν δυο σύμβολα, για την κατά γράμμα καρδιά, που και τα δύο μαζί σημαίνουν «καρδιά-όργανο». Αλλά όταν περιγράφουν τις ιδιότητες που πηγάζουν από την καρδιά, μόνο το πρώτο από αυτά τα σύμβολα χρησιμοποιείται, σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία, για να αποτελέσει μέρος ενός πιο περίπλοκου συμβόλου, για λέξεις όπως είναι η αγάπη, το μίσος, η πρόθεση και η καρτερία. (Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο.) Έτσι γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στο σωματικό όργανο και στα κίνητρα και στις συναισθηματικές ιδιότητες του ατόμου, μολονότι διατηρείται κάποια σχέση ανάμεσα και στα δυο αυτά πράγματα.

Είναι βοηθητικό επίσης να πούμε πώς αναφέρονται στις Γραφές άλλα όργανα του σώματος. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι στις Εβραϊκές Γραφές αναφέρονται πάνω από 20 φορές τα κατά γράμμα νεφρά, κυρίως στην Πεντάτευχο. Επανειλημμένα διαβάζουμε για τους «δύο νεφρούς και το στέαρ» σε σχέση με τις θυσίες ζώων που απαιτούνταν κάτω από το Νόμο. (Έξοδος 29:13, 22· Λευιτικόν 3:4, 10, 15· 4:9· 7:4) Χωρίς αμφιβολία εδώ η αναφορά γίνεται στα κατά γράμμα νεφρά. Και ο ψαλμωδός Δαβίδ αναμφίβολα αναφέρθηκε στα κατά γράμμα νεφρά όταν έγραψε: «Συ εμόρφωσας τους νεφρούς μου· με περιετύλιξας εν τη κοιλία της μητρός μου».—Ψαλμός 139:13.

Αναφερόταν όμως, στα κατά γράμμα νεφρά ο προφήτης Ιερεμίας όταν είπε, στο εδάφιο Ιερεμίας 11:20, ότι ο Ιεχωβά «εξετάζει νεφρούς και καρδία»; Επίσης, αναφέρθηκε ο Δαβίδ στα κατά γράμμα νεφρά όταν δήλωσε: «Έτι και εν καιρώ νυκτός με διδάσκουσιν οι νεφροί μου»; (Ψαλμός 16:7) Ασφαλώς τα κατά γράμμα νεφρά μας δεν μπορούν να μας διδάξουν. Σε τι αναφερόταν; Το εδάφιο Ιερεμίας 12:2, δε ρίχνει φως στο ζήτημα; Διαβάζουμε: «Εφύτευσας αυτούς, μάλιστα ερριζώθησαν· αυξάνουσι, μάλιστα καρποφορούσι· συ είσαι πλησίον τού στόματος αυτών και μακράν από των νεφρών αυτών». Δε δείχνουν εδώ τα ‘νεφρά’ τα πιο βαθιά αισθήματα του ανθρώπου; Το εδάφιο αυτό φαίνεται επίσης να παραλληλίζει το Ησαΐας 29:13, από το οποίο παρέθεσε ο Ιησούς, όπως αναφέρεται στα εδάφια Ματθαίος 15:7, 8: «Υποκριταί, καλώς προεφήτευσε περί υμών ο Ησαΐας, λέγων· Ο λαός ούτος με πλησιάζει με το στόμα αυτών και με τα χείλη με τιμά, η δε καρδία αυτών μακράν απέχει απ’ εμού». Χωρίς αμφιβολία ο Ιησούς αναφέρθηκε εδώ στο τι είδους άτομα ήταν βαθιά μέσα τους αυτοί οι πονηροί.

Ένα άλλο παράδειγμα που θα μπορούσε να δοθεί είναι η Ελληνική λέξη για τα εντόσθια, σπλάγχνα. Στο Πράξεις 1:18, χρησιμοποιείται με κατά γράμμα έννοια, όπου διαβάζουμε για τον Ιούδα: «Ούτος λοιπόν απέκτησεν αγρόν εκ του μισθού της αδικίας, και πεσών πρόμυττα εσχίσθη εις το μέσον, και εξεχύθησαν όλα τα εντόσθια [σπλάγχνα] αυτού». Ωστόσο, αν και η λέξη αυτή αναφέρεται 11 φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, μόνο σ’ αυτή την περίπτωση αναφέρεται στα κατά γράμμα εντόσθια. Στη Μετάφραση Νέου Κόσμου μεταφράζεται η λέξη αυτή «τρυφερός» στο Λουκάς 1:78 και «τρυφερά αισθήματα» στο 2 Κορινθίους 6:12· 7:15· Φιλιππησίους 2:1· Κολοσσαείς 3:12 και Φιλήμονα 7. Στο Γένεσις 43:30 και 1 Βασιλέων 3:26 ρα-χαμίμ, η αντίστοιχη Εβραϊκή λέξη, μεταφράζεται «σπλάγχνα» στην Εξουσιοδοτημένη Μετάφραση, μολονότι αναφέρεται στα «εσωτερικά συναισθήματα», και μ’ αυτή την έννοια την αποδίδει η Μετάφραση Νέου Κόσμου.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις Εβραϊκές και Ελληνικές λέξεις που αποδίδονται ‘καρδιά’ στις Γραφές μας. Υπάρχουν περιπτώσεις, συγκριτικά λίγες, που η αναφορά γίνεται στην κατά γράμμα καρδιά, για παράδειγμα στο Έξοδος 28:30 και Ψαλμός 45:5. Ωστόσο, σε χίλιες σχεδόν άλλες αναφορές στην ‘καρδιά’ στη Βίβλο, η ‘καρδιά’ προφανώς χρησιμοποιείται με συμβολική έννοια. Δε θέλουμε να πούμε ότι δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στη σωματική και στη συμβολική καρδιά. Υπάρχει. Για παράδειγμα, η συναισθηματική ένταση μπορεί να έχει καταστροφική επίδραση στην κατά γράμμα καρδιά, προκαλώντας αρρώστια ακόμη και θάνατο. Αλλά, προφανώς, πρέπει να τονιστεί η διαφορά ανάμεσα στο όργανο καρδιά και στη συμβολική καρδιά. Όπως αναφέρει ο Γ. Ε. Βάιν, «Η καρδιά χρησιμοποιείται συμβολικά για τα κρυφά κίνητρα της προσωπικής ζωής».—Επεξηγηματικό Λεξικό των Λέξεων της Καινής Καινής Διαθήκης, Τόμος ΙΙ, σελίδες 206-207.

Από όλα τα προηγούμενα γίνεται σαφές ότι η Εβραϊκή και η Ελληνική λέξη για την ‘καρδιά’ χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς της Βίβλου για πολλές συναισθηματικές και ηθικές ιδιότητες που απαρτίζουν τον εσωτερικό άνθρωπο. Σαφώς, με το να μας προειδοποιεί ο Λόγος του Θεού για το πόσο σπουδαίο είναι να προσέχουμε τις επιθυμίες μας, τους πόθους μας και τα κίνητρά μας, μας βοηθάει να ‘τον υπηρετούμε με πλήρη καρδιά’. Αυτός μας εξαρτίζει για κάθε καλό έργο. (1 Χρονικών 28:9· 2 Τιμόθεον 3:17) Πολλές καλές συμβουλές σ’ αυτό τον τομέα περιέχονται μέσα στο Λόγο του Θεού.

[Πίνακας στη σελίδα 6]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Κινεζικοί χαρακτήρες που δείχνουν την καρδιά

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] καρδιά, συνήθως συμβολική

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] καρδιά-όργανο, σωματική

Παρατηρήστε πώς το βασικό σύμβολο εμφανίζεται σε ιδιότητες που σχετίζονται με την καρδιά:

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] αγάπη

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] μίσος

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] συγχωρητικότητα

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] λύπη

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] ανησυχία

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] πρόθεση

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] θυμός

[Απεικόνιση κινεζικού χαρακτήρα] καρτερία

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Η καρδιά συνδέεται με τα ανθρώπινα αισθήματα, τη στάση, την πίστη, τα κίνητρα και τα συναισθήματα