Η Βαβυλώνα η Μεγάλη Κατηγορείται

ΣΕ ΜΙΑ σειρά συνελεύσεων περιφερείας που έλαβαν χώρα σε όλο τον κόσμο το 1988-1989, εκατομμύρια Μάρτυρες του Ιεχωβά ενέκριναν την απόφαση που εξέφραζε την αποστροφή τους για τη διαγωγή της Βαβυλώνας της Μεγάλης, της παγκόσμιας αυτοκρατορίας της ψεύτικης θρησκείας—όπως αυτή αντιπροσωπεύεται ειδικά από το Χριστιανικό κόσμο. Μερικά ειλικρινή άτομα ίσως ρωτήσουν: Δεν είναι αυτή η θέση πάρα πολύ σκληρή; Όχι, καθόλου! Όταν βλέπουμε πώς οι προφήτες του αρχαίου Ισραήλ κατήγγειλαν με θάρρος την ειδωλολατρία της εποχής τους και με πόσο σκληρή γλώσσα εξέθεσε ο Ιησούς τη θρησκευτική υποκρισία του καιρού του, εμείς ως Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουμε ότι αυτή η θέση είναι πλήρως δικαιολογημένη. Ακόμη περισσότερο αποτελεί εντολή του Θεού.—Ησαΐας 24:1-6· Ιερεμίας 7:16-20· Ματθαίος 23:9-13, 27, 28, 37-39.

Έτσι πάνω σε ποια βάση αποστρεφόμαστε τη διαγωγή της Βαβυλώνας της Μεγάλης; Ποιες ιστορικές αποδείξεις έχουμε σχετικά με την αποτυχία της θρησκείας να τιμήσει τον αληθινό Υπέρτατο Κυρίαρχο του σύμπαντος, τον Ιεχωβά;

Η Σύγχρονη Βαβυλώνα Περιφρονεί το Όνομα

Ο Υπέρτατος Κυρίαρχος του σύμπαντος δεν είναι ανώνυμος. Προσδιορίζει τον εαυτό του περίπου 7.000 φορές στην Αγία Γραφή ως Ιεχωβά. Αποδίδει ζωτική σπουδαιότητα στο όνομά του. Η τρίτη από τις Δέκα Εντολές δηλώνει: ‘Μη λάβης το όνομα Ιεχωβά του Θεού σου επί ματαίω· διότι δεν θέλει αθωώσει ο Ιεχωβά τον λαμβάνοντα επί ματαίω το όνομα αυτού’. Και ο Ιησούς έδωσε έμφαση στο όνομα του Πατέρα του στην Κυριακή Προσευχή λέγοντας, «Αγιασθήτω το όνομά σου».—Έξοδος 20:7· Ματθαίος 6:9.

Το υπόμνημα του Χριστιανικού κόσμου όσον αφορά την απόδοση τιμής στο όνομα του Θεού είναι θλιβερό. Ακόμη και η Βίβλος του Βασιλέως Ιακώβου, που εκδόθηκε το 1611, χρησιμοποιεί το όνομα Ιεχωβά, αυτούσιο και ως συνθετικό, μόνο εφτά φορές.a Άλλες μεταφράσεις έχουν εξαλείψει το όνομα εντελώς. Οι περισσότερες θρησκείες δεν το τιμούν. Αντίθετα έχουν εξυψώσει την «αγία» Τριάδα τους και, σε μερικές περιπτώσεις, τη Μαρία, την αποκαλούμενη Θεομήτορα, πάνω από τον Θεό της Αγίας Γραφής. Το πολύτιμο όνομα του Ιεχωβά έχει πέσει σε σχετική αχρηστία.b

Είναι αξιέπαινο το γεγονός ότι ο Ισλαμισμός αναγνωρίζει έναν Θεό, τον οποίο ονομάζει Αλλάχ, σύμφωνα με το ιερό του βιβλίο, το Κοράνιο. Ωστόσο, δεν χρησιμοποιεί το όνομά του, Ιεχωβά, όπως αυτό αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Αγία Γραφή τουλάχιστον δυο χιλιάδες χρόνια πριν έρθει σε ύπαρξη το Κοράνιο. Οι Ινδουιστές λατρεύουν εκατομμύρια θεούς και θεές, αλλά ο Ιεχωβά δεν είναι ένας απ’ αυτούς.

Ένας εξέχων παραβάτης όσον αφορά το όνομα του Θεού είναι ο Ιουδαϊσμός. Για χιλιάδες χρόνια, οι Ιουδαίοι ισχυρίζονται ότι είναι ο λαός για το όνομα του Θεού και παρ’ όλα αυτά, εξαιτίας της παράδοσής τους, έχουν κάνει το αληθινό όνομα του Θεού να πέσει σε πλήρη αχρηστία.

Γι’ αυτό, εμείς ως μάρτυρες του Υπέρτατου Κυρίαρχου Ιεχωβά, έχουμε την υποχρέωση να εκφράσουμε την απέχθειά μας για τον παραγκωνισμό του αγίου ονόματος του Θεού από μέρους της Βαβυλώνας της Μεγάλης.

Γιατί Απεχθανόμαστε τις Βαβυλωνιακές Διδασκαλίες

Εκατομμύρια άνθρωποι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και είναι δέσμιοι του φόβου, με βάση τη Βαβυλωνιακή διδασκαλία ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή. Από τα αρχαία χρόνια, η ψεύτικη θρησκεία εκμεταλλεύεται το φόβο για τον πιθανό αιώνιο βασανισμό της ψυχής στον πύρινο άδη μετά το θάνατο. Μια πιο πανούργα βελτίωση αυτής της διδασκαλίας είναι τα προσωρινά παθήματα στις φωτιές του καθαρτηρίου. Ειλικρινείς άνθρωποι πληρώνουν για να γίνονται Λειτουργίες για τους νεκρούς, αλλά ποτέ δεν μαθαίνουν πότε οι πληρωμές παύουν να είναι απαραίτητες! Αυτά τα βλάσφημα δόγματα δεν έχουν καμιά βάση στην Αγία Γραφή.—Παράβαλε Ιερεμίας 7:31.

Στην πραγματικότητα, η Αγία Γραφή διδάσκει ότι ο άνθρωπος είναι μια ζωντανή, θνητή ψυχή. Για την ανυπακοή του, ο Αδάμ δεν καταδικάστηκε σε κάποιον πύρινο άδη ή σε κάποιο καθαρτήριο, αλλά σε θάνατο. Με απλά λόγια, «ο μισθός της αμαρτίας είναι θάνατος». (Ρωμαίους 6:23· Γένεσις 2:7, 17· 3:19) Η Γραφική ελπίδα για τους νεκρούς βασίζεται, όχι σε κάποια αθάνατη ψυχή, αλλά μάλλον στην υπόσχεση του Θεού για ανάσταση σε τέλεια ζωή σε μια παραδεισένια γη.—Ιωάννης 5:28, 29· Αποκάλυψις 21:1-4.

Μια άλλη Βαβυλωνιακή διδασκαλία είναι και η «αγία» Τριάδα. Αυτή η διδασκαλία των τριών προσώπων σε έναν Θεό δεν αποτελούσε ποτέ μέρος της πίστης των αρχαίων Εβραίων. (Δευτερονόμιον 5:6, 7· 6:4) Είναι βέβαιο ότι ο Ιησούς, που ήταν ο ίδιος Ιουδαίος, ποτέ δεν πίστεψε ούτε δίδαξε ότι ήταν ο παντοδύναμος Θεός. Δεν ισχυρίστηκε ότι αποτελούσε μέρος μιας τριάδας όπως διδάσκει το Βαβυλωνιακό δόγμα.—Μάρκος 12:29· 13:32· Ιωάννης 5:19, 30· 14:28· 20:17.

Γι’ αυτό, απορρίπτουμε τα βλάσφημα δόγματα της Βαβυλώνας, όπως αυτά διδάσκονται στις ψεύτικες θρησκείες του κόσμου. Αποδίδουμε λατρεία στον μόνο αληθινό Θεό, στον Ιεχωβά, μέσω του Γιου του, που έγινε «ιλασμός» για τις αμαρτίες, όχι μόνο των χρισμένων Χριστιανών, αλλά ολόκληρου του κόσμου του ανθρώπινου γένους.—1 Ιωάννου 2:2.

Γιατί Απορρίπτουμε τις Φιλοσοφίες που Είναι Αντίθετες με τον Θεό

Οι πάπες και οι κληρικοί του Χριστιανικού κόσμου θρηνούν για την αύξηση της αθεΐας και πολλοί τη χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν την υποστήριξή τους προς τη δεξιά πολιτική. Ωστόσο, πρέπει να τεθεί το ερώτημα: Ποιος παρέβλεψε τις αδικίες και τις ανισότητες που υποκίνησαν αυτή την άνοδο της αθεΐας, ιδιαίτερα τον προηγούμενο αιώνα; Με έναν εξέχοντα τρόπο αυτό έλαβε χώρα στην επικράτεια του Χριστιανικού κόσμου. Για παράδειγμα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είχε συμπράξει με τους τσάρους που καταπίεζαν βάναυσα το λαό. Η έλλειψη αληθινών Χριστιανικών αξιών από μέρους εκείνων που παρουσίαζαν τους εαυτούς τους ως αντιπροσώπους του Θεού ενίσχυσε τις συνθήκες που αποτέλεσαν εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη της αθεΐας.

Οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου έχουν επίσης αποδεχτεί την ατιμωτική για τον Δημιουργό διδασκαλία της εξέλιξης. Αποδίδουν την πολυπλοκότητα και την ποικιλία των περισσότερων από ένα εκατομμύριο μορφών ζωής στις τυφλές δυνάμεις της φύσης. Στην πραγματικότητα λένε ότι αυτή η ποικιλία αναπτύχθηκε μέσω μιας σειράς ωφέλιμων τυχαίων συμβάντων. Μια τέτοια φιλοσοφία κάνει τον Θεό περιττό και τον άνθρωπο μη υπόλογο σε κανέναν. Η ηθική γίνεται ζήτημα προσωπικής εκλογής. (Ψαλμός 14:1) Ένα αποτέλεσμα είναι ότι οι εκτρώσεις ανέρχονται τώρα σε δεκάδες εκατομμύρια κάθε χρόνο—σε χώρες που ισχυρίζονται ότι είναι θρησκευόμενες!

Εμείς απορρίπτουμε αυτές τις φιλοσοφίες και πράξεις που είναι αντίθετες με τον Θεό. Λατρεύουμε τον Ιεχωβά, «τον ζώντα εις τους αιώνας των αιώνων, όστις έκτισε τον ουρανόν και τα εν αυτώ και την γην και τα εν αυτή και την θάλασσαν και τα εν αυτή».—Αποκάλυψις 10:6· 19:6.

Γιατί Αποστρεφόμαστε την Καρποφορία της Βαβυλώνας της Μεγάλης

Ο Χριστιανικός κόσμος δεν έχει δώσει προσοχή στα προειδοποιητικά αγγέλματα προς τις εφτά εκκλησίες, τα οποία αναγράφονται στην Αποκάλυψη, κεφάλαια 2 και 3. Αυτά δίνουν συμβουλές εναντίον της δημιουργίας αιρέσεων, της ειδωλολατρίας, της πορνείας και εναντίον της χλιαρότητας και της αμέλειας.

Μια επίσκεψη σχεδόν σε κάθε τόπο λατρείας θα αποκαλύψει πόσοι θρησκευόμενοι άνθρωποι έχουν εξυψώσει το δημιούργημα πάνω από τον Δημιουργό. Πώς; Με το να αποδίδουν λατρευτικό σεβασμό σε ομοιώματα και εικόνες και με το να αποδίδουν λατρεία σε «αγίους», Μαντόνες και σταυρούς.—Παράβαλε Ψαλμός 115:2-8· 2 Κορινθίους 5:7· 1 Ιωάννου 5:21.

Στην περίπτωσή τους βρίσκουν εκπλήρωση τα λόγια του Παύλου: «Διότι γνωρίσαντες τον Θεόν, δεν εδόξασαν ως Θεόν . . . Εμωράνθησαν, και ήλλαξαν την δόξαν του αφθάρτου Θεού εις ομοίωμα εικόνος φθαρτού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών».—Ρωμαίους 1:21-23.

Γιατί Καταδικάζουμε την Ανηθικότητα της Βαβυλώνας

Τα τελευταία 20 χρόνια, η ομοφυλοφιλία έχει εγκριθεί ή συγχωρεθεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής. Εκατομμύρια ομοφυλόφιλοι έχουν «πετάξει τη μάσκα» και τώρα παρελαύνουν στους δρόμους, διαλαλώντας την «Ομοφυλοφιλική Περηφάνια» τους. Πώς θεωρεί ο Θεός την ομοφυλοφιλία τους;

Η Αγία Γραφή δήλωσε ξεκάθαρα πριν από 3.500 περίπου χρόνια: «Και μετά άρρενος δεν θέλεις συνουσιασθή, ως μετά γυναικός· είναι βδέλυγμα». (Λευιτικόν 18:22) Και πριν από 2.000 σχεδόν χρόνια, ο Παύλος έδειξε ότι οι κανόνες του Θεού δεν είχαν αλλάξει όταν έγραψε: «Δια τούτο παρέδωκεν αυτούς ο Θεός εις πάθη ατιμίας [επαίσχυντες σεξουαλικές ορέξεις, ΜΝΚ]· διότι και αι γυναίκες αυτών μετήλλαξαν την φυσικήν χρήσιν εις την παρά φύσιν· ομοίως δε και οι άνδρες, αφήσαντες την φυσικήν χρήσιν της γυναικός, εξεκαύθησαν εις την επιθυμίαν αυτών προς αλλήλους, πράττοντες την ασχημοσύνην άρσενες εις άρσενας και απολαμβάνοντες εις εαυτούς την πρέπουσαν αντιμισθίαν της πλάνης αυτών».—Ρωμαίους 1:26, 27· 1 Κορινθίους 6:9, 10· 1 Τιμόθεον 1:10.

Παρ’ όλα αυτά, τόσο πολλοί κληρικοί του Χριστιανικού κόσμου είναι ενεργοί ομοφυλόφιλοι ώστε έχουν κατορθώσει να σχηματίσουν σε πολλές κύριες θρησκείες μια ισχυρή ομοφυλοφιλική ομάδα που ασκεί επιρροή. Απαιτούν να αναγνωριστεί ο τρόπος ζωής τους και να τους χορηγείται η θέση του διακόνου. Ένα κατάλληλο παράδειγμα είναι αυτό του μεγαλύτερου Προτεσταντικού δόγματος του Καναδά, της Ενωμένης Εκκλησίας του Καναδά, οι ηγέτες της οποίας στις 24 Αυγούστου 1988 ψήφισαν 205 έναντι 160 υπέρ της αποδοχής ομοφυλοφίλων στις τάξεις των διακόνων.

Γιατί Αποστρεφόμαστε την Πνευματική Πορνεία της Βαβυλώνας

Η Αποκάλυψη καταγγέλλει την πορνεία της Βαβυλώνας με τους «βασιλείς της γης», τους πολιτικούς της κυβερνήτες. Η πόρνη απεικονίζεται σαν να κάθεται «επί των υδάτων των πολλών», τα οποία σημαίνουν ‘λαούς και όχλους και έθνη και γλώσσας’. (Αποκάλυψις 17:1, 2, 15) Με το να έχει στενή σχέση με τους πολιτικούς κυβερνήτες, η ψεύτικη θρησκεία έχει σε όλους τους αιώνες χρησιμοποιήσει την επιρροή της, φανερά ή συγκαλυμμένα, για να καταπιέζει και να εκμεταλλεύεται τον κοινό λαό.

Παραδείγματα αυτής της κυριαρχίας είναι τα κονκορδάτα, δηλαδή οι συμφωνίες, που υπέγραψε το Βατικανό με τους Ναζιστές και Φασίστες κυβερνήτες σ’ αυτόν τον 20ό αιώνα. Ως αποτέλεσμα, η επιρροή της εκκλησίας πάνω στα ποίμνια οδήγησε σε ολοκληρωτική υποταγή σε αμείλικτους κυβερνήτες. Το 1929, το Βατικανό σύναψε ένα κονκορδάτο με τον Φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Τι έγινε αργότερα στη Γερμανία; Αποδίδοντας τα ακόλουθα λόγια στον Πίο ΙΑ΄, ο Γερμανός καρδινάλιος Φαουλχάμπερ, μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα τον τρόπο σκέψης του πάπα για τον Χίτλερ: «Είμαι χαρούμενος· αυτός είναι ο πρώτος πολιτικός που μίλησε εναντίον του Μπολσεβικισμού». Αργότερα ο Φαουλχάμπερ έκανε την εξής παρατήρηση: «Το ταξίδι μου στη Ρώμη επιβεβαίωσε αυτό που ίσως υποψιαζόμουν εδώ και πολύ καιρό. Στη Ρώμη, ο Εθνικοσοσιαλισμός και ο Φασισμός θεωρούνται η μόνη απαλλαγή από τον Κομμουνισμό και τον Μπολσεβικισμό».

Οι Καθολικοί επίσκοποι της Γερμανίας είχαν αντιταχθεί στη ναζιστική φιλοσοφία πριν το 1933. Αλλά όπως δηλώνει ο Γερμανός συγγραφέας Κλάους Σόλντερ στο βιβλίο του The Churches and the Third Reich (Οι Εκκλησίες και το Τρίτο Ράιχ), οι επίσκοποι διατάχθηκαν από τον πρέσβη του Βατικανού στη Γερμανία, τον Καρδινάλιο Πατσέλι, να αναθεωρήσουν τη στάση τους ως προς τον Εθνικοσοσιαλισμό. Τι υποκίνησε αυτή την αλλαγή; Ήταν η προοπτική του κονκορδάτου ανάμεσα στο Τρίτο Ράιχ και στο Βατικανό, το οποίο συνάφθηκε στις 20 Ιουλίου 1933.

Ο Κλάους Σόλντερ αναφέρει: «Στις εκλογές και στο δημοψήφισμα της 12ης Νοεμβρίου [1933] ο Χίτλερ θέρισε τους καρπούς του κονκορδάτου του Ράιχ παίρνοντας έναν εκπληκτικά υψηλό αριθμό θετικών ψήφων, προπαντός σε κύκλους του εκλογικού σώματος όπου κυριαρχούσαν οι Καθολικοί».

Μολονότι ορισμένοι Προτεστάντες ηγέτες εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί το 1933, οι φωνές τους χάθηκαν γρήγορα μέσα στη μαζική βοή του εθνικισμού. Ο Σόλντερ εξηγεί: «Υπήρχε ξεκάθαρα μια αυξανόμενη προθυμία στην Προτεσταντική εκκλησία να εγκαταλείψει την επιφυλακτικότητα που έδειχνε στο παρελθόν και τώρα να παρασυρθεί επιτέλους στον εθνικό ενθουσιασμό. . . . Για πρώτη φορά εμφανίστηκαν επίσημες εκκλησιαστικές δηλώσεις που υποστήριζαν το νέο Ράιχ χωρίς επιφυλάξεις». Στην πραγματικότητα, ο Προτεσταντισμός πουλήθηκε στο ναζιστικό εθνικισμό και έγινε όργανό του, ακριβώς όπως είχε κάνει η Καθολική Εκκλησία.

Σε όλους τους αιώνες, το ιστορικό υπόμνημα δείχνει ότι η ψεύτικη θρησκεία έχει συμπράξει με τις ισχυρές άρχουσες ομάδες των εκλεκτών και έχει υποστηρίξει το γόητρό τους προς βλάβη του κοινού λαού. Η ‘διανοητική διάθεση του Χριστού’ δεν αντανακλάται από τους θρησκευτικούς ηγέτες του κόσμου, οι οποίοι επιδιώκουν άπληστα εξουσία, περιουσίες και πλούτη. Εμείς, ως Μάρτυρες του Ιεχωβά, αποστρεφόμαστε τέτοια πνευματική πορνεία.—Ιωάννης 17:16· Ρωμαίους 15:5, ΜΝΚ· Αποκάλυψις 18:3.

Γιατί Νιώθουμε Αποτροπιασμό για την Ενοχή Αίματος που Φέρει η Βαβυλώνα

Στο βιβλίο της Αποκάλυψης, η Βαβυλώνα η Μεγάλη κατηγορείται για μαζική ενοχή αίματος: «Και είδον την γυναίκα μεθύουσαν εκ του αίματος των αγίων και εκ του αίματος των μαρτύρων του Ιησού. Και εν αυτή ευρέθη αίμα προφητών και αγίων και πάντων των εσφαγμένων επί της γης».—Αποκάλυψις 17:6· 18:24.

Η ιστορία της ψεύτικης θρησκείας είναι ιστορία μίσους και αιματοχυσίας και ο Χριστιανικός κόσμος φέρει τη μεγαλύτερη ενοχή αίματος. Δυο παγκόσμιοι πόλεμοι άρχισαν στην επικράτεια εθνών που αποκαλούνται Χριστιανικά. «Χριστιανοί» πολιτικοί ηγέτες προσέφυγαν στα όπλα το 1914 και το 1939, και οι κληρικοί σε όλα τα αντίπαλα έθνη έδωσαν τις ευλογίες τους. Το βιβλίο The Columbia History of the World (Η Παγκόσμια Ιστορία της Κολούμπια) δηλώνει όσον αφορά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Η αλήθεια υποτιμήθηκε μαζί με τη ζωή και δεν υψώθηκε ούτε μια φωνή διαμαρτυρίας. Οι φρουροί του λόγου του Θεού πρωτοστάτησαν στο πολεμικό άσμα. Ολοκληρωτικός πόλεμος κατέληξε να σημαίνει ολοκληρωτικό μίσος». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Οι στρατιωτικοί ιερείς παρακινούσαν τους στρατιώτες με πατριωτικό μένος, καθώς οι νέοι και των δύο πλευρών γίνονταν βορά των κανονιών. Το ίδιο ιστορικό βιβλίο δηλώνει: «Η συστηματική δηλητηρίαση της διάνοιας των ανθρώπων από παροξυσμούς εθνικισμού . . . εμπόδισε περαιτέρω την αναζήτηση για ειρήνη».

Σε όλο τον κόσμο, η ψεύτικη θρησκεία εξακολουθεί να καλλιεργεί μίσος, καθώς μαίνονται διαμάχες μεταξύ Ιουδαίων και Μουσουλμάνων, Ινδουιστών και Σιχ, Καθολικών και Προτεσταντών, Μουσουλμάνων και Ινδουιστών, Βουδιστών και Ινδουιστών. Ναι, η ψεύτικη θρησκεία εξακολουθεί να συμβάλλει στο λουτρό αίματος «πάντων των εσφαγμένων επί της γης».—Αποκάλυψις 18:24.

Έχοντας υπόψη όλες τις αποδείξεις που παρατέθηκαν πιο πάνω, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουν ότι η απόφαση που πάρθηκε στη συνέλευση του 1988 είναι κατάλληλη και επίκαιρη. Κατάλληλα, καταγγέλλουμε την ψεύτικη θρησκεία ως την ένοχη αίματος πόρνη, τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη. Αναγγέλλουμε στον κόσμο τη μόνη αληθινή οδό για ειρήνη και αληθινή λατρεία—το να στραφεί κανείς στον Υπέρτατο Κυρίαρχο του σύμπαντος, στον Ιεχωβά Θεό, μέσω Εκείνου που έστειλε στη γη, του Χριστού, δηλαδή Μεσσία, Ιησού. Αυτό σημαίνει την αποδοχή της Βασιλείας του Θεού ως της μόνης δίκαιης, αιώνιας κυβέρνησης η οποία μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ανθρώπινου γένους. Σημαίνει επίσης ότι τώρα είναι ο καιρός να υπακούσει κανείς στην εντολή: «Εξέλθετε εξ αυτής [της Βαβυλώνος της Μεγάλης] ο λαός μου, δια να μη συγκοινωνήσητε εις τας αμαρτίας αυτής, και να μη λάβητε εκ των πληγών αυτής».—Αποκάλυψις 18:4· Δανιήλ 2:44· Ιωάννης 17:3.

[Υποσημειώσεις]