Γουίλιαμ Γουίστον—Αιρετικός ή Έντιμος Λόγιος;
ΘΑ ΘΥΣΙΑΖΑΤΕ τη σταδιοδρομία σας για χάρη των πεποιθήσεών σας; Ο Γουίλιαμ Γουίστον το έκανε.
Αυτός έφτασε στο σημείο να αποτελεί μορφή θρησκευτικής αντιλογίας στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν διαφώνησε με την Εκκλησία της Αγγλίας γύρω από τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής. Το αποτέλεσμα ήταν να στιγματιστεί τελικά ως αιρετικός. Έτσι, η πορεία που ακολούθησε του έφερε χλευασμό αλλά είχε επίσης ως συνέπεια να κερδίσει και σεβασμό.
Ποιος ήταν ο Γουίλιαμ Γουίστον; Και τι επιτέλεσε;
Ένας Λόγιος της Αγίας Γραφής
Ο Γουίλιαμ Γουίστον ήταν ένας λαμπρός συνεργάτης του Σερ Ισαάκ Νεύτωνα στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Αν συμβουλευτείτε την αγγλική έκδοση των συγγραμμάτων του Ιουδαίου ιστορικού του πρώτου αιώνα Φλάβιου Ιώσηπου, είναι πιθανόν ότι θα διαβάζετε τη μετάφραση που έγινε από τον Γουίστον το 1736. Μολονότι υπάρχουν και άλλες μεταφράσεις, η λόγια απόδοσή του, σε συνδυασμό με τις σημειώσεις και τα σχόλιά του, παραμένει αξεπέραστη και εξακολουθεί να βρίσκεται σε κυκλοφορία. Πολλοί θεωρούν αυτό το έργο κορωνίδα των επιτευγμάτων του Γουίστον.
Δεν πρέπει να παραβλεφτεί, ωστόσο, η Πρώτη Καινή Διαθήκη (Primitive New Testament), η μετάφραση των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών την οποία έκανε ο Γουίστον. Αυτή δημοσιεύτηκε το 1745, στο 78ο έτος της ηλικίας του. Ο Γουίστον μετέφρασε τα τέσσερα Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων από τον Κώδικα του Βέζα, τις επιστολές του Παύλου από τον Κώδικα του Κλερμόν, και το υπόλοιπο τμήμα, περιλαμβανομένης της Αποκάλυψης, από το Αλεξανδρινό Χειρόγραφο. Παρέλειψε προσεκτικά το νόθο τμήμα του εδαφίου 1 Ιωάννη 5:7. Ο Γουίστον διάλεξε αυτές τις τρεις αρχαίες ελληνικές πηγές ως τις καλύτερες που ήταν διαθέσιμες εκείνον τον καιρό.
Η αγάπη για την Αγία Γραφή ήταν το ολοφάνερο κίνητρο για ό,τι έκανε ο Γουίστον. Στις ημέρες του επικρατούσε ο ντεϊσμός, η διδασκαλία σύμφωνα με την οποία η λογική και μόνο αποτελεί επαρκή βάση για πίστη στον Θεό. Σύμφωνα με το βιβλίο Γουίλιαμ Γουίστον—Έντιμος Νευτωνιστής (William Whiston—Honest Newtonian), αυτός υποστήριξε σθεναρά «την παραδοσιακή άποψη ότι η Αγία Γραφή είναι η μοναδική αλάθητη πηγή αρχαίας ιστορίας». Ο όρος «Νευτωνιστής» εδώ αποτελεί αναφορά στον Ισαάκ Νεύτωνα, που είναι περισσότερο γνωστός για το έργο του Αρχές (Principia), στο οποίο ανέλυσε το νόμο της παγκόσμιας έλξης. Η σκέψη του Νεύτωνα είχε βαθιά επίδραση στον Γουίλιαμ Γουίστον. Με ποιον τρόπο;
Αντίθετες Προσωπικότητες
Ο Γουίλιαμ Γουίστον γεννήθηκε το 1667 και ήταν γιος ενός κληρικού της Εκκλησίας της Αγγλίας. Αφού χειροτονήθηκε το 1693, επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ για να σπουδάσει μαθηματικά και να γίνει βοηθός του Νεύτωνα. Ένας στενός δεσμός αναπτύχτηκε ανάμεσά τους. Όταν ο Νεύτων εγκατέλειψε τη θέση του ως καθηγητής των μαθηματικών περίπου τρία χρόνια αργότερα, φρόντισε να διοριστεί αντ’ αυτού ο Γουίστον. Ενασχολούμενος στη σταδιοδρομία του, ο Γουίστον έδωσε διαλέξεις αστρονομίας και μαθηματικών, αλλά η επιρροή του Νεύτωνα τον παρακίνησε επίσης να ενδιαφερθεί βαθύτερα για τη Βιβλική χρονολογία και τα Βιβλικά δόγματα.
Ο Νεύτων ήταν θρησκευόμενος άνθρωπος. Ως αφοσιωμένος πιστός στη Βιβλική Χιλιετία, έγραψε εκτενή συγγράμματα για τις προφητείες του Δανιήλ και της Αποκάλυψης. Ωστόσο, σχεδόν κανένα από αυτά τα συγγράμματα δεν δημοσιεύτηκε στη διάρκεια της ζωής του. Αυτός απέρριψε το δόγμα της Τριάδας. Όταν όμως χρειάστηκε να δημοσιεύσει τις αποδείξεις που είχε συγκεντρώσει εναντίον της Τριάδας, «ο Νεύτων οπισθοχώρησε από φόβο μήπως γίνουν γνωστές οι αντιτριαδικές του ιδέες», παρατηρεί Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica). Ο Φ. Ε. Μάνιουελ το θέτει ως εξής στο σύγγραμμά του Ισαάκ Νεύτων, ο Ιστορικός (Isaac Newton, Historian): «Η ομάδα του Νεύτωνα είτε κρατούσε μυστικές τις απόψεις της είτε συγκρατούσε τον ενθουσιασμό της. . . . Εκεί όπου ο Νεύτων ενεργούσε συγκαλυμμένα, ο Γουίστον ήταν απροκάλυπτος». Οι δυο άντρες είχαν με αυτόν τον τρόπο αντίθετες προσωπικότητες.
Εξοστρακισμός
Τον Ιούλιο του 1708, ο Γουίστον έγραψε στους αρχιεπισκόπους τόσο του Καντέρμπουρι όσο και του Γιορκ, παροτρύνοντας τη μεταρρύθμιση των δογμάτων της Εκκλησίας της Αγγλίας ενόψει της ψευδούς διδασκαλίας της Τριάδας όπως αυτή εκφράζεται στο Σύμβολο Πίστης του Αθανασίου. Όπως είναι ευνόητο, τον συμβούλεψαν να είναι προσεκτικός. Ωστόσο, ο Γουίστον επέμεινε. «Έχω μελετήσει αυτά τα σημεία διεξοδικά», είπε, «και είμαι πλήρως πεπεισμένος ότι η χριστιανική εκκλησία έχει επί μακρό χρονικό διάστημα και χονδροειδώς εξαπατηθεί σε σχέση με αυτά· με την ευλογία δε του Θεού, όσο εξαρτάται από εμένα, δεν πρόκειται να εξαπατηθεί άλλο».
Ο Νεύτων φοβόταν για την κοινωνική και ακαδημαϊκή θέση που κατείχε. Ο Γουίστον, από την άλλη πλευρά, δεν φοβόταν. Έχοντας αποκρυσταλλώσει τις αντιτριαδικές του πεποιθήσεις, έγραψε ένα φυλλάδιο το οποίο παρουσίαζε τις απόψεις του. Όμως τον Αύγουστο του 1708, το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ αρνήθηκε να δώσει στον Γουίστον άδεια να τυπώσει αυτή την ύλη, εφόσον τη θεωρούσαν ανορθόδοξη.
Το 1710, ο Γουίστον κατηγορήθηκε ότι δίδασκε δόγματα που ήταν αντίθετα με τις πεποιθήσεις της Εκκλησίας της Αγγλίας. Κρίθηκε ένοχος, έχασε την έδρα του ως καθηγητής και διώχτηκε από το Κέμπριτζ. Ωστόσο, παρά το ότι ασκήθηκε σε βάρος του δικαστική δίωξη, η οποία συνεχίστηκε επί σχεδόν πέντε χρόνια ακόμη, ο Γουίστον ποτέ δεν καταδικάστηκε ως αιρετικός.
Μολονότι οι αντιτριαδικές απόψεις του ήταν παρόμοιες με εκείνες του Γουίστον, ο Νεύτων δεν εξέφρασε την υποστήριξή του προς το φίλο του και τελικά τον εξοστράκισε. Το 1754, η λόγια Βιβλική μελέτη του Νεύτωνα, η οποία εξέθετε την Τριάδα, τελικά δημοσιεύτηκε—27 χρόνια μετά το θάνατό του. Αλλά ήταν πολύ αργά για να προσφέρει οποιαδήποτε βοήθεια στον Γουίστον, ο οποίος είχε πεθάνει δυο χρόνια νωρίτερα.
Ο Νεύτων θεωρείται επίσης υπεύθυνος για τον αποκλεισμό του Γουίστον από τη φημισμένη Βασιλική Εταιρία. Αλλά ο Γουίστον δεν αποθαρρύνθηκε. Αυτός και η οικογένειά του μετακόμισαν στο Λονδίνο, όπου ίδρυσε μια Εταιρία για την Προώθηση της Πρώτης Χριστιανοσύνης. Ο ίδιος έδωσε όλες του τις δυνάμεις στη συγγραφή, και το πιο σημαντικό έργο του μέχρι εκείνη την περίοδο ήταν οι τέσσερις τόμοι του συγγράμματος Η Πρώτη Χριστιανοσύνη Αναβιώνει (Primitive Christianity Revived).
Αμφισβητήθηκε Μέχρι Τέλους
Ως επιστήμονας, ο Γουίστον επεξεργάστηκε διάφορους τρόπους για να καθορίζουν οι ναυτικοί το γεωγραφικό μήκος στη θάλασσα. Αν και οι ιδέες του δεν υιοθετήθηκαν, η επιμονή του τελικά οδήγησε στην εξέλιξη του ναυτικού χρονόμετρου. Μολονότι πολλές από τις απόψεις του Γουίστον γύρω από τις Βιβλικές προφητείες έχουν αποδειχτεί ανακριβείς, όπως εκείνες των συγχρόνων του, αυτός εξάντλησε όλα τα μέσα που είχε στη διάθεσή του για να βρει την αλήθεια. Τα φυλλάδιά του γύρω από την τροχιά των κομητών και οι θεωρίες του γύρω από τα αποτελέσματα του Κατακλυσμού των ημερών του Νώε συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πολλά πράγματα που έγραψε για να υπερασπίσει τόσο την επιστημονική όσο και τη Βιβλική αλήθεια. Ωστόσο, από τα άλλα συγγράμματά του υπερέχουν εκείνα που ξεσκεπάζουν το δόγμα της Τριάδας ως αντιγραφικό.
Ακολουθώντας το συνηθισμένο τρόπο ενεργείας του, ο Γουίστον εγκατέλειψε την Εκκλησία της Αγγλίας το 1747. Το έκανε αυτό, τόσο κατά γράμμα όσο και συμβολικά, όταν βγήκε από μια εκκλησία καθώς ένας κληρικός άρχισε να διαβάζει το Σύμβολο Πίστης του Αθανασίου. Η Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια (A Religious Encyclopædia) λέει για τον Γουίστον: «Είναι να θαυμάζει κανείς την ανδρεία ευθύτητα και ειλικρίνεια του χαρακτήρα του, τη σταθερότητα που είχε στη ζωή του και την εντιμότητα της διαγωγής του».
Για τον Γουίλιαμ Γουίστον, η αλήθεια δεν μπορούσε να συμβιβάζεται, και οι προσωπικές πεποιθήσεις ήταν πιο πολύτιμες από την επιδοκιμασία και τον έπαινο των ανθρώπων. Αν και αμφισβητήθηκε, ο Γουίστον ήταν ένας έντιμος λόγιος ο οποίος υπερασπίστηκε άφοβα την Αγία Γραφή ως το Λόγο του Θεού.—2 Τιμόθεο 3:16, 17.
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]
Copyright British Museum