ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 42
ΥΜΝΟΣ 44 Η Προσευχή του Ταπεινού
Πώς να Βελτιώσετε τις Προσευχές Σας
«Φωνάζω με όλη μου την καρδιά. Απάντησέ μου, Ιεχωβά».—ΨΑΛΜ. 119:145.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Ο στοχασμός γύρω από προσευχές που είναι καταγραμμένες στην Αγία Γραφή μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τις προσευχές μας.
1, 2. (α) Τι μπορεί να μας εμποδίζει να ανοίγουμε την καρδιά μας στον Ιεχωβά; (β) Πώς ξέρουμε ότι ο Ιεχωβά ακούει με θέρμη τις προσευχές μας;
ΜΗΠΩΣ νιώθετε κατά καιρούς ότι οι προσευχές σας έχουν γίνει μονότονες, επιφανειακές ή τυπικές; Αν ναι, δεν είστε οι μόνοι. Λόγω του πυρετώδους ρυθμού της ζωής μας, ίσως έχουμε την τάση να προσευχόμαστε βιαστικά. Ή μπορεί να δυσκολευόμαστε να ανοίξουμε την καρδιά μας στον Ιεχωβά επειδή νιώθουμε ανάξιοι να τον πλησιάσουμε.
2 Η Αγία Γραφή μάς διαβεβαιώνει ότι για τον Ιεχωβά μετράει, όχι το πόσο εντυπωσιακές είναι οι προσευχές μας, αλλά το αν βγαίνουν από μια ταπεινή καρδιά. Ο Ιεχωβά ακούει «το αίτημα των πράων». (Ψαλμ. 10:17) Ακούει με θέρμη κάθε λέξη που λέμε επειδή ενδιαφέρεται αληθινά για εμάς.—Ψαλμ. 139:1-3.
3. Ποια ερωτήματα θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;
3 Θα μπορούσαμε λοιπόν να ρωτήσουμε: Γιατί μπορούμε να προσευχόμαστε με πεποίθηση στον Ιεχωβά; Πώς μπορούμε να κάνουμε τις προσευχές μας πιο ουσιαστικές; Πώς μπορεί ο στοχασμός γύρω από εγκάρδιες προσευχές που είναι καταγραμμένες στην Αγία Γραφή να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τις προσευχές μας; Και τι μπορούμε να κάνουμε αν είμαστε τόσο αναστατωμένοι ώστε δεν βρίσκουμε λόγια για να εκφράσουμε τα αισθήματά μας; Ας δούμε τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα.
ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣΤΕ ΜΕ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΣΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ
4. Τι θα μας βοηθήσει να προσευχόμαστε στον Ιεχωβά με πεποίθηση; (Ψαλμός 119:145)
4 Αν κατανοήσουμε ότι ο Ιεχωβά είναι ένας πιστός φίλος που θέλει να πετύχουμε, θα συνειδητοποιήσουμε ότι μπορούμε να προσευχόμαστε σε αυτόν με πεποίθηση. Ο συγγραφέας του 119ου Ψαλμού επιδίωκε να έχει τέτοια θερμή σχέση με τον Ιεχωβά. Η ζωή του δεν ήταν εύκολη. Τον αδικούσαν ύπουλοι άνθρωποι. (Ψαλμ. 119:23, 69, 78) Είχε επίσης να αντιμετωπίσει τις δικές του ατέλειες. (Ψαλμ. 119:5) Παρ’ όλα αυτά, δεν φοβόταν να ανοίγει την καρδιά του στον Ιεχωβά.—Διαβάστε Ψαλμός 119:145.
5. Γιατί δεν πρέπει να επιτρέπουμε στα αρνητικά αισθήματα να μας εμποδίζουν να προσευχηθούμε; Δώστε παράδειγμα.
5 Ο Ιεχωβά καλεί ακόμα και εκείνους που έχουν διαπράξει σοβαρά σφάλματα να προσευχηθούν σε αυτόν. (Ησ. 55:6, 7) Επομένως, δεν πρέπει να επιτρέπουμε στα αρνητικά αισθήματα να μας εμποδίζουν να προσευχηθούμε. Για παράδειγμα, ένας πιλότος ξέρει ότι μπορεί να επικοινωνήσει με τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας αν χρειαστεί βοήθεια. Θα ήταν σωστό να διστάσει να επικοινωνήσει μαζί τους επειδή ντρέπεται που χάθηκε ή που έκανε λάθος; Ασφαλώς όχι! Παρόμοια, ακόμα και αν κάποιες φορές έχουμε χάσει τον δρόμο μας ή έχουμε αμαρτήσει, μπορούμε να στραφούμε με πεποίθηση στον Ιεχωβά μέσω προσευχής.—Ψαλμ. 119:25, 176.
ΠΩΣ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΣΑΣ ΠΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ
6, 7. Πώς μπορεί ο στοχασμός γύρω από τις ιδιότητες του Ιεχωβά να μας βοηθήσει να κάνουμε τις προσευχές μας πιο ουσιαστικές; Δώστε παράδειγμα. (Βλέπε επίσης υποσημείωση.)
6 Όταν μιλάμε ανοιχτά στον Ιεχωβά εκφράζοντάς του τις ενδόμυχες σκέψεις μας και τα βαθιά αισθήματά μας, οι προσευχές μας γίνονται πιο ουσιαστικές. Πώς μπορούμε λοιπόν να δώσουμε περισσότερο βάθος στις προσευχές μας;
7 Να στοχάζεστε τις ιδιότητες του Ιεχωβά.a Όσο περισσότερο στοχαζόμαστε τις ιδιότητές του τόσο πιο ικανοί θα είμαστε να εκφράζουμε ανοιχτά τις σκέψεις μας. (Ψαλμ. 145:8, 9, 18) Πάρτε για παράδειγμα την Κριστίν, μια αδελφή που είχε βίαιο πατέρα. Η ίδια εξηγεί: «Δεν μου ήταν εύκολο να μιλάω στον Ιεχωβά ως Πατέρα. Ένιωθα ότι οι ατέλειές μου θα τον έκαναν να με εγκαταλείψει». Ποια ιδιότητα του Ιεχωβά τη βοήθησε; Η Κριστίν λέει: «Η όσια αγάπη του Ιεχωβά με κάνει να νιώθω ασφαλής. Ξέρω ότι θα με κρατάει πάντα από το χέρι. Ακόμα και αν πέσω, θα με σηκώσει στοργικά. Αυτό με βοηθάει να του εκφράζω τις βαθύτερες χαρές μου αλλά και τις βαθύτερες λύπες μου».
8, 9. Πώς ωφελείστε αν σκέφτεστε τι θέλετε να πείτε προτού προσευχηθείτε; Δώστε παράδειγμα.
8 Σκεφτείτε τι θα πείτε. Προτού προσευχηθείτε, θα μπορούσατε να κάνετε στον εαυτό σας κάποιες ερωτήσεις. Για παράδειγμα: “Ποια συγκεκριμένα προβλήματα αντιμετωπίζω αυτή τη στιγμή; Υπάρχει κανείς που πρέπει να συγχωρήσω; Μήπως αντιμετωπίζω κάποια καινούρια δυσκολία και χρειάζομαι τη βοήθεια του Ιεχωβά για να την υπερνικήσω;” (2 Βασ. 19:15-19) Μπορούμε επίσης να ακολουθούμε το υπόδειγμα που έθεσε ο Ιησούς με το να σκεφτόμαστε τι μπορούμε να ζητήσουμε από τον Ιεχωβά όσον αφορά το όνομά Του, τη Βασιλεία Του και το θέλημά Του.—Ματθ. 6:9, 10.
9 Όταν μια αδελφή, η Αλίσκα, έμαθε ότι ο σύζυγός της είχε καρκίνο τελικού σταδίου στον εγκέφαλο, της ήταν δύσκολο να προσευχηθεί. Η ίδια θυμάται: «Είχα τέτοια στενοχώρια ώστε δυσκολευόμουν να σκεφτώ καθαρά για να κάνω προσευχή». Τι την έχει βοηθήσει; Η ίδια εξηγεί: «Προτού προσευχηθώ, αφιερώνω λίγα λεπτά για να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου, έτσι ώστε οι προσευχές μου να μην επικεντρώνονται μόνο σε ό,τι απασχολεί εμένα. Ως αποτέλεσμα, νιώθω πιο ήρεμη και έχω καλύτερη διανοητική διάθεση όταν προσεύχομαι».
10. Γιατί είναι καλό να προσπαθούμε να προσευχόμαστε αρκετή ώρα; (Βλέπε επίσης εικόνες.)
10 Να προσεύχεστε αρκετή ώρα. Αν και οι σύντομες προσευχές μπορούν να είναι ουσιαστικές, είναι πιθανότερο ότι θα εκφράζουμε τις ενδόμυχες σκέψεις μας αν αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στην προσευχή.b Ο σύζυγος της Αλίσκα, ο Ελάιτζα, λέει: «Προσπαθώ να προσεύχομαι πολλές φορές την ημέρα, και έχω έρθει πιο κοντά στον Ιεχωβά αφιερώνοντας αρκετό χρόνο στην προσευχή. Ο Ιεχωβά δεν περιμένει ανυπόμονα να τελειώσω την προσευχή μου, γι’ αυτό δεν χρειάζεται να βιάζομαι». Δοκιμάστε το εξής: Βρείτε κατάλληλο χρόνο και χώρο για να προσεύχεστε, ίσως και μεγαλόφωνα, χωρίς περισπασμούς, και αποκτήστε τη συνήθεια να προσεύχεστε αρκετή ώρα.
Βρείτε χρόνο και χώρο που σας επιτρέπουν να προσεύχεστε αρκετή ώρα (Βλέπε παράγραφο 10)
ΝΑ ΣΤΟΧΑΖΕΣΤΕ ΕΓΚΑΡΔΙΕΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΦΗ
11. Πώς ωφελούμαστε όταν στοχαζόμαστε κάποιες εγκάρδιες προσευχές που έχουν καταγραφεί στην Αγία Γραφή; (Βλέπε επίσης το πλαίσιο «Ταυτίζεστε Μαζί Τους;»)
11 Ίσως το βρείτε ωφέλιμο να στοχάζεστε εγκάρδιες προσευχές και ιερούς ύμνους, ή αλλιώς ψαλμούς, που έχουν καταγραφεί στην Αγία Γραφή. Καθώς βλέπετε πώς εξέφραζαν κάποιοι υπηρέτες του Θεού τις βαθύτερες σκέψεις τους, θα υποκινείστε να ανοίγετε την καρδιά σας στον Ιεχωβά. Επιπρόσθετα, ίσως ανακαλύψετε καινούριες εκφράσεις αίνου τις οποίες μπορείτε να συμπεριλαμβάνετε στις προσευχές σας. Είναι επίσης πιθανό ότι θα βρείτε προσευχές που ταιριάζουν στις περιστάσεις σας.
12. Ποιες ερωτήσεις μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας καθώς στοχαζόμαστε το περιεχόμενο μιας προσευχής;
12 Καθώς στοχάζεστε το περιεχόμενο μιας προσευχής που είναι καταγραμμένη στις Γραφές, αναρωτηθείτε: “Ποιος είπε αυτά τα λόγια και υπό ποιες περιστάσεις; Με εκφράζουν οι σκέψεις αυτής της προσευχής; Ποια διδάγματα μπορώ να πάρω από αυτήν;” Ίσως χρειαστεί να κάνετε επιπρόσθετη έρευνα για να απαντήσετε σε αυτές τις ερωτήσεις, αλλά αξίζει τον κόπο. Προσέξτε μερικά παραδείγματα.
13. Ποιο είναι ένα δίδαγμα σχετικά με την προσευχή που μπορούμε να αντλήσουμε από την Άννα; (1 Σαμουήλ 1:10, 11) (Βλέπε επίσης εικόνα.)
13 Διαβάστε 1 Σαμουήλ 1:10, 11. Όταν η Άννα έκανε αυτή την προσευχή, αντιμετώπιζε δύο μεγάλα προβλήματα. Ήταν στείρα, και η άλλη σύζυγος του άντρα της τής έκανε τη ζωή μαύρη. (1 Σαμ. 1:4-7) Αν αντιμετωπίζετε ένα επίμονο πρόβλημα, τι μπορείτε να μάθετε από την προσευχή της Άννας; Εκείνη βρήκε ανακούφιση αφιερώνοντας αρκετό χρόνο στην προσευχή και ρίχνοντας στον Θεό το βάρος που είχε μέσα στην καρδιά της. (1 Σαμ. 1:12, 18) Μπορούμε και εμείς να βρούμε ανακούφιση αν “ρίξουμε στον Ιεχωβά το βάρος που σηκώνουμε” περιγράφοντάς του πώς νιώθουμε για τις συγκεκριμένες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε.—Ψαλμ. 55:22.
Όταν η Άννα αντιμετώπιζε τη στειρότητα και τον αδιάκοπο χλευασμό από την άλλη σύζυγο του άντρα της, έριξε στον Ιεχωβά το βάρος που είχε μέσα στην καρδιά της (Βλέπε παράγραφο 13)
14. (α) Τι άλλο μαθαίνουμε από το παράδειγμα της Άννας; (β) Πώς μπορούμε να εμπλουτίσουμε τις προσευχές μας κάνοντας στοχασμούς γύρω από τις Γραφές; (Βλέπε υποσημείωση.)
14 Λίγα χρόνια μετά τη γέννηση του γιου της, του Σαμουήλ, η Άννα τον παρουσίασε στον αρχιερέα Ηλεί. (1 Σαμ. 1:24-28) Με μια εγκάρδια προσευχή, εξέφρασε την πεποίθησή της ότι ο Ιεχωβά προστατεύει και φροντίζει τους όσιους υπηρέτες του.c (1 Σαμ. 2:1, 8, 9) Τα προβλήματα που είχε στο σπίτι της μπορεί να μην εξαφανίστηκαν, αλλά η Άννα εστίασε στο πώς την είχε ευλογήσει ο Ιεχωβά. Ποιο είναι το δίδαγμα για εμάς; Θα είμαστε σε καλύτερη θέση να διαχειριζόμαστε τις επίμονες δυσκολίες αν εστιάζουμε στο πώς μας έχει στηρίξει ο Ιεχωβά μέχρι τώρα.
15. Όταν αντιμετωπίζουμε αδικίες, τι μπορούμε να μάθουμε από το αίτημα του προφήτη Ιερεμία; (Ιερεμίας 12:1)
15 Διαβάστε Ιερεμίας 12:1. Κάποια στιγμή στη ζωή του, ο προφήτης Ιερεμίας προβληματίστηκε βλέποντας τους πονηρούς να έχουν επιτυχία. Επηρεάστηκε επίσης από τον τρόπο με τον οποίο του συμπεριφέρονταν οι άλλοι Ισραηλίτες. (Ιερ. 20:7, 8) Μπορούμε να ταυτιστούμε μαζί του όταν βλέπουμε ανέντιμους ανθρώπους να ευημερούν ή όταν αντιμετωπίζουμε χλευασμό. Αν και ο Ιερεμίας εξέφρασε τον προβληματισμό του, δεν αμφισβήτησε τη δικαιοσύνη του Θεού. Όταν είδε πώς διαπαιδαγώγησε ο Ιεχωβά τον στασιαστικό λαό Του, η πεποίθησή του στη δικαιοσύνη του Θεού πρέπει να αυξήθηκε. (Ιερ. 32:19) Μπορούμε και εμείς να εκφράζουμε ανοιχτά τους προβληματισμούς μας μέσω προσευχής, με τη βεβαιότητα ότι ο Ιεχωβά στον ορισμένο του καιρό θα διορθώσει οποιεσδήποτε αδικίες αντιμετωπίζουμε τώρα.
16. Αν νιώθουμε ότι οι περιστάσεις μας μάς περιορίζουν, τι μπορούμε να μάθουμε από έναν εξόριστο Λευίτη; (Ψαλμός 42:1-4) (Βλέπε επίσης εικόνες.)
16 Διαβάστε Ψαλμός 42:1-4. Αυτόν τον ύμνο τον έγραψε ένας εξόριστος Λευίτης ο οποίος δεν μπορούσε να συναναστραφεί με ομοπίστους του. Ο ψαλμός του αποκαλύπτει πώς ένιωθε. Ίσως ταυτιζόμαστε μαζί του αν είμαστε περιορισμένοι στο σπίτι μας ή φυλακισμένοι για την πίστη μας. Τα αισθήματά μας μπορεί να έχουν διακυμάνσεις, αλλά είναι καλό να τα εκφράζουμε μέσω προσευχής. Αυτό ίσως μας βοηθήσει να εξετάσουμε τις σκέψεις μας και να δούμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Για παράδειγμα, ο Λευίτης συνειδητοποίησε ότι θα είχε καινούριες ευκαιρίες για να αινεί τον Ιεχωβά. (Ψαλμ. 42:5) Συλλογίστηκε επίσης πώς τον φρόντιζε ο Ιεχωβά. (Ψαλμ. 42:8) Η ένθερμη προσευχή στον Θεό μπορεί να μας βοηθήσει να αναλύσουμε τα αισθήματά μας, να ανακτήσουμε την ισορροπία μας και να βρούμε τη δύναμη να υπομείνουμε.
Ο Λευίτης που έγραψε τον Ψαλμό 42 άνοιξε την καρδιά του στον Θεό. Αν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας μέσω προσευχής, αυτό ίσως μας βοηθήσει να δούμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση (Βλέπε παράγραφο 16)
17. (α) Τι μπορούμε να μάθουμε από την προσευχή του προφήτη Ιωνά; (Ιωνάς 2:1, 2) (β) Πώς μπορούν να μας βοηθήσουν κάποιες εκφράσεις από τους Ψαλμούς όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες; (Βλέπε υποσημείωση.)
17 Διαβάστε Ιωνάς 2:1, 2. Ο προφήτης Ιωνάς ανέπεμψε αυτή την προσευχή ενώ βρισκόταν στην κοιλιά ενός μεγάλου ψαριού. Αν και είχε παρακούσει τον Ιεχωβά, ήταν βέβαιος ότι εκείνος θα άκουγε τη φωνή του. Στην προσευχή του, ο Ιωνάς χρησιμοποίησε πολλές εκφράσεις που βρίσκονται στους Ψαλμούς.d Ήταν πιθανότατα εξοικειωμένος με αυτές τις περικοπές. Κάνοντας στοχασμούς γύρω από αυτές, ένιωσε βέβαιος ότι ο Ιεχωβά θα τον βοηθούσε. Παρόμοια, αν προσπαθούμε να απομνημονεύσουμε κάποια εδάφια από την Αγία Γραφή, μπορεί να μας έρχονται στον νου και να μας παρηγορούν όταν προσευχόμαστε στον Ιεχωβά σε δύσκολες στιγμές.
ΝΑ ΠΛΗΣΙΑΖΕΤΕ ΣΥΝΕΧΩΣ ΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ ΜΕΣΩ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ
18, 19. Αν κάποιες φορές δεν βρίσκουμε λόγια για να εκφράσουμε τα αισθήματά μας όταν προσευχόμαστε, ποια διαβεβαίωση μας δίνουν τα εδάφια Ρωμαίους 8:26, 27; Δώστε παράδειγμα.
18 Διαβάστε Ρωμαίους 8:26, 27. Κάποιες φορές, ίσως νιώθουμε ότι η ανησυχία μάς κατακλύζει σε τέτοιον βαθμό ώστε δεν βρίσκουμε λόγια για να εκφράσουμε τα αισθήματά μας. Αλλά έχουμε βοήθεια. Σε τέτοιες στιγμές, το άγιο πνεύμα του Θεού «συνηγορεί» για εμάς. Πώς; Μέσω του πνεύματός του, ο Ιεχωβά έκανε να καταγραφούν πολλές προσευχές στον Λόγο του. Όταν δεν μπορούμε να εκφράσουμε ξεκάθαρα τις σκέψεις μας, ο Ιεχωβά μπορεί να δεχτεί ορισμένες εκφράσεις που βρίσκονται σε αυτές τις προσευχές ως αιτήματα που θέλουμε να υποβάλουμε και να απαντήσει σε αυτά.
19 Αυτή η σκέψη βοήθησε μια Ρωσίδα αδελφή, τη Γιελένα. Τη συνέλαβαν επειδή προσευχόταν και διάβαζε τη Γραφή. Η Γιελένα ήταν τόσο αναστατωμένη ώστε δυσκολευόταν να προσευχηθεί. Η ίδια αφηγείται: «Τότε θυμήθηκα πως, όταν νιώθω καταβαρημένη και δεν ξέρω τι να πω στην προσευχή μου, ο Ιεχωβά θα δέχεται τις θεόπνευστες προσευχές των υπηρετών του από το παρελθόν . . . ως δικά μου αιτήματα. . . . Αυτό με παρηγόρησε πολύ σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο».
20. Πώς μπορούμε να προετοιμάζουμε τη διάνοιά μας για την προσευχή σε περιόδους έντασης;
20 Σε περιόδους έντασης, ίσως είναι δύσκολο να συγκεντρωθούμε όταν προσευχόμαστε. Για να προετοιμάσουμε τη διάνοιά μας, μπορούμε να ακούσουμε ηχογραφήσεις των Ψαλμών. Μπορούμε επίσης να προσπαθήσουμε να διατυπώσουμε τα αισθήματά μας γραπτώς, όπως ο βασιλιάς Δαβίδ. (Ψαλμ. 18· 34· 142· επιγραφές.) Βέβαια, δεν υπάρχουν άκαμπτοι κανόνες σχετικά με το πώς πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την προσευχή. (Ψαλμ. 141:2) Κάντε ό,τι αποδίδει καλύτερα στη δική σας περίπτωση.
21. Γιατί μπορούμε να προσευχόμαστε με όλη μας την καρδιά;
21 Είναι συγκινητικό να ξέρουμε ότι ο Ιεχωβά κατανοεί τα αισθήματά μας προτού καν μιλήσουμε. (Ψαλμ. 139:4) Ωστόσο, χαίρεται πολύ να ακούει τις εκφράσεις της πεποίθησής μας σε αυτόν. Μη διστάζετε λοιπόν να προσεύχεστε στον ουράνιο Πατέρα σας. Να εμπνέεστε από τις προσευχές που είναι καταγραμμένες στον Λόγο του. Να προσεύχεστε με όλη σας την καρδιά. Να του μιλάτε και για τις χαρές και για τις λύπες σας. Ως αληθινός Φίλος σας, ο Ιεχωβά θα είναι πάντα εκεί για εσάς!
ΥΜΝΟΣ 45 Ο Στοχασμός της Καρδιάς Μου
a Εξετάστε «Μερικές από τις εξέχουσες ιδιότητες του Ιεχωβά» που αναφέρονται στο βιβλίο Εδάφια για τη Χριστιανική Ζωή στο θέμα «Ιεχωβά».
b Οι προσευχές που αναπέμπονται δημόσια εκ μέρους της εκκλησίας είναι συνήθως πολύ σύντομες.
c Στην προσευχή της, η Άννα χρησιμοποίησε εκφράσεις παρόμοιες με αυτές που βρίσκονται στα συγγράμματα του Μωυσή. Προφανώς αφιέρωνε χρόνο για στοχασμό γύρω από τις Γραφές. (Δευτ. 4:35· 8:18· 32:4, 39· 1 Σαμ. 2:2, 6, 7) Αιώνες αργότερα, η Μαρία, η μητέρα του Ιησού, χρησιμοποίησε λόγια αίνου πολύ παρόμοια με αυτά που χρησιμοποίησε η Άννα.—Λουκ. 1:46-55.
d Για παραδείγματα, παράβαλε Ιωνάς 2:3-9 με Ψαλμός 69:1· 16:10· 30:3· 142:2, 3· 143:4, 5· 18:6 και 3:8, με τη σειρά με την οποία χρησιμοποίησε τις εκφράσεις ο Ιωνάς.