Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον της

Μέρος 1ο: 4026-2370 π.Χ.—Θρησκευτική Διχόνοια—Πώς Άρχισε

«Ο άνθρωπος είναι από κατασκευής θρησκευόμενο ζώο».—Έντμουντ Μπερκ, Ιρλανδός πολιτικός του 18ου αιώνα

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ έχουν ενστικτώδη ανάγκη να αποδίδουν λατρεία. Η The New Encyclopædia Britannica λέει ότι «απ’ ό,τι έχουν διαπιστώσει οι λόγιοι, δεν έχει υπάρξει ποτέ κανένας λαός, οπουδήποτε, σ’ οποιαδήποτε εποχή, που να μην ήταν με κάποια έννοια θρησκευόμενος». Από την αρχή ακόμη της ανθρωπότητας, ο άντρας και η γυναίκα στράφηκαν λογικά στον Δημιουργό τους με ευλάβεια. Απέβλεπαν σ’ αυτόν ως την Αρχή που θα τους πρόσφερε καθοδήγηση και συμβουλές. Στην πραγματικότητα λοιπόν, η γέννηση της θρησκείας στη γη συμπίπτει με τη δημιουργία του Αδάμ. Σύμφωνα με τη Βιβλική χρονολογία, αυτό συνέβη το έτος 4026 π.Χ.

Μερικοί μπορεί να έχουν αντιρρήσεις για τη χρήση του όρου «δημιουργία του Αδάμ». Αλλά η αναπόδεικτη θεωρία της εξέλιξης έχει συναντήσει πρόσφατα σοβαρά εμπόδια, ακόμη κι από τους ίδιους τους υποστηρικτές της. Για επιπρόσθετες πληροφορίες, δείτε το βιβλίο Ζωή—Πώς Βρέθηκε Εδώ; Από Εξέλιξη ή από Δημιουργία; που είναι έκδοση της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά.

Σήμερα, δεν μπορεί κάποιος να υποστηρίξει, με βάση τα γεγονότα, ότι η αφήγηση της Αγίας Γραφής σχετικά με την κοινή προέλευση της ανθρωπότητας είναι μη επιστημονική. Ένα άρθρο, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Newsweek το 1988, ανέφερε ότι οι γενετιστές τείνουν τώρα να συμφωνήσουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος προήλθε από μια και μόνο μητέρα. Αυτό το άρθρο παραθέτει τα εξής λόγια του παλαιοντολόγου του Χάρβαρντ Σ. Τζ. Γκουλντ: «Όλα τα ανθρώπινα όντα, άσχετα με τις διαφορές που έχουν στην εξωτερική εμφάνιση, είναι πράγματι μέλη μιας μοναδικής οντότητας, η οποία είχε μια πολύ πρόσφατη αρχή, σε κάποιο μέρος». Ο ίδιος προσθέτει: «Υπάρχει ένα είδος βιολογικής αδελφικής σχέσης που είναι πολύ πιο βαθιά απ’ όσο κατορθώσαμε ποτέ να καταλάβουμε».

Αυτά τα γεγονότα υποστηρίζουν την ακρίβεια της Αγίας Γραφής. Αυτό καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει λόγος να αμφιβάλλουμε για την εξήγηση που δίνει αυτή σχετικά με το πώς άρχισε η θρησκευτική σύγκρουση.

Πώς η Μια Θρησκεία Έγινε Δύο

Η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) λέει ότι σχεδόν όλες οι γνωστές θρησκείες έχουν ορισμένες δοξασίες που, ενώ διαφέρουν στις λεπτομέρειες, είναι εκπληκτικά όμοιες. Για παράδειγμα, πιστεύουν ότι η ανθρωπότητα στην αρχή είχε τη θεϊκή εύνοια αλλά κατόπιν την έχασε, ότι ο θάνατος είναι αφύσικος και ότι χρειάζεται θυσία για να αποκτηθεί και πάλι η θεϊκή εύνοια. Αυτά αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι όλες οι σημερινές θρησκείες είχαν μια κοινή αρχή.

Η Αγία Γραφή εξηγεί πώς συνέβη αυτό. Μας λέει ότι ο πρώτος άντρας και η πρώτη γυναίκα απέρριψαν την κατεύθυνση του Θεού και στράφηκαν σε κάποιον άλλον για καθοδήγηση και συμβουλή. Μολονότι είναι φανερό ότι δεν ήξεραν για τον Σατανά και για το στασιασμό του κατά του Θεού, αυτοί πήραν μια ανεξάρτητη πορεία και ακολούθησαν τη συμβουλή ενός πλάσματος, που εκπροσωπούνταν από ένα φίδι, και όχι του Δημιουργού. Η Αγία Γραφή αποκάλυψε αργότερα ότι η αληθινή φωνή που βρισκόταν πίσω από το παραπλανητικό φίδι ήταν ο Σατανάς.—Γένεσις 2:16–3:24· Αποκάλυψις 12:9.

Έτσι ο άνθρωπος έπαψε να βρίσκεται κάτω από τη θεοκρατική διακυβέρνηση και θέσπισε τους δικούς του κανόνες σχετικά με το τι είναι καλό και τι κακό. Με τις ανεξάρτητες ενέργειές τους, ο Αδάμ και η Εύα έθεσαν το ανθρώπινο γένος σε μια πορεία η οποία θα είχε σαν αποτέλεσμα την ύπαρξη πολλών διαφορετικών θρησκειών, που όλες τους θα αποτελούσαν την ψεύτικη λατρεία, σε αντίθεση με την αληθινή λατρεία που ασκούν οι πιστοί μάρτυρες του Ιεχωβά στη διάρκεια των αιώνων. Άμεσα ή έμμεσα, αυτή η ψεύτικη λατρεία αποδίδεται στον μεγάλο Αντίδικο, τον Σατανά. Ο απόστολος Παύλος μπορούσε λοιπόν να γράψει τα εξής: «Εκείνα, τα οποία θυσιάζουσι τα έθνη, εις τα δαιμόνια θυσιάζουσι και ουχί εις τον Θεόν· και δεν θέλω σεις να γίνησθε κοινωνοί των δαιμονίων». Ο ίδιος συνέχισε, δείχνοντας ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη λατρείας, με τα εξής λόγια: ‘Δεν δύνασθε να πίνητε το ποτήριον του Ιεχωβά και το ποτήριον των δαιμονίων· δεν δύνασθε να ήσθε μέτοχοι της τραπέζης του Ιεχωβά και της τραπέζης των δαιμονίων’.—1 Κορινθίους 10:20, 21.

Κατά συνέπεια, ο στασιασμός του Αδάμ αποτέλεσε το ξεκίνημα μιας δεύτερης μορφής λατρείας, μιας λατρείας που έθετε το πλάσμα πάνω από τον Δημιουργό. Και εκείνος που στην ουσία προώθησε αυτή τη νέα θρησκεία ήταν ο καινούριος αυτοδιορισμένος «θεός», ο Σατανάς ο Διάβολος.— 2 Κορινθίους 4:4· 1 Ιωάννου 5:19.

Οι δυο πρώτοι γιοι του Αδάμ και της Εύας, ο Κάιν και ο Άβελ, πρόσφεραν θυσίες στον Δημιουργό, δείχνοντας έτσι ότι και οι δυο τους είχαν θρησκευτικές τάσεις. Εντούτοις, η πορεία των γεγονότων που ακολούθησαν έδειξε ότι δεν ήταν θρησκευτικά ενωμένοι. Αυτό έγινε φανερό σε λιγότερο από 130 χρόνια ανθρώπινης ιστορίας, όταν ο Δημιουργός δέχτηκε μια θυσία που πρόσφερε ο Άβελ, ενώ απέρριψε εκείνη που πρόσφερε ο Κάιν. Είναι φανερό ότι ο Θεός δεν ήταν πρόθυμος να δεχτεί οποιαδήποτε προσωπική θρησκεία. Αυτό το γεγονός έκανε τον Κάιν να θυμώσει και τον υποκίνησε να δολοφονήσει τον αδελφό του.—Γένεσις 4:1-12· 1 Ιωάννου 3:12.

Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, το θρησκευτικό μίσος έβαψε τη γη με αθώο αίμα. Κι αυτή δεν επρόκειτο να είναι η τελευταία φορά. «Πιθανόν οι μισοί ή και περισσότεροι από τους πολέμους που γίνονται τώρα στον κόσμο είτε αποτελούν σαφώς θρησκευτικές συγκρούσεις είτε περιλαμβάνουν θρησκευτικές προστριβές», σημείωσε ένας σύγχρονος αρθρογράφος.

Στις μέρες του Ενώς, που ήταν ανιψιός του Κάιν και του Άβελ, ‘έγινε αρχή να επικαλούνται το όνομα του Ιεχωβά’. (Γένεσις 4:26, ΜΝΚ) Αφού ο Άβελ είχε αρχίσει νωρίτερα να επικαλείται το όνομα του Θεού με πίστη, κατανοούμε ότι αυτή η μετέπειτα ‘επίκληση του ονόματος του Ιεχωβά’ σημαίνει πως οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν αυτό το όνομα με βέβηλο ή υποτιμητικό τρόπο. Επρόκειτο σαφώς για περίπτωση θρησκευτικής υποκρισίας.

Το ιουδαϊκό Ταργκούμ της Ιερουσαλήμ, που είναι μια παράφραση, σημειώνει τα εξής: «Εκείνη ήταν η γενιά στης οποίας τις μέρες αυτοί άρχισαν να σφάλλουν και να κάνουν για τον εαυτό τους είδωλα και ονόμαζαν τα είδωλά τους με το όνομα του Λόγου του Κυρίου». Από τότε, η ψεύτικη θρησκεία χαρακτηρίζεται από την ειδωλολατρία κι επιπρόσθετα από το γεγονός ότι προσποιείται πως εκπροσωπεί τον Θεό.

Στα εδάφια Ιούδα 14, 15, διαβάζουμε για την προφητεία του πιστού Ενώχ, σχετικά με την ειδωλολατρική ανθρωπότητα εκείνης της πρώτης χιλιετίας. Ο Ενώχ είπε τα εξής: ‘Ιδού, ήλθεν ο Ιεχωβά με μυριάδας αγίων αυτού, δια να κάμη κρίσιν κατά πάντων και να ελέγξη πάντας τους ασεβείς εξ αυτών δια πάντα τα έργα της ασεβείας αυτών, τα οποία έπραξαν και δια πάντα τα σκληρά, τα οποία ελάλησαν κατ’ αυτού αμαρτωλοί ασεβείς’. Αυτή η προφητεία εκπληρώθηκε στη δεύτερη χιλιετία της ανθρώπινης ιστορίας, όταν η ψεύτικη θρησκεία είχε εξαπλωθεί πολύ. Η ασέβεια μπορεί να περιλάμβανε ακόμη και την ειδωλοποίηση αγγέλων, οι οποίοι, δείχνοντας ανυπακοή στον Θεό, υλοποιήθηκαν στη γη και παντρεύτηκαν «τας θυγατέρας των ανθρώπων» και παρήγαγαν μια υβριδική φυλή ‘δυνατών, έκπαλαι ανδρών ονομαστών’.—Γένεσις 6:4.

Ωστόσο, ο Νώε ‘βρήκε εύνοια στα μάτια του Ιεχωβά’ επειδή ‘περπάτησε με τον αληθινό Θεό’. (Γένεσις 6:8, 9, ΜΝΚ) Αυτός και η οικογένειά του, συνολικά οχτώ υποστηρικτές της αληθινής θρησκείας, ήταν πολύ λιγότεροι από τους πονηρούς. Επειδή η ψεύτικη θρησκεία και εκείνοι που την ασκούσαν αποτελούσαν την πλειονότητα, «επληθύνετο η κακία του ανθρώπου επί της γης» και «ενεπλήσθη η γη αδικίας [βίας, ΜΝΚ]». (Γένεσις 6:5, 11) Ο Θεός αποφάσισε να φέρει έναν κατακλυσμό προκειμένου να καταστρέψει τους ανθρώπους που ασκούσαν την ψεύτικη θρησκεία. Μονάχα ο Νώε και η οικογένειά του επέζησαν με την προστασία του Θεού, πράγμα που αποτέλεσε επαρκή λόγο για να ‘οικοδομήσουν έπειτα ένα θυσιαστήριο στον Ιεχωβά’, κάνοντας έτσι μια πράξη αληθινής λατρείας. (Γένεσις 8:20) Ο Κατακλυσμός προσδιόρισε ξεκάθαρα ποιο από τα δύο θρησκευτικά συστήματα που υπήρχαν στις μέρες του Νώε ήταν αληθινό και ποιο ψεύτικο.

Για τα παραπάνω, παίρνουμε σαν δεδομένο πως η αφήγηση της Αγίας Γραφής είναι αληθινή. Αλλά εκτός από τις αποδείξεις που αναφέρθηκαν στην αρχή του άρθρου μας, ρίξτε μια ματιά σ’ εκείνες που παρουσιάζονται στο πλαίσιο «Έγινε Πράγματι Παγκόσμιος Κατακλυσμός;»

Το Μέλλον της Θρησκείας—Το Δικό σας Μέλλον

Η απόκτηση γνώσης σχετικά με το παρελθόν της θρησκείας είναι ζωτική, επειδή υπάρχουν βασικά μονάχα δυο είδη θρησκείας—η μια θρησκεία που είναι αποδεκτή από τον Δημιουργό της ανθρωπότητας και η άλλη που είναι σαφώς μη αποδεκτή. Λογικά λοιπόν, αν θέλει ένα άτομο να απολαμβάνει την επιδοκιμασία του Δημιουργού, πρέπει να έχει τις δικές Του απόψεις σχετικά με τη θρησκεία. Μην ξεχνάτε ότι περιλαμβανόμαστε όλοι μας, επειδή «ο άνθρωπος είναι από κατασκευής θρησκευόμενο ζώο».

Καθώς θα εξετάζουμε το παρελθόν της θρησκείας, ας το κάνουμε αυτό με ανοιχτό μυαλό και, κάτι ακόμη πιο σπουδαίο, με δεκτική καρδιά. Όταν εξετάζεται μια συγκεκριμένη θρησκεία, ας αφιερώσουμε αρκετό χρόνο για να ρωτήσουμε τον εαυτό μας αν οι διδασκαλίες της είναι κατανοητές, σαφείς και λογικές. Και τι θα λέγαμε για τα επιτεύγματά της; Έχει φέρει τα μέλη της πιο κοντά στον Δημιουργό, εντυπώνοντάς τους πόσο σπουδαίο είναι να υπακούουν στις εντολές του ή μήπως, αντί γι’ αυτό, τους έχει επιτρέψει να θεσπίσουν τους δικούς τους κανόνες διαγωγής; Έχει διδάξει η θρησκεία τους ανθρώπους να εμπιστεύονται στον Θεό για τη λύση των παγκόσμιων προβλημάτων; Ή μήπως, αντίθετα, τους έχει παροδηγήσει κάνοντάς τους να εμπιστεύονται σε πολιτικά μέσα για να επιτευχθεί αυτό; Έχει προάγει την ενότητα και την ειρήνη μεταξύ των κατοίκων της γης ή μήπως έχει υποθάλψει διχόνοια και έχει υποκινήσει πολέμους;

Αυτά κι άλλα παρόμοια ερωτήματα θα μας βοηθήσουν να διακρίνουμε μεταξύ της μιας αρχικής θρησκείας, την οποία εισήγαγε ο Δημιουργός της ανθρωπότητας και των πολλών κίβδηλων ειδών θρησκείας, που εισήγαγε ο αντίδικός του.

Φέρει η θρησκεία ευθύνη για την κατάρρευση και το κατρακύλισμα της ηθικής που παρατηρείται σήμερα; Το ακόλουθο άρθρο θα εξετάσει με συντομία αυτό το ερώτημα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

Έγινε Πράγματι Παγκόσμιος Κατακλυσμός;

«Ο Κατακλυσμός της Γένεσης, αντί να είναι γεγονός απίθανο να έχει συμβεί στις πρόσφατες γεωλογικές περιόδους, ταιριάζει πολύ φυσιολογικά σε μια τέτοια περίοδο . . . Μάλιστα αυτή ήταν η πιο πιθανή περίοδος, στην οποία θα μπορούσε να συμβεί μια τέτοια ταχεία και βίαιη αναταραχή».—The Flood Reconsidered (Ο Κατακλυσμός Επανεξετάζεται).

«Η αρχαιολογία έχει φέρει επίσης στο φως κι άλλες αποδόσεις της αφήγησης [της Γένεσης] περί Κατακλυσμού . . . Οι ομοιότητες είναι πιο έντονες από τις διαφορές».—Digging Up the Bible Lands (Ανασκαφές στις Βιβλικές Χώρες).

«Ένας παγκόσμιος κατακλυσμός, κατά τον οποίο η γη πλημμύρισε εντελώς με νερό, [αποτελεί] μια άποψη που βρίσκεται σχεδόν σε κάθε μυθολογία του κόσμου. . . . Η μυθολογία των Ίνκα λέει ότι ο κατακλυσμός προκλήθηκε από τον υπέρτατο θεό, τον Βιρακόχα, που δεν έμεινε ικανοποιημένος από τους πρώτους ανθρώπους και αποφάσισε να τους καταστρέψει».—Funk and Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend (Στερεότυπο Λεξικό της Λαογραφίας, της Μυθολογίας και των Θρύλων, των Φανκ και Γουάγκναλ).

«Ακόμη μεγαλύτερες ομοιότητες με την αφήγηση της Γένεσης υπάρχουν σ’ ένα άλλο βαβυλωνιακό έπος, του οποίου ο ήρωας ονομάζεται Γκιλγκαμές. . . . Αυτό το έπος κατά πάσα πιθανότητα ήρθε σε ύπαρξη στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας. . . . [Η πήλινη πινακίδα XI] είναι στην ουσία ανέπαφη, κι έτσι παρέχει την πιο ολοκληρωμένη απόδοση της ιστορίας του κατακλυσμού σε σφηνοειδή γραφή».—Encyclopædia Judaica (Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια).

«Όπως κι οι Εβραίοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Έλληνες, οι Νορβηγοί και άλλοι λαοί του Αρχαίου Κόσμου, πολλές Ινδιάνικες φυλές της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής είχαν παραδόσεις σχετικά με τον Κατακλυσμό. . . . ‘Όταν ήρθαν οι πρώτοι ιεραπόστολοι’ . . . , ανέφερε το 1878 ο Αιδεσιμότατος Μάιρον Ίιλς, ‘διαπίστωσαν ότι αυτοί οι Ινδιάνοι είχαν τις παραδόσεις τους σχετικά μ’ έναν κατακλυσμό και με το ότι ένας άντρας και η γυναίκα του σώθηκαν σε μια σχεδία’».—Indian Legends of the Pacific Northwest (Ινδιάνικοι Θρύλοι του Βορειοδυτικού Ειρηνικού).

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον της

Μέρος 2ο: 2369-1943 π.Χ. Ένας Κυνηγός, Ένας Πύργος κι Εσείς!

«Υπάρχει μια μόνο θρησκεία, αν και υπάρχουν εκατοντάδες παραλλαγές της». Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας (1856-1950)

ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ της δημιουργίας του ανθρώπου, καθώς και μετά τον Κατακλυσμό των ημερών του Νώε, ήταν αλήθεια ότι υπήρχε μια μόνο θρησκεία. Ίσως αναρωτηθείτε: ‘Τότε γιατί υπάρχουν εκατοντάδες—κι ακόμη περισσότερες—παραλλαγές της σήμερα;’

Για να βρούμε την απάντηση, στρέφουμε την προσοχή μας στον Νεβρώδ, ένα δισέγγονο του Νώε. Η Αγία Γραφή λέει γι’ αυτόν: ‘Αυτός έκανε την αρχή στο να γίνει κραταιός στη γη. Αποδείχτηκε κραταιός κυνηγός εναντίον του Ιεχωβά. Η αρχή του βασιλείου του έγινε η Βαβέλ και η Ερέχ και η Ακκάδ και η Χαλνέ, στη γη Σεναάρ. Από αυτή τη γη πήγε στην Ασσυρία και άρχισε να χτίζει τη Νινευή και την Ρεχωβώθ-Ιρ και την Χαλάχ’.—Γένεσις 10:8-11, ΜΝΚ.

Αφού ο Νεβρώδ ‘έκανε την αρχή στο να γίνει κραταιός στη γη’, προφανώς άρχισε κάτι καινούριο. Αλλά τι; Οι λέξεις ‘η αρχή του βασιλείου του’ μας δίνουν ένα στοιχείο που μας βοηθάει να το καταλάβουμε αυτό. Αφού ο Νεβρώδ είχε ένα βασίλειο, τότε θα πρέπει να ήταν βασιλιάς, κυβερνήτης. Έτσι το γερμανικό σχολιολόγιο της Αγίας Γραφής, που έγραψε ο Δρ Αουγκούστ Κνόμπελ, τον αποκαλεί σωστά «ο πρώτος μετακατακλυσμιαίος κυβερνήτης», εξηγώντας ότι κανένας σαν κι αυτόν δεν είχε υπάρξει προηγουμένως. Σε συμφωνία μ’ αυτό, η The Bible in Living English (Βίβλος στη Ζωντανή Αγγλική) αποδίδει το εδάφιο Γένεσις 10:8 ως εξής: «Ήταν ο πρώτος που έγινε ηγεμόνας πάνω στη γη».

Ο Νεβρώδ στράφηκε εναντίον του Δημιουργού, του οποίου ποτέ δεν ήταν σκοπός να αυτοκυβερνιούνται οι άνθρωποι. Και όταν ‘από αυτή τη γη πήγε στην Ασσυρία’, ο Νεβρώδ συνέχισε να επεκτείνει την πολιτική του επικράτεια, πιθανώς καταφεύγοντας στη χρήση των όπλων. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αυτό τον έκανε ‘κραταιό κυνηγό’ όχι μόνο ζώων, αλλά και ανθρώπων.

Υπήρξε Πράγματι Κάποιος Νεβρώδ; Υπήρξε Πράγματι ένας Πύργος;

«Οι λόγιοι έχουν επιχειρήσει, χωρίς πραγματική επιτυχία», λέει η Collier’s Encyclopedia, «να ταυτίσουν τον Νεβρώδ με αρκετούς αρχαίους βασιλιάδες, ήρωες ή αρχαίες θεότητες, μερικές από τις οποίες είναι ο Μερωδάχ (Μαρντούκ), ένας ασσυροβαβυλωνιακός θεός· ο Γιλγαμές, ένας Βαβυλώνιος ήρωας, διάσημος κυνηγός· και ο Ωρίων, ένας κυνηγός της Κλασικής μυθολογίας». Έτσι ένα γερμανικό λεξικό παραδέχεται ότι στην πραγματικότητα «δεν ξέρουμε τίποτα περισσότερο γι’ αυτόν απ’ ό,τι μας λέει η Βιβλική αφήγηση».

Ωστόσο, ο Νεβρώδ πράγματι υπήρξε. Γίνεται μνεία γι’ αυτόν στην αραβική παράδοση. Το όνομά του, με τη μορφή Νιμρούντ, συναντιέται σε ονομασίες ορισμένων τόπων της Εγγύς Ανατολής. Σουμερικά-ακκαδικά διδακτικά έπη εκθέτουν τα ηρωικά του κατορθώματα. Και ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος τον αναφέρει με το όνομά του.

Το πολιτικό σύστημα του Νεβρώδ, επειδή ήταν σχεδιασμένο για να εκτοπίσει τη δικαιωματική κυβέρνηση του Θεού πάνω στο ανθρώπινο γένος, προσέλαβε θρησκευτική χροιά. Οι άνθρωποι άρχιζαν να χτίζουν «πύργον, του οποίου η κορυφή να φθάνη έως του ουρανού» με σκοπό ‘να αποκτήσουν εις εαυτούς όνομα’, όχι για τον Θεό.—Γένεσις 11:4.

Παρ’ όλο που οι αρχαιολόγοι δεν έχουν κατορθώσει να ταυτίσουν οριστικά κάποια αρχαία ερείπια με τον Πύργο της Βαβέλ που έχτισε ο Νεβρώδ, έχουν βρει γύρω στις τριάντα παρόμοιες κατασκευές στη Μεσοποταμία. Στην πραγματικότητα, αυτό το είδος πύργου ήταν χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής που χρησιμοποιούνταν εκεί για το χτίσιμο ναών. Το βιβλίο Paths of Faith (Μονοπάτια Πίστης) λέει ότι οι βαβυλωνιακοί ναοί «συγκεντρώνονταν γύρω από ένα ζιγκουράτ, που ήταν μια πυραμιδοειδής κατασκευή, στην κορυφή της οποίας υπήρχε ένα ιερό». Το ίδιο βιβλίο προσθέτει: «Το ζιγκουράτ, που ήταν παρόμοιο με διάφορα θρησκευτικά οικοδομήματα, από τις πυραμίδες της Αιγύπτου ως τις στούπες της Ινδίας ή τις παγόδες του Βουδδιστικού κόσμου, . . . αποτελούσε ίσως έναν μακρινό πρόγονο της εκκλησίας με καμπαναριό».

Ο Γερμανός αρχαιολόγος Βάλτερ Αντράε έκανε εκτεταμένες ανασκαφές σ’ αυτή την περιοχή, στις αρχές του 20ού αιώνα. Έγραψε ότι πίστευαν πως το ιερό στην κορυφή του ζιγκουράτ είναι «η πύλη . . . μέσω της οποίας ο Θεός του ουρανού κατέβαινε τη σκάλα του ζιγκουράτ για να φτάσει στην επίγεια κατοικία του». Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι κάτοικοι της Βαβέλ ισχυρίζονταν πως το όνομα της πόλης τους σήμαινε «Πύλη του Θεού», όρος που προέρχεται από τις λέξεις Βαβ (πύλη) και ιλού (Θεός).

Αλλά, όπως θα δούμε, υπάρχουν επιπρόσθετοι λόγοι που μας κάνουν να μην αμφιβάλλουμε για τη Βιβλική αφήγηση γύρω από τον Νεβρώδ και τον πύργο του.

Επακόλουθα που Φτάνουν στο Σημείο να Επηρεάζουν Εσάς

Ο Νεβρώδ, ο πρώτος που ανέμειξε τη θρησκεία με την πολιτική, έθεσε το υπόδειγμα για όλες τις παρόμοιες συμμαχίες που επακολούθησαν. Θα είχε αυτή η συμμαχία τη θεϊκή επιδοκιμασία; Η αρχή που αργότερα εκτέθηκε στην Αγία Γραφή, ότι «δεν δύναται δένδρον καλόν να κάμνη καρπούς κακούς, ουδέ δένδρον σαπρόν να κάμνη καρπούς καλούς», επρόκειτο τώρα να εφαρμοστεί.—Ματθαίος 7:18.

Αρχικά, όλοι οι κάτοικοι της γης μιλούσαν την ίδια γλώσσα.a Αλλά όταν ο Νεβρώδ και οι υποστηρικτές του ανέλαβαν να χτίσουν τον πύργο στη Βαβέλ, ο Θεός έκανε φανερή τη δυσαρέσκειά Του. Διαβάζουμε: ‘Και διεσκόρπισεν αυτούς ο Ιεχωβά εκείθεν επί του προσώπου πάσης της γης· και έπαυσαν να οικοδομώσι την πόλιν. Δια τούτο ωνομάσθη το όνομα αυτής Βαβέλ [από τη λέξη βα-λαλ, που σημαίνει «συγχέω»]· διότι εκεί συνέχεεν ο Ιεχωβά την γλώσσαν πάσης της γης’. (Γένεσις 11:1, 5, 7-9) Πόσο θα απογοητεύτηκαν οι οικοδόμοι όταν ξαφνικά βρέθηκαν ανίκανοι να συζητήσουν τι είχε συμβεί, πολύ λιγότερο δε να φτάσουν σε ένα ομόφωνο συμπέρασμα ως προς το γιατί είχε συμβεί αυτό! Αναμφίβολα πολλές θεωρίες αναπτύχθηκαν και οι διαφορές τους έγιναν ακόμη μεγαλύτερες λόγω της ανικανότητας των διάφορων γλωσσικών ομάδων να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.

Όταν αυτές οι ομάδες σκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της γης, ήταν φυσικό να πάρουν μαζί τους τις θρησκευτικές τους θεωρίες. Καθώς ο καιρός περνούσε, αυτές οι ιδέες, παρ’ όλο που βασικά ήταν ίδιες, επηρεάστηκαν από την τοπική παράδοση και τα τοπικά περιστατικά. Από «μια μόνο θρησκεία», ξεπήδησαν σύντομα «εκατοντάδες παραλλαγές της». Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό το πρώτο πείραμα θρησκευτικοπολιτικής δραστηριότητας είχε άσχημη κατάληξη.

Τα επακόλουθά του έμειναν ζωντανά στη διάρκεια των αιώνων κι έφτασαν στο σημείο να επηρεάζουν εσάς, ένα γεγονός που θα έχετε κατανοήσει αν επιχειρήσατε ποτέ να συζητήσετε για τη θρησκεία με κάποιον που ανήκει σε άλλη πίστη. Ακόμη και κοινές θρησκευτικές λέξεις όπως «Θεός», «αμαρτία», «ψυχή», και «θάνατος» σημαίνουν διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Κατάλληλα είναι τα λόγια του Άγγλου λόγιου Τζον Σέλντεν, που είπε πριν από 300 χρόνια: «Αν εξετάσει κανείς το θέμα καλά, μόλις και μετά βίας θα μπορούσε να βρει τρεις [ανθρώπους], οπουδήποτε, που να είναι ομόθρησκοι απ’ όλες τις απόψεις». Αυτή είναι η κληρονομιά του ανθρώπινου γένους κι όλα αυτά εξαιτίας εκείνου του παλιού, κραταιού κυνηγού, που, μη έχοντας την ευλογία του Δημιουργού, δεν μπόρεσε να τελειώσει τον πύργο του.

Σύγχρονα Κατάλοιπα από τη Βαβέλ

«Καμιά από τις θρησκείες που ξέρουμε δεν μπορεί να εξισωθεί, ως προς το πλήθος των θεών με τη σουμερική-ασσυριακή-βαβυλωνιακή», υποστηρίζει η συγγραφέας Πέτρα Αϊζέλε. Αναφέρει 500 θεούς, λέγοντας ότι μερικοί από τους πιο εκτενείς καταλόγους περιέχουν μέχρι και 2.500 ονόματα. Τελικά, με την πάροδο του χρόνου, «οι επίσημοι θεολόγοι της Βαβυλώνας καθόρισαν με κάποια σαφήνεια την ιεραρχία των θεών, διαιρώντας τους σε τριάδες», λέει η New Larousse Encyclopedia of Mythology. Μια εξέχουσα τριάδα θεών συνέθετε ο Ανού, ο Ενλίλ και ο Έα. Μια άλλη αποτελούνταν από τους θεούς των άστρων, τη Σιν, τον Σαμάς και την Ιστάρ, επίσης γνωστή και ως Αστάρτη, η μητέρα θεά, η σύζυγος του Ταμμούζ.

Ο Μαρντούκ, ο πιο εξέχων θεός της Βαβυλώνας, που αργότερα ονομάστηκε Ενλίλ ή Βηλ, ήταν θεός του πολέμου. Το βιβλίο Paths of Faith λέει ότι αυτό «αποτελούσε θρησκευτική αναγνώριση του ιστορικού γεγονότος ότι ο πόλεμος γινόταν μια όλο και πιο σπουδαία απασχόληση των Βαβυλώνιων δούλων των θεών». Ένας κραταιός κυνηγός όπως ο Νεβρώδ, που κυνηγούσε ανθρώπους και ζώα, ήταν λογικό να λατρεύει ένα θεό του πολέμου, όχι ‘τον Θεό της αγάπης και της ειρήνης’, για τον οποίο μιλάει η Αγία Γραφή.—2 Κορινθίους 13:11.

Οι βαβυλωνιακοί και ασσυριακοί θεοί ήταν εκπληκτικά «ανθρώπινοι», έχοντας τις ίδιες ανάγκες και τα ίδια πάθη όπως και οι θνητοί. Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη θρησκευτικών τελετουργιών και συνηθειών, όπως η πορνεία στους ναούς, που ασφαλώς δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν θεϊκής προέλευσης.

Η μαγεία, τα ξόρκια και η αστρολογία ήταν επίσης συστατικά της θρησκείας της Βαβυλώνας. Η Πέτρα Αϊζέλε ισχυρίζεται ότι «είναι πολύ πιθανόν η μανία των ανθρώπων της Δύσης για τα μάγια . . . να είναι χαλδαϊκής προέλευσης». Και οι Βαβυλώνιοι έκαναν εκπληκτική πρόοδο στη μελέτη της αστρονομίας, στην προσπάθειά τους να διαβάσουν το μέλλον στα άστρα.

Οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας πίστευαν επίσης στην αθανασία της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό το έδειχναν με το να θάβουν αντικείμενα μαζί με τους νεκρούς, ώστε αυτοί να τα χρησιμοποιήσουν στη μεταθανάτια ζωή.

Τώρα, αναλογιστείτε για μια στιγμή μερικές από τις κύριες σημερινές θρησκείες. Ξέρετε κάποια που να διδάσκει ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη, που να διδάσκει ότι ο Θεός είναι μια τριάδα θεών, που να επιτρέπει την ανηθικότητα ανάμεσα στα μέλη της χωρίς καμιά αντίρρηση, που να ανακατεύεται στην πολιτική ή που να έχει μέλη τα οποία είναι περισσότερο πρόθυμα να θυσιάσουν τη ζωή τους σε ένα θεό του πολέμου παρά στον Θεό της ειρήνης; Αν ναι, τότε έχετε αντιληφθεί ποιες είναι οι σύγχρονες θυγατρικές οργανώσεις της Βαβέλ, που προπαγανδίζουν ακόμη θρησκευτικά κατάλοιπα από τις μέρες του πύργου του Νεβρώδ. Κατάλληλα, το όνομα «Βαβυλών» χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή για να προσδιορίσει ολόκληρη την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας.—Βλέπε Αποκάλυψις, κεφάλαια 17 και 18.

Φυσικά, δεν έπεσαν όλοι οι λαοί μετά τον Κατακλυσμό στη βαβυλωνιακή θρησκευτική σύγχυση. Για παράδειγμα, ο Αβραάμ, που γεννήθηκε δέκα γενιές μετά από τον Νώε, κράτησε την αληθινή λατρεία. Ο Θεός έκανε μια διαθήκη με αυτόν τον απόγονο του Σημ, δίνοντάς του την υπόσχεση, όπως αναφέρεται στα εδάφια Γένεσις 22:15-18, ότι σε σχέση με τη μια αληθινή θρησκεία, θα ευλογούνταν όλες οι φυλές της γης. Αυτή η διαθήκη είναι φανερό ότι άρχισε να ισχύει το 1943 π.Χ., πράγμα που σήμαινε ότι τα όρια της διαμάχης ανάμεσα στη «μια μόνο [αληθινή] θρησκεία» και στις «εκατοντάδες παραλλαγές» της ψεύτικης θρησκείας θα χαράζονταν τώρα ακόμη εντονότερα. Μια τρομερή σύγκρουση ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο θα λάβαινε σύντομα χώρα. Διαβάστε γι’ αυτή τη σύγκρουση στο τρίτο μέρος, στο επόμενο τεύχος του Ξύπνα!: «Αίγυπτος—Το Πεδίο Μάχης των Θεών».

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 21]

Θρύλοι Που Αντανακλούν τη Βιβλική Αφήγηση

Οι κάτοικοι της βόρειας Βιρμανίας πιστεύουν ότι αρχικά όλοι «κατοικούσαν σε ένα μεγάλο χωριό και μιλούσαν μια γλώσσα». Κατόπιν ξεκίνησαν να χτίσουν έναν πύργο που θα έφτανε ως το φεγγάρι, πράγμα που απαιτούσε απ’ αυτούς να δουλεύουν σε διαφορετικά επίπεδα του πύργου, χάνοντας έτσι την επαφή μεταξύ τους. Αυτοί «σταδιακά απέκτησαν διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς, διαφορετικά έθιμα και διαφορετικούς τρόπους ομιλίας». Η φυλή Οστιάκοι του Γενισέι, που ζουν στη βόρεια Σιβηρία, λένε ότι οι άνθρωποι σώθηκαν στη διάρκεια του κατακλυσμού επιπλέοντας πάνω σε κούτσουρα και καδρόνια. Αλλά ένας δυνατός βόρειος άνεμος τους διασκόρπισε έτσι ώστε «αυτοί άρχισαν, μετά τον κατακλυσμό, να μιλούν διαφορετικές γλώσσες και να σχηματίζουν διαφορετικούς λαούς».—“The Mythology of All Races” (Η Μυθολογία όλων των Φυλών).

Οι αρχαίοι Αζτέκοι δίδασκαν ότι «μετά τον Κατακλυσμό, ένας γίγαντας έχτισε έναν τεχνητό λόφο που έφτανε ως τα σύννεφα, προκαλώντας έτσι την οργή των θεών, που έστειλαν φωτιά ή μια πέτρα από τον ουρανό». Σύμφωνα με τους Μάγια, ο Βόταν, ο πρώτος άνθρωπος, βοήθησε στο χτίσιμο ενός τεράστιου σπιτιού που έφτανε ως τον ουρανό, και το οποίο κατέληξε να γίνει «το μέρος όπου ο Θεός έδωσε στην κάθε φυλή την ιδιαίτερη γλώσσα της». Και οι Ινδιάνοι Μαϊντού της Καλιφόρνιας ισχυρίζονταν ότι «στη διάρκεια μιας επικήδειας τελετής, [όλοι οι άνθρωποι] άρχισαν ξαφνικά να μιλάνε διαφορετικές γλώσσες».—“Der Turmbau von Babel” (Το Χτίσιμο του Πύργου της Βαβέλ).

Θρύλοι όπως αυτοί προσδίδουν κύρος στον ισχυρισμό του συγγραφέα Δρ Ερνστ Μπόκλεν ότι «το πιο πιθανό είναι πως το κεφάλαιο 11 της Γένεσης και οι σχετικές ιστορίες που προέρχονται από άλλους λαούς βασίζονται σε πραγματικές ιστορικές μνήμες».

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Προήλθε ο Σταυρός από τη Βαβυλώνα;

Οι όροι «Βαβυλωνία», «Χαλδαία» και «Μεσοποταμία» αναφέρονται όλοι στην ίδια γενικά περιοχή του σημερινού Ιράκ. Ο Ζυλιέν Ρι, του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λουβέν-λα-Νεβ στο Βέλγιο, γράφει: ‘Ο σταυρός υπάρχει στους αρχαίους πολιτισμούς της Ασίας, της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Αμερικής [συμπεριλαμβανομένης] της Μεσοποταμίας, [όπου] ο σταυρός με τους τέσσερις ίσους βραχίονες είναι το σύμβολο του ουρανού και του θεού Ανού’. Το “Expository Dictionary of New Testament Words” (Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Καινής Διαθήκης) γίνεται περισσότερο ακριβές, λέγοντας ότι ο σταυρός «είχε την καταγωγή του στην αρχαία Χαλδαία και χρησιμοποιούνταν ως το σύμβολο του θεού Ταμμούζ (επειδή είχε το σχήμα του απόκρυφου Ταυ, του αρχικού γράμματος του ονόματός του)». Έτσι είναι ξεκάθαρο ότι ο σταυρός είναι προχριστιανικής προέλευσης. Μερικοί λένε ότι ο Ταμμούζ, που ονομαζόταν επίσης Τουμούγι, αρχικά ήταν βασιλιάς και θεοποιήθηκε μετά το θάνατό του. Για παράδειγμα, ο Ο. Ρ. Γκούρνεϊ γράφει στο “Journal of Semitic Studies” (Περιοδικό Σημιτικών Σπουδών): «Ο Τουμούγι ήταν αρχικά άνθρωπος, βασιλιάς της Ερέχ». Θα μπορούσε αυτή να είναι μια πιθανή αναφορά στον Νεβρώδ, για τον οποίο η Αγία Γραφή λέει, ‘η αρχή του βασιλείου του έγινε η Βαβέλ και η Ερέχ’; (Γένεσις 10:10, ΜΝΚ) Προς το παρόν, δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουμε με βεβαιότητα.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ερείπια από ζιγκουράτ στη Μεσοποταμία υποστηρίζουν τη Βιβλική αφήγηση για τον Πύργο της Βαβέλ

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 3ο: 1942-1513 π.Χ.—Αίγυπτος—Πεδίο Μάχης των Θεών

ΟΙ πρώτοι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν στην Αίγυπτο κατάγονταν από τον Χαμ, το γιο του Νώε, πολύ πιθανόν μέσω του γιου του Χαμ, του Μισραΐμ, που ήταν θείος του Νεβρώδ. (Γένεσις 10:6-8) Ύστερα από τη σύγχυση των γλωσσών στη Βαβέλ, οι αποτυχημένοι οικοδόμοι του πύργου διασκορπίστηκαν κι έκαναν μια καινούρια αρχή, παίρνοντας μαζί τους τη βαβυλωνιακή τους θρησκεία. Μερικοί από αυτούς τους απογοητευμένους οικοδόμους εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που έφτασε να είναι γνωστή ως Αίγυπτος.

Στο βιβλίο Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, ο Γουίλ Ντουράν μιλάει για «την μετάδοσιν στοιχείων του πολιτισμού από την Σουμερίαν και την Βαβυλωνίαν εις την Αίγυπτον». Μ’ αυτόν τον τρόπο η θρησκεία της Βαβυλωνίας άφησε ένα βαθύ σημάδι στην Αίγυπτο και η θρησκεία έγινε ένας κυρίαρχος παράγοντας στην αιγυπτιακή ζωή. Η The New Encyclopædia Britannica λέει: «Όλες οι εκδηλώσεις της πολιτιστικής και της κοινωνικής ζωής ήταν τόσο βαθιά διαποτισμένες από τις θρησκευτικές ιδέες, ώστε είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς τον αιγυπτιακό πολιτισμό, αν δεν έχει κατανοήσει την αιγυπτιακή θρησκεία, και αντίστροφα».

Ασυνεπής και Αντιφατική

Η θρησκεία της Αιγύπτου ήταν πολυθεϊστική, χαρακτηριζόταν από 500 και πλέον θεούς, ίσως και από χίλιους. «Γενικά σε όλη την Αίγυπτο, οι ομάδες των θεών των μικρών ή μεγάλων πόλεων αποτελούνταν από τρεις θεότητες», λέει ο αιγυπτιολόγος Ε. Α. Γουάλις Μπατζ. Με τον καιρό αναπτύχθηκε μια κύρια τριάδα, μια άγια οικογένεια που την αποτελούσαν ο Όσιρις, ο πατέρας· η Ίσις, η μητέρα· και ο Ώρος, το παιδί.

Ο πολυθεϊσμός είχε ως αποτέλεσμα να ισχυρίζεται καθένας από τους αρκετούς θεούς ότι αυτός είναι ‘ο μόνος θεός’. Αλλά είναι φανερό πως οι ιερείς και οι θεολόγοι δεν είχαν κανένα πρόβλημα στο να πιστεύουν σε ένα θεό και παράλληλα να θεωρούν ότι αυτός υπάρχει σε ένα πλήθος μορφών. Ο συγγραφέας Μπ. Μερτζ σχολιάζει ότι αυτό «είναι απλώς άλλο ένα παράδειγμα εκείνης της ευχάριστης ασυνέπειας που είναι τόσο χαρακτηριστική της αιγυπτιακής θρησκείας».

Συχνά χρησιμοποιούνταν ζώα για να απεικονίσουν τις ιδιότητες των θεών ή ακόμη και τους ίδιους τους θεούς. Αλλά ο Γάλλος συγγραφέας Φερνάντ Αζάν ισχυρίζεται ότι αυτά τα ζώα ήταν κάτι περισσότερο από σύμβολα, αφού θεωρούνταν άξια ευλάβειας «επειδή ήταν το κεντρικό σημείο, στο οποίο εστιάζονται οι καλές ή οι επιβλαβείς θεϊκές δυνάμεις». Έτσι δεν μας προξενεί έκπληξη το ότι έχει αναφερθεί πως ένας Ρωμαίος πολίτης λιντσαρίστηκε επειδή σκότωσε μια γάτα και το ότι σε αιγυπτιακούς τάφους έχουν βρεθεί ταριχευμένα σώματα σκύλων, γατών, κροκοδείλων, γερακιών και ταύρων.

Η προσκόλληση σε ιεροτελεστίες, οι μυστηριακές τελετουργίες και η μαγεία ήταν πράγματα βαθιά ενσωματωμένα στη θρησκεία της Αιγύπτου. Το ίδιο συνέβαινε και με τη χρήση θρησκευτικών εικόνων και συμβόλων, όπως το σύμβολο της ζωής, crux ansata, σταυρός με λαβή. Απέδιδαν σ’ αυτά τόση εξοχότητα, λέει η The New Encyclopædia Britannica, ώστε «η ατομική πίστη (δηλαδή η προσωπική ευσέβεια) δεν είχε ποτέ πρωταρχική σημασία». Προσθέτει ότι ανάμεσα στις εικόνες, «η πιο αξιόλογη απεικόνιση είναι της Ίσιδος που κρατάει στην αγκαλιά της το βρέφος Ώρο—που αποτέλεσε ίσως το πρότυπο της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας».

Οι Αιγύπτιοι πίστευαν στη μετά θάνατο ζωή. Ταρίχευαν τους νεκρούς τους και διατηρούσαν τα σώματα των νεκρών φαραώ μέσα σε εντυπωσιακές πυραμίδες. Αρχαίοι τάφοι έχουν αποφέρει, όπως τοποθετεί το θέμα ένας συγγραφέας, «τέτοια ανώφελα αλλά και σημαντικά πράγματα, όπως καλλυντικές παλέτες, χάντρες και δοχεία που κάποτε περιείχαν φαγητό και ποτό».

Δέκα Χτυπήματα—Αντίστροφη Μέτρηση προς την Καταστροφή

Το 1728 π.Χ. έγινε κάτι που θα είχε φοβερές συνέπειες για την Αίγυπτο και για τη θρησκεία της. Περίπου δύο αιώνες αφότου κάποιος που ονομαζόταν Αβραάμ επισκέφτηκε την Αίγυπτο, οι απόγονοί του μετακόμισαν εκεί για να αποφύγουν τα επακόλουθα μιας σοβαρής πείνας. (Γένεσις 12:10· 46:6, 7) Ήταν γνωστοί ως Ισραηλίτες και παρέμειναν εκεί 215 χρόνια. Αυτό το γεγονός έστησε το σκηνικό για μια μάχη μεταξύ θεών, του πλήθους των αιγυπτιακών θεών από τη μια μεριά και του μοναδικού Θεού των Ισραηλιτών, του Ιεχωβά, από την άλλη. Όταν οι Ισραηλίτες ζήτησαν την άδεια να φύγουν από την Αίγυπτο για να Τον λατρέψουν, τα πράγματα έφτασαν γρήγορα στο κατακόρυφο.

Ο κυβερνήτης της Αιγύπτου, ο φαραώ,a ένας τίτλος που προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη που σημαίνει «μεγάλο σπίτι», απέρριψε το αίτημά τους. Τότε ο Ιεχωβά εξέφρασε το σκοπό του να κάνει χρήση της δύναμής του με ένα θαυματουργικό τρόπο για χάρη του λαού του. (Έξοδος 7:1-6· 9:13-16) Φέρνοντας μια σειρά από δέκα χτυπήματα πάνω στην Αίγυπτο, προκάλεσε τους θεούς της σε μια κατά πρόσωπο αναμέτρηση.—Έξοδος 12:12.

Το πρώτο χτύπημα μετέτρεψε σε αίμα τον ποταμό Νείλο, απ’ τον οποίο εξαρτιόταν η ζωή της Αιγύπτου, σκοτώνοντας τα ψάρια που ζούσαν εκεί και αναγκάζοντας τους Αιγύπτιους να σκάβουν για να βρουν πόσιμο νερό. (Έξοδος 7:19-24) Τι ατίμωση για τον Χαπί, το θεό του Νείλου!

Ο βάτραχος ήταν σύμβολο της γονιμότητας, και το βιβλίο The Gods of the Egyptians (Οι Θεοί των Αιγύπτιων) μας λέει ότι «πίστευαν πως ο θεός-Βάτραχος και η θεά-Βάτραχος είχαν παίξει πολύ σπουδαίο ρόλο στη δημιουργία του κόσμου». Έτσι η πληγή των βατράχων, εκτός από το ότι προσέβαλε τους θεούς της γονιμότητας, όπως ο Όσιρις, ο Φθα και ο Σεμπέκ, επιπρόσθετα ταπείνωσε τους αιγυπτιακούς θεούς της δημιουργίας.—Έξοδος 8:1-6.

Οι Αιγύπτιοι ιερείς που ασκούσαν μαγεία στάθηκαν ανίκανοι να επαναλάβουν το τρίτο χτύπημα, όπως είχαν κάνει με τα πρώτα δύο. (Έξοδος 8:16-18) Ο Θωθ, ο κύριος της μαγείας, είχε χάσει τις μαγικές του ικανότητες. Και ο Γκεμπ, ο θεός της γης, στάθηκε ανίκανος να εμποδίσει «το χώμα της γης» από το να μετατραπεί σε βλαβερές σκνίπες.

Αρχίζοντας με το τέταρτο χτύπημα, μια διαχωριστική γραμμή τραβήχτηκε ανάμεσα στη Γεσέν, την τοποθεσία της ισραηλιτικής κοινότητας στην Κάτω Αίγυπτο, και στην υπόλοιπη χώρα. Ενώ η Γεσέν έμεινε ανέπαφη από την πληγή των ‘κυνομυιών [αλογόμυγων, ΜΝΚ]’, άλλα τμήματα της Αιγύπτου ερημώθηκαν. (Έξοδος 8:20-24) Η Βουτώ, μια προστάτιδα θεά, και ο θεός Ώρος ήταν φανερά ανίκανοι να ελέγχουν πια αυτά που συνέβαιναν στο τμήμα της χώρας για το οποίο ήταν υπεύθυνοι—την Κάτω Αίγυπτο.

Η Αθώρ ήταν μια θεά με κεφάλι αγελάδας. Η Νουτ, η θεά του ουρανού, απεικονιζόταν επίσης σαν αγελάδα. Πόσο ταπεινωτικό ήταν και για τις δυο τους το ότι εξαιτίας μιας επιδημίας «απέθανον πάντα τα κτήνη» στη διάρκεια του πέμπτου χτυπήματος!—Έξοδος 9:6.

Έλεγαν ότι ο Θωθ ήξερε «όλες τις μαγικές συνταγές που είναι απαραίτητες για τη θεραπεία των αρρώστων». Και ο Άμμων-Ρα, λέει η 70ή στροφή ενός ποιήματος που έχει γραφτεί προς τιμή του, ήταν ένας γιατρός που «σταματάει τα κακά και διώχνει τις αρρώστιες». Αλλά και οι δυο αυτοί απατεώνες θεραπευτές στάθηκαν ανίκανοι να εμποδίσουν «ελκώδη εξανθήματα [από το να εμφανιστούν] επί τους ανθρώπους και επί τα κτήνη», ακόμη και «επί τους μάγους», στη διάρκεια του έκτου χτυπήματος.—Έξοδος 9:10, 11.

Οι θεοί Σου, Ρεσπού και Τεφνούτ συνεργάζονταν στον έλεγχο του καιρού. Αλλά στάθηκαν το ίδιο ανίκανοι με τους σημερινούς μετεωρολόγους στο να σταματήσουν τις βροντές και το χαλάζι που στη διάρκεια του έβδομου χτυπήματος έπληξαν ανθρώπους, ζώα και βλάστηση και ‘πάντα τα δέντρα του αγρού συνέτριψαν’. (Έξοδος 9:25) Ό,τι δεν καταστράφηκε από το χαλάζι φαγώθηκε από τις ακρίδες του όγδοου χτυπήματος. (Έξοδος 10:12-15) Τι ήττα για τον Μην, το θεό του θερισμού, που κρατούσε στο δεξί του χέρι έναν κεραυνό και υποτίθεται ότι έλεγχε τη βροντή και την αστραπή! Και τα δυο αυτά του έφυγαν από το χέρι στη διάρκεια αυτών των δυο πληγών.

«Έγεινε σκότος πυκνόν εφ’ όλην την γην της Αιγύπτου τρεις ημέρας», το ένατο χτύπημα. (Έξοδος 10:21, 22) Στην κυριολεξία κάποιος έσβησε τα φώτα του Ρα, του θεού ήλιου, της Σεχμέτ, της θεάς που φορούσε τον ηλιακό δίσκο, και του Θωθ, του θεού του φεγγαριού.

Και τι αγανάκτηση όταν τα πρωτότοκα των Αιγύπτιων χτυπήθηκαν ξαφνικά με θάνατο, μην αφήνοντας ούτε μια «οικία εις την οποίαν δεν υπήρχε νεκρός», περιλαμβανόμενου του «μεγάλου σπιτιού» του Φαραώ! (Έξοδος 12:29, 30) Αφού ο Φαραώ υποτίθεται ότι ήταν απόγονος του θεού ήλιου, του Ρα, ο απρόσμενος θάνατος του πρωτότοκού του ισοδυναμούσε με το θάνατο ενός θεού. Τι τρομακτική ήττα για τον Βησά, τον προστάτη του βασιλικού οίκου, και για τη Βουτώ, την υπερασπίστρια του βασιλιά!

Ατιμασμένοι και ταπεινωμένοι—όχι μια αλλά δέκα φορές—κι ενώ φλέγονταν για εκδίκηση, ο Φαραώ και τα στρατεύματά του έτρεξαν με λύσσα να καταδιώξουν τους Ισραηλίτες που έφευγαν. (Έξοδος 12:37, 41, 51· 14:8) Ένα αρχαίο ποίημα κόμπασε κάποτε προς τιμή του ελάχιστα γνωστού Φαραώ Νι-μαατ-Ρε: «Πολεμήστε για το όνομά του . . . Δεν υπάρχει τάφος για όποιον επαναστατεί εναντίον της μεγαλειότητάς του και το πτώμα αυτού του ανθρώπου ρίχνεται στο νερό». Αλλά όσον αφορά τον Φαραώ που δοκίμασε τη θεϊκή αντίστροφη μέτρηση προς την καταστροφή, ήταν το δικό του πτώμα που κατέληξε στο νερό. «Ο Φαραώ, η ενσάρκωση του θεού Ώρου πάνω στη γη, κληρονόμος της βασιλείας του Ατούμ, γιος του θεού του ήλιου Ρα», όπως τον αποκαλεί μια εγκυκλοπαίδεια, καταστράφηκε στην Ερυθρά Θάλασσα από το χέρι του Θεού των Ισραηλιτών, εναντίον της μεγαλειότητας του οποίου είχε επαναστατήσει.—Έξοδος 14:19-28· Ψαλμός 136:15.

Συνέβηκε Πράγματι Αυτό;

Είναι σημαντικό το ότι η The New Encyclopædia Britannica, παρ’ όλο που ισχυρίζεται ότι η αφήγηση της Εξόδου περιέχει «μυθολογικά στοιχεία», ομολογεί πως «οι σημερινοί λόγιοι τείνουν να πιστέψουν ότι πίσω από τους μύθους υπάρχει ένας συμπαγής πυρήνας αλήθειας». Μιλώντας για τη δυσκολία χρονολόγησης των αιγυπτιακών δυναστειών από τους βασιλικούς καταλόγους, η Britannica λέει επίσης: «Η αδυναμία των καταλόγων αυτών, ως ιστορικών πηγών, έγκειται στο ότι περιλαμβάνουν μόνον τα ονόματα των βασιλέων που κρίνονταν άξιοι τιμής· πολλοί μέτριοι και ορισμένοι μη δημοφιλείς ηγεμόνες παραλείπονται εντελώς—διαγράφονται από τον κατάλογο».

Αντιμετωπίζοντας τέτοια ιστορική ανακρίβεια και διαστρέβλωση των γεγονότων, μήπως προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτή η ολοκληρωτική ήττα της Αιγύπτου και των ψεύτικων θεών της απλώς ‘διαγράφτηκε’; Αυτό γίνεται φανερό αν θυμόμαστε ότι εκείνοι που κατέγραφαν την ιστορία εργάζονταν κάτω από την καθοδήγηση των ιερέων, των οποίων το κύριο ενδιαφέρον ήταν προφανώς η διατήρηση της θέσης τους και η υποστήριξη της δόξας των θεών τους.

Έχοντας υπόψη εκείνα τα αρχαία γεγονότα, το μέλλον δεν προμηνύει τίποτα καλό για όποιον υποστηρίζει τα σύγχρονα αντίστοιχα της θρησκείας της Αιγύπτου. Μόνο εκείνοι που ασκούσαν την αληθινή θρησκεία—οι Ισραηλίτες και ορισμένοι από τους Αιγύπτιους συντρόφους τους—επέζησαν άθικτοι από τη μάχη των θεών. Σπουδαία πράγματα επιφυλάσσονταν τώρα γι’ αυτούς οι οποίοι θα ήταν «Ένα Έθνος Ξεχωριστό, Διαφορετικό απ’ Όλα τα Άλλα». Διαβάστε γι’ αυτό το έθνος στο 4ο μέρος αυτής της σειράς.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Πώς θα Απαντούσατε;

Ήταν οι Ισραηλίτες οι μόνοι που ασκούσαν την αληθινή θρησκεία τον καιρό που βρίσκονταν στην Αίγυπτο;

Όχι, γιατί ένας «άνθρωπος άμεμπτος και ευθύς, φοβούμενος τον Θεόν και απεχόμενος από κακού», ζούσε στη γειτονική Ουζ, στη σημερινή Αραβία. Το όνομά του ήταν Ιώβ. Αυτός πέρασε σοβαρές δοκιμασίες ακεραιότητας, πιθανόν κάποια εποχή ανάμεσα στο θάνατο του Ιωσήφ το 1657 π.Χ. και την έγερση του Μωυσή ως πιστού δούλου του Ιεχωβά.—Ιώβ 1:8.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Οι φαραώ θεωρούνταν ενσαρκώσεις των θεών

[Ευχαριστίες]

Courtesy of Superintendence of Museo Egizio

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Μερικές πυραμίδες ήταν οι επιδεικτικοί τάφοι των φαραώ

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 4ο: 1513-607 π.Χ.—Ένα Έθνος Ξεχωριστό, Διαφορετικό απ’ Όλα τα Άλλα

ΑΥΤΗ η γέννηση, που συνοδεύτηκε από βροντές και αστραπές, ήταν ευοίωνη. Έγινε το έτος 1513 π.Χ., στο όρος Σινά, που τότε ανήκε στην Αραβία, ενώ τώρα ανήκει στην Αίγυπτο. Δεν επρόκειτο για τη γέννηση κάποιου ανθρώπου, αλλά για τη γέννηση ενός έθνους!

Πριν από ένα χρόνο και λιγότερο, αυτοί αποτελούσαν μια πατριαρχική κοινωνία περίπου τριών εκατομμυρίων ατόμων και ήταν υποδουλωμένοι στην Αίγυπτο που ήταν παγκόσμια δύναμη. Τώρα ήταν ένας ελεύθερος λαός, ένας λαός τον οποίο ο Θεός είχε αποφασίσει να οργανώσει και να κάνει έθνος—αλλά όχι ένα οποιοδήποτε έθνος. Αυτοί επρόκειτο να είναι ένα έθνος ξεχωριστό, διαφορετικό απ’ όλα όσα είχαν υπάρξει πρωτύτερα και απ’ όσα επρόκειτο να υπάρξουν στο μέλλον.

‘Εκκλησία και Κράτος’—Αλλά με Μια Διαφορά

Η προσπάθεια που έκανε ο Νεβρώδ να συγχωνεύσει τη θρησκεία με την κυβέρνηση κατέληξε σε συμφορά. Αυτό που γινόταν τώρα στο Όρος Σινά αποτελούσε από μερικές απόψεις μια παρόμοια συγχώνευση. Θα είχε μήπως καλύτερη κατάληξη;

Ένα έθνος χρειάζεται νόμους. Γι’ αυτό, στους Ισραηλίτες δόθηκαν δέκα βασικοί νόμοι, που είναι κοινώς γνωστοί ως οι Δέκα Εντολές, καθώς και 600 περίπου επιπρόσθετες διατάξεις. (Έξοδος 20:1-17) Επρόκειτο για έναν κώδικα νόμων που βασιζόταν σε θεμελιώδεις αλήθειες, οι οποίες ίσχυαν ανέκαθεν στην αληθινή θρησκεία και ισχύουν ακόμη και τώρα, στον 20ό μας αιώνα.

Μήπως αυτοί οι νόμοι βασίζονταν στον ήδη υπάρχοντα Κώδικα του Χαμουραμπί; Μερικοί ίσως να το νομίζουν αυτό, εφόσον ο Χαμουραμπί, ο βασιλιάς της πρώτης δυναστείας της Βαβυλώνας, κυβέρνησε ενάμιση και πλέον αιώνα προτού ο Ισραήλ γίνει έθνος. Το 1902, ανακαλύφθηκε ένα αντίγραφο αυτού του νόμου πάνω σε μια στήλη, η οποία βρισκόταν αρχικά στο ναό του Μαρντούκ, στη Βαβυλώνα. Εντούτοις, το βιβλίο Documents From Old Testament Times (Έγγραφα από τον Καιρό της Παλαιάς Διαθήκης) καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: «Παρά τις πολλές ομοιότητες, δεν υπάρχει καμιά βάση για να συμπεράνουμε ότι ο εβραϊκός κώδικας δανείστηκε άμεσα οτιδήποτε από το βαβυλωνιακό κώδικα. Έστω κι αν οι δυο κατάλογοι νόμων διαφέρουν ελάχιστα στο γράμμα, διαφέρουν πολύ στο πνεύμα».

Αυτός ήταν ένας μόνο τρόπος με τον οποίο επρόκειτο να διαφέρει αυτό το έθνος. Εκτός όμως απ’ αυτό, αρχικά δεν επρόκειτο να έχει κανέναν ανθρώπινο κυβερνήτη. Επρόκειτο να κατευθύνεται από έναν αόρατο Βασιλιά στον ουρανό, πράγμα που καθιστούσε αυτό το έθνος αληθινά ξεχωριστό, διαφορετικό απ’ όλα τα άλλα έθνη. Πέρασαν σχεδόν 400 χρόνια και κατόπιν εγκαταστάθηκε μια δυναστεία ανθρώπινων βασιλιάδων. Αλλά ακόμη και τότε, το έθνος αυτό ήταν μοναδικό. Ο βασιλιάς του δεν ισχυριζόταν ότι ήταν Θεός ή απόγονος του Θεού, όπως ισχυρίζονταν για παράδειγμα οι Φαραώ της Αιγύπτου. Οι βασιλιάδες του Ισραήλ κάθονταν απλώς στο ‘θρόνο του Ιεχωβά’, μ’ έναν αντιπροσωπευτικό τρόπο.—1 Χρονικών 29:23.

Οι κυβερνητικές λειτουργίες στον Ισραήλ, που περιλάμβαναν τις νομοθετικές, τις δικαστικές και τις εκτελεστικές διαδικασίες, μπορεί να μας θυμίζουν ορισμένες κυβερνήσεις σήμερα. Αλλά και πάλι, υπήρχε μια μεγάλη διαφορά. Το εδάφιο Ησαΐας 33:22 δίνει την εξής εξήγηση: ‘Διότι ο Ιεχωβά είναι ο κριτής ημών [ο δικαστικός φορέας]· ο Ιεχωβά είναι ο νομοθέτης ημών [η νομοθετική δύναμη]· ο Ιεχωβά είναι ο βασιλεύς ημών [ο εκτελεστικός αξιωματούχος]’. Και οι τρεις αυτές λειτουργίες της κυβέρνησης ήταν ενοποιημένες στον Θεό του Ισραήλ. Ούτε ο βασιλιάς του έθνους, ούτε οι κριτές του ούτε οι ιερείς του επρόκειτο να είναι απόλυτοι μονάρχες. Όλοι δεσμεύονταν από τους νόμους και τις οδηγίες του Θεού που αντιπροσώπευαν, πράγμα που διαφέρει πολύ από τις δικτατορίες σήμερα είτε αυτές είναι πολιτικής είτε θρησκευτικής φύσης.

Ενώ λοιπόν η συγχώνευση της Εκκλησίας και του Κράτους στις μέρες του Νεβρώδ αποτελούσε συγχώνευση της ανθρώπινης κυβέρνησης με την ψεύτικη θρησκεία, αυτό που συνέβη στο Όρος Σινά ήταν η ένωση της θεϊκής κυβέρνησης με την αληθινή θρησκεία. Αυτό διασφάλιζε την ύπαρξη καλύτερων αποτελεσμάτων.

Τα Κινήματα για Ανάμειξη Πίστεων Αποκλείονται

Η έλλειψη πίστης είχε σαν αποτέλεσμα να περιπλανιούνται οι Ισραηλίτες στην έρημο 40 χρόνια. Και τώρα, το 1473 π.Χ., όταν ήταν τελικά έτοιμοι να μπουν στη Χαναάν, στη γη που τους είχε υποσχεθεί ο Θεός, τους έγινε υπενθύμιση της υποχρέωσης που είχαν να αντανακλούν τη δόξα του, ως ένα έθνος που ήταν ξεχωρισμένο για την υπηρεσία του. Δεν έπρεπε να έχουν καθόλου φιλικές σχέσεις με τους Χαναναίους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια εγκυκλοπαίδεια μιλάει για την «εχθρότητα προς τους μη Γιαχβιτικούς γείτονές τους και την επιμονή στη μοναδικότητα του Γιαχβέ».

‘Αλλά μια στιγμή’, μπορεί να αντιτείνει κάποιος, ‘γιατί υπήρχε τέτοια μισαλλοδοξία; Οι Χαναναίοι μπορεί να ήταν πολύ ειλικρινείς. Κι άλλωστε, δεν αποτελούν όλες οι θρησκείες απλώς διαφορετικούς τρόπους για την προσέγγιση του ίδιου μοναδικού Θεού;’ Προτού συμφωνήσετε, θυμηθείτε τα αρνητικά επακόλουθα που υπέστησαν ορισμένοι άνθρωποι, που ζούσαν στη γεμάτη βία γη πριν από τον Κατακλυσμό, στις μέρες του Νεβρώδ όταν χτίζονταν τα ζιγκουράτ και στην πολυθεϊστική ατμόσφαιρα της Αιγύπτου. Κι απ’ αυτούς, μερικοί πιθανόν να ήταν ειλικρινείς, αλλά αυτό δεν τους γλίτωσε από το να μην υποστούν τις συνέπειες του ότι είχαν ακολουθήσει θρησκείες τις οποίες ήταν φανερό ότι δεν δεχόταν ο Δημιουργός τους. Ήταν η θρησκεία των Χαναναίων τόσο κακή όσο εκείνες οι άλλες θρησκείες; Αναλογιστείτε τα γεγονότα που παρουσιάζονται στο πλαίσιο «Η Θρησκεία στη Χαναάν—Αληθινή ή Ψεύτικη;» στη σελίδα 20 κι έπειτα κρίνετε μόνοι σας.

Ταλαντεύονταν Ανάμεσα σε Δυο Γνώμες

Μετά την είσοδο στην Υποσχεμένη Γη, ο Ιησούς του Ναυή, ο διάδοχος του Μωυσή, ηγήθηκε στον πόλεμο κατά της ψεύτικης θρησκείας. Αλλά μετά το θάνατό του, οι Ισραηλίτες δεν συνέχισαν να καταβάλλουν προσπάθειες για να κατακτήσουν τη γη. Ακολούθησαν μια ανεκτική πολιτική συνύπαρξης. Κι αυτό δεν ήταν προς όφελός τους. Οι Χαναναίοι έγιναν σαν αγκάθια στα πλευρά τους, τους παρενοχλούσαν συνεχώς και τους έκαναν επανειλημμένα να παρεκκλίνουν από την αληθινή θρησκεία.—Αριθμοί 33:55· Κριταί 2:20-22.

Στα επόμενα 300 χρόνια περίπου, εμφανίστηκαν κατά περιόδους στο προσκήνιο 12 διορισμένοι από τον Θεό κριτές, οι οποίοι ελευθέρωναν από τα δεσμά της ψεύτικης θρησκείας τους Ισραηλίτες που υποτροπίαζαν. Σ’ αυτούς τους κριτές περιλαμβάνονταν ορισμένοι γνωστοί άντρες όπως ο Βαράκ, ο Γεδεών, ο Ιεφθάε και ο Σαμψών.

Έπειτα, το 1117 π.Χ., έλαβε χώρα μια μεγάλη αλλαγή στην κυβερνητική δομή, όταν ενθρονίστηκε ο Σαούλ ως ο πρώτος ανθρώπινος βασιλιάς του Ισραήλ. Τον Σαούλ τον διαδέχτηκε στο θρόνο ο Δαβίδ, που υπέταξε τελικά όλους τους εχθρούς του Ισραήλ που βρίσκονταν μέσα στη Γη της Επαγγελίας, επεκτείνοντας έτσι την επικράτεια του έθνους στα θεόδοτα όριά του. Στη διάρκεια της βασιλείας του γιου του, του Σολομώντα, ο Ισραήλ έφτασε στο απόγειο της δόξας του, απολαμβάνοντας μια ευημερία που τον έκανε να είναι ξεχωριστός απ’ όλους τους γείτονές του.

Αλλά όταν πέθανε ο Σολομών, το 998 π.Χ. ή το 997 π.Χ., ήρθε μια συμφορά. Το έθνος διχάστηκε. Από τότε, οι δέκα φυλές που βρίσκονταν στα βόρεια έγιναν γνωστές ως Ισραήλ και οι δυο νότιες φυλές, του Ιούδα και του Βενιαμίν, ως Ιούδας. Κανένας από τους 19 διαδοχικούς βασιλιάδες του βόρειου βασιλείου, χωρίς να υπολογίζουμε τον Θιβνί, δεν ακολούθησε την αληθινή θρησκεία, μολονότι αυτοί ισχυρίζονταν ότι εκπροσωπούσαν τον αληθινό Θεό. (1 Βασιλέων 16:21, 22) Ταλαντεύονταν, σαν να λέγαμε, ανάμεσα σε δυο γνώμες κι αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρξουν σοβαρές συνέπειες στις μέρες του Βασιλιά Αχαάβ. (Βλέπε 1 Βασιλέων 18:19-40, ΜΝΚ.) Ακόμη πιο σοβαρές ήταν οι συνέπειες που επήλθαν το 740 π.Χ., όταν ο Ισραήλ ανατράπηκε από τους Ασσυρίους.

Στο μεταξύ, από τους 19 βασιλιάδες του Ιούδα, με πρώτο το γιο του Σολομώντα, τον Ροβοάμ, ελάχιστοι μόνο ακολούθησαν την αληθινή λατρεία. Όπως οι βασιλιάδες που κυβερνούσαν το έθνος ήταν πότε καλοί και πότε κακοί, έτσι και ο λαός ακολουθούσε πότε την αληθινή και πότε την ψεύτικη θρησκεία. Οι ψεύτικες θρησκευτικές διδασκαλίες και οι εξαχρειωτικές συνήθειες των γειτονικών εθνών, περιλαμβανομένης και της λατρείας του Βάαλ, γίνονταν ολοένα και πιο εμφανείς στα σπίτια των ανθρώπων που αποτελούσαν αυτό το έθνος. Καθώς αυτά τα στοιχεία «χαράζονταν ακόμη πιο βαθιά στην Ισραηλιτική πίστη», λέει η The New Encyclopædia Britannica, «ο λαός άρχισε να χάνει την αίσθηση της αποκλειστικότητάς του και της αποστολής που είχε να είναι μάρτυρας στα έθνη». Αυτό αποτέλεσε την αιτία για τον αφανισμό του έθνους.

Είναι φανερό ότι η εντολή να παραμένουν χωρισμένοι από τους Χαναναίους είχε σκοπό να προστατέψει τους Ισραηλίτες και να διατηρήσει την αγνότητα της λατρείας τους. Αυτοί, ως έθνος που ασκούσε την αληθινή θρησκεία, έπρεπε να ξεχωρίζουν και να βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση μ’ εκείνους που δεν την ασκούσαν. Αλλά εκείνοι αμφιταλαντεύονταν πάρα πολύ συχνά. Τελικά, το 607 π.Χ., η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε από τους Βαβυλώνιους, και οι επιζώντες κάτοικοί της πάρθηκαν αιχμάλωτοι. Για 70 χρόνια, χρειάστηκε να υποστούν τις θλιβερές συνέπειες του ότι εγκατέλειψαν την αληθινή θρησκεία. Η Βαβυλώνα, ο τόπος όπου γεννήθηκε η μετακατακλυσμιαία ψεύτικη θρησκεία, είχε θριαμβεύσει σε βάρος ενός έθνους ξεχωριστού, διαφορετικού απ’ όλα τα άλλα.

Χρειαζόταν Ένας Αποτελεσματικός Κυβερνήτης

Όσο καιρό οι Ισραηλίτες ακολουθούσαν την αληθινή θρησκεία, απολάμβαναν ειρήνη και ασφάλεια. Η ένωση της θεϊκής κυβέρνησης με την αληθινή θρησκεία τούς έφερνε όλων των ειδών τα οφέλη. Ωστόσο, η επιτυχία ήταν περιορισμένη. Προκειμένου να απολαμβάνουν όλα τα έθνη στο πλήρες την ειρήνη και την ασφάλεια που απολάμβανε ένα έθνος για περιορισμένο χρονικό διάστημα, θα χρειαζόταν κάτι περισσότερο. Θα χρειαζόταν δίχως άλλο ένας κυβερνήτης—κάποιος που θα ήταν ικανός να προμηθεύσει δίκαιη κυβέρνηση και αληθινή θρησκεία, ώστε να επιτευχθεί πλήρης επιτυχία. Τι, ή ποιος, θα ήταν αυτός;

Περίπου 250 χρόνια μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ, γεννήθηκε ένας άντρας, που, αν και έζησε λίγο, επρόκειτο να κάνει όνομα για τον εαυτό του και για το έθνος του. Θα πατούσε το πόδι του στη Βαβυλώνα και στην Αίγυπτο, όπου θα τον δέχονταν ως ελευθερωτή. Η The New Encyclopædia Britannica, περίπου 23 αιώνες αργότερα και έχοντας το πλεονέκτημα να γνωρίζει τα γεγονότα που ακολούθησαν, έγραψε τα εξής σχετικά μ’ αυτόν: «Δεν είναι αναληθές να πούμε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, [και] η εξάπλωση της Χριστιανοσύνης ως παγκόσμιας θρησκείας . . . αποτελούσαν ως ένα βαθμό καρπό των επιτευγμάτων [του]».

Θα αποδεικνυόταν πως αυτός ο εξέχων παγκόσμιος κυβερνήτης ήταν ό,τι χρειαζόταν; Το επόμενο άρθρο αυτής της σειράς, με τίτλο «Μυθικοί Θεοί Χωρίς Αξία», θα δώσει την απάντηση.

[Πλαίσιο στη σελίδα 19]

«Ο αφανισμός ενός έθνους ξεκινάει από τα σπίτια των ανθρώπων που το αποτελούν».—Παροιμία των Ασάντι (της Γκάνα)

[Πλαίσιο στη σελίδα 20]

Η Θρησκεία στη Χαναάν—Αληθινή ή Ψεύτικη;

«Οι ανασκαφές στην Παλαιστίνη έχουν φέρει στο φως αμέτρητα αγάλματα κάθε είδους που απεικονίζουν την Α[στάρτη]· . . . τα περισσότερα απ’ αυτά είναι μικρά, χοντροκομμένα αγάλματα, πράγμα που αποτελεί ένδειξη ότι αυτή η θεότητα χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη λατρεία στο σπίτι—ίσως να τη φορούσαν πάνω τους οι γυναίκες ή να ήταν τοποθετημένη σε κάποιο σηκό μέσα στο σπίτι. . . . Οι αισθησιακής φύσης θρησκείες της Α[στάρτης] και του Βάαλ έβρισκαν απήχηση στους κοινούς ανθρώπους. Φυσικά, ήταν αναπόφευκτη η σοβαρή βλάβη· οι σεξουαλικές διαστροφές προς τιμή της θεότητας, ο ερωτικός πόθος και οι παθιασμένες ακρότητες έγιναν μέρος της λατρείας και αργότερα μεταφέρθηκαν στο σπίτι».—Calwer Bibellexikon (Βιβλικό Λεξικό του Κάλβερ).

«Τα θρησκευτικά πανηγύρια έγιναν εξαχρειωτικοί εορτασμοί της ζωώδους πλευράς της ανθρώπινης φύσης. Ακόμη και οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι συγγραφείς συγκλονίζονταν από τα πράγματα που έκαναν οι Χαναναίοι στο όνομα της θρησκείας.—The Lion Encyclopedia of the Bible (Η Εγκυκλοπαίδεια της Γραφής, του Λάιον).

«Απ’ όλες τις θρησκευτικές συνήθειες των Χαναναίων, εδώ θα αναφέρουμε μονάχα τις θυσίες παιδιών, γιατί οι ανασκαφές το έχουν επιβεβαιώσει άμεσα αυτό. Στη Γεζέρ, καθώς και στη Μεγιδδώ, ο τρόπος με τον οποίο βρίσκονται ξεχωρισμένα τα πτώματα των παιδιών . . . επαληθεύει πλήρως . . . αυτή τη συνήθεια».—Die Alttestamentliche Wissenschaft (Η Επιστήμη της Παλαιάς Διαθήκης).

«Σε καμιά χώρα δεν έχει βρεθεί τόσο μεγάλος σχετικά αριθμός ειδωλίων της γυμνής θεάς της γονιμότητας, μερικά από τα οποία είναι ιδιαίτερα χυδαία. Πουθενά δεν εμφανίζεται τόσο έντονη η λατρεία φιδιών. . . . Οι ιερές πόρνες και οι ευνούχοι ιερείς ήταν κάτι πάρα πολύ συνηθισμένο. Οι ανθρωποθυσίες ήταν πολύ γνωστές . . . Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε εύκολα την απέχθεια που ένιωθαν οι ακόλουθοι του Θεού ΓΧΒΧ, όταν αντιμετώπιζαν την ειδωλολατρία των Χαναναίων».—Recent Discoveries in Bible Lands (Πρόσφατες Ανακαλύψεις σε Βιβλικές Χώρες).

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Αναπαράσταση του θεού Βάαλ· το γεγονός ότι οι Ισραηλίτες απέδιδαν σ’ αυτόν λατρευτικό σεβασμό έγινε η αιτία να παρεκκλίνουν από την αληθινή λατρεία

[Ευχαριστίες]

Louvre Museum, Paris

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 5ο: περ. 1000-31 π.Χ.—Μυθικοί Θεοί Χωρίς Αξία

«Κάθε θρησκεία προέρχεται από την Ασία».—Ιαπωνική παροιμία

ΟΙ ΙΑΠΩΝΕΣ έχουν δίκιο. Οι ρίζες της θρησκείας φτάνουν στην Ασία. Πιο συγκεκριμένα, διάφορες βασικές θρησκευτικές διδασκαλίες και συνήθειες των θρησκειών όλου του κόσμου κατάγονται από την αρχαία Βαβυλώνα, που βρίσκεται στην Ασία.

Το βιβλίο The Religion of Babylonia and Assyria (Η Θρησκεία της Βαβυλωνίας και της Ασσυρίας) το επιβεβαιώνει αυτό, λέγοντας: «Η Αίγυπτος, η Περσία και η Ελλάδα επηρεάστηκαν από τη βαβυλωνιακή θρησκεία . . . Η ισχυρή πρόσμειξη σημιτικών στοιχείων τόσο στην αρχαία ελληνική μυθολογία όσο και στις διάφορες ελληνικές μορφές λατρείας έχει γίνει τώρα τόσο αποδεκτή από τους λόγιους γενικά, ώστε δεν απαιτούνται περαιτέρω σχόλια. Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα σημιτικά στοιχεία είναι σε μεγάλο βαθμό βαβυλωνιακά».

Τα βαβυλωνιακά στοιχεία της ελληνικής μυθολογίας απορροφήθηκαν εύκολα από την αρχική ελληνική θρησκεία, η οποία, σύμφωνα με την The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), δεν είχε «κανένα ιερό βιβλίο στο οποίο να βρίσκεται διατυπωμένη η αλήθεια μια για πάντα . . . Ήταν αρκετό για ένα άτομο, που τελούσε τελετουργίες, να πιστεύει σε μια τεράστια ποικιλία ιστοριών που είχε μάθει στην παιδική του ηλικία. Καθεμιά απ’ αυτές τις ιστορίες υπήρχε σε πολλές παραλλαγές, πράγμα που άφηνε μεγάλο περιθώριο για ερμηνείες».

Χαρακτηριστικές τέτοιες ιστορίες είναι εκείνες που περιέχονται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια του Όμηρου, του φημισμένου Έλληνα ποιητή που έζησε προφανώς τον όγδοο ή ένατο αιώνα π.Χ. Τα έργα του, που τόνιζαν τις σχέσεις μεταξύ των μυθικών θεών του Όλυμπου και των ανθρώπων, περιλαμβανομένων και ορισμένων ενδιάμεσων θεόμορφων θνητών που απολάμβαναν σεβασμό ως ήρωες, έγιναν μια διαθέσιμη πηγή απ’ όπου μπορούσε να αντλήσει στοιχεία η ελληνική θρησκεία. Ο συγγραφέας Τζ. Σ. Κιρκ εξηγεί ότι γι’ αυτόν το λόγο «ο μύθος και η θρησκεία συμπίπτουν».

Η ελληνική θρησκεία αντλούσε επίσης στοιχεία και από άλλες πηγές. Η The New Encyclopædia Britannica τονίζει ότι «ο ελληνιστικός κόσμος, ο οποίος έτρεφε ιδιαίτερη προτίμηση για τις μυστηριακές θρησκείες, υιοθέτησε [από την Αίγυπτο] τη λατρεία του Όσιρι, της Ίσιδας και του Ώρου». Από εκεί αυτές οι μορφές λατρείας «εξαπλώθηκαν σ’ ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». Πώς συνέβηκε αυτό;

Η Ελληνική Μυθολογία Αιχμαλωτίζει τη Ρώμη

Οι αρχαίοι πρόγονοι των Ρωμαίων ακολουθούσαν μια απλή θρησκεία που δίδασκε ότι οι θεοί ήταν απρόσωπα πνεύματα, τα οποία κατοικούσαν σε υλικές μορφές κάθε είδους. Επρόκειτο για μια θρησκεία γεμάτη προλήψεις, που παραδεχόταν τους οιωνούς και τις μαγικές ιδιότητες των φυτών και των ζώων. Περιλάμβανε ετήσιες γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια που γιορτάζονταν το Δεκέμβριο, κατά τις οποίες οι άνθρωποι αντάλλασσαν δώρα. Το βιβλίο Imperial Rome (Αυτοκρατορική Ρώμη) την περιγράφει ως «θρησκεία των τυπικισμών, των τελετουργιών, που έδινε λίγη έμφαση στο πνευματικό μέρος. Ο Ρωμαίος έκανε μια συμφωνία με τους θεούς του—θα κάνεις εσύ κάτι για μένα και τότε θα κάνω κι εγώ κάτι για σένα—και η θρησκεία του αποτελούσε ως επί το πλείστον τη σχολαστική τήρηση αυτού του ‘παζαριού’». Επρόκειτο λοιπόν για μια θρησκεία πνευματικά στείρα, που έκανε τους Ρωμαίους να ψάχνουν κάπου αλλού για πνευματική στήριξη.

Αργότερα, πάρθηκαν από τους Ετρούσκουςa πιο περίπλοκα θρησκευτικά καθιερωμένα, καθώς και η χρήση ναών, αγαλμάτων και εικόνων. Το ίδιο βιβλίο λέει ότι αυτοί ήταν επίσης εκείνοι «που έκαναν τη Ρώμη να έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με τους θεούς και τις θεές των Ελλήνων, πολλούς από τους οποίους ενσωμάτωσαν τελικά οι Ρωμαίοι αφήνοντάς τους ουσιαστικά αμετάβλητους». Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε, και μπορούσε πλέον να ειπωθεί ότι «η θρησκεία στη Ρώμη είχε πολλά πρόσωπα και πολλά ονόματα: κάθε καινούριος λαός που συναντούσαν οι Ρωμαίοι, μέσω των κατακτήσεών τους ή μέσω του εμπορίου, φαίνεται ότι πρόσθετε και κάτι στο ρωμαϊκό πάνθεο».

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ιερείς δεν αναμενόταν να είναι πνευματικοί ή ηθικοί ηγέτες. Το βιβλίο Imperial Rome λέει πως ήταν αρκετό να ξέρουν «τους κατάλληλους τύπους για να απευθυνθούν στον θεό, τα ταμπού που σχετίζονταν με τη λατρεία του και την περίπλοκη λειτουργική». Σε αντίθεση με τον κοινό λαό, που ήταν γνωστοί ως πληβείοι και οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν υψηλά αξιώματα, οι εξέχοντες ιερείς είχαν τη δυνατότητα να κατέχουν εντυπωσιακές πολιτικές και κοινωνικές εξουσίες.

Έτσι, για χίλια περίπου χρόνια από τον καιρό του Όμηρου και μετά, η ελληνική μυθολογία επηρέασε τόσο έντονα τις θρησκείες της Ελλάδας και της Ρώμης, ώστε η The New Encyclopædia Britannica λέει: «Είναι εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος που έχει παίξει η ελληνική μυθολογία στην ιστορία του Δυτικού ανθρώπου, σ’ ό,τι αφορά τη διανόηση, τις τέχνες και τα συναισθήματα». Από θρησκευτική άποψη τουλάχιστο, ο Οράτιος, Λατίνος ποιητής του πρώτου αιώνα π.Χ., είχε δίκιο όταν είπε: «Η αιχμάλωτη Ελλάδα αιχμαλώτισε τη Ρώμη».

Ένας Έλληνας Θεός Επελαύνει

Ο Αλέξανδρος Γ΄ γεννήθηκε το 356 π.Χ. στην Πέλλα της Μακεδονίας. Ανατράφηκε σε βασιλικό περιβάλλον και είχε για παιδαγωγό το διάσημο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη, ο οποίος τον βοήθησε να αναπτύξει ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία, την ιατρική και τις επιστήμες. Το πόσο διαμορφώθηκε ο τρόπος σκέψης του Αλεξάνδρου από τις φιλοσοφικές διδασκαλίες του Αριστοτέλη είναι αμφιλεγόμενο. Αλλά δεν υπάρχει σχεδόν καμιά αμφιβολία για την επίδραση που άσκησε πάνω του ο Όμηρος, επειδή ο Αλέξανδρος, που ήταν δεινός αναγνώστης, έτρεφε ιδιαίτερο πάθος για τα μυθολογικά συγγράμματα του Όμηρου. Μάλιστα, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι ήξερε την Ιλιάδα απέξω, πράγμα που δεν ήταν και μικρό κατόρθωμα, αφού σήμαινε ότι έπρεπε να απομνημονεύσει 15.693 στίχους.

Στα 20 του χρόνια, αφού δολοφονήθηκε ο πατέρας του, ο Αλέξανδρος τον διαδέχτηκε στο μακεδονικό θρόνο. Αμέσως ξεκίνησε μια κατακτητική εκστρατεία που του χάρισε τελικά το όνομα Αλέξανδρος ο Μέγας. Έχει αναγνωριστεί γενικά ως ένας από τους μεγαλύτερους στρατάρχες όλων των εποχών, και η μεγαλειότητά του τον εξύψωσε, κάνοντάς τον θεό. Τόσο πριν όσο και μετά το θάνατό του, του αποδιδόταν θεϊκή φύση.

Ο Αλέξανδρος έδιωξε τους Πέρσες από την Αίγυπτο, όπου χαιρετίστηκε ως ελευθερωτής. Το βιβλίο Man, Myth & Magic (Άνθρωπος, Μύθος και Μαγεία) λέει: «Έγινε δεκτός ως Φαραώ και όταν επισκέφτηκε το μαντείο του θεού Άμμωνα . . . χαιρετίστηκε επίσημα από τον ιερέα ως ‘γιος του Άμμωνα’». Αυτό το γεγονός αποτελεί προφανώς την αιτία για το θρύλο σύμφωνα με τον οποίο ο Αλέξανδρος ήταν γιος του Δία, του θεού που ήταν αρχηγός στο ελληνικό πάνθεο.

Ο Αλέξανδρος προχώρησε προς τα ανατολικά κι έφτασε τελικά σε ορισμένες περιοχές της Ινδίας. Καθ’ οδόν, κατέκτησε τη Βαβυλώνα, από την οποία είχαν προέλθει πολλές από τις ιδέες που περιέχονταν στη μυθολογία και στη θρησκεία της πατρίδας του. Ήταν λοιπόν κατάλληλο το γεγονός ότι σχεδίαζε να την κάνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του. Αλλά στις 13 Ιουνίου του 323 π.Χ., αφού είχε βασιλέψει λίγο περισσότερο από 12 χρόνια, ο μεγάλος αυτός Έλληνας θεός κατέρευσε—πέθανε στα 32 του!

Ένας Σεβαστός Ρωμαίος Θεός

Η πόλη της Ρώμης είχε ιδρυθεί στη γειτονική ιταλική χερσόνησο, στα μέσα του όγδοου αιώνα π.Χ., αιώνες προτού φτάσει η Ελλάδα στο απόγειο της παγκόσμιας κυριαρχίας υπό τον Αλέξανδρο. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, η παγκόσμια δύναμη μεταφέρθηκε σιγά-σιγά προς τη Ρώμη. Ο στρατηγός Ιούλιος Καίσαρας, ο επικεφαλής του ρωμαϊκού κράτους, δολοφονήθηκε το 44 π.Χ. και μετά από 13 περίπου χρόνια αναβρασμού, ο υιοθετημένος γιος του, Οκταβιανός, νίκησε τους αντιπάλους του και προχώρησε στην εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 31 π.Χ.

Το βιβλίο Imperial Rome αποκαλεί τον Οκταβιανό «τον μεγαλύτερο από τους πολλούς αυτοκράτορες της Ρώμης», λέγοντας ότι οι «Ρωμαίοι τον αποκαλούσαν Αύγουστο, που σήμαινε ‘ο σεβαστός’ και οι κάτοικοι των επαρχιών τον χαιρέτιζαν ως θεό». Λες και ήθελε να επιβεβαιώσει αυτές τις γνώμες, ο Αύγουστος είχε φτιάξει σφραγιδοφόρα δαχτυλίδια που είχαν πάνω τους ομοιώματα του ίδιου και του Αλεξάνδρου, που ήταν προγενέστερός του. Αργότερα, ο Αύγουστος θεοποιήθηκε από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, και κατασκευάστηκαν βωμοί προς τιμή του σ’ ολόκληρη την αυτοκρατορία.

Άξιζαν το Όνομα;

Σήμερα, κανείς δεν θα έθετε τις ελπίδες του για παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια στα χέρια των ρωμαϊκών ή των ελληνικών θεών—ούτε στους μυθικούς θεούς που κυβερνούσαν από τον Όλυμπο ούτε στους κυριολεκτικά ανθρώπινους, που κυβερνούσαν από πολιτικούς θρόνους. Κι ωστόσο, ξεκινώντας από τις ασιατικές τους ρίζες και φτάνοντας μέχρι τις σημερινές μέρες, οι ψεύτικες θρησκείες εξακολουθούν να παροδηγούν τους ανθρώπους, κάνοντάς τους να θέτουν την εμπιστοσύνη τους σε μυθικούς θεούς που έχουν το όνομα αλλά δεν έχουν την αξία. Κατάλληλα, ο αγαπημένος ποιητής του Αλεξάνδρου, ο Όμηρος, έγραψε στην Ιλιάδα: «Πόσο μάταιο είναι το όνομα, όταν δεν υπάρχει η αξία».

Έχει λεχθεί ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την Ιλιάδα «ως πηγή ηθικής, ακόμη και πρακτικής, καθοδήγησης». Σήμερα, υπάρχουν πολλά άλλα συγγράμματα για τα οποία οι άνθρωποι έχουν παρόμοια άποψη. Το πώς να αξιολογούμε κατάλληλα αυτά τα θρησκευτικά μπεστ σέλερ είναι το ζήτημα που θα εξετάσει το άρθρο μας, στο τεύχος 22 Μαρτίου.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

Η Διεισδυτική Ελληνική Ευσέβεια

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν συγκεκριμένη λέξη για την έννοια της θρησκείας. Χρησιμοποιούσαν τον όρο ευσέβεια, που μπορεί να αποδοθεί ως «σωστή συμπεριφορά σε σχέση με τους θεούς», «ευλάβεια» και «θεοσεβής αφοσίωση».b

Η The New Encyclopædia Britannica δηλώνει: «Η ελληνική θρησκεία, στην αναπτυγμένη της μορφή, διήρκεσε περισσότερα από χίλια χρόνια, από τον καιρό του Όμηρου (προφανώς τον 9ο ή 8ο αιώνα π.Χ.) ως τότε που κυβερνούσε ο αυτοκράτορας Ιουλιανός (τον 4ο αιώνα μ.Χ.), μολονότι οι ρίζες της μπορούν να βρεθούν στις αρχαιότερες εποχές. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, η επιρροή της εξαπλώθηκε προς τα δυτικά μέχρι την Ισπανία, προς τα ανατολικά μέχρι τον Ινδό και σ’ ολόκληρο τον κόσμο της Μεσογείου. Η επίδραση που άσκησε ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστική σ’ ό,τι αφορά τους Ρωμαίους, οι οποίοι ταύτιζαν τις θεότητές τους με τις ελληνικές. Στη Χριστιανοσύνη, οι ελληνικοί ήρωες, ακόμη και οι ελληνικές θεότητες, επέζησαν ως άγιοι, ενώ οι ανταγωνίστριες παναγίες των νότιων ευρωπαϊκών κοινοτήτων αντανακλούσαν την ανεξαρτησία των τοπικών μορφών λατρείας».

Οι πρώτοι Χριστιανοί χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν τους λάτρεις των ελληνικών και ρωμαϊκών ψεύτικων θεών. Η Βιβλική αφήγηση μας λέει: «Οι δε όχλοι, ιδόντες τούτο το οποίον έκαμεν ο Παύλος, ύψωσαν την φωνήν αυτών, λέγοντες Λυκαονιστί· Οι θεοί ομοιωθέντες με ανθρώπους κατέβησαν προς ημάς. Και ωνόμαζον τον μεν Βαρνάβαν Δία [ο θεός που ήταν αρχηγός του ελληνικού πάνθεου], τον δε Παύλον Ερμήν [ο θεός που ήταν αγγελιοφόρος των άλλων θεών], επειδή αυτός ήτο ο αρχηγός του λόγου. Και ο ιερεύς του Διός, του όντος [του οποίου ο ναός βρισκόταν, ΜΝΚ] έμπροσθεν της πόλεως αυτών, έφερε ταύρους και στέμματα εις τας πύλας μετά του όχλου και ήθελε να προσφέρη θυσίαν. Ακούσαντες δε οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος, διέσχισαν τα ιμάτια αυτών και επήδησαν εις το μέσον του όχλου, κράζοντες και λέγοντες· Άνδρες, τι κάμνετε ταύτα; και ημείς είμεθα άνθρωποι ομοιοπαθείς με σας, κηρύττοντες προς εσάς να επιστρέψητε από τούτων των ματαίων προς τον Θεόν τον ζώντα, όστις έκαμε τον ουρανόν και την γην και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς».—Πράξεις 14:11-15.

[Υποσημειώσεις]

[Πίνακας/Εικόνες στη σελίδα 24]

Ελληνικές και Ρωμαϊκές Θεότητες

Πολλοί θεοί και θεές της ελληνικής μυθολογίας κατείχαν παρόμοιες θέσεις και στη ρωμαϊκή μυθολογία. Ο πίνακας που ακολουθεί περιέχει μερικές σπουδαίες ελληνικές και ρωμαϊκές θεότητες.

Ελληνικές Ρωμαϊκές Η Θέση τους

Αφροδίτη Βένους Θεά του έρωτα

Άρης Μαρς Θεός του πολέμου

Άρτεμις Διάνα Θεά του κυνηγιού και του τοκετού

Ασκληπιός Ασκληπιός Θεός της θεραπείας

Δήμητρα Κέρες Θεά της καλλιέργειας

Έρως Κούπιντ Θεός του έρωτα

Εστία Βέστα Θεά της εστίας

Ύπνος Σόμνους Θεός του ύπνου

Ρέα Οπς Σύζυγος και αδελφή του Κρόνου

Δίας Ζούπιτερ Άρχοντας των θεών

Πηγή: «The World Book Encyclopedia», έκδοση 1987, Τόμος 13, σελίδα 820

[Εικόνες]

Ερμής

Άρτεμις

Ασκληπιός

Δίας

[Ευχαριστίες]

Photo Sources: Hermes, Diana, and Jupiter—Courtesy of British Museum, London

Asclepius—National Archaeological Museum, Athens, Greece

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Η Αθηνά, η θεά του πολέμου και της σοφίας—άγαλμα που βρίσκεται στην πύλη της πόλης Βέζελ, στη Γερμανία

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 5ο: περ. 1000-31 π.Χ.—Μυθικοί Θεοί Χωρίς Αξία

«Κάθε θρησκεία προέρχεται από την Ασία».—Ιαπωνική παροιμία

ΟΙ ΙΑΠΩΝΕΣ έχουν δίκιο. Οι ρίζες της θρησκείας φτάνουν στην Ασία. Πιο συγκεκριμένα, διάφορες βασικές θρησκευτικές διδασκαλίες και συνήθειες των θρησκειών όλου του κόσμου κατάγονται από την αρχαία Βαβυλώνα, που βρίσκεται στην Ασία.

Το βιβλίο The Religion of Babylonia and Assyria (Η Θρησκεία της Βαβυλωνίας και της Ασσυρίας) το επιβεβαιώνει αυτό, λέγοντας: «Η Αίγυπτος, η Περσία και η Ελλάδα επηρεάστηκαν από τη βαβυλωνιακή θρησκεία . . . Η ισχυρή πρόσμειξη σημιτικών στοιχείων τόσο στην αρχαία ελληνική μυθολογία όσο και στις διάφορες ελληνικές μορφές λατρείας έχει γίνει τώρα τόσο αποδεκτή από τους λόγιους γενικά, ώστε δεν απαιτούνται περαιτέρω σχόλια. Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα σημιτικά στοιχεία είναι σε μεγάλο βαθμό βαβυλωνιακά».

Τα βαβυλωνιακά στοιχεία της ελληνικής μυθολογίας απορροφήθηκαν εύκολα από την αρχική ελληνική θρησκεία, η οποία, σύμφωνα με την The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), δεν είχε «κανένα ιερό βιβλίο στο οποίο να βρίσκεται διατυπωμένη η αλήθεια μια για πάντα . . . Ήταν αρκετό για ένα άτομο, που τελούσε τελετουργίες, να πιστεύει σε μια τεράστια ποικιλία ιστοριών που είχε μάθει στην παιδική του ηλικία. Καθεμιά απ’ αυτές τις ιστορίες υπήρχε σε πολλές παραλλαγές, πράγμα που άφηνε μεγάλο περιθώριο για ερμηνείες».

Χαρακτηριστικές τέτοιες ιστορίες είναι εκείνες που περιέχονται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια του Όμηρου, του φημισμένου Έλληνα ποιητή που έζησε προφανώς τον όγδοο ή ένατο αιώνα π.Χ. Τα έργα του, που τόνιζαν τις σχέσεις μεταξύ των μυθικών θεών του Όλυμπου και των ανθρώπων, περιλαμβανομένων και ορισμένων ενδιάμεσων θεόμορφων θνητών που απολάμβαναν σεβασμό ως ήρωες, έγιναν μια διαθέσιμη πηγή απ’ όπου μπορούσε να αντλήσει στοιχεία η ελληνική θρησκεία. Ο συγγραφέας Τζ. Σ. Κιρκ εξηγεί ότι γι’ αυτόν το λόγο «ο μύθος και η θρησκεία συμπίπτουν».

Η ελληνική θρησκεία αντλούσε επίσης στοιχεία και από άλλες πηγές. Η The New Encyclopædia Britannica τονίζει ότι «ο ελληνιστικός κόσμος, ο οποίος έτρεφε ιδιαίτερη προτίμηση για τις μυστηριακές θρησκείες, υιοθέτησε [από την Αίγυπτο] τη λατρεία του Όσιρι, της Ίσιδας και του Ώρου». Από εκεί αυτές οι μορφές λατρείας «εξαπλώθηκαν σ’ ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». Πώς συνέβηκε αυτό;

Η Ελληνική Μυθολογία Αιχμαλωτίζει τη Ρώμη

Οι αρχαίοι πρόγονοι των Ρωμαίων ακολουθούσαν μια απλή θρησκεία που δίδασκε ότι οι θεοί ήταν απρόσωπα πνεύματα, τα οποία κατοικούσαν σε υλικές μορφές κάθε είδους. Επρόκειτο για μια θρησκεία γεμάτη προλήψεις, που παραδεχόταν τους οιωνούς και τις μαγικές ιδιότητες των φυτών και των ζώων. Περιλάμβανε ετήσιες γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια που γιορτάζονταν το Δεκέμβριο, κατά τις οποίες οι άνθρωποι αντάλλασσαν δώρα. Το βιβλίο Imperial Rome (Αυτοκρατορική Ρώμη) την περιγράφει ως «θρησκεία των τυπικισμών, των τελετουργιών, που έδινε λίγη έμφαση στο πνευματικό μέρος. Ο Ρωμαίος έκανε μια συμφωνία με τους θεούς του—θα κάνεις εσύ κάτι για μένα και τότε θα κάνω κι εγώ κάτι για σένα—και η θρησκεία του αποτελούσε ως επί το πλείστον τη σχολαστική τήρηση αυτού του ‘παζαριού’». Επρόκειτο λοιπόν για μια θρησκεία πνευματικά στείρα, που έκανε τους Ρωμαίους να ψάχνουν κάπου αλλού για πνευματική στήριξη.

Αργότερα, πάρθηκαν από τους Ετρούσκουςa πιο περίπλοκα θρησκευτικά καθιερωμένα, καθώς και η χρήση ναών, αγαλμάτων και εικόνων. Το ίδιο βιβλίο λέει ότι αυτοί ήταν επίσης εκείνοι «που έκαναν τη Ρώμη να έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με τους θεούς και τις θεές των Ελλήνων, πολλούς από τους οποίους ενσωμάτωσαν τελικά οι Ρωμαίοι αφήνοντάς τους ουσιαστικά αμετάβλητους». Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε, και μπορούσε πλέον να ειπωθεί ότι «η θρησκεία στη Ρώμη είχε πολλά πρόσωπα και πολλά ονόματα: κάθε καινούριος λαός που συναντούσαν οι Ρωμαίοι, μέσω των κατακτήσεών τους ή μέσω του εμπορίου, φαίνεται ότι πρόσθετε και κάτι στο ρωμαϊκό πάνθεο».

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ιερείς δεν αναμενόταν να είναι πνευματικοί ή ηθικοί ηγέτες. Το βιβλίο Imperial Rome λέει πως ήταν αρκετό να ξέρουν «τους κατάλληλους τύπους για να απευθυνθούν στον θεό, τα ταμπού που σχετίζονταν με τη λατρεία του και την περίπλοκη λειτουργική». Σε αντίθεση με τον κοινό λαό, που ήταν γνωστοί ως πληβείοι και οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν υψηλά αξιώματα, οι εξέχοντες ιερείς είχαν τη δυνατότητα να κατέχουν εντυπωσιακές πολιτικές και κοινωνικές εξουσίες.

Έτσι, για χίλια περίπου χρόνια από τον καιρό του Όμηρου και μετά, η ελληνική μυθολογία επηρέασε τόσο έντονα τις θρησκείες της Ελλάδας και της Ρώμης, ώστε η The New Encyclopædia Britannica λέει: «Είναι εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος που έχει παίξει η ελληνική μυθολογία στην ιστορία του Δυτικού ανθρώπου, σ’ ό,τι αφορά τη διανόηση, τις τέχνες και τα συναισθήματα». Από θρησκευτική άποψη τουλάχιστο, ο Οράτιος, Λατίνος ποιητής του πρώτου αιώνα π.Χ., είχε δίκιο όταν είπε: «Η αιχμάλωτη Ελλάδα αιχμαλώτισε τη Ρώμη».

Ένας Έλληνας Θεός Επελαύνει

Ο Αλέξανδρος Γ΄ γεννήθηκε το 356 π.Χ. στην Πέλλα της Μακεδονίας. Ανατράφηκε σε βασιλικό περιβάλλον και είχε για παιδαγωγό το διάσημο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη, ο οποίος τον βοήθησε να αναπτύξει ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία, την ιατρική και τις επιστήμες. Το πόσο διαμορφώθηκε ο τρόπος σκέψης του Αλεξάνδρου από τις φιλοσοφικές διδασκαλίες του Αριστοτέλη είναι αμφιλεγόμενο. Αλλά δεν υπάρχει σχεδόν καμιά αμφιβολία για την επίδραση που άσκησε πάνω του ο Όμηρος, επειδή ο Αλέξανδρος, που ήταν δεινός αναγνώστης, έτρεφε ιδιαίτερο πάθος για τα μυθολογικά συγγράμματα του Όμηρου. Μάλιστα, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι ήξερε την Ιλιάδα απέξω, πράγμα που δεν ήταν και μικρό κατόρθωμα, αφού σήμαινε ότι έπρεπε να απομνημονεύσει 15.693 στίχους.

Στα 20 του χρόνια, αφού δολοφονήθηκε ο πατέρας του, ο Αλέξανδρος τον διαδέχτηκε στο μακεδονικό θρόνο. Αμέσως ξεκίνησε μια κατακτητική εκστρατεία που του χάρισε τελικά το όνομα Αλέξανδρος ο Μέγας. Έχει αναγνωριστεί γενικά ως ένας από τους μεγαλύτερους στρατάρχες όλων των εποχών, και η μεγαλειότητά του τον εξύψωσε, κάνοντάς τον θεό. Τόσο πριν όσο και μετά το θάνατό του, του αποδιδόταν θεϊκή φύση.

Ο Αλέξανδρος έδιωξε τους Πέρσες από την Αίγυπτο, όπου χαιρετίστηκε ως ελευθερωτής. Το βιβλίο Man, Myth & Magic (Άνθρωπος, Μύθος και Μαγεία) λέει: «Έγινε δεκτός ως Φαραώ και όταν επισκέφτηκε το μαντείο του θεού Άμμωνα . . . χαιρετίστηκε επίσημα από τον ιερέα ως ‘γιος του Άμμωνα’». Αυτό το γεγονός αποτελεί προφανώς την αιτία για το θρύλο σύμφωνα με τον οποίο ο Αλέξανδρος ήταν γιος του Δία, του θεού που ήταν αρχηγός στο ελληνικό πάνθεο.

Ο Αλέξανδρος προχώρησε προς τα ανατολικά κι έφτασε τελικά σε ορισμένες περιοχές της Ινδίας. Καθ’ οδόν, κατέκτησε τη Βαβυλώνα, από την οποία είχαν προέλθει πολλές από τις ιδέες που περιέχονταν στη μυθολογία και στη θρησκεία της πατρίδας του. Ήταν λοιπόν κατάλληλο το γεγονός ότι σχεδίαζε να την κάνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του. Αλλά στις 13 Ιουνίου του 323 π.Χ., αφού είχε βασιλέψει λίγο περισσότερο από 12 χρόνια, ο μεγάλος αυτός Έλληνας θεός κατέρευσε—πέθανε στα 32 του!

Ένας Σεβαστός Ρωμαίος Θεός

Η πόλη της Ρώμης είχε ιδρυθεί στη γειτονική ιταλική χερσόνησο, στα μέσα του όγδοου αιώνα π.Χ., αιώνες προτού φτάσει η Ελλάδα στο απόγειο της παγκόσμιας κυριαρχίας υπό τον Αλέξανδρο. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, η παγκόσμια δύναμη μεταφέρθηκε σιγά-σιγά προς τη Ρώμη. Ο στρατηγός Ιούλιος Καίσαρας, ο επικεφαλής του ρωμαϊκού κράτους, δολοφονήθηκε το 44 π.Χ. και μετά από 13 περίπου χρόνια αναβρασμού, ο υιοθετημένος γιος του, Οκταβιανός, νίκησε τους αντιπάλους του και προχώρησε στην εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 31 π.Χ.

Το βιβλίο Imperial Rome αποκαλεί τον Οκταβιανό «τον μεγαλύτερο από τους πολλούς αυτοκράτορες της Ρώμης», λέγοντας ότι οι «Ρωμαίοι τον αποκαλούσαν Αύγουστο, που σήμαινε ‘ο σεβαστός’ και οι κάτοικοι των επαρχιών τον χαιρέτιζαν ως θεό». Λες και ήθελε να επιβεβαιώσει αυτές τις γνώμες, ο Αύγουστος είχε φτιάξει σφραγιδοφόρα δαχτυλίδια που είχαν πάνω τους ομοιώματα του ίδιου και του Αλεξάνδρου, που ήταν προγενέστερός του. Αργότερα, ο Αύγουστος θεοποιήθηκε από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, και κατασκευάστηκαν βωμοί προς τιμή του σ’ ολόκληρη την αυτοκρατορία.

Άξιζαν το Όνομα;

Σήμερα, κανείς δεν θα έθετε τις ελπίδες του για παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια στα χέρια των ρωμαϊκών ή των ελληνικών θεών—ούτε στους μυθικούς θεούς που κυβερνούσαν από τον Όλυμπο ούτε στους κυριολεκτικά ανθρώπινους, που κυβερνούσαν από πολιτικούς θρόνους. Κι ωστόσο, ξεκινώντας από τις ασιατικές τους ρίζες και φτάνοντας μέχρι τις σημερινές μέρες, οι ψεύτικες θρησκείες εξακολουθούν να παροδηγούν τους ανθρώπους, κάνοντάς τους να θέτουν την εμπιστοσύνη τους σε μυθικούς θεούς που έχουν το όνομα αλλά δεν έχουν την αξία. Κατάλληλα, ο αγαπημένος ποιητής του Αλεξάνδρου, ο Όμηρος, έγραψε στην Ιλιάδα: «Πόσο μάταιο είναι το όνομα, όταν δεν υπάρχει η αξία».

Έχει λεχθεί ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την Ιλιάδα «ως πηγή ηθικής, ακόμη και πρακτικής, καθοδήγησης». Σήμερα, υπάρχουν πολλά άλλα συγγράμματα για τα οποία οι άνθρωποι έχουν παρόμοια άποψη. Το πώς να αξιολογούμε κατάλληλα αυτά τα θρησκευτικά μπεστ σέλερ είναι το ζήτημα που θα εξετάσει το άρθρο μας, στο τεύχος 22 Μαρτίου.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

Η Διεισδυτική Ελληνική Ευσέβεια

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν συγκεκριμένη λέξη για την έννοια της θρησκείας. Χρησιμοποιούσαν τον όρο ευσέβεια, που μπορεί να αποδοθεί ως «σωστή συμπεριφορά σε σχέση με τους θεούς», «ευλάβεια» και «θεοσεβής αφοσίωση».b

Η The New Encyclopædia Britannica δηλώνει: «Η ελληνική θρησκεία, στην αναπτυγμένη της μορφή, διήρκεσε περισσότερα από χίλια χρόνια, από τον καιρό του Όμηρου (προφανώς τον 9ο ή 8ο αιώνα π.Χ.) ως τότε που κυβερνούσε ο αυτοκράτορας Ιουλιανός (τον 4ο αιώνα μ.Χ.), μολονότι οι ρίζες της μπορούν να βρεθούν στις αρχαιότερες εποχές. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, η επιρροή της εξαπλώθηκε προς τα δυτικά μέχρι την Ισπανία, προς τα ανατολικά μέχρι τον Ινδό και σ’ ολόκληρο τον κόσμο της Μεσογείου. Η επίδραση που άσκησε ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστική σ’ ό,τι αφορά τους Ρωμαίους, οι οποίοι ταύτιζαν τις θεότητές τους με τις ελληνικές. Στη Χριστιανοσύνη, οι ελληνικοί ήρωες, ακόμη και οι ελληνικές θεότητες, επέζησαν ως άγιοι, ενώ οι ανταγωνίστριες παναγίες των νότιων ευρωπαϊκών κοινοτήτων αντανακλούσαν την ανεξαρτησία των τοπικών μορφών λατρείας».

Οι πρώτοι Χριστιανοί χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν τους λάτρεις των ελληνικών και ρωμαϊκών ψεύτικων θεών. Η Βιβλική αφήγηση μας λέει: «Οι δε όχλοι, ιδόντες τούτο το οποίον έκαμεν ο Παύλος, ύψωσαν την φωνήν αυτών, λέγοντες Λυκαονιστί· Οι θεοί ομοιωθέντες με ανθρώπους κατέβησαν προς ημάς. Και ωνόμαζον τον μεν Βαρνάβαν Δία [ο θεός που ήταν αρχηγός του ελληνικού πάνθεου], τον δε Παύλον Ερμήν [ο θεός που ήταν αγγελιοφόρος των άλλων θεών], επειδή αυτός ήτο ο αρχηγός του λόγου. Και ο ιερεύς του Διός, του όντος [του οποίου ο ναός βρισκόταν, ΜΝΚ] έμπροσθεν της πόλεως αυτών, έφερε ταύρους και στέμματα εις τας πύλας μετά του όχλου και ήθελε να προσφέρη θυσίαν. Ακούσαντες δε οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος, διέσχισαν τα ιμάτια αυτών και επήδησαν εις το μέσον του όχλου, κράζοντες και λέγοντες· Άνδρες, τι κάμνετε ταύτα; και ημείς είμεθα άνθρωποι ομοιοπαθείς με σας, κηρύττοντες προς εσάς να επιστρέψητε από τούτων των ματαίων προς τον Θεόν τον ζώντα, όστις έκαμε τον ουρανόν και την γην και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς».—Πράξεις 14:11-15.

[Υποσημειώσεις]

[Πίνακας/Εικόνες στη σελίδα 24]

Ελληνικές και Ρωμαϊκές Θεότητες

Πολλοί θεοί και θεές της ελληνικής μυθολογίας κατείχαν παρόμοιες θέσεις και στη ρωμαϊκή μυθολογία. Ο πίνακας που ακολουθεί περιέχει μερικές σπουδαίες ελληνικές και ρωμαϊκές θεότητες.

Ελληνικές Ρωμαϊκές Η Θέση τους

Αφροδίτη Βένους Θεά του έρωτα

Άρης Μαρς Θεός του πολέμου

Άρτεμις Διάνα Θεά του κυνηγιού και του τοκετού

Ασκληπιός Ασκληπιός Θεός της θεραπείας

Δήμητρα Κέρες Θεά της καλλιέργειας

Έρως Κούπιντ Θεός του έρωτα

Εστία Βέστα Θεά της εστίας

Ύπνος Σόμνους Θεός του ύπνου

Ρέα Οπς Σύζυγος και αδελφή του Κρόνου

Δίας Ζούπιτερ Άρχοντας των θεών

Πηγή: «The World Book Encyclopedia», έκδοση 1987, Τόμος 13, σελίδα 820

[Εικόνες]

Ερμής

Άρτεμις

Ασκληπιός

Δίας

[Ευχαριστίες]

Photo Sources: Hermes, Diana, and Jupiter—Courtesy of British Museum, London

Asclepius—National Archaeological Museum, Athens, Greece

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Η Αθηνά, η θεά του πολέμου και της σοφίας—άγαλμα που βρίσκεται στην πύλη της πόλης Βέζελ, στη Γερμανία

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 7ο: περ. 1500 π.Χ. κι Έπειτα—Ινδουισμός—Ένα και το Αυτό με την Ανεκτικότητα

«Κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ακολουθεί τη δική του θρησκεία».—Ραμακρίσνα, Ινδουιστής μεταρρυθμιστής του 19ου αιώνα

Η ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ θεωρείται φυσιολογικά ως αρετή. Αλλά όπως κι αν έχουν τα πράγματα, αυτή η λέξη περιγράφει κατάλληλα τη γιγαντιαία παγκόσμια θρησκεία που είναι γνωστή ως Ινδουισμός. Το 1985, αναφέρθηκε ότι το 13,5 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 650.000.000 άτομα, ομολογούσαν ότι είναι Ινδουιστές.

Ο Ινδουισμός έχει οριστεί ως «περίπλοκη εθνική θρησκεία, που αποτελείται από πολλά διαφορετικά συστατικά», και απλώς ως «γενικός όρος που περιλαμβάνει όλες τις θρησκείες της Ινδίας». Η The New Encyclopædia Britannica δεν διευκρινίζει και πολύ το ζήτημα, τη στιγμή που παραδέχεται ότι «όλες οι απόπειρες να δοθεί συγκεκριμένος ορισμός στον Ινδουισμό έχουν καταλήξει σε αποτέλεσμα μη ικανοποιητικό από μία ή άλλη άποψη, αφού μάλιστα οι αρμοδιότεροι ειδικοί του Ινδουισμού—στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι ίδιοι οι Ινδουιστές—έχουν τονίσει πάντα με σαφήνεια τις ποικίλες όψεις ενός ενιαίου όλου».

Οπωσδήποτε, ο Ινδουισμός είναι παλιά θρησκεία. Προήλθε από την κοιλάδα του Ινδού ποταμού, που αποτελεί σήμερα μέρος του Πακιστάν. Ένας Ινδοευρωπαϊκός λαός, γνωστός ως Άριοι, ήρθε σ’ αυτή την περιοχή, περίπου το 1500 π.Χ. Εφόσον αυτοί θεωρούσαν ορισμένα έργα ως ιερή γνώση (βέδα), η θρησκεία τους έγινε γνωστή ως Βεδισμός. Αυτή περιείχε ορισμένα στοιχεία παρμένα από τη θρησκεία των προγόνων των σημερινών Ιρανών. Υπάρχει ακόμη πιθανότητα να ασκήθηκε επιρροή από τους Βαβυλώνιους, όπως εξηγεί η Encyclopædia of Religion and Ethics (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Ηθικής), μιλώντας για «διάφορες ομοιότητες μεταξύ του Βαβυλωνιακού και του αρχαίου Ινδουιστικού πολιτισμού». Η θρησκεία των αρχικών εποίκων αναπτύχτηκε με βάση αυτά τα ξένα στοιχεία, ενώ, με το πέρασμα του χρόνου και καθώς επηρεαζόταν από άλλες θρησκείες, πρόσθετε ή αφαιρούσε δοξασίες και συνήθειες. Έτσι, ο Ινδουισμός είναι το αποτέλεσμα μιας συνεχούς προσάρτησης πολυάριθμων στοιχείων, τα οποία προήλθαν από πολλές πηγές.

Διδασκαλίες και Συνήθειες

Οι Άριοι βοήθησαν να τοποθετηθεί η βάση για το Ινδουιστικό σύστημα των καστών. Οι τέσσερις αρχικές κάστες πολλαπλασιάστηκαν και περιέλαβαν αργότερα αρκετές χιλιάδες υποδιαιρέσεις. Αυτές οι τέσσερις κάστες υποτίθεται ότι προήλθαν από διαφορετικά μέρη του σώματος του πουρούσα—σανσκριτική λέξη που σημαίνει «άτομο» ή «άνθρωπος» και αναφέρεται στον αρχικό πατέρα του ανθρώπινου γένους.

Οι Βραχμάνοι, που υποτίθεται ότι γεννήθηκαν από το στόμα του, ήταν οι θρησκευτικοί ηγέτες· οι Ξατρίγια, που γεννήθηκαν από τους βραχίονές του, ήταν στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες· οι Βαϊσία, που γεννήθηκαν από τους μηρούς του, ήταν αγρότες, τεχνίτες και έμποροι· και οι Σούντρα, που γεννήθηκαν από τα πόδια του, ήταν δούλοι. Οι «άθικτοι» ήταν άτομα χαμηλής κάστας, στων οποίων τα καθήκοντα ή τον τρόπο ζωής περιλαμβάνονταν θρησκευτικά ακάθαρτες δραστηριότητες. Μολονότι, πριν από 40 περίπου χρόνια, η Ινδία και το Πακιστάν κήρυξαν εκτός νόμου τις πιο αυστηρές μορφές του Ινδουιστικού συστήματος των καστών, υπάρχουν ακόμη στοιχεία αυτού του συστήματος.

Για κάποια χρονική περίοδο, οι θυσίες ζώων αποτελούσαν σπουδαίο μέρος της λατρείας, πράγμα που απαιτούσε την ύπαρξη ενός ιερατείου για την εκτέλεση των αναγκαίων τελετών. Οι Βραχμάνοι έγιναν τόσο ισχυροί ώστε ένα παρακλάδι της θρησκείας έγινε γνωστό ως Βραχμανισμός. «Τους ιερείς τους φοβούνταν και τους τιμούσαν περισσότερο από τους θεούς», λέει ο Τ. Γ. Όργκαν, «επειδή οι ιερείς μπορούσαν να καταστρέψουν τους εχθρούς αλλάζοντας απλώς την ιεροτελεστία». Καθώς οι τελετουργίες των θυσιών έγιναν πιο περίπλοκες, ξεκίνησε μια τάση που έδινε έμφαση στον ασκητισμό, δηλαδή την αυτοτιμωρία της σάρκας.

Η σαμσάρα αποτελούσε βασική δοξασία. Παρουσιάστηκε, το αργότερο, στις Ουπανισάδες—σ’ αυτή την ομάδα Ινδουιστικών συγγραμμάτων που χρονολογούνται πιθανότατα από το πρώτο μισό της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Αυτά τα συγγράμματα δίδασκαν ότι μετά το θάνατο, και μετά από μια ενδιάμεση παραμονή στον παράδεισο ή στην κόλαση, τα άτομα ξαναγεννιούνται ως άνθρωποι ή ως ζώα σ’ ένα επίπεδο υψηλότερο ή κατώτερο από εκείνο στο οποίο βρίσκονταν προηγουμένως, κι αυτό σε αρμονία με το νόμο του Κάρμα. Ο στόχος της ζωής είναι η επίτευξη του μοκσά, δηλαδή η απελευθέρωση από τον αμείλικτο κύκλο της γέννησης και της αναγέννησης, η απορρόφηση στην απόλυτη πηγή της τάξης που ονομάζεται Βράχμα.

Ο Βεδισμός αναγνώριζε πολλούς θεούς. Αλλά σύμφωνα με το βιβλίο Concepts of Indian Philosophy (Αντιλήψεις της Ινδικής Φιλοσοφίας), οι πιστοί του δεν ήταν ικανοποιημένοι μ’ αυτό, κι έτσι «σιγά-σιγά στράφηκαν προς μια μονοθεϊστική αντίληψη του θεού-κεφαλής. . . . Μια μέθοδος ήταν να συγχωνεύσουν όλους τους προηγούμενους θεούς . . . [για να] παραγάγουν έναν αντιληπτό θεό». Ο Βράχμα λοιπόν κατέληξε να γίνει ένας απρόσωπος θεός χωρίς χαρακτηριστικά και ιδιότητες, αλλά προσωποποιημένος σε διάφορες θεότητες.

Η επιθυμία για την επίτευξη του μοκσά βασίζεται σ’ αυτό που ο ιστορικός Γουίλ Ντουράν αποκαλεί «αποστροφή για τη ζωή . . . , που ρίχνει τη σκιά της σ’ ολόκληρη την Ινδουιστική σκέψη». Αυτή η μελαγχολική και απαισιόδοξη στάση φαίνεται παραστατικά στην Ουπανισάδα Μαΐτρι, η οποία θέτει το ερώτημα: «Σ’ αυτό το σώμα—που βασανίζεται από την επιθυμία, την οργή, την πλεονεξία, την αυταπάτη, το φόβο, την αποθάρρυνση, το φθόνο, τον αποχωρισμό από το επιθυμητό, την ένωση με το ανεπιθύμητο, την πείνα, τη δίψα, τα γηρατειά, το θάνατο, την αρρώστια, τη θλίψη και τα παρόμοια—τι καλό θα προκύψει από την ικανοποίηση των επιθυμιών;»

Ένας τρόπος για την αποφυγή αυτής της δυστυχούς κατάστασης προτείνεται στις Πουράνες, που είναι μια σειρά από κείμενα τα οποία γράφτηκαν προφανώς στη διάρκεια των πρώτων αιώνων μ.Χ. Οι Πουράνες, λέξη που σημαίνει «αρχαίες ιστορίες», ήταν διαθέσιμες σε πολλούς ανθρώπους και έφτασαν στο σημείο να γίνουν γνωστές ως οι γραφές του κοινού ανθρώπου. Η Πουράνα Γκαρούντα ισχυρίζεται: «Η αληθινή ευτυχία έγκειται στην εξάλειψη όλων των συναισθημάτων. . . . Όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει μιζέρια. . . . Αποκήρυξε την αγάπη και θα είσαι ευτυχισμένος». Δυστυχώς, αυτή η λύση φαίνεται σχεδόν το ίδιο ζοφερή όσο και η κατάσταση της δυστυχίας την οποία έχει σκοπό να απαλύνει.

Προηγουμένως, η Μπαγκαβάντ Γκίτα, που σημαίνει «Ύμνος προς τον Κύριο» και αποκαλείται μερικές φορές «το σπουδαιότερο βιβλίο που γράφτηκε ποτέ στην Ινδία», πρότεινε τρεις δρόμους για την επίτευξη απελευθέρωσης. «Η οδός των καθηκόντων» τόνιζε την εκπλήρωση των τελετουργικών και κοινωνικών υποχρεώσεων, «η οδός της γνώσης» περιλάμβανε την άσκηση πνευματικής περισυλλογής και Γιόγκα, και «η οδός της αφιέρωσης» περιλάμβανε την αφιέρωση σε κάποιον προσωπικό θεό. Η Μπαγκαβάντ Γκίτα έχει παρομοιαστεί με την «Καινή Διαθήκη» του Χριστιανικού κόσμου. Οι περισσότεροι Ινδοί ξέρουν μερικά εδάφιά της απέξω και πολλοί απ’ αυτούς ψέλνουν καθημερινά ορισμένες περικοπές της που έχουν απομνημονεύσει.

Η Μπαγκαβάντ Γκίτα αποτελεί στην πραγματικότητα ένα μικρό τμήμα του Ινδουιστικού έπους που ονομάζεται Μαχαμπαράτα, το οποίο περιέχει εκατό χιλιάδες εδάφια, κι έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί άνετα ως το μεγαλύτερο ποίημα του κόσμου. Με την ενσωμάτωση της Μπαγκαβάντ Γκίτα στο Μαχαμπαράτα (προφανώς τον τρίτο αιώνα π.Χ.), ο Ινδουισμός έγινε τελικά ξεχωριστή θρησκεία, που διακρινόταν από το Βεδισμό και το Βραχμανισμό.

Διαρκής Μεταρρύθμιση

Από το ξεκίνημά του, τον Ινδουισμό τον χαρακτηρίζει διαρκής μεταρρύθμιση. Οι πιο σπουδαίοι από τους μεταρρυθμιστές του έκτου αιώνα π.Χ. ήταν ο Σιντάρτα Γκαουτάμα και ο Βαρνταμάνα Μαχαβίρα, ιδρυτές του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού αντίστοιχα.

Ο Μαχαβίρα θεωρούσε τον εαυτό του τον 24ο στη γραμμή των Ζάινα (νικητών), στων οποίων τη ζωή βασίζεται ο Ζαϊνισμός. Αυτή η θρησκεία διαφέρει από τον Ινδουισμό, λόγω του γεγονότος ότι απορρίπτει την ύπαρξη ενός δημιουργού και διδάσκει πως ο κόσμος υπήρχε ανέκαθεν. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο δόγμα αχίμσα. Η πορεία της μη βίας που ακολούθησε στη διάρκεια του αγώνα του για την ανεξαρτησία της Ινδίας ο Ινδός ηγέτης Μοχάντας Γκάντι, ο οποίος έζησε τον 20ό αιώνα, αποτελούσε στην πραγματικότητα πολιτική εφαρμογή αυτού του θρησκευτικού δόγματος.

Σύμφωνα με το Ζαϊνισμό, η σωστή δοξασία, η σωστή γνώση και η σωστή διαγωγή, σε συνδυασμό με την άσκηση της Γιόγκα, οδηγούν στην απελευθέρωση. Ταυτόχρονα, προβάλλει τον ισχυρισμό ότι το καθετί εξαρτάται στην ουσία από την άποψη του καθενός, κι έτσι αποκλείει την ύπαρξη απόλυτων κανόνων σχετικά με το τι είναι σωστό και τι λάθος. Αυτό τονίζει την ανεκτική στάση του Ινδουισμού, από τον οποίο προήλθε ο Ζαϊνισμός.

Περίπου 2.000 χρόνια αργότερα, το 15ο αιώνα, εμφανίστηκε ένας άλλος μεταρρυθμιστής. Αυτός ονομαζόταν Νάνακ και επιχείρησε να σχηματίσει μια θρησκεία, αποδεκτή τόσο από τους Ινδουιστές όσο και από τους Μουσουλμάνους. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν ο Σιχισμός—η λέξη «Σιχ» προέρχεται από μια σανσκριτική λέξη που σημαίνει «μαθητής». Ο Νάνακ ήταν ο πρώτος από δέκα γκουρού, ο δέκατος από τους οποίους ίδρυσε το 1699 μια αδελφότητα που ονομάστηκε Χάλσα (αγνοί). Για να εξαλείψουν τις διακρίσεις των καστών και να τονίσουν το γεγονός ότι ήταν στρατιώτες της πίστης τους, τα μέλη έπαιρναν το κοινό επίθετο Σινγκ (λιοντάρι). Απαιτούνταν απ’ αυτούς να τηρούν τα πέντε Κ: να μην κόβουν τα μαλλιά και τα γένια τους (κες)· να στερεώνουν τα καλυμμένα με τουρμπάνι μαλλιά τους μ’ ένα χτένι (κάνγκα)· να φορούν κοντό παντελόνι (κατς), ίσως και κάτω από το μακρύ παντελόνι· να έχουν πάνω τους ένα σπαθί (κιρπάν)· και να φοράνε ένα ατσάλινο βραχιόλι (κάρα). Η γραμμή αυτή των γκουρού τερματίστηκε με τον δέκατο. Τους αντικατέστησε το ιερό βιβλίο του Σιχισμού, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ. Γράφτηκε το 1604 και αναθεωρήθηκε μετά από έναν αιώνα.a

Στο τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα, ο ιερέας Ραμακρίσνα από την Καλκούτα προσπάθησε να αναμείξει τον Ινδουισμό με όσα θεωρούσε ως τα καλύτερα στοιχεία της Δυτικής θρησκευτικής σκέψης. Υποστήριζε ότι, όπως το νερό έχει διαφορετικά ονόματα σε διαφορετικές γλώσσες, έτσι και το «Σατ-χιτ-αμάντα, την αιώνια-νοήμονα-μακαριότητα, μερικοί την επικαλούνται ως Θεό, μερικοί ως Αλάχ, μερικοί ως Ιεχωβά, μερικοί ως Χάρι και άλλοι ως Βράχμαν». Όπως «μπορεί κάποιος να ανεβεί στην κορυφή ενός σπιτιού με μια φορητή σκάλα ή με μπαμπού ή με κανονικά σκαλοπάτια ή μ’ ένα σκοινί, τόσο πολύ μπορεί να διαφέρουν οι τρόποι και τα μέσα για την προσέγγιση του Θεού. . . . Τα διαφορετικά σύμβολα πίστης δεν είναι τίποτα άλλο παρά διαφορετικά μονοπάτια για να φτάσει κανείς στον Παντοδύναμο».

Μια τέτοια ανεκτική στάση αφήνει περιθώρια για μεγάλες ελευθερίες στην Ινδουιστική λατρεία. Επιτρέπει σε μερικές αιρέσεις να κατευθύνουν τη λατρεία τους κυρίως στον Βράχμα (Βραχμανισμός), άλλες στον Βισνού (Βαϊσναβισμός) και κάποιες τρίτες στον Σίβα (Σιβαϊσμός). Επιτρέπει στο λαϊκό Ινδουισμό, στο Σακτισμό και στον Ταντρισμό να κηρύττουν τον Ινδουισμό ο καθένας με τη δική του μορφή. Για παράδειγμα, ο Ταντρισμός περιλαμβάνει φυλετικές και λαϊκές συνήθειες, και τονίζει τη λατρεία θηλυκών θεοτήτων που εμφανίστηκαν νωρίς στην ιστορία του Ινδουισμού. Οι Ινδοί μιλάνε για τη χώρα τους ως τη «Μητέρα Ινδία», και αυτή αντιπροσωπεύεται από μια θεά που ονομάζεται Μπάρατ Μα.

Ανεκτικότητα—Καλή ή Κακή;

«Αποδεικνύεται διαρκώς ότι ο Ινδουισμός είναι ικανός να ενσωματώνει νέες διδασκαλίες», γράφει ο Τζέφρι Πάριντερ, Βρετανός θεολόγος και λέκτορας ειδικός της συγκριτικής θρησκειολογίας. «Αυτή η συγχώνευση, ή ανάμειξη, θρησκειών», προσθέτει ο ίδιος, «ίσως να είναι το πιο κοινό σύστημα Ινδουιστικής διδασκαλίας σήμερα». Πολλοί άνθρωποι συμφωνούν προφανώς μ’ αυτή την Ινδουιστική φιλοσοφία της ανεκτικότητας, λέγοντας κάτι σαν το εξής: ‘Να υπηρετείς τον Θεό με τον τρόπο που είναι σωστός για εσένα’.

Αλλά ο Πάριντερ τονίζει ότι «αν κάποιος εξισώνει όλες τις δοξασίες», υπάρχει ο «κίνδυνος να μην καταφέρει να ξεχωρίσει το καλό από το κακό». Και μήπως δεν γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι η θρησκεία μπορεί να είναι κακή, καθώς και καλή; Υπάρχει καμιά αρετή στο να εισάγει κανείς ορισμένα στοιχεία της κακής θρησκείας στη δική του;

Σήμερα, πολλοί άνθρωποι είναι απογοητευμένοι με τη θρησκεία τους. Αυτό συνέβηκε μ’ έναν Ινδουιστή, που ανήκε στην άρχουσα κάστα των Ξατρίγια και έζησε περίπου πριν από δυόμισι χιλιετίες. Ο Ινδουισμός δεν κατάφερε να δώσει απάντηση στα ερωτήματά του. Αυτός έψαχνε να βρει διαφώτιση. Το επόμενο άρθρο της σειράς μας, με τίτλο «Μια Διαφώτιση που Υποσχόταν Απελευθέρωση», θα μας πει περισσότερα.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Μπορεί να Έχετε Αναρωτηθεί

Πώς εξηγούν οι Ινδουιστές τη σαμσάρα; Η Μπαγκαβάντ Γκίτα λέει: «Όπως ένας άνθρωπος που βγάζει τα φθαρμένα ρούχα του φοράει καινούρια, έτσι και ο κάτοικος του σώματος που ‘βγάζει’ τα φθαρμένα σώματα μπαίνει σε άλλα που είναι καινούρια». Η Πουράνα Γκαρούντα εξηγεί ότι «είναι τα έργα του ίδιου του προσώπου σε μια προηγούμενη ύπαρξη που καθορίζουν τη φύση του οργανισμού του στη συνέχεια . . . Ο άνθρωπος λαβαίνει στη ζωή ό,τι είναι γραμμένο να λάβει, κι αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει ακόμη κι ένας θεός». Δίνοντας ένα παράδειγμα σχετικά μ’ αυτό, Η Πουράνα Μαρκαντέγια παραθέτει τα εξής λόγια ενός ατόμου: «Γεννήθηκα ως Βραχμάνος, Ξατρίγια, Βαϊσία και Σούντρα, και πάλι ως κτήνος, σκουλήκι, ελάφι και πουλί».

Θεωρούν οι Ινδουιστές τις αγελάδες ιερές; Τόσο η Ριγκ-Βέδα, όσο και η Αβέστα αναφέρονται στις αγελάδες ως «όντα που δεν πρέπει να θανατώνονται». Αλλά φαίνεται ότι αυτό βασίζεται στην τακτική της αχίμσα και όχι στη δοξασία της μετενσάρκωσης. Εντούτοις, Η Πουράνα Μαρκαντέγια τονίζει τη σοβαρότητα της ανυπακοής σ’ αυτόν το νόμο, λέγοντας ότι «εκείνος που σκοτώνει μια αγελάδα πάει στην κόλαση για τρεις διαδοχικές γεννήσεις».

Πώς θεωρούν οι Ινδουιστές τον ποταμό Γάγγη; «Οι άγιοι, που εξαγνίζονται όταν λούζονται στα νερά αυτού του ποταμού και των οποίων ο νους είναι αφιερωμένος στον Κεσάβα [Βισνού], εξασφαλίζουν τελειωτική απελευθέρωση. Ο ιερός ποταμός—όταν τον ακούνε, τον επιθυμούν, τον βλέπουν, τον αγγίζουν, λούζονται σ’ αυτόν ή τον υμνούν—μέρα με τη μέρα εξαγνίζει όλα τα όντα. Κι εκείνοι που μπορεί να ζουν σε απόσταση μέχρι και εκατό γιογιάνα [1.400 χιλιόμετρα], όταν φωνάζουν ‘Γάγγη και Γάγγη’, απαλλάσσονται από τις αμαρτίες που έχουν διαπράξει στη διάρκεια των προηγούμενων τριών υπάρξεων».—Η Πουράνα Βισνού.

Ποιοι είναι οι Χέαρ Κρίσνα; Είναι μέλη της Διεθνούς Εταιρίας Επίγνωσης του Κρίσνα, μιας ιεραποστολικής μορφής λατρευτικού Ινδουισμού. Ο ιδρυτής της που έχει πεθάνει, ο Α. Κ. Βακτιβεντάντα Σβάμι Πραμπουπάντα, έφερε το άγγελμά του στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1965. Αυτή διατηρεί ορισμένα στοιχεία του Ινδουιστικού ασκητισμού, περιστρέφεται γύρω από τη λατρεία του θεού Κρίσνα και τονίζει το ψάλσιμο του μάντρα Χέαρ Κρίσνα. Ο Βακτιβεντάντα πίστευε ότι η απλή αναφορά του ονόματος του Θεού είναι αρκετή για σωτηρία.

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 8ο: περ. 563 π.Χ. κι Έπειτα—Διαφώτιση που Υποσχόταν Απελευθέρωση

«Μια θρησκεία ή μια φιλοσοφία δοκιμάζεται από το πόσα πράγματα μπορεί να εξηγήσει».—Ραλφ Γουάλντο Έμερσον, Αμερικανός ποιητής του 19ου αιώνα

ΓΙ’ ΑΥΤΟΝ ξέρουμε με σιγουριά λίγα πράγματα, αν όχι τίποτα. Η παράδοση λέει ότι ονομαζόταν Σιντάρτα Γκαουτάμα, ότι ήταν πρίγκιπας και ότι γεννήθηκε περίπου 600 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, στο βόρειο ινδικό βασίλειο των Σάκια. Τον έλεγαν Σακιαμούνι (σοφό της φυλής Σάκια) και Ταταγκάτα, τίτλος του οποίου η σημασία δεν είναι σίγουρη. Το πιο πιθανό είναι να τον ξέρετε μονάχα με τον πιο γνωστό τίτλο του—ο Βούδας.

Ο Γκαουτάμα μεγάλωσε μέσα σε παλάτι, αλλά όταν έγινε 29 χρονών συνειδητοποίησε απότομα την αθλιότητα που επικρατούσε γύρω του. Ήθελε να βρει μια εξήγηση, σαν τους ανθρώπους σήμερα που με ειλικρίνεια αναρωτιούνται γιατί υπάρχει η πονηρία και τα παθήματα. Αφού άφησε τη γυναίκα του και το γιο του που ήταν μωρό, πήγε στην έρημο, όπου έζησε ασκητική ζωή για έξι χρόνια. Ξάπλωνε σε αγκάθια και, κάποιο χρονικό διάστημα, ζούσε τρώγοντας μόνο ένα κόκκο ρύζι την ημέρα. Αλλά αυτό δεν τον έκανε να βρει διαφώτιση.

Όταν έγινε λοιπόν περίπου 35 χρονών, ο Γκαουτάμα αποφάσισε να ακολουθήσει μια πιο μετριοπαθή πορεία, την οποία ονόμασε Μέσο Δρόμο ή Μονοπάτι. Ορκίστηκε να μείνει καθισμένος κάτω από μια συκιά μέχρι να καταφέρει να βρει διαφώτιση. Τελικά, μετά από μια νύχτα γεμάτη οράσεις, πίστεψε ότι η έρευνά του ανταμείφθηκε. Από τότε κι έπειτα έγινε γνωστός ως ο Βούδας, που σημαίνει «φωτισμένος». Αλλά ο Γκαουτάμα δεν ήταν ο μόνος που πήρε αυτόν τον τίτλο. Γι’ αυτό, όταν μιλάει κανείς γενικά δεν πρέπει να χρησιμοποιεί οριστικό άρθρο, ενώ όταν μιλάει για τον Γκαουτάμα πρέπει να χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο, δηλαδή ο Βούδας.

Ο Δρόμος Προς την Απελευθέρωση

Λέγεται ότι οι Ινδουιστικοί θεοί Ίντρα και Βράχμα ικέτεψαν τον Βούδα να πει και σε άλλους τις αλήθειες που μόλις είχε βρει. Εκείνος άρχισε να το κάνει αυτό. Μολονότι διατήρησε την ανεκτική στάση του Ινδουισμού, ότι δηλαδή όλες οι θρησκείες έχουν αξία, ο Βούδας διαφώνησε με το σύστημα των καστών που είχε ο Ινδουισμός και με την έμφαση που έδινε αυτός στις θυσίες ζώων. Απέρριψε τον ισχυρισμό του Ινδουισμού ότι οι Ινδουιστικές Βέδες ήταν συγγράμματα θεϊκής προέλευσης. Και μολονότι δεν αρνήθηκε ότι θα μπορούσε πιθανόν να υπάρχει Θεός, απέκλεισε το γεγονός ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός. Υποστήριξε ότι ο νόμος της αιτιότητας δεν είχε αρχή. Και προχώρησε ακόμη πιο πέρα από τον Ινδουισμό, αφού υποτίθεται ότι έδωσε την εξής υπόσχεση στην πρώτη του ομιλία: «Μοναχοί, αυτό είναι το μέσο μονοπάτι, η γνώση του οποίου . . . οδηγεί σε ενόραση, η οποία οδηγεί σε σοφία, η οποία συμβάλλει στη γαλήνη, στη γνώση, στην τέλεια διαφώτιση, στη Νιρβάνα».

‘Τι είναι Νιρβάνα;’ μπορεί να ρωτήσετε. «Είναι δύσκολον να εύρωμεν μίαν κατηγορηματικήν απάντησιν», λέει ο ιστορικός Γουίλ Ντουράν, «διότι ο μεν Διδάσκαλος δεν μας άφησε διαφωτιστικάς πληροφορίας, οι δε διάδοχοί του έδωσαν εις την λέξιν αυτήν ποικίλους ορισμούς». «Δεν υπάρχει μια και μοναδική Βουδιστική άποψη», συμφωνεί η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), επειδή αυτή «ποικίλλει ανάλογα με τον πολιτισμό, με την ιστορική περίοδο, με τη γλώσσα, με τη σχολή, ακόμη και με το άτομο». Ένας συγγραφέας λέει ότι είναι «η πλήρης απουσία επιθυμίας, η χωρίς χρόνο απεραντοσύνη του κενού . . . , η αιώνια ηρεμία του θανάτου χωρίς αναγέννηση». Άλλοι, αναφερόμενοι στη σανσκριτική της ρίζα που σημαίνει «σβήνω», λένε ότι είναι σαν τη φλόγα που σβήνει όταν τελειώσει το καύσιμό της. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, η Νιρβάνα υπόσχεται απελευθέρωση.

Την ανάγκη για απόκτηση απελευθέρωσης ο Βούδας τη συνόψισε στις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες: Η ζωή είναι πόνος και παθήματα· και τα δυο αυτά προκαλούνται από την παθιασμένη αναζήτηση για ύπαρξη και για ικανοποίηση των επιθυμιών· η πορεία σοφίας είναι η κατάπνιξη αυτής της παθιασμένης αναζήτησης· αυτό επιτυγχάνεται με το να ακολουθεί κανείς το Οκταπλό Μονοπάτι. Αυτό το Μονοπάτι περιλαμβάνει σωστή πίστη, σωστό σκοπό, σωστή ομιλία, σωστές ενέργειες, σωστή διαβίωση, σωστή προσπάθεια, σωστή σκέψη και σωστό διαλογισμό.

Νίκες σε Άλλες Χώρες, Ήττα στην Πατρίδα

Από τότε που ξεκίνησε ο Βουδισμός βρήκε άμεση ανταπόκριση. Μια ομάδα υλιστών εκείνης της εποχής, που ονομάζονταν Τσαρβάκα, είχαν ήδη ετοιμάσει το δρόμο. Αυτοί απέρριπταν τα Ινδουιστικά ιερά συγγράμματα, χλεύαζαν την ιδέα περί πίστης στον Θεό και αποκήρυτταν τη θρησκεία γενικά. Η επιρροή τους ήταν ουσιαστική και βοήθησε στη δημιουργία αυτού που ο Ντουράν αποκαλεί «κενόν, το οποίον απαιτούσε την γένεσιν μιας νέας θρησκείας». Αυτό το κενό, μαζί με τη ‘διανοητική παρακμή της παλαιάς θρησκείας’, συνέβαλε στην άνοδο των δυο κύριων μεταρρυθμιστικών κινημάτων εκείνου του καιρού, του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού.

Στα μέσα του τρίτου αιώνα π.Χ., ο Βασιλιάς Ασόκα, του οποίου η αυτοκρατορία περιλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Ινδικής υποηπείρου, βοήθησε πολύ στο να γίνει δημοφιλής ο Βουδισμός. Ενίσχυσε τον ιεραποστολικό τομέα του, στέλνοντας ιεραποστόλους στην Κεϋλάνη (Σρι Λάνκα), ίσως δε και σ’ άλλες χώρες. Στη διάρκεια των πρώτων αιώνων της Κοινής μας Χρονολογίας, ο Βουδισμός εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη την Κίνα. Από εκεί εξαπλώθηκε στην Ιαπωνία, μέσω της Κορέας. Μέχρι τον έκτο και τον έβδομο αιώνα μ.Χ., βρισκόταν ήδη σ’ όλα τα μέρη της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ασίας. Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 300 εκατομμύρια Βουδιστές σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Ακόμη και πριν από τον καιρό του Βασιλιά Ασόκα, ο Βουδισμός επεκτεινόταν. «Ήδη στα τέλη του τέταρτου αιώνα π.Χ., Βουδιστές ιεραπόστολοι μπορούσαν να βρεθούν στην Αθήνα», γράφει ο Ε. Μ. Λέιμαν. Και προσθέτει ότι μετά την ίδρυση της Χριστιανοσύνης, οι πρώτοι της ιεραπόστολοι έρχονταν αντιμέτωποι με το Βουδιστικό δόγμα οπουδήποτε κι αν πήγαν. Μάλιστα, όταν πήγαν Καθολικοί ιεραπόστολοι για πρώτη φορά στην Ιαπωνία, οι άνθρωποι τους νόμισαν κατά λάθος για μια καινούρια Βουδιστική αίρεση. Πώς ήταν δυνατό αυτό;

Προφανώς, οι δυο θρησκείες είχαν πολλά κοινά σημεία. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ντουράν, αυτά ήταν πράγματα όπως «η απόδοση λατρευτικού σεβασμού σε άγια λείψανα, η χρήση νερού για αγιασμό, τα καντήλια, το θυμίαμα, το ροζάριο, τα άμφια των κληρικών, μια νεκρή λειτουργική γλώσσα, οι μοναχοί και οι μοναχές, το ξύρισμα του κεφαλιού και η αγαμία των μοναχών, η εξομολόγηση, οι μέρες νηστείας, η ανακήρυξη αγίων, το καθαρτήριο και οι λειτουργίες για τους νεκρούς». Ο ίδιος προσθέτει ότι αυτά τα πράγματα «φαίνεται ότι εμφανίστηκαν πρώτα στο Βουδισμό». Μάλιστα, λέγεται ότι ο Βουδισμός «προηγείται πέντε αιώνες της Εκκλησίας της Ρώμης, σ’ ό,τι αφορά την επινόηση και τη χρήση όλων των τελετουργιών και των τύπων που αποτελούν κοινά σημεία και για τις δυο θρησκείες».

Εξηγώντας το πώς αναπτύχθηκαν αυτές οι ομοιότητες, ο συγγραφέας Λέιμαν υποδεικνύει μια κοινή προέλευση. Ο ίδιος γράφει: «Στον καιρό της Χριστιανικής εποχής . . . οι ειδωλολατρικές επιρροές είχαν ήδη γίνει εμφανείς στους Βουδιστικούς λατρευτικούς τύπους. . . . Προφανώς οι ειδωλολατρικές επιρροές ήταν [επίσης] υπεύθυνες για ορισμένες λατρευτικές συνήθειες που αναπτύχθηκαν στη Χριστιανική εκκλησία».

Παρά την παγκόσμια επίδραση που άσκησε ο Βουδισμός υπέστη σοβαρή ήττα στην πατρίδα του. Σήμερα, οι Βουδιστές αποτελούν λιγότερο από το 1 τοις εκατό του πληθυσμού της Ινδίας· το 83 τοις εκατό είναι Ινδουιστές. Ο λόγος δεν είναι σαφής. Ίσως να ήταν τόσο ανεκτικός ο Βουδισμός, ώστε απλώς απορροφήθηκε και πάλι από τον πιο παραδοσιακό Ινδουισμό. Ή, ίσως οι Βουδιστές μοναχοί να χαλάρωσαν όσον αφορά την ποίμανση των λαϊκών. Οπωσδήποτε, ένας κύριος παράγοντας ήταν η εισχώρηση του Ισλαμισμού στην Ινδία. Αυτό οδήγησε στη Μουσουλμανική διακυβέρνηση, κάτω από την οποία πολλοί άνθρωποι, κυρίως στη βόρεια Ινδία, προσηλυτίστηκαν στον Ισλαμισμό. Μάλιστα, γύρω στα τέλη του 13ου αιώνα, περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού ήταν Μουσουλμάνοι. Στο μεταξύ, πολλοί Βουδιστές επανήλθαν στον Ινδουισμό, επειδή προφανώς τον έβρισκαν πιο καλά εφοδιασμένο για να αντιμετωπίσει τη Μουσουλμανική επίθεση. Σε αρμονία με το όνομά του, που είναι ανεκτικότητα, ο Ινδουισμός άνοιξε την αγκαλιά του και τους καλωσόρισε, διευκολύνοντας την επιστροφή τους με το να ανακηρύξει τον Βούδα θεό, μετενσάρκωση του Βισνού!

Τα Πολλά Πρόσωπα του Βούδα

«Τα πρώτα ομοιώματα του Βούδα φτιάχτηκαν από τους Έλληνες», γράφει ο Ε. Μ. Λέιμαν. Οι Βουδιστές ισχυρίζονται ότι αυτά τα αγάλματα δεν λατρεύονται, αλλά αποτελούν απλώς βοηθήματα για την απόδοση αφοσίωσης, και είναι προορισμένα για την εκδήλωση σεβασμού προς το μεγάλο Δάσκαλο. Μερικές φορές, ο Βούδας απεικονίζεται όρθιος, αλλά πιο συχνά είναι καθιστός με τα πόδια σταυρωμένα και τις φτέρνες προς τα πάνω. Όταν τα χέρια του είναι το ένα πάνω στο άλλο, τότε αυτός ασχολείται με το διαλογισμό· όταν το δεξί του χέρι είναι σηκωμένο στο πηγούνι, τότε αυτός ευλογεί· όταν ο αντίχειρας του δεξιού του χεριού αγγίζει το δείκτη ή όταν και τα δυο χέρια είναι ενωμένα μπροστά στο στήθος, τότε αυτός διδάσκει. Όταν απεικονίζεται ξαπλωμένος, πρόκειται για τη στιγμή που περνάει στη Νιρβάνα.

Ακριβώς όπως υπάρχουν διαφορές στις ποικίλες στάσεις του, έτσι υπάρχουν ποικιλίες και στο δόγμα του. Λέγεται ότι 200 χρόνια μετά το θάνατό του, υπήρχαν ήδη 18 διαφορετικές μορφές Βουδισμού. Σήμερα, 25 αιώνες μετά τη «διαφώτιση» του Γκαουτάμα, οι Βουδιστικές ερμηνείες για το πώς επιτυγχάνεται η Νιρβάνα είναι πολλές.

Ο Έρικ Ζίρχερ του Πανεπιστημίου του Λέιντεν, στην Ολλανδία, εξηγεί ότι υπάρχουν «τρεις βασικοί προσανατολισμοί μέσα στο Βουδισμό, που ο καθένας έχει τις δικές του δογματικές ιδέες, τις δικές του λατρευτικές συνήθειες, τα δικά του ιερά συγγράμματα και τις δικές του εικονογραφικές παραδόσεις». Στη Βουδιστική ορολογία, αυτά τα κινήματα ονομάζονται οχήματα, επειδή, όπως τα φεριμπότ, αυτά μεταφέρουν το άτομο κάθετα στο ποτάμι της ζωής μέχρι που να φτάσει στην ακτή της απελευθέρωσης. Τότε, το άτομο μπορεί να εγκαταλείψει με ασφάλεια το όχημα. Και ο Βουδιστής θα σας πει ότι η μέθοδος του ταξιδιού—το είδος του οχήματος—δεν παίζει ρόλο. Εκείνο που έχει σημασία είναι να φτάσεις στον προορισμό σου.

Αυτά τα οχήματα περιλαμβάνουν το Βουδισμό Θεραβάντα, ο οποίος προφανώς παραμένει αρκετά πιστός σε όσα κήρυξε ο Βούδας και είναι ιδιαίτερα ισχυρός στη Βιρμανία, στη Σρι Λάνκα, στο Λάος, στην Ταϋλάνδη και στην Καμπότζη. Ο Βουδισμός Μαχαγιάνα, που είναι ιδιαίτερα ισχυρός στην Κίνα, στην Κορέα, στην Ιαπωνία, στο Θιβέτ και στη Μογγολία, είναι πιο φιλελεύθερος κι έχει προσαρμόσει τις διδασκαλίες του έτσι ώστε να προσεγγίζει περισσότερους ανθρώπους. Γι’ αυτόν το λόγο ονομάζεται το Μεγάλο Όχημα, σε αντίθεση με το Θεραβάντα, το Μικρό Όχημα. Ο Βατζραγιάνα, το Αδαμάντινο Όχημα, που είναι κοινώς γνωστός ως Ταντρισμός ή Εσωτερικός Βουδισμός, συνδυάζει τις τελετουργίες με την άσκηση της Γιόγκα και υποτίθεται ότι επιταχύνει την πρόοδο κάποιου προς τη Νιρβάνα.

Αυτά τα τρία κινήματα διαιρούνται σε πολλές σχολές, που η καθεμιά διαφέρει ως προς την ερμηνεία ορισμένων βασικών στοιχείων, πράγμα που συχνά συμβαίνει επειδή δίνεται ειδική έμφαση σε ορισμένα τμήματα των Βουδιστικών συγγραμμάτων. Σύμφωνα δε με τον Ζίρχερ, αφού, οπουδήποτε κι αν πήγε, «ο Βουδισμός επηρεάστηκε σε διάφορους βαθμούς από τις τοπικές δοξασίες και συνήθειες», αυτές οι σχολές σύντομα υιοθέτησαν οσεσδήποτε τοπικές αιρέσεις. Παρόμοια με το Χριστιανικό κόσμο που έχει χιλιάδες αιρέσεις και υποδιαιρέσεις οι οποίες προκαλούν σύγχυση, ο Βούδας έχει, σαν να λέγαμε, πολλά πρόσωπα.

Ο Βουδισμός και η Πολιτική

Όπως ο Ιουδαϊσμός και η λεγόμενη Χριστιανοσύνη, ο Βουδισμός δεν έχει περιοριστεί σε θρησκευτικές δραστηριότητες, αλλά έχει βοηθήσει επίσης στη διαμόρφωση της πολιτικής σκέψης και συμπεριφοράς. «Η πρώτη συγχώνευση του Βουδισμού και της πολιτικής δράσης συνέβηκε στη διάρκεια της βασιλείας του [Βασιλιά] Ασόκα», λέει ο συγγραφέας Τζέρολντ Σέκτερ. Η πολιτική δραστηριοποίηση του Βουδισμού εξακολουθεί να υφίσταται και στις μέρες μας. Στα τέλη του 1987, 27 Θιβετιανοί Βουδιστές μοναχοί συνελήφθηκαν στη Λάσα επειδή συμμετείχαν σε αντικινεζικές διαδηλώσεις. Και η ανάμειξη του Βουδισμού στον πόλεμο του Βιετνάμ, στη δεκαετία του 1960, οδήγησε τον Σέκτερ στο συμπέρασμα: «Το ειρηνικό μονοπάτι του Μέσου Δρόμου έχει διαστρεβλωθεί κι έχει αποτελέσει την καινούρια βία των διαδηλώσεων στους δρόμους. . . . Ο Βουδισμός στην Ασία αποτελεί μια φλεγόμενη πίστη».

Επειδή είναι απογοητευμένοι με την αξιοθρήνητη πολιτική, οικονομική, κοινωνική και ηθική κατάσταση που επικρατεί στο Δυτικό κόσμο, μερικοί άνθρωποι στρέφονται στις ανατολικές θρησκείες, περιλαμβανομένου και του Βουδισμού, προκειμένου να βρουν εξηγήσεις. Αλλά μπορεί «μια φλεγόμενη πίστη» να δώσει τις απαντήσεις; Αν εφαρμόσετε το κριτήριο του Έμερσον ότι «μια θρησκεία . . . δοκιμάζεται από το πόσα πράγματα μπορεί να εξηγήσει», πώς θα αξιολογούσατε τη διαφώτιση του Γκαουτάμα; Μήπως μερικές άλλες ασιατικές θρησκείες θα μπορούσαν να τα πάνε καλύτερα, σ’ ό,τι αφορά την «Έρευνα για το Σωστό Δρόμο»; Για να πάρετε την απάντηση, διαβάστε το επόμενο άρθρο της σειράς μας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Άνθρωποι, Τοποθεσίες και Πράγματα που σχετίζονται με το Βουδισμό

Η Κορυφή του Αδάμ είναι ένα βουνό της Σρι Λάνκα που θεωρείται ιερό· σχετικά μ’ ένα σημάδι, το οποίο υπάρχει πάνω στην πέτρα που βρίσκεται εκεί, οι Βουδιστές λένε ότι είναι η πατημασιά του Βούδα, οι Μουσουλμάνοι λένε ότι είναι η πατημασιά του Αδάμ και οι Ινδουιστές λένε ότι είναι η πατημασιά του Σίβα.

Το Δέντρο Μπόντι είναι η συκιά κάτω από την οποία ο Γκαουτάμα έγινε ο Βούδας· η λέξη «μπόντι» σημαίνει «διαφώτιση»· λέγεται ότι ένα βλαστάρι του αρχικού δέντρου επέζησε και του αποδίδεται λατρευτικός σεβασμός στο Ανουρανταπούρα της Σρι Λάνκα.

Οι Βουδιστές Μοναχοί, που αναγνωρίζονται από τα χαρακτηριστικά φορέματά τους, αποτελούν κύριο στοιχείο του Βουδισμού· υπόσχονται να είναι φιλαλήθεις, να είναι σπλαχνικοί σε ανθρώπους και ζώα, να ζητιανεύουν για να εξασφαλίζουν τα προς το ζην, να αποφεύγουν τις διασκεδάσεις και να ζουν με αγνότητα.

Ο Δαλάι Λάμα είναι ένας Θιβετιανός κοσμικός και θρησκευτικός ηγέτης, που θεωρείται από τους Βουδιστές ως μετενσάρκωση του Βούδα και ο οποίος εξορίστηκε το 1959· η λέξη «δαλάι», που προέρχεται από τη μογγολική λέξη η οποία σημαίνει «ωκεανός», υπονοεί τη μεγάλη γνώση· η λέξη «λάμα» αναφέρεται στον πνευματικό δάσκαλο (όπως η σανσκριτική λέξη γκουρού). Σύμφωνα με τις ειδησεογραφικές αναφορές, στη διάρκεια των διαδηλώσεων που έγιναν το 1987 στο Θιβέτ, ο Δαλάι Λάμα «έδωσε την ευλογία του στην πολιτική ανυπακοή, αλλά καταδίκασε τη βία», αναγκάζοντας έτσι την Ινδία που τον φιλοξενεί να του υπενθυμίσει ότι οι πολιτικές δηλώσεις θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την παραμονή του εκεί.

Ο Ναός του Δοντιού είναι ένας ναός στο Κάντι της Σρι Λάνκα, στον οποίο λέγεται πως βρίσκεται ένα από τα δόντια του Βούδα και φυλάγεται ως άγιο λείψανο.

[Πλαίσιο στη σελίδα 19]

Το Τσάι και η Βουδιστική «Προσευχή»

Παρά τις οποιεσδήποτε ομοιότητες, η Βουδιστική «προσευχή» ονομάζεται πιο σωστά «διαλογισμός». Μια μορφή Βουδισμού που τονίζει την αυτοπειθαρχία και το βαθύ διαλογισμό είναι ο Βουδισμός Ζεν. Αυτός εισάχθηκε στην Ιαπωνία το 12ο αιώνα μ.Χ. και βασίζεται σε μια κινεζική μορφή Βουδισμού η οποία είναι γνωστή ως Τσ’ αν, και ξεκίνησε από έναν Ινδό μοναχό που λεγόταν Μποντιντάρμα. Αυτός πήγε στην Κίνα τον έκτο αιώνα μ.Χ. και δανείστηκε πάρα πολλά πράγματα από τον κινεζικό Ταοϊσμό, προκειμένου να δημιουργήσει την Τσ’ αν. Λέγεται ότι έκοψε κάποτε τα βλέφαρά του σ’ ένα ξέσπασμα θυμού, επειδή αποκοιμήθηκε την ώρα του διαλογισμού. Αυτά έπεσαν στο έδαφος, έβγαλαν ρίζες και παρήγαγαν το πρώτο φυτό τσάι. Με βάση αυτόν τον παραδοσιακό θρύλο, οι μοναχοί Ζεν πίνουν τσάι για να κρατιούνται ξύπνιοι την ώρα του διαλογισμού.

[Εικόνες στις σελίδες 16, 17]

Ορισμένοι Βουδιστικοί ναοί, όπως ο Μαρμάρινος Ναός, στο Μπανγκόγκ της Ταϋλάνδης, είναι πολύ εντυπωσιακοί

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Εδώ φαίνεται επίσης το άγαλμα ενός Βουδιστικού δαίμονα που φυλάει κάποιο ναό, και κάτω εμφανίζεται το άγαλμα ενός βούδα. Τέτοια πράγματα αποτελούν συνηθισμένο θέαμα στις Βουδιστικές χώρες

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 9ο: περ. 551 π.Χ. κι έπειτα—Η Ανατολίτικη Έρευνα για το Σωστό Δρόμο

Η οδός της αλήθειας μοιάζει με μεγάλο δρόμο».—Μενγκ-τσε, Κινέζος σοφός του 4ου αιώνα π.Χ.

ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ θρησκείες προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι αποτελούν το δρόμο της αλήθειας που οδηγεί στη σωτηρία. Για παράδειγμα, ο Κομφουκιανισμός, ο Ταοϊσμός και ο Βουδισμός αποκαλούνται οι «τρεις δρόμοι» της Κίνας. Οι ιαπωνικές και οι κορεατικές θρησκείες χρησιμοποιούν παρόμοιους όρους. Αλλά πόσο διαφέρουν αυτοί οι διάφοροι «δρόμοι», αν διαφέρουν καν;

Κομφουκιανισμός—Ο Δρόμος του Ανθρώπου

Μολονότι ξέρουμε λίγα πράγματα με σιγουριά σχετικά με τον Κομφούκιο, ένα γνωστό εγκυκλοπαιδικό σύγγραμμα λέει ότι αυτός «πρέπει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσμια ιστορία». Ήταν δάσκαλος, φιλόσοφος και θεωρητικός της πολιτικής, κι έζησε μεταξύ των ετών 551 και 479 π.Χ. Το οικογενειακό του όνομα ήταν Κ’ουνγκ, κι έτσι αργότερα ονομάστηκε Κ’ουνγκ-Φου-τσε, που σημαίνει «Δάσκαλος Κ’ουνγκ». Η ελληνική απόδοση «Κομφούκιος» προέρχεται από την εκλατινισμένη απόδοση «Confucius».

Ο Κομφούκιος δεν θεμελίωσε καινούρια θρησκεία. Το σύγγραμμα The Viking Portable Library World Bible εξηγεί ότι αυτός απλώς «οργάνωσε εκείνη που υπήρχε ήδη στη χώρα της γέννησής του από πολύ παλιά, δίνοντας μορφή στα βιβλία της, μεγαλοπρέπεια στις τυπικές διαδικασίες της και έμφαση στις ηθικές αρχές της». Το κύριο ενδιαφέρον του δεν ήταν η θεολογία, αλλά η ανθρώπινη συμπεριφορά. Η διδασκαλία του αποτελούσε κυρίως κοινωνική ηθική. Οι προσπάθειές του να αποκτήσει κάποιο πολιτικό αξίωμα υποκινούνταν από μια σφοδρή επιθυμία να ελαφρύνει τα παθήματα του λαού. Κατάλληλα λοιπόν, η φιλοσοφία αυτού του ανθρώπου—ο οποίος πιο πολύ ήταν απογοητευμένος πολιτικός, παρά φιλόδοξος θρησκευτικός ηγέτης—έχει ονομαστεί ο «Κομφουκιανιστικός δρόμος του ανθρώπου».

Ο Κομφούκιος δεν έτρεφε και μεγάλη εκτίμηση για τη θρησκεία των ημερών του, κι έλεγε ότι μεγάλο μέρος της ήταν απλώς δεισιδαιμονίες. Όταν τον ρώτησαν αν πίστευε στον Θεό, εκείνος υποτίθεται ότι απάντησε: «Προτιμώ να μη μιλήσω». Αλλά ορισμένοι λένε ότι οι πολλαπλές αναφορές του στο Τιεν, που σημαίνει «Ουρανός», σημαίνουν πως πίστευε πράγματι σε κάτι περισσότερο από μια απρόσωπη ανώτερη δύναμη.

Ο Κομφούκιος τόνιζε τις οικογενειακές αξίες, το σεβασμό για την εξουσία κι ακόμη την κοινωνική αρμονία. Έστρεφε την προσοχή στην ανάγκη για εκπαίδευση, προκειμένου να αναπτυχθούν οι ικανότητες και να ενισχυθούν οι προσωπικές ιδιότητες που είναι απαραίτητες για να υπηρετεί κανείς τους άλλους. Έδινε έμφαση στο ζεν, μια λέξη που σημαίνει φιλανθρωπία προς όλο το ανθρώπινο γένος γενικά, αλλά κυρίως στοργή από μέρους των παιδιών και αδελφικό σεβασμό. Αυτός ενθάρρυνε την προγονολατρία.

Αυτά τα τυπικά Κομφουκιανιστικά γνωρίσματα εξακολουθούν να χαρακτηρίζουν τους Ασιάτες που ανατράφηκαν κατά τα Κομφουκιανιστικά πρότυπα. Ο κοινωνιολόγος Γουίλιαμ Λιου, του Πανεπιστημίου του Ιλινόις στο Σικάγο, λέει ότι «η Κομφουκιανιστική ηθική κάνει τους ανθρώπους να εργάζονται, να υπερέχουν και να ξεπληρώνουν το χρέος που οφείλουν στους γονείς τους». Γι’ αυτό, οι μετανάστες που έρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες από χώρες στις οποίες επικρατεί ισχυρή Κομφουκιανιστική επιρροή διακρίνονται για τους ιδιαίτερα υψηλούς βαθμούς στις σπουδές τους.

Τον ακρογωνιαίο λίθο της Κομφουκιανιστικής σκέψης αποτελεί η συλλογή που είναι γνωστή ως Βου Τσινγκ («Πέντε Κλασικά Βιβλία»). Τα «Τέσσερα Βιβλία», ή Σζου ζου, που προστέθηκαν το 12ο αιώνα, θεωρούνται ουσιώδη για την Κομφουκιανιστική σκέψη. Το ύφος τους, που χαρακτηρίζεται από λακωνισμό και πυκνότητα λόγου, τα κάνει δυσνόητα.

Τον τέταρτο αιώνα μ.Χ., οι αρχές του Κομφουκιανισμού διδάσκονταν στο Βασίλειο των Κογκουριό, στη βόρεια Κορέα. Ο Κομφουκιανισμός εξαπλώθηκε στην Ιαπωνία πιθανόν στις αρχές του πέμπτου αιώνα μ.Χ. Στο μεταξύ, πίσω στην Κίνα βρισκόταν σε εξέλιξη ένας άλλος «δρόμος».

Ταοϊσμός—Ο Δρόμος της Φύσης

Το Τάο, που για χιλιετίες αποτελεί επίκεντρο του κινεζικού τρόπου σκέψης, σημαίνει «δρόμος» ή «οδός». Έφτασε στο σημείο να προσδιορίζει το σωστό τρόπο εκτέλεσης των διάφορων πραγμάτων σε αρμονία με το φυσικό τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύμπαν. Η παράδοση λέει ότι ο ιδρυτής του ήταν ένας σύγχρονος του Κομφούκιου ο οποίος έφερε τον τίτλο Λάο Τσε, που σημαίνει «Γηραιό Αγόρι» ή «Γηραιός (Σεβάσμιος) Φιλόσοφος». Μερικοί ισχυρίζονται ότι ο Λάο Τσε ονομάστηκε έτσι επειδή, μετά από θαυματουργική σύλληψη και παρατεταμένη εγκυμοσύνη που κράτησε αρκετές δεκαετίες, η μητέρα του τον γέννησε όταν τα μαλλιά του είχαν ήδη ασπρίσει από τα γεράματα. Άλλοι λένε ότι του δόθηκε αυτός ο τίτλος λόγω του σεβασμού για τις σοφές διδασκαλίες του.

Ο Ταοϊσμός διδάσκει ότι κατά τη γέννηση το παιδί προικίζεται με ένα μέρος από την «προαιώνια πνοή», ή αλλιώς τη δύναμη της ζωής. Με διάφορα μέσα—λόγου χάρη με το διαλογισμό, με τη διαιτητική πειθαρχία, με τον έλεγχο της αναπνοής και του σεξ—μπορεί να αποφευχθεί μια άσκοπη μείωση της ‘προαιώνιας πνοής’. Έτσι, η μακροβιότητα είναι συνώνυμη της αγιότητας.

Το ανθρώπινο σώμα θεωρείται ένα σύμπαν σε μικρογραφία, το οποίο θα πρέπει να διατηρείται σε κατάλληλη αρμονία με τη φύση. Αυτό συνδέεται μ’ εκείνο που οι Κινέζοι αποκαλούν γιν και γιανγκ, λέξεις που σημαίνουν κατά γράμμα τη σκοτεινή και την ηλιόλουστη πλευρά ενός λόφου. Το γιν και το γιανγκ—που αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά όλων των κινεζικών φιλοσοφιών—είναι τα αντίθετα, κι ωστόσο συμπληρωματικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται καθετί στη φύση. Η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) λέει περαιτέρω: «Το γιν κυριαρχεί σε καθετί που είναι σκοτεινό, σκιερό, ψυχρό, υγρό, παρακμάζον, υποχωρητικό, γήινο και θηλυκό, ενώ το γιανγκ είναι φωτεινό, ζεστό, ξερό, ακμάζον, ανυποχώρητο και επιθετικό, ουράνιο και αρσενικό». Μια εφαρμογή αυτής της αρχής βρίσκεται στο φενγκ-σουί, μια μορφή κινεζικής μαντείας που ονομάζεται γεωμαντεία. Σκοπός αυτής της μαντείας είναι να βρίσκει ευνοϊκές τοποθεσίες για πόλεις και σπίτια, και κυρίως για τάφους. Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η εναρμόνιση των δυνάμεων γιν-γιανγκ μιας πιθανής τοποθεσίας μ’ εκείνες των κατοίκων της θα εξασφαλίσει την ευημερία των τελευταίων. Η Έλεν Χάρντεϊκρ του Πανεπιστημίου του Πρίνστον εξηγεί ότι ο κατάλληλος «συνδυασμός των κοσμικών δυνάμεων πιστεύεται πως ωφελεί τους νεκρούς και διευκολύνει την πρόοδό τους στον άλλο κόσμο».

Εντούτοις, ενώ γίνεται προσπάθεια να διατηρηθούν σε ισορροπία οι δυνάμεις γιν-γιανγκ, δεν πρέπει να γίνεται καμιά απόπειρα να αλλάξει δια της βίας η φυσική τους κατάσταση. Πιστεύεται ότι κάτι τέτοιο θα ήταν επιζήμιο, κι αυτή είναι μια δοξασία που προωθεί την παθητικότητα. Το 1986, ένας ηλικιωμένος μοναχός το εξήγησε αυτό ως εξής: «Η διδασκαλία του Ταοϊσμού είναι να μένεις ήσυχος και να μην κάνεις τίποτα. Το να κάνεις τα πάντα έγκειται στο να μην κάνεις τίποτα». Γι’ αυτό, η ισχύς του Ταοϊσμού έχει παρομοιαστεί με το νερό, που παρ’ όλη την απαλότητά του ωφελεί όλα τα πλάσματα.

Παλιότερα, σύμφωνα με το έθιμο, γινόταν διαχωρισμός της φιλοσοφίας Τάο (4ος/3ος αιώνας π.Χ.) από τη θρησκεία Τάο (2ος/3ος αιώνας μ.Χ.). Αυτή η διαφοροποίηση δεν είναι πια τόσο απόλυτη, γιατί είναι φανερό ότι η θρησκεία Τάο εξελίχθηκε από τις Ταοϊστικές φιλοσοφίες που ήταν προγενέστερές της. Ο καθηγητής της θρησκείας Χανς-Γιόαχιμ Σοπς λέει ότι, ως θρησκεία, ο Ταοϊσμός «δεν είναι τίποτα παραπάνω από τη συνέχιση της αρχαίας κινεζικής λαϊκής θρησκείας. Πυρήνας της είναι μια απλή μορφή πνευματισμού . . . [με πνεύματα που] φωλιάζουν οπουδήποτε και θέτουν διαρκώς σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή και υγεία. . . . Στη σημερινή Κίνα, ο Ταοϊσμός έχει ξεπέσει και αποτελεί πια μια θρησκευτική μορφή δεισιδαιμονίας για τις μάζες».

Σιντοϊσμός—Ο Δρόμος των Κάμι

Η Ιαπωνία φημίζεται κι αυτή για μια αρχαία λαϊκή θρησκεία, που αποτελεί μείγμα «πολυθεϊστικής φύσης και προγονολατρίας», όπως την περιγράφει ένας συγγραφέας. Αρχικά, αυτή η εθνική θρησκεία δεν είχε όνομα. Αλλά στη διάρκεια του έκτου αιώνα μ.Χ., όταν εισάχθηκε ο Βουδισμός στην Ιαπωνία, ένα όνομα που δόθηκε στο Βουδισμό ήταν Μπουτσουντό, δηλαδή «ο δρόμος του Βούδα». Για να ξεχωρίζει λοιπόν αυτή η θρησκεία από την τοπική, η δεύτερη έγινε σύντομα γνωστή ως Σιντοϊσμός, δηλαδή «ο δρόμος των κάμι».

Τα κάμι (οι διάφοροι θεοί και θεότητες) αποτελούν πράγματι το κεντρικό σημείο του Σιντοϊσμού. Η λέξη κάμι έφτασε στο σημείο να αναφέρεται σε κάθε υπερφυσική δύναμη ή θεό, περιλαμβανομένων των θεών της φύσης, των εξεχόντων ανθρώπων, των θεοποιημένων προγόνων ή ακόμη και των «θεοτήτων που υπηρετούν κάποιο ιδανικό ή συμβολίζουν κάποια αφηρημένη δύναμη». (The Encyclopedia of Religion) Μολονότι ο όρος Γιαογιοροζού-νο-κάμι σημαίνει κατά γράμμα οχτώ εκατομμύρια θεοί, αυτή η έκφραση χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει «πολλούς θεούς», επειδή ο αριθμός των θεοτήτων της Σιντοϊστικής θρησκείας αυξάνεται διαρκώς. Οι άνθρωποι, που είναι παιδιά των κάμι, έχουν κυρίως θεϊκή φύση. Γι’ αυτό, η ιδέα είναι η εξής: να ζεις σε αρμονία με τους κάμι και θα απολαμβάνεις την προστασία και την επιδοκιμασία τους.

Ο Σιντοϊσμός, μολονότι δεν είναι ισχυρός σ’ ό,τι αφορά το δόγμα ή τη θεολογία, έχει δώσει στους Ιάπωνες έναν κώδικα αξιών, έχει διαμορφώσει τη συμπεριφορά τους κι έχει καθορίσει τον τρόπο σκέψης τους. Τους παρέχει ιερά, όπου μπορούν να προσφέρουν λατρεία, όταν νιώθουν την ανάγκη να το κάνουν αυτό.

Οι κύριοι τύποι Σιντοϊσμού είναι αλληλένδετοι. Ο Κρατικός Σιντοϊσμός και ο Λαϊκός Σιντοϊσμός έχουν λίγες σημαντικές διαφορές. Από την άλλη μεριά, ο Αιρετικός Σιντοϊσμός αποτελείται από 13 αιρέσεις, που ιδρύθηκαν στη διάρκεια του 19ου αιώνα και οι οποίες περιέχουν σε διαφορετικούς βαθμούς μερικά στοιχεία από τον Κομφουκιανισμό, το Βουδισμό και τον Ταοϊσμό.

Η επιρροή του Βουδισμού στο Σιντοϊσμό είναι ιδιαίτερα ισχυρή. Αυτό εξηγεί το γιατί πολλοί Ιάπωνες είναι ταυτόχρονα και Βουδιστές και Σιντοϊστές. Ένα παραδοσιακό σπίτι Ιαπώνων έχει δυο βωμούς, ένα Σιντοϊστικό βωμό για την απόδοση τιμής στους κάμι κι ένα Βουδιστικό βωμό για την απόδοση τιμής στους προγόνους του ατόμου. Η Κέικο, μια νεαρή από την Ιαπωνία, εξηγεί: «Οφείλω σεβασμό στους προγόνους μου και τον δείχνω μέσω του Βουδισμού . . . Είμαι Ιαπωνέζα, κι έτσι κάνω όλες τις μικρές Σιντοϊστικές τελετουργίες». Κι έπειτα προσθέτει: «Και νομίζω ότι ένας Χριστιανικός γάμος θα ήταν πολύ ωραίος. Αυτό είναι αντιφατικό, αλλά τι σημασία έχει;»

Τσ’οντόγκιο—η Κορεατική Θρησκεία του Ουράνιου Δρόμου

Ο Βουδισμός, ενισχυμένος από τον Ταοϊσμό, και ο Κομφουκιανισμός περιλαμβάνονται στις κύριες μη Χριστιανικές θρησκείες της Κορέας. Αφού εισάχθηκαν από την Κίνα, δέχτηκαν την επιρροή της κορεατικής λαϊκής θρησκείας, του σαμανισμού, και, σύμφωνα με τη The Encyclopedia of Religion, «επιλέχτηκαν, μετασχηματίστηκαν και προσαρμόστηκαν, σε διάφορους βαθμούς, στις κοινωνικές και πνευματικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Κορεατική Χερσόνησο».a

Μια άλλη θρησκεία της Κορέας είναι η Τσ’οντόγκιο, «Η Θρησκεία του Ουράνιου Δρόμου», που έχει αυτό το όνομα από το 1905. Ιδρύθηκε το 1860 από τον Τσ’όε Σουούν (Τσε-ου) και ονομαζόταν αρχικά Τόνγκακ, δηλαδή «Ανατολική Μάθηση», σε αντίθεση με τον όρο Σόχακ, «Δυτική Μάθηση», που αποδιδόταν στη Χριστιανοσύνη—ως ένα βαθμό, η Τσ’οντόγκιο αναπτύχθηκε ως αντίδραση σ’ αυτή. Σύμφωνα με το Γερμανό συγγραφέα Γκέραρντ Μπέλινγκερ, η Τσ’οντόγκιο επιχειρεί να αναμείξει «τα ιδανικά της Κομφουκιανιστικής ανθρώπινης καλοσύνης και δικαιοσύνης, της Ταοϊστικής παθητικότητας και της Βουδιστικής συμπόνιας», πράγμα που είχε σαν σκοπό ο ιδρυτής της. Η Τσ’οντόγκιο περιέχει επίσης στοιχεία από το σαμανισμό και το Ρωμαιοκαθολικισμό. Παρά τους ισχυρισμούς της ότι προάγει τη θρησκευτική ενότητα, μέχρι το 1935 είχαν προκύψει απ’ αυτήν τουλάχιστον 17 θυγατρικές αιρέσεις.

Επίκεντρο της «Θρησκείας του Ουράνιου Δρόμου» αποτελεί η δοξασία ότι ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά θεϊκός, μέρος του Θεού. Γι’ αυτό, το σέιν γιοτς’ον («Να φέρεσαι στον άνθρωπο σαν να είναι Θεός») αποτελεί μια κύρια ηθική αρχή, που απαιτεί να φέρεται κανείς στους συνανθρώπους του με «το μέγιστο ενδιαφέρον, σεβασμό, ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια, ισότητα και δικαιοσύνη», εξηγεί ο Γιονγκ-τσουν Κιμ, του Πανεπιστημίου του Ροντ Άιλαντ.

Ο αγώνας για αλλαγή της κοινωνικής τάξης, λόγω της επιδίωξης αυτών των υψηλών αρχών, έφερε τον ιδρυτή, τον Σουούν, σε διαμάχη με την κυβέρνηση. Η ανάμειξη των πολιτικών οδήγησε στην εκτέλεση τόσο του ίδιου όσο και του διαδόχου του. Συντέλεσε επίσης στο ξέσπασμα του Σινοϊαπωνικού Πολέμου το 1894. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικές δραστηριότητες χαρακτηρίζουν τις νεότερες κορεατικές θρησκείες, των οποίων το κίνημα Τόνγκακ αποτέλεσε μόνο την αρχή. Ο εθνικισμός αποτελεί συχνά κύριο θέμα, και προωθείται η ιδέα ότι στο μέλλον η Κορέα θα αποκτήσει εξέχουσα θέση σε παγκόσμια κλίμακα.

Ποιος «Δρόμος» Οδηγεί στη Ζωή;

Όπως είναι φανερό, πολλοί Ασιάτες πιστεύουν ότι δεν παίζει καθόλου σπουδαίο ρόλο το ποιο θρησκευτικό «δρόμο» ακολουθεί κανείς. Αλλά ο Ιησούς Χριστός—του οποίου η θρησκεία ονομαζόταν επίσης ‘Η Οδός’ τον πρώτο αιώνα—απέρριψε την άποψη ότι όλοι οι θρησκευτικοί «δρόμοι» είναι αποδεκτοί από τον Θεό. Ο ίδιος προειδοποίησε: «Πλατεία είναι . . . και ευρύχωρος η οδός η φέρουσα εις την απώλειαν, . . . στενή είναι . . . και τεθλιμμένη η οδός η φέρουσα εις την ζωήν, και ολίγοι είναι οι ευρίσκοντες αυτήν».—Πράξεις 9:2· 19:9· Ματθαίος 7:13, 14· παράβαλε Παροιμίαι 16:25.

Φυσικά, οι περισσότεροι Ιουδαίοι του πρώτου αιώνα αγνόησαν τα λόγια του. Δεν πίστεψαν ότι είχαν βρει τον αληθινό τους Μεσσία στο πρόσωπο του Ιησού ή το σωστό «δρόμο» στη θρησκεία του. Σήμερα, 19 αιώνες αργότερα, οι απόγονοί τους περιμένουν ακόμη τον Μεσσία. Το επόμενο τεύχος μας θα εξηγήσει το γιατί.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 21]

Ο στρατηγός Γκουάν Γιου, θεός του πολέμου στην κινεζική λαϊκή θρησκεία και προστάτης της τάξης των στρατιωτικών και των εμπόρων

Από τα αριστερά, ο Χαν Ξιανγκζί, ο Λου Ντονγκμπίν και ο Λι Τιεγκουαΐ—τρεις από τους οχτώ Ταοϊστές Αθανάτους—και ο Σουλάο, ο Αστρικός Θεός της Μακροβιότητας

[Ευχαριστίες]

Courtesy of the British Museum

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Στους χώρους που βρίσκονται γύρω από ένα Σιντοϊστικό ιερό υπάρχουν διάφορα αγάλματα, και πιστεύεται ότι ο φύλακας-σκύλος που φαίνεται στα αριστερά διώχνει τους δαίμονες

Στο Σιντοϊστικό ιερό Γιουσίμα Τεντζίν, στο Τόκιο, φοιτητές προσεύχονται μαζί με τους γονείς τους για να επιτύχουν στις εξετάσεις

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 10ο: 537 π.Χ. κι έπειτα—Περιμένουν Ακόμη έναν Μεσσία

«Όταν το μέλλον δεν επιφυλάσσει καμιά ελπίδα, η αυτοδιάθεση δεν είναι παρά ένα σλόγκαν».—Τζον Φ. Κένεντι, 35ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών

ΕΙΧΑΝ τελειώσει τα εβδομήντα χρόνια αιχμαλωσίας στη Βαβυλώνα! Ο κατακτητής της Βαβυλώνας και βασιλιάς της Περσίας, ο Κύρος, επέτρεπε στους Ιουδαίους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Όταν όμως βρέθηκαν και πάλι στην Υποσχεμένη Γη (το 537 π.Χ.), η ελπίδα τους να απολαύσουν αυτοδιάθεση ως ελεύθερο έθνος έμεινε απραγματοποίητη. Δεν είχαν βασιλιά, και η πολιτική εξουσία που ασκούσαν οι κυβερνήτες τους επισκιάστηκε σύντομα από τη θρησκευτική εξουσία του αρχιερέα, ο οποίος έφτασε στο σημείο να θεωρείται κεφαλή του έθνους.

Προσκόλληση σε μια Μεσσιανική Ελπίδα

Σύμφωνα με τη The Concise Jewish Encyclopedia (Συνοπτική Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια), στη διάρκεια αυτής ακριβώς της περιόδου αναπτύχθηκε η αντίληψη για τον Μεσσία, «τον ιδανικό μονάρχη του μέλλοντος [που] δεν θα ήταν απλώς άλλος ένας ‘χρισμένος’ κυβερνήτης, αλλά ο κυβερνήτης που θα κατέστρεφε τους εχθρούς του Ισραήλ και θα εγκαθίδρυε μια τέλεια εποχή ειρήνης και τελειότητας».

Τον τέταρτο αιώνα π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε τους Ιουδαίους και τους έφερε υπό την εξουσία του. Αλλά ήταν φανερό ότι δεν επρόκειτο για τον Μεσσία που περίμεναν, μολονότι η αυτοκρατορία του Αλέξανδρου άσκησε τρομακτική επίδραση στη χώρα τους, στον πολιτισμό τους και στη θρησκεία τους.

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, η Παλαιστίνη παρέμεινε σε ελληνικά χέρια, πρώτα υπό την εξουσία των Αιγύπτιων Πτολεμαίων και αργότερα υπό την εξουσία των Σύρων Σελευκιδών· και οι δυο αυτές δυναστείες ιδρύθηκαν από τους διαδόχους του Αλέξανδρου. Καθώς αυξανόταν η ελληνική επιρροή, οι εξέχοντες και αριστοκράτες Ιουδαίοι άρχισαν να θεωρούν απαρχαιωμένες τις ιουδαϊκές παραδόσεις και τα ιουδαϊκά έθιμα. Σ’ αυτό πρωτοστάτησε η οικογένεια του Τωβία, που προώθησε στη θέση αρχιερέα τον Μενέλαο—ο οποίος ήταν προφανώς συγγενής τους—στη διάρκεια της βασιλείας του Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχου Δ΄ του Επιφανή (175-164 π.Χ.). Αυτό το έκαναν, παρ’ όλο που ο Μενέλαος δεν ήταν από τον παραδοσιακό ιερατικό οίκο του Σαδώκ, του αρχιερέα στο ναό του Σολομώντα. Η ελληνική επιρροή έγινε τόσο ισχυρή, ώστε οι ιουδαϊκές θρησκευτικές γιορτές τέθηκαν εκτός νόμου και ο ναός μετατράπηκε σε ελληνικό ιερό!

Το 167 π.Χ., ο Ιουδαίος ιερέας Ματταθίας και οι πέντε γιοι του, που ονομάζονται κοινώς Μακκαβαίοι ή Ασμοναίοι, επαναστάτησαν. Η Εξέγερση των Μακκαβαίων, που είχε αρχικά θρησκευτικό χαρακτήρα, έγινε σύντομα πολιτικός αγώνας υπέρ της αυτοδιάθεσης των Ιουδαίων. Το 164 π.Χ., ο ναός καταλήφθηκε εκ νέου και εγκαινιάστηκε πάλι, γεγονός που γιορτάζουν σήμερα οι Εβραίοι όλου του κόσμου κάθε χρόνο, στη διάρκεια της οχταήμερης γιορτής των φώτων, γνωστής ως Χανουκά. Αλλά Μεσσίας δεν φαινόταν ακόμη.

Αμελείς Ποιμένες και Θρησκευτική Διχόνοια

Εκείνο τον καιρό, «οι ιερείς, όχι μόνο είχαν στα χέρια τους την πνευματική και κοινωνική ηγεσία του λαού», σχολιάζει η εβραϊκή Pictorial Biblical Encyclopedia (Εικονογραφημένη Βιβλική Εγκυκλοπαίδεια), «αλλά αυτοί αποτελούσαν την ισχυρότερη και πλουσιότερη τάξη της Ιερουσαλήμ, από πολιτική και οικονομική άποψη». Εντούτοις, οι ιερείς έγιναν τόσο αριστοκρατικοί και αμελείς σ’ ό,τι αφορά την εκπλήρωση των ποιμαντικών καθηκόντων τους, ώστε άτομα που δεν ήταν ιερείς άρχισαν να τους αντικαθιστούν στην ερμηνεία του Νόμου και στην απόδοση δικαιοσύνης. Αυτοί οι άνθρωποι, γνωστοί ως γραμματείς, ήταν επιδέξιοι στο να βρίσκουν ‘παραθυράκια’ για όσους ήθελαν να παρακάμψουν το Νόμο.

Τον ίδιο εκείνο καιρό, η ιουδαϊκή θρησκεία διασπάστηκε σε αντιμαχόμενες παρατάξεις. Οι Φαρισαίοι δίδασκαν ότι ο Θεός είχε δώσει στον Ισραήλ ένα δίπτυχο νόμο, του οποίου ένα μέρος ήταν γραπτό και ένα άλλο μέρος προφορικό. Με βάση αυτόν ακριβώς τον προφορικό νόμο αναγνώρισαν τη νομιμότητα της αρχιερατικής γραμμής, ακόμη και μετά από τότε που διακόπηκε η παραδοσιακή γραμμή. Από την άλλη μεριά, οι Σαδδουκαίοι, που αρνούνταν την ύπαρξη προφορικού νόμου, ισχυρίζονταν ότι μόνο κάποιος άμεσος απόγονος του Σαδώκ μπορεί να υπηρετεί ως αρχιερέας.

Το όνομα «Φαρισαίος» προήλθε από μια λέξη που σημαίνει «ξεχωριστός» ή «διακεκριμένος». Μερικοί λένε ότι αυτό το όνομα το χρησιμοποιούσαν οι εναντιούμενοί τους για να τους χαρακτηρίσουν αιρετικούς. Άλλοι ισχυρίζονται ότι αναφέρεται στη «διακεκριμένη» θέση που κατείχαν και ξεχώριζαν έτσι από τους αμ χαάρετς (ανθρώπους της γης), τους οποίους θεωρούσαν ακάθαρτους. Οι Φαρισαίοι αυτοδικαιώνονταν υπερβολικά, σχετικά με την από μέρους τους τήρηση τόσο του γραπτού νόμου όσο και του προφορικού νόμου. Η στάση των Σαδδουκαίων απέναντι στο γραπτό νόμο, που ήταν το ίδιο άκαμπτη, είναι πιθανό ότι «δεν προήλθε από κάποιο θρησκευτικό συναίσθημα», γράφει ο Εβραίος συγγραφέας Γκααλιάχου Κόρνφελντ, «αλλά αποτελούσε πολιτικό όπλο με το οποίο εναντιώνονταν στις νομοθετικές εξουσίες των Φαρισαίων».

Οι Εσσαίοι, μια άλλη θρησκευτική ομάδα, αναπτύχθηκαν προφανώς στη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Αυτοί είχαν αποσχιστεί από το επίσημο ιερατείο, δεν έπαιρναν μέρος στις θρησκευτικές τελετές και στις θυσίες που γίνονταν στο ναό, αλλά, κατά τα άλλα, έμεναν πιστά προσκολλημένοι στο Νόμο. Όπως και οι Φαρισαίοι, με τους οποίους έμοιαζαν από πολλές απόψεις, αυτοί έπεσαν θύματα της ελληνιστικής επιρροής, υιοθετώντας την πίστη στην αθανασία της ψυχής.

Προφανώς, αυτή η ομάδα δεν περιλάμβανε περισσότερα από 4.000 μέλη, όλοι ενήλικες άντρες, πολλοί από τους οποίους ήταν άγαμοι. Ζούσαν σε κοινόβια σπίτια, σε απομονωμένες κοινότητες σ’ ολόκληρη την Παλαιστίνη. Η Encyclopædia Judaica (Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια) μιλάει για την υποτιθέμενη ειρηνοφιλία τους, λέγοντας ότι αυτή «ήταν προφανώς όμοια μ’ εκείνη των σημερινών Μαρτύρων του Ιεχωβά». Αλλά είναι φανερό ότι οι Εσσαίοι δεν τηρούσαν πράγματι την αυστηρή ουδετερότητα που τηρούν σήμερα οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Η εβραϊκή Pictorial Biblical Encyclopedia λέει ότι οι Εσσαίοι «πολέμησαν ηρωικά στην επανάσταση κατά της Ρώμης, και μάλιστα μερικοί ηγέτες προέρχονταν από τις τάξεις τους». Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος αναφέρεται σ’ έναν τέτοιο ηγέτη—κάποιον «Ιωάννη τον Εσσαίο», ο οποίος υπηρέτησε ως Ιουδαίος στρατηγός στην εξέγερση του 66 μ.Χ.

Οι Ρόλοι της Νεκράς Θάλασσας, που βρέθηκαν το 1947, παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη θρησκευτική αίρεση Κουμράν, που μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι ταυτίζεται με τους Εσσαίους. Όσον αφορά όμως την άποψη ότι ο Ιωάννης ο Βαφτιστής και ο Ιησούς ανήκαν σ’ αυτή την ομάδα, ή τουλάχιστον επηρεάστηκαν απ’ αυτήν, η The New Encyclopædia Britannica λέει: «Σημαντικά επιχειρήματα . . . αντικρούουν αυτό το συμπέρασμα». Υπάρχουν «θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στην αίρεση Κουμράν και στον Ιωάννη τον Βαφτιστή . . . [καθώς και] διαμετρικές αντιθέσεις ανάμεσα στις απόψεις αυτής της αίρεσης και στην έκταση της διακονίας του Ιησού, στο άγγελμά του για σωτηρία, στην κατανόησή του όσον αφορά το θέλημα του Θεού . . . και, κυρίως, στο ριζοσπαστικό χαρακτήρα της εντολής του για την αγάπη και της συναναστροφής του με αμαρτωλούς και απόβλητους της κοινωνίας».

Στην πραγματικότητα, όλες οι ιουδαϊκές θρησκευτικές παρατάξεις εναντιώθηκαν στον Ιωάννη τον Βαφτιστή και σ’ εκείνον που αυτός ανήγγειλε ότι ήταν ο Μεσσίας. Αντί να πιστέψουν στο άγγελμα του Ιωάννη, πολλοί ιερείς, όπως λέει ο Ιώσηπος, στράφηκαν στους Ζηλωτές, μια ομάδα Ιουδαίων επαναστατών που επιδίωκαν την αυτοδιάθεση. Επί δεκαετίες, ομάδες σαν κι αυτή, που ήταν ενάντιες στη ρωμαϊκή κυριαρχία η οποία είχε αντικαταστήσει την Ελλάδα το 63 π.Χ., επιδίδονταν σε τρομοκρατική δραστηριότητα. Τελικά, το 66 μ.Χ., επαναστάτησαν ανοιχτά. Αυτό οδήγησε στην καταστροφή του ιουδαϊκού ναού και του ιερατείου τους. Η Μεσσιανική ελπίδα έσβησε.

Ιουδαϊσμός Χωρίς Ναό και Χωρίς Ιερατείο

Αιώνες πριν απ’ αυτό, στη διάρκεια της εξορίας στη Βαβυλώνα, ή ίσως λίγο μετά απ’ αυτήν, είχε δοθεί μεγάλη έμφαση στην απόκτηση γνώσης σχετικά με το Νόμο. Χτίζονταν κέντρα διδασκαλίας, γνωστά ως συναγωγές, και από τότε οι επισκέψεις στο ναό γίνονταν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις και με σκοπό την προσφορά θυσιών. Έτσι, τον πρώτο αιώνα μ.Χ., ήταν απόλυτα φυσιολογικό να προσφέρεται λατρεία στις συναγωγές. Τότε, μετά την καταστροφή του ναού το 70 μ.Χ., είναι φανερό ότι αυτές θεωρούνταν αντικατάστατα του ναού.

Η έμφαση μεταφέρθηκε τώρα, από το ανύπαρκτο ιερατείο, στους δασκάλους που ήταν γνωστοί ως ραβίνοι. Οι Σαδδουκαίοι είχαν πάψει να υπάρχουν ως ενεργό σώμα και οι Εσσαίοι είχαν απλώς εξαφανιστεί· έτσι, οι Φαρισαίοι αποδείχτηκαν οι αδιαφιλονίκητοι ηγέτες. Ο Έλις Ρίβκιν του Πανεπιστημίου της Εβραϊκής Ένωσης εξηγεί την επιρροή που ασκούσαν. «Ο προφορικός νόμος των Φαρισαίων δημιούργησε τη Μισνά, το Παλαιστινιακό και το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, τη γαονική, τη μεσαιωνική και τη σύγχρονη ρεσπόνσα, καθώς και τους διάφορους κώδικες του ιουδαϊκού νόμου». Η The New Encyclopædia Britannica προσθέτει: «Ακόμη και σήμερα, όλες οι διάφορες εβραϊκές ομάδες, είτε είναι Ορθόδοξες είτε Συντηρητικές είτε Μεταρρυθμιστικές, ισχυρίζονται ότι από πνευματική άποψη κατάγονται άμεσα από τους Φαρισαίους και τους ραβίνους σοφούς».

Μεσσιανικές Ελπίδες στη Διασπορά

Ακόμη και πριν από το 70 μ.Χ., εκατομμύρια Ιουδαίοι ζούσαν έξω από την Παλαιστίνη, κυρίως στη Συρία, στη Μικρά Ασία, στη Βαβυλωνία και στην Αίγυπτο. Ωστόσο, μετά το 70 μ.Χ., όσοι Ιουδαίοι επέζησαν ξεριζώθηκαν εντελώς και διασκορπίστηκαν ζώντας πλέον στη διασπορά. Ακόμη κι εκεί, πολλοί διατήρησαν την ελπίδα τους για αυτοδιάθεση, υπό έναν ερχόμενο Μεσσία. Ο Ιουδαίος ηγέτης Μπαρ Κόκμπα αποδείχτηκε ότι ήταν ένας ψευτομεσσίας, που ηγήθηκε μιας ανεπιτυχούς επανάστασης κατά της Ρώμης, το 132 μ.Χ. Σύμφωνα με τη The Jewish Encyclopedia, από τότε μέχρι το 1744 μ.Χ., εμφανίστηκαν 28 τέτοιοι ψευτομεσσίες.

Είναι μάλλον κατανοητό λοιπόν το γεγονός ότι η Μεσσιανική ελπίδα άρχισε να ξεθωριάζει. Η Encyclopædia Judaica εξηγεί: «Η εβραϊκή ιδεολογία του Μεσαίωνα δεν παρέλαβε από την αρχαία περίοδο κάποια λογική, ενοποιημένη αντίληψη για τον Μεσσία, . . . και η ταλμουδική φιλολογία, καθώς και τα διάφορα Μιδρασίμ περιλάμβαναν πολλές αντιφατικές απόψεις». Ακόμη και το 12ο αιώνα, ο Εβραίος φιλόσοφος Μωυσής Μαϊμονίδης υποστήριζε ότι η βασιλεία του Μεσσία μπορεί να απεικόνιζε απλώς μια ανώτερη μορφή κοινωνίας. Το 19ο αιώνα, οι Μεταρρυθμιστές Εβραίοι «αντικατέστησαν την πίστη σ’ έναν προσωπικό Μεσσία με την πίστη σε μια μεσσιανική εποχή. . . . Με την επιστροφή των εξορίστων στη Σιών, η μεσσιανική ελπίδα αποκόπηκε από τα πράγματα με τα οποία συνδεόταν παραδοσιακά».

Λίγο πριν απ’ αυτό, η κίνηση Χασκαλά (Διαφώτισης) στην Ευρώπη προξένησε μεγαλύτερη σύγχυση στο ζήτημα αυτό. Αυτή προήγαγε έναν Ιουδαϊσμό που ήταν πρόθυμος να συμμορφωθεί με το δυτικό τρόπο ζωής. Συνέβαλε στο να χωριστούν οι Εβραίοι σ’ εκείνους που πίστευαν ότι το πιο πρωτεύον πράγμα ήταν να αποκτήσουν αυτοδιάθεση εγκαθιδρύοντας και πάλι μια εβραϊκή πατρίδα υπό τον Μεσσία, και σ’ εκείνους που ήταν της άποψης ότι μεγαλύτερη σπουδαιότητα είχε η ενσωμάτωσή τους μέσα στη ζωή της χώρας στην οποία είχαν γεννηθεί.

Αυτές οι εξελίξεις, μαζί με την άνοδο του αντισημιτισμού, άνοιξαν το δρόμο για τη γέννηση του σύγχρονου Σιωνισμού, του οποίου πατέρας ήταν ο Θίοντορ Χερτσλ, στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα, το Μάιο του 1989, 41 χρόνια μετά το μήνα ίδρυσης του Κράτους του Ισραήλ, οι Εβραίοι απολαμβάνουν αυτοδιάθεση ως εβραϊκή κοινότητα σε μια εβραϊκή πατρίδα όπως οραματιζόταν εκείνος. Έχει πραγματοποιηθεί η Μεσσιανική τους ελπίδα;

Αν ναι, τότε γιατί μερικοί Εβραίοι, σύμφωνα με την εφημερίδα The Times του Λονδίνου, θεωρούν «το Σιωνισμό μια βλασφημία που έγινε πραγματικότητα με τη δημιουργία του Ισραήλ»; Γιατί ο ιστορικός Θίοντορ Χ. Γουάιτ, που ήταν κι ο ίδιος Εβραίος και έχει πεθάνει τώρα, παραδέχεται με ειλικρίνεια: «Υπάρχουν σχεδόν τόσες αιρέσεις Εβραίων, που μάχονται η μια με την άλλη, . . . όσες υπάρχουν και ανάμεσα στους Προτεστάντες»; Γιατί το 1987 έγραψε το περιοδικό Time, συγκεντρώνοντας την προσοχή στις αντιμαχόμενες θρησκευτικές παρατάξεις που υπάρχουν μέσα στο 120μελές πολιτικό σώμα του Ισραήλ, το Κνεσέτ, ότι «Πρέπει να βρεθεί κάποια διαρκής λύση για να μη γίνει το Ισραήλ . . . ένα θανάσιμα διαιρεμένο σπιτικό»;

Η σημερινή αυτοδιάθεση των Εβραίων προσφέρει ελάχιστες ελπίδες για το μέλλον. Με το να εμπιστεύεται σε ανθρώπους-πολιτικούς προκειμένου να πραγματοποιήσουν τη Μεσσιανική του ελπίδα, ο Ιουδαϊσμός αγνοεί τα λόγια των ίδιων των ιερών του συγγραμμάτων: «Είναι καλύτερο να καταφεύγεις στον ΚΥΡΙΟ παρά να εμπιστεύεσαι στον άνθρωπο. . . . Να μη θέτεις την εμπιστοσύνη σου σε άρχοντες, ούτε στο γιο του ανθρώπου, από τους οποίους δεν υπάρχει βοήθεια».—Ψαλμός 118:8· 146:3, The Holy Scriptures (Οι Άγιες Γραφές), έκδοση της Εβραϊκής Εκδοτικής Εταιρίας της Αμερικής.

Σε αντίθεση με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν πολλοί Εβραίοι σήμερα όσον αφορά τον προσδιορισμό της Μεσσιανικής τους ελπίδας, αρκετοί από τους προγόνους τους που έζησαν τον πρώτο αιώνα μ.Χ. δεν είχαν καμιά απολύτως δυσκολία. (Βλέπε Ιωάννης 1:41.) Αυτοί έγιναν ακόλουθοι Εκείνου τον οποίον δέχτηκαν ως Μεσσία και υποστήριξαν με ζήλο μια θρησκεία που μπορούμε κατάλληλα να ονομάσουμε «Ο Δρόμος της Πίστης, της Ελπίδας και της Αγάπης». Το επόμενο τεύχος μας θα δώσει εξηγήσεις σχετικά μ’ αυτό.

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Το Δυτικό Τείχος, που είναι κοινώς γνωστό ως Τείχος των Θρήνων, είναι το μόνο που έχει απομείνει στους Εβραίους από τον άγιο ναό τους, ο οποίος καταστράφηκε το 70 μ.Χ.

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 11ο: 2 Π.Κ.Χ.-100 Κ.Χ.—Ο Δρόμος της Πίστης, της Ελπίδας και της Αγάπης

«Οι πιο μεγάλες αλήθειες είναι οι πιο απλές, και το ίδιο ισχύει και για τους πιο μεγάλους άντρες».—Τζούλιους και Ογκόστους Χέιρ, Βρετανοί συγγραφείς του 19ου αιώνα

ΠΕΡΙΠΟΥ 320 χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου, του βασιλιά της Μακεδονίας, γεννήθηκε ένας μεγαλύτερος παγκόσμιος κατακτητής. Αυτός θα διέφερε από τον Αλέξανδρο σε δυο σημαντικά σημεία, όπως προειπώθηκε στα εδάφια Λουκάς 1:32, 33: ‘Υιός Υψίστου θέλει ονομασθή, και της βασιλείας αυτού δεν θέλει είσθαι τέλος’. Αυτός ο Κυβερνήτης ήταν ο Ιησούς Χριστός και επρόκειτο να εξακολουθήσει να ζει, και μάλιστα όχι μόνο στις σκονισμένες σελίδες των ιστορικών βιβλίων.

Ο Ιησούς ήταν ένας απλός άνθρωπος που έζησε μια απλή ζωή. Δεν είχε στην κατοχή του κάποιο παλάτι. Δεν περιβαλλόταν από πλούσιους και ισχυρούς ανθρώπους ούτε είχε βρει γήινους θησαυρούς. Ο Ιησούς γεννήθηκε γύρω στον Οκτώβριο του 2 πριν από την Κοινή μας Χρονολογία (Π.Κ.Χ.), σε μια ταπεινή ιουδαϊκή οικογένεια, κάτω από πολύ απλές συνθήκες, στο μικρό χωριό που λεγόταν Βηθλεέμ. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν συνέβηκε κανένα ιδιαίτερο γεγονός. Έμαθε την τέχνη του ξυλουργού, «ων, καθώς ενομίζετο, υιός Ιωσήφ».—Λουκάς 3:23· Μάρκος 6:3, ΝΔΜ.

Ακόμη κι εκείνοι που χλευάζουν την άποψη ότι ο Ιησούς ήταν ο Γιος του Θεού δεν μπορούν να αρνηθούν ότι η γέννησή του εισήγαγε μια καινούρια εποχή, ούτε μπορεί κανείς να αμφισβητήσει μ’ επιτυχία τη δήλωση που έκανε η World Christian Encyclopedia (Παγκόσμια Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια) ότι «η Χριστιανοσύνη έχει γίνει η πιο διαδεδομένη και η πιο παγκόσμια θρησκεία στην ιστορία».

Δεν Ήταν Καινούρια, Αλλά Ήταν Διαφορετική

Η Χριστιανοσύνη δεν ήταν μια εντελώς καινούρια θρησκεία. Οι ρίζες της βρίσκονταν βαθιά μέσα στη θρησκεία των Ισραηλιτών, και ‘τρέφονταν’ από το γραπτό Νόμο του Ιεχωβά Θεού. Ακόμη και προτού γίνει έθνος ο Ισραήλ, οι προπάτορές του—ο Νώε, ο Αβραάμ και ο Μωυσής—ασκούσαν τη λατρεία του Ιεχωβά, κι αυτή η λατρεία αποτελούσε στην πραγματικότητα συνέχεια της αρχαιότερης υπαρκτής θρησκείας, της αληθινής λατρείας του Δημιουργού, όπως ασκούνταν αρχικά στην Εδέμ. Αλλά οι εθνικοί και θρησκευτικοί ηγέτες του Ισραήλ επέτρεψαν στην ψεύτικη θρησκεία, που χαρακτηριζόταν από Βαβυλωνιακές επιρροές, να διαποτίσει τη λατρεία τους κι έτσι να τη μολύνει. Όπως σημειώνει η World Bible (Παγκόσμια Βίβλος): «Τον καιρό της γέννησης του Ιησού, η Ιουδαϊκή εκκλησία ήταν μολυσμένη από υποκρισίες και διακρινόταν ολόκληρη από έναν τυπικισμό που συσκότιζε τις θεμελιώδεις πνευματικές αλήθειες τις οποίες είχαν διατυπώσει οι μεγάλοι Εβραίοι προφήτες».

Σε σύγκριση με τα περίπλοκα πράγματα που πρόσθεσαν οι άνθρωποι στην Ιουδαϊκή πίστη, οι διδασκαλίες του Ιησού χαρακτηρίζονταν από απλότητα. Ο Παύλος, ένας από τους πιο δραστήριους ιεραποστόλους της Χριστιανοσύνης τον πρώτο αιώνα, το έδειξε αυτό όταν μίλησε για τις κύριες ιδιότητες της Χριστιανοσύνης: «Τώρα δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μεγαλητέρα δε τούτων είναι η αγάπη». (1 Κορινθίους 13:13) Υπάρχουν κι άλλες θρησκείες που μιλάνε για ‘πίστη, ελπίδα και αγάπη’, ωστόσο η Χριστιανοσύνη είναι διαφορετική. Πώς;

Πίστη σε Ποιον και σε Τι;

Ο Ιησούς τόνισε την ανάγκη να ‘ασκεί κανείς πίστη στον Θεό’, σ’ Εκείνον τον οποίο περιέγραψε ως τον Δημιουργό. (Ιωάννης 14:1, ΜΝΚ· Ματθαίος 19:4, ΝΔΜ· Μάρκος 13:19, ΝΔΜ) Η Χριστιανοσύνη λοιπόν διαφέρει από το Ζαϊνισμό και το Βουδισμό, που απορρίπτουν κι οι δυο την ιδέα ενός Δημιουργού και ισχυρίζονται ότι το σύμπαν υπήρχε ανέκαθεν. Και αφού ο Χριστός μίλησε για «τον μόνον αληθινόν Θεόν», είναι φανερό ότι δεν πίστευε σε πολλούς αληθινούς θεούς και θεές, όπως δίδασκαν οι θρησκείες της αρχαίας Βαβυλώνας, της Αιγύπτου, της Ελλάδας και της Ρώμης, κι όπως διδάσκει ο Ινδουισμός ακόμη και σήμερα.—Ιωάννης 17:3.

Ο Ιησούς εξήγησε ότι ο θεϊκός σκοπός ήταν να δώσει ο ίδιος «την ζωήν [ψυχήν, ΜΝΚ] αυτού λύτρον αντί πολλών», να ‘σώσει ό,τι χάθηκε’, έτσι ώστε ‘όποιος ασκεί πίστη σ’ αυτόν να μην καταστραφεί, αλλά να έχει αιώνια ζωή’. (Μάρκος 10:45· Λουκάς 19:10, ΜΝΚ· Ιωάννης 3:16, ΜΝΚ· παράβαλε Ρωμαίους 5:17-19.) Η πίστη σ’ ένα θυσιαστικό θάνατο προκειμένου να επιτευχθεί εξιλέωση διαφέρει από το Σιντοϊσμό, ο οποίος αρνείται να παραδεχτεί ότι υπάρχει αρχική ή έμφυτη αμαρτία.

Ο Ιησούς δίδαξε ότι υπάρχει μόνο μια αληθινή πίστη. Συμβούλεψε: «Εισέλθετε δια της στενής πύλης· διότι πλατεία είναι η πύλη και ευρύχωρος η οδός η φέρουσα εις την απώλειαν, και πολλοί είναι οι εισερχόμενοι δι’ αυτής. Επειδή στενή είναι η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η φέρουσα εις την ζωήν, και ολίγοι είναι οι ευρίσκοντες αυτήν». (Ματθαίος 7:13, 14) Το βιβλίο Imperial Rome (Αυτοκρατορική Ρώμη) λέει: «Οι [πρώτοι] Χριστιανοί επέμεναν ότι ήταν οι μόνοι που είχαν την αλήθεια και ότι όλες οι άλλες θρησκείες . . . ήταν ψεύτικες». Είναι φανερό ότι αυτό διαφέρει από τη στάση των Ινδουιστών και των Βουδιστών, που θεωρούν ότι όλες οι θρησκείες έχουν αξία.

Τι Είδους Ελπίδα;

Η Χριστιανική ελπίδα περιστρέφεται γύρω από την υπόσχεση του Δημιουργού ότι η κυβέρνησή του θα λύσει τα παγκόσμια προβλήματα. Έτσι, από τότε που άρχισε τη διακονία του ο Ιησούς, το 29 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), ενθάρρυνε τους ανθρώπους να ‘πιστεύουν στα καλά νέα’ ότι ‘η βασιλεία του Θεού έχει πλησιάσει’. (Μάρκος 1:15, ΜΝΚ) Ανόμοια με τις ανατολικές θρησκείες, όπως η Τσ’οντόγκιο, η διδασκαλία του Ιησού δεν τόνιζε τον εθνικισμό ως τρόπο πραγματοποίησης της Χριστιανικής ελπίδας. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς απέρριψε όλες τις προτάσεις που του έγιναν να αναμειχθεί στην πολιτική. (Ματθαίος 4:8-10· Ιωάννης 6:15) Είναι φανερό πως εκείνος δεν κατέληξε στο συμπέρασμα, στο οποίο καταλήγουν μερικοί Ιουδαίοι ηγέτες, ότι «το ανθρώπινο γένος πρέπει να βοηθήσει ενεργά τον Θεό για να φέρει τον Μεσσία».

Η Χριστιανική ελπίδα περιλαμβάνει την προοπτική αιώνιας ζωής στη γη, κάτω από δίκαιες συνθήκες. (Παράβαλε Ματθαίος 5:5· Αποκάλυψις 21:1-4.) Δεν είναι απλό και εύκολο να το συλλάβει κανείς αυτό; Όχι, δεν είναι για πολλούς των οποίων ο νους είναι συσκοτισμένος από τη Βουδιστική αντίληψη για τη Νιρβάνα, που αναφέρεται στο βιβλίο The Faiths of Mankind (Οι Πίστεις του Ανθρώπινου Γένους) ως «κατάπαυση», αλλά όχι «εκμηδένιση». Αυτό το βιβλίο υποστηρίζει ότι, στην πραγματικότητα, είναι «αδύνατο να περιγραφτεί» η Νιρβάνα.

Αγάπη—Για Ποιον και Τι Είδους;

Ο Ιησούς είπε ότι η μεγαλύτερη εντολή είναι: ‘Θέλεις αγαπά Ιεχωβά τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου, και εξ όλης της ψυχής σου, και εξ όλης της διανοίας σου, και εξ όλης της δυνάμεώς σου’. (Μάρκος 12:30) Πόσο διαφορετικό είναι αυτό από τις θρησκείες που δίνουν την κύρια προτεραιότητα στη σωτηρία του ανθρώπου, ενώ θεωρούν μικρής σημασίας τα θεϊκά συμφέροντα! Ο Ιησούς είπε ότι δεύτερη σε σημασία είναι η θετική αγάπη για τον πλησίον. «Πάντα όσα αν θέλητε να κάμνωσιν εις εσάς οι άνθρωποι», συμβούλεψε εκείνος, «ούτω και σεις κάμνετε εις αυτούς». (Ματθαίος 7:12· 22:37-39) Παρατηρήστε όμως πώς διαφέρει αυτό από την αρνητική διδασκαλία του Κομφούκιου: «Να μην κάνετε στους άλλους ό,τι δεν θέλετε να κάνουν οι άλλοι σ’ εσάς». Ποια αγάπη θεωρείτε ανώτερη, εκείνη που εμποδίζει τους ανθρώπους να σας βλάψουν ή εκείνη που τους υποκινεί να σας κάνουν το καλό;

«Ένας αληθινά μεγάλος άνθρωπος δοκιμάζεται πρώτα-πρώτα από την ταπεινότητά του», παρατήρησε ο Άγγλος συγγραφέας του 19ου αιώνα, Τζον Ράσκιν. Προσφέροντας ταπεινά τη ζωή του για χάρη του ονόματος και της υπόληψης του Πατέρα του, κι έπειτα για χάρη του ανθρώπου, ο Ιησούς έδειξε αγάπη τόσο για τον Θεό όσο και για τον άνθρωπο. Πόσο διαφέρει αυτό από τις εγωκεντρικές φιλοδοξίες που είχε ο Μέγας Αλέξανδρος, που θεωρούσε τον εαυτό του θεό και για τον οποίο η Collier’s Encyclopedia λέει: «Σ’ ολόκληρη τη ζωή του, την οποία έθεσε επανειλημμένα σε κίνδυνο, δεν υπήρξε καμιά ένδειξη ότι σκέφτηκε καν το τι θα συνέβαινε στους ανθρώπους του μετά το θάνατό του».

Δείχνοντας επίσης έμπρακτα την αγάπη που είχε για τον Θεό και για τον άνθρωπο, ο Ιησούς, ανόμοια με τους σύγχρονούς του Ινδουιστές που ζούσαν στην Ινδία, δεν αποδέχτηκε ένα σύστημα διάκρισης σε κάστες. Και ανόμοια με τις ιουδαϊκές ομάδες που επέτρεπαν στα μέλη τους να παίρνουν όπλα και να πολεμούν ενάντια στους αντιδημοφιλείς κυβερνήτες, ο Ιησούς προειδοποίησε τους ακολούθους του ότι «πάντες όσοι πιάσωσι μάχαιραν δια μαχαίρας θέλουσιν απολεσθή».—Ματθαίος 26:52.

Πίστη που Αποδεικνύεται με Έργα

Το γεγονός ότι η Χριστιανοσύνη χαρακτηριζόταν πλήρως από πίστη, ελπίδα και αγάπη, γινόταν φανερό με τη διαγωγή. Στους Χριστιανούς είχε ειπωθεί να ‘βγάλουν την παλιά προσωπικότητα’, που είναι κοινή στο αμαρτωλό ανθρώπινο γένος, και να ‘φορέσουν τη νέα προσωπικότητα που δημιουργήθηκε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, με αληθινή δικαιοσύνη’. (Εφεσίους 4:22-24, ΜΝΚ) Κι εκείνοι το έκαναν αυτό. Είναι ενδιαφέρον ότι ο εκλειπών Άγγλος πολιτειολόγος Χάρολντ Τζ. Λάσκι είπε: «Είναι βέβαιο πως ένα δόγμα δεν δοκιμάζεται από την ικανότητα που έχουν εκείνοι που το δέχονται να διακηρύττουν την πίστη τους· δοκιμάζεται από την ικανότητά του να αλλάζει τη συμπεριφορά τους στην καθημερινή ζωή».—(Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Παράβαλε 1 Κορινθίους 6:11.

Διαποτισμένοι καθώς ήταν με ατράνταχτη πίστη και με καλά θεμελιωμένη ελπίδα, και υποκινούμενοι από αληθινή αγάπη, οι πρώτοι Χριστιανοί ξεκίνησαν για να ενεργήσουν με υπακοή στην τελευταία εντολή που τους έδωσε ο Ιησούς, πριν αναληφθεί στον ουρανό: «Πορευθέντες λοιπόν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς . . . , διδάσκοντες αυτούς να φυλάττωσι πάντα όσα παρήγγειλα εις εσάς».—Ματθαίος 28:19, 20.

Την Πεντηκοστή του 33 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), το πνεύμα του Θεού εκχύθηκε στους 120 Χριστιανούς μαθητές που ήταν συγκεντρωμένοι σ’ ένα υπερώο, στην Ιερουσαλήμ. Η Χριστιανική εκκλησία είχε γεννηθεί!a Εκείνη την ημέρα, δόθηκε θαυματουργικά στα μέλη της η ικανότητα να μιλάνε ξένες γλώσσες, κι έτσι αυτοί μπόρεσαν να επικοινωνήσουν με τους Ιουδαίους και τους προσήλυτους από άλλες χώρες που βρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ για να παρακολουθήσουν μια γιορτή. (Πράξεις 2:5, 6, 41) Και με τι αποτέλεσμα! Σε μια μόνο μέρα, ο αριθμός των Χριστιανών αυξήθηκε απότομα από 120 περίπου, σε περισσότερους από 3.000!

Ο Ιησούς περιόρισε το κήρυγμά του κυρίως στους Ιουδαίους. Αλλά λίγο μετά την Πεντηκοστή, ο Χριστιανός απόστολος Πέτρος χρησιμοποιήθηκε για να ανοίξει ‘Την Οδό’ στους Σαμαρείτες—που έμεναν πιστοί στα πρώτα πέντε βιβλία της Αγίας Γραφής—και αργότερα, το 36 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), σε όλους τους μη Ιουδαίους. Ο Παύλος έγινε «απόστολος των εθνών» και ξεκίνησε τρία ιεραποστολικά ταξίδια. (Ρωμαίους 11:13) Έτσι σχηματίστηκαν εκκλησίες, που ανθούσαν. «Ο ζήλος τους για τη διάδοση της πίστης ήταν απεριόριστος», λέει το βιβλίο From Christ to Constantine (Από τον Χριστό στον Κωνσταντίνο) και προσθέτει: «Η Χριστιανική μαρτυρία ήταν και πλατιά διαδεδομένη και αποτελεσματική». Ο διωγμός των Χριστιανών είχε τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, βοηθώντας στη διάδοση του αγγέλματος, όπως ο άνεμος φουντώνει τη φωτιά. Το Γραφικό βιβλίο των Πράξεων περιέχει ένα συναρπαστικό ιστορικό του ακάθεκτου Χριστιανικού έργου που έλαβε χώρα στα πρώτα χρόνια της Χριστιανοσύνης.

‘Αυτή δεν Είναι η Χριστιανοσύνη που Ξέρω!’

Μήπως αντιδράτε έτσι όταν ακούτε αυτή την περιγραφή της πρώτης περιόδου της Χριστιανοσύνης; Μήπως έχετε διαπιστώσει ότι αντί να έχουν ισχυρή πίστη, πολλοί που λένε ότι είναι Χριστιανοί σήμερα έχουν ένα σωρό αμφιβολίες και δεν είναι σίγουροι ως προς το τι να πιστέψουν; Μήπως έχετε διαπιστώσει ότι αντί να έχουν ελπίδα, πολλοί απ’ αυτούς ζουν στο φόβο και νιώθουν αβεβαιότητα όσον αφορά το μέλλον; Και μήπως έχετε διαπιστώσει, όπως το εξέφρασε ο Άγγλος σατιρικός συγγραφέας του 18ου αιώνα, Τζόναθαν Σουίφτ, ότι «έχουμε αρκετή θρησκεία για να μας κάνει να μισούμε, αλλά δεν έχουμε αρκετή για να μας κάνει να αγαπάμε ο ένας τον άλλον»;

Ο Παύλος προείπε αυτή την αρνητική εξέλιξη. «Λύκοι βαρείς»—ηγέτες που θα ήταν Χριστιανοί μόνο στο όνομα—‘ήθελον σηκωθεί λαλούντες διεστραμμένα, δια να αποσπώσι τους μαθητάς οπίσω αυτών’. (Πράξεις 20:29, 30) Πόσο εκτεταμένο θα ήταν αυτό; Το επόμενο τεύχος μας θα το πει αυτό.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Ο Χριστιανός έχει πίστη σ’ ένα ζωντανό Θεό

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Η Χριστιανική ελπίδα αποβλέπει σ’ έναν αποκαταστημένο επίγειο παράδεισο

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Η Χριστιανική αγάπη είναι αμερόληπτη σ’ ό,τι αφορά τη βοήθεια άλλων για να υπηρετούν τον Θεό

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 12ο: 100-476 Κ.Χ.Το Φως του Ευαγγελίου Σβήνει

«Οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι είναι πολύ πιο βολικό να νοθέψουν την αλήθεια, παρά να εξαγνίσουν τον εαυτό τους».—Τσαρλς Κέιλεμπ Κόλτον, Άγγλος κληρικός του 19ου αιώνα

ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ από το 33 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), όταν η Ρώμη θανάτωσε τον Θεμελιωτή της Χριστιανοσύνης, εκείνη η έκτη παγκόσμια δύναμη της Βιβλικής ιστορίας βρισκόταν σε συνεχή διαμάχη με τους Χριστιανούς. Τους φυλάκιζε, και μερικούς τους έριχνε στα λιοντάρια. Αλλά ακόμη κι όταν απειλούνταν να καούν σαν ανθρώπινοι πυρσοί για να φωτίσουν τους κήπους του Νέρωνα, πεθαίνοντας έτσι μαρτυρικά, οι Ρωμαίοι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα εξακολουθούσαν να αφήνουν το πνευματικό φως τους να λάμπει. (Ματθαίος 5:14) Με τον καιρό όμως, η κατάσταση άλλαξε.

«Στο πρώτο μέρος του τρίτου αιώνα», λέει το βιβλίο From Christ to Constantine (Από τον Χριστό στον Κωνσταντίνο), «η εκκλησία άρχισε να αποκτάει υπόληψη». Αλλά αυτή η υπόληψη είχε και το τίμημά της, «τον υποβιβασμό των κανόνων». Έτσι, «ο Χριστιανικός τρόπος ζωής δεν θεωρούνταν πια απαίτηση για τη Χριστιανική πίστη».

Το φως του ευαγγελίου είχε φτάσει στο σημείο να τρεμοσβήνει. Και «ήδη τον τέταρτο αιώνα», λέει το βιβλίο Imperial Rome (Αυτοκρατορική Ρώμη), «οι Χριστιανοί συγγραφείς ισχυρίζονταν, όχι μόνο ότι ήταν δυνατό να είναι κάποιος και Χριστιανός και Ρωμαίος, αλλά ότι η μακρά ιστορία της Ρώμης αποτελούσε στην πραγματικότητα το ξεκίνημα της Χριστιανικής εποποιίας. . . . Γινόταν λοιπόν νύξη ότι η Ρώμη εδραιώθηκε με θεϊκή υποστήριξη».

Αυτή την άποψη είχε και ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος. Το 313 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), ο Κωνσταντίνος έκανε τη Χριστιανοσύνη νόμιμη θρησκεία. Συνδυάζοντας την Εκκλησία με το Κράτος, θέτοντας τους θρησκευτικούς ηγέτες στην υπηρεσία του Κράτους και επιτρέποντας τον κρατικό έλεγχο των θρησκευτικών υποθέσεων, ο Κωνσταντίνος έκανε πραγματική ζημιά.

Στις αρχές του δεύτερου αιώνα, ο Ιγνάτιος, επίσκοπος της Αντιόχειας, είχε ήδη εισαγάγει μια νέα μέθοδο εκκλησιαστικής διακυβέρνησης. Αντί να υπάρχει μια ομάδα πρεσβυτέρων, η μοναρχική επισκοπική διευθέτηση προέβλεπε να είναι υπεύθυνος για κάθε εκκλησία ένας και μόνο κληρικός. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, ο Κυπριανός, επίσκοπος της Καρχηδόνας, επέκτεινε αυτό το ιεραρχικό σύστημα του κλήρου και δημιούργησε έτσι μια μοναρχική ιεραρχία εφτά βαθμών, στην οποία την ανώτατη θέση κατείχε ο επίσκοπος. Υπό την εξουσία του βρίσκονταν οι ιερείς, οι διάκονοι, οι υποδιάκονοι, και οι κληρικοί των υπόλοιπων βαθμών. Η Δυτική εκκλησία πρόσθεσε στη συνέχεια έναν όγδοο βαθμό, ενώ η Ανατολική εκκλησία κατέληξε σε μια ιεραρχία πέντε βαθμών.

Πού οδήγησε αυτή η μορφή εκκλησιαστικής ηγεσίας, η οποία είχε συνδυαστεί με την εξασφάλιση της εύνοιας του Κράτους; Το βιβλίο Imperial Rome εξηγεί: «Μόλις 80 χρόνια μετά το τελευταίο μεγάλο κύμα διωγμού των Χριστιανών, η ίδια η Εκκλησία άρχισε να εκτελεί τους αιρετικούς, και οι κληρικοί της ασκούσαν εξουσία σχεδόν ίδια μ’ εκείνη των αυτοκρατόρων». Ασφαλώς, ο Χριστός δεν είχε αυτό στο νου του, όταν είπε ότι οι μαθητές του ‘δεν θα ήταν μέρος του κόσμου’ και ότι θα έπρεπε να νικήσουν τον κόσμο, όχι με τη δύναμη, αλλά με την πίστη τους.—Ιωάννης 16:33· 17:14, ΜΝΚ· παράβαλε 1 Ιωάννου 5:4.

Οι «Άγιοι» και οι Θεοί των Ελλήνων

Πολύ πριν από τον καιρό του Κωνσταντίνου, οι ειδωλολατρικές ιδέες είχαν ήδη νοθέψει τη Χριστιανική θρησκεία. Οι μυθικοί θεοί της Ελλάδας, που παλιότερα είχαν επηρεάσει έντονα τη θρησκεία της Ρώμης, είχαν επηρεάσει ήδη και τη Χριστιανική θρησκεία. «Τον καιρό που η Ρώμη είχε γίνει αυτοκρατορική δύναμη», λέει το βιβλίο Roman Mythology (Ρωμαϊκή Μυθολογία), «ο Ζούπιτερ είχε ταυτιστεί με τον Δία των Ελλήνων . . . Αργότερα, ο Ζούπιτερ λατρευόταν ως Όπτιμους Μάξιμους, δηλαδή ο Κράτιστος Μέγιστος, χαρακτηρισμός που επρόκειτο να μεταφερθεί και στη Χριστιανοσύνη και ο οποίος εμφανίζεται σε πολλές μνημειακές επιγραφές». Η The New Encyclopædia Britannica προσθέτει: «Υπό τη Χριστιανοσύνη, οι ήρωες, ακόμη δε και οι θεότητες των Ελλήνων επέζησαν ως άγιοι».

Ο συγγραφέας Μ. Α. Σμιθ εξηγεί ότι αυτό σημαίνει πως «οι πολλές ομάδες θεών αναμειγνύονταν η μια με την άλλη, και οι τοπικές διαφορές γίνονταν όλο και πιο δυσδιάκριτες. . . . Οι άνθρωποι είχαν την τάση να πιστεύουν ότι οι διάφορες θεότητες ήταν απλώς διαφορετικά ονόματα μιας μεγάλης δύναμης. . . . Η Ίσιδα των Αιγυπτίων, η Άρτεμις των Εφεσίων και η Αστάρτη των Σύρων μπορούσαν να εξομοιωθούν. Τον Δία των Ελλήνων, τον Ζούπιτερ των Ρωμαίων, τον Άμμων-Ρα των Αιγυπτίων, ακόμη δε και τον Γιαχβέ των Ιουδαίων, μπορούσε κανείς να τους επικαλεσθεί, σαν να ήταν τα ονόματα της μιας μεγάλης Δύναμης».

Ενώ η Χριστιανοσύνη συγχωνευόταν με τον ελληνικό και το ρωμαϊκό τρόπο σκέψης στη Ρώμη, υφίστατο παράλληλα αλλαγές και σε άλλα μέρη. Στην Αλεξάνδρεια, στην Αντιόχεια, στην Καρχηδόνα και στην Έδεσσα, πόλεις που ήταν όλες κέντρα θεολογικής δραστηριότητας, αναπτύχθηκαν ξεχωριστές σχολές θρησκευτικής σκέψης. Ο Χέρμπερτ Γουάνταμς, πρώην Αγγλικανός Κληρικός του Καντέρμπουρι, λέει ότι η Αλεξανδρινή σχολή, για παράδειγμα, είχε «επηρεαστεί ιδιαίτερα από τις Πλατωνικές ιδέες», προσδίδοντας έτσι αλληγορική σημασία στις περισσότερες δηλώσεις της «Παλαιάς Διαθήκης». Η σχολή της Αντιόχειας υιοθέτησε μια πιο ‘κατά γράμμα’ και πιο κριτική στάση ως προς την Αγία Γραφή.

Η απόσταση, η έλλειψη επικοινωνίας και οι παρανοήσεις της γλώσσας έκαναν ακόμη πιο έντονες τις διαφορές. Εντούτοις, την κύρια ευθύνη γι’ αυτή την κατάσταση την έφερε το ανεξάρτητο πνεύμα και η ιδιοτελής φιλοδοξία των θρησκευτικών ηγετών, που ήταν πρόθυμοι να νοθέψουν την αλήθεια για χάρη του προσωπικού όφελους, σβήνοντας έτσι το φως του ευαγγελίου.

‘Ψευδώς Ονομαζόμενη Γνώση’

Από τον πρώτο κιόλας αιώνα, η Χριστιανοσύνη είχε επηρεαστεί από ψεύτικες θρησκευτικές διδασκαλίες, πράγμα που έκανε τον Παύλο να προειδοποιήσει τον Τιμόθεο να απομακρύνεται από «τας αντιλογίας της ψευδώς ονομαζομένης γνώσεως». (1 Τιμόθεον 6:20, 21, ΚΔΤΚ) Αυτό μπορεί να αναφερόταν σ’ ένα κίνημα που ονομαζόταν Γνωστικισμός και το οποίο επικράτησε στις αρχές του δεύτερου αιώνα, αλλά προφανώς ξεκίνησε τον πρώτο αιώνα, πιθανώς από κάποιον Σίμωνα τον Μάγο. Μερικές αυθεντίες ισχυρίζονται ότι αυτός μπορεί να είναι ο Σίμων που αναφέρεται στην Αγία Γραφή, στο εδάφιο Πράξεις 8:9.

Ο Γνωστικισμός πήρε το όνομά του από τη λέξη γνώσις. Οι Γνωστικές ομάδες υποστήριζαν ότι η σωτηρία εξαρτάται από την ειδική μυστική γνώση των βαθιών πραγμάτων που είναι άγνωστα στους κοινούς Χριστιανούς. Σύμφωνα με την The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), αυτοί πίστευαν ότι η κατοχή αυτής της γνώσης τούς έκανε ικανούς να διδάσκουν «την εσωτερική αλήθεια που αποκάλυψε ο Ιησούς».

Οι ρίζες της Γνωστικής σκέψης ήταν πολλές. Από τη Βαβυλώνα, οι Γνωστικοί πήραν την τακτική τού να αποδίδουν κρυμμένες σημασίες στους αριθμούς της Αγίας Γραφής, που υποτίθεται ότι αποκάλυπταν μυστικές αλήθειες. Οι Γνωστικοί δίδασκαν επίσης ότι, ενώ το πνεύμα είναι καλό, όλη η ύλη είναι κακή λόγω κληρονομικότητας. «Αυτός ο τρόπος λογίκευσης είναι ίδιος», λέει ο Γερμανός συγγραφέας Καρλ Φρικ, «μ’ εκείνον που βρισκόταν ήδη στον Περσικό δυαδισμό και στο κινεζικό ‘γιν’ και ‘γιανγκ’ της Άπω Ανατολής». Είναι ολοφάνερο ότι η «Χριστιανοσύνη» που παρουσιάζουν τα Γνωστικά συγγράμματα βασίζεται σε μη Χριστιανικές πηγές. Πώς θα μπορούσε λοιπόν αυτή να αποτελεί «την εσωτερική αλήθεια που αποκάλυψε ο Ιησούς»;

Ο λόγιος Ρ. Ε. Ο. Γουάιτ αποκαλεί το Γνωστικισμό συνδυασμό «φιλοσοφικής σκέψης, δεισιδαιμονίας, ημιμαγικών τελετουργιών και, μερικές φορές, μιας φανατικής, ακόμη και χυδαίας λατρείας». Ο Άντριου Μ. Γκρίλι, του Πανεπιστημίου της Αριζόνα λέει: «Ο Ιησούς των Γνωστικών είναι μερικές φορές ασυνάρτητος, μερικές φορές ακατανόητος και μερικές φορές κάτι παραπάνω από ένα σκιάχτρο».

Η Αλήθεια Σχετικά με τον Χριστό Διαστρεβλώνεται

Οι Γνωστικοί δεν ήταν οι μόνοι που διαστρέβλωναν την αλήθεια σχετικά με τον Χριστό. Ο Νεστόριος, που ήταν πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης στις αρχές του 5ου αιώνα, προφανώς δίδασκε ότι ο Χριστός ήταν στην πραγματικότητα δύο πρόσωπα σε ένα, ο ανθρώπινος Ιησούς και ο θεϊκός Γιος του Θεού. Γεννώντας τον Χριστό, η Μαρία γέννησε τον άνθρωπο, αλλά όχι το θεϊκό Γιο. Αυτή η άποψη δεν συμφωνούσε με το Μονοφυσιτισμό («μία φύση»), που υποστήριζε ότι η ενότητα μεταξύ του Θεού και του Γιου ήταν αδιάσπαστη και ότι, μολονότι ο Ιησούς είχε δυο φύσεις, ήταν στην πραγματικότητα μόνο ένας, εξ ολοκλήρου Θεός και ταυτόχρονα εξ ολοκλήρου άνθρωπος. Συνεπώς, η Μαρία θα είχε γεννήσει πράγματι τον Θεό, και όχι απλώς τον άνθρωπο Ιησού.

Και οι δυο αυτές θεωρίες αποτελούσαν προϊόν μιας αντιλογίας που είχε ξεσπάσει στη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα. Ο Άρειος, ένας ιερέας από την Αλεξάνδρεια, υποστήριζε ότι ο Χριστός είναι κατώτερος από τον Πατέρα. Έτσι, αρνιόταν να χρησιμοποιεί τον όρο ομοούσιος (αυτός που είναι από την ίδια ουσία), για να περιγράψει τη σχέση του Χριστού με τον Θεό. Η Σύνοδος της Νίκαιας απέρριψε την άποψή του το 325 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), καθορίζοντας ότι ο Ιησούς είναι πράγματι ‘από την ίδια ουσία με τον Πατέρα’. Το 451 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), η Σύνοδος της Χαλκηδόνας δήλωσε ότι ο Χριστός αποτελεί ενσάρκωση του Θεού. Η βαβυλωνιακή-αιγυπτιακή-ελληνική αντίληψη περί τριαδικού Θεού, είχε εκτοπίσει τώρα τη διδασκαλία του Χριστού ότι αυτός και ο Πατέρας του είναι δυο ξεχωριστά πρόσωπα και δεν είναι με κανένα τρόπο ίσοι.—Μάρκος 13:32· Ιωάννης 14:28.

Στην πραγματικότητα, ο Τερτυλλιανός (περ. 160-230 της Κοινής μας Χρονολογίας [Κ.Χ.]), μέλος της βορειοαφρικανικής εκκλησίας, εισήγαγε τη λέξη «trinitas» (τριάδα), η οποία έφτασε στο σημείο να χρησιμοποιείται από τους Χριστιανούς, προτού ακόμη γεννηθεί ο Άρειος. Ο Τερτυλλιανός, ο πρώτος θεολόγος που έγραψε πολλά συγγράμματα στη λατινική αντί για την ελληνική, βοήθησε να μπουν τα θεμέλια της Δυτικής θεολογίας. Το ίδιο έκανε και ο «Άγιος» Αυγουστίνος, ένας άλλος Βορειοαφρικανός θεολόγος, που έζησε περίπου δυο αιώνες αργότερα. «[Ο Αυγουστίνος] αναγνωρίζεται γενικά ως ο μεγαλύτερος στοχαστής της Χριστιανικής αρχαιότητας», λέει η The New Encyclopædia Britannica. Ωστόσο, τα επόμενα λόγια αυτής της εγκυκλοπαίδειας αποτελούν αιτία ανησυχίας για κάθε ειλικρινή Καθολικό ή Προτεστάντη: «Ο νους του ήταν το χωνευτήρι στο οποίο αναμείχτηκε πληρέστατα η θρησκεία της Καινής Διαθήκης με την Πλατωνική παράδοση της ελληνικής φιλοσοφίας· και ήταν επίσης το μέσο με το οποίο το προϊόν αυτής της ανάμειξης μεταφέρθηκε στο Χριστιανισμό του μεσαιωνικού Ρωμαιοκαθολικισμού και του Αναγεννησιακού Προτεσταντισμού».

Ο Καθολικισμός Διέρχεται Κρίση

Προς τα τέλη του τέταρτου αιώνα, ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄ ολοκλήρωσε αυτό που είχε ξεκινήσει ο Κωνσταντίνος, με το να κάνει τον Καθολικισμό θρησκεία του Κράτους. Σύντομα μετά απ’ αυτό, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αποσχίστηκε, πράγμα που ο Κωνσταντίνος είχε φοβηθεί ότι θα γινόταν. Το 410 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), η Ρώμη καταλήφθηκε από τους Βισιγότθους, ένα γερμανικό λαό που παρενοχλούσε την αυτοκρατορία από καιρό, και το 476 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), ο Γερμανός στρατηγός Οδόακρος ανέτρεψε τον Δυτικό αυτοκράτορα και αυτοανακηρύχτηκε βασιλιάς, βάζοντας έτσι τέρμα στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Κάτω απ’ αυτές τις νέες συνθήκες, ποια θα ήταν η τύχη του Καθολικισμού; Το 500 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), ο Καθολικισμός ισχυριζόταν ότι είχε για μέλη του το 22 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού. Αλλά η πλειονότητα αυτών των ατόμων, τα οποία υπολογίζεται ότι ανέρχονταν σε 43 εκατομμύρια, είχε πέσει θύμα θρησκευτικών ηγετών, οι οποίοι είχαν διαπιστώσει ότι είναι πιο βολικό να νοθέψουν την αλήθεια, παρά να εξαγνίσουν τον εαυτό τους. Το φως του ευαγγελίου της αληθινής Χριστιανοσύνης είχε σβήσει. Αλλά σύντομα επρόκειτο να γεννηθεί «Κάτι ‘Άγιο’ Μέσα Από το Σκοτάδι», πράγμα που θα εξετάσει το επόμενο τεύχος μας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

Δείγματα του Γνωστικού Πιστεύω

Ο Μαρκίων (δεύτερος αιώνας) έκανε διάκριση ανάμεσα σ’ έναν ατελή Θεό της «Παλαιάς Διαθήκης», κατώτερο του Ιησού, και στον Πατέρα του Ιησού, τον άγνωστο Θεό αγάπης της «Καινής Διαθήκης». Η ιδέα ενός «άγνωστου θεού αποτελεί θεμελιώδες θέμα του γνωστικισμού», εξηγεί η The Encyclopedia of Religion. Αυτός ο άγνωστος θεός ορίζεται ως «η υπέρτατη Διάνοια, που είναι απρόσιτη στην ανθρώπινη νόηση». Από την άλλη μεριά, ο πλάστης του υλικού κόσμου είναι κατώτερος και όχι απόλυτα νοήμων, και είναι γνωστός ως ο Δημιουργός.

Ο Μοντάνος (δεύτερος αιώνας) κήρυξε την επικείμενη επιστροφή του Χριστού και την εγκαθίδρυση της Νέας Ιερουσαλήμ, στο μέρος που είναι σήμερα η Τουρκία. Ενδιαφερόταν περισσότερο για τη διαγωγή παρά για το δόγμα, κι έτσι είναι φανερό ότι προσπάθησε να αποκαταστήσει τις αρχικές αξίες της Χριστιανοσύνης· επειδή όμως έφτασε στα άκρα, το κίνημα αυτό έπεσε θύμα της ίδιας της χαλαρότητας την οποία καταδίκαζε.

Ο Βαλεντίνος (δεύτερος αιώνας), Έλληνας ποιητής και ο πιο εξέχων Γνωστικός όλων των εποχών, ισχυριζόταν ότι μολονότι το άυλο σώμα του Ιησού πέρασε διαμέσου της Μαρίας, δεν γεννήθηκε πραγματικά απ’ αυτήν. Αυτό συνέβαινε γιατί οι Γνωστικοί πίστευαν ότι όλη η ύλη είναι κακή. Έτσι, ο Ιησούς δεν θα μπορούσε να έχει υλικό σώμα, γιατί τότε θα έπρεπε να είναι κι αυτό κακό. Οι Γνωστικοί που είναι γνωστοί ως Δοκητιστές δίδασκαν πως οτιδήποτε σχετικό με την ανθρώπινη φύση του Ιησού ήταν απλώς φαινομενικό και αποτελούσε ψευδαίσθηση. Σ’ αυτό περιλαμβανόταν ο θάνατος και η ανάστασή του.

Ο Μάνης (τρίτος αιώνας), ονομάστηκε αλ-Μπαμπιλίγιου, αραβική φράση που σημαίνει «ο Βαβυλώνιος», επειδή αυτοαποκαλούνταν «ο αγγελιοφόρος του Θεού που ήρθε στη Βαβυλώνα». Αυτός αγωνίστηκε για να σχηματίσει μια παγκόσμια θρησκεία, με την ανάμειξη στοιχείων από το Χριστιανισμό, το Βουδισμό και το Ζωροαστρισμό.

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Ο Κωνσταντίνος συντέλεσε στο σβήσιμο του φωτός του ευαγγελίου, αναμειγνύοντας τη Χριστιανοσύνη με την ειδωλολατρική λατρεία

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 13ο: 476 Κ.Χ. κι έπειτα—Κάτι «Άγιο» Μέσα από το Σκοτάδι

«Οι αμαρτίες που γίνονται στο σκοτάδι φαίνονται στον Ουρανό σαν φλόγες φωτιάς».—Κινεζική παροιμία

ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ του 1988, η Εκκλησία στη Σοβιετική Ένωση χάρηκε όταν άκουσε τον Γενικό Γραμματέα, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, να δηλώνει δημόσια ότι επρόκειτο να διορθωθούν κάποια λάθη που έχει κάνει το Κράτος στις σχέσεις του με την Εκκλησία και με τα μέλη της.

Φαινόταν ότι κι ένα άλλο ρήγμα διαφορετικού είδους βάδιζε προς τη γεφύρωσή του, όταν ο Ρωμαιοκαθολικός πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ έστειλε χαιρετισμούς στη «χιλιόχρονη αδελφή εκκλησία, ως έκφραση της εγκάρδιας επιθυμίας να επιτευχθεί εκείνος ο τέλειος δεσμός που ήθελε ο Χριστός και ο οποίος είναι βασικός στη φύση της Εκκλησίας». Αλλά πώς επήλθε αρχικά αυτό το σχίσμα μεταξύ ‘αδελφών εκκλησιών’;

Απώλεια Μιας Ενότητας που Ποτέ δεν Υπήρξε

Στις αρχές του τέταρτου αιώνα, αφού πρώτα έγινε αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσά του από τη Ρώμη στο Βυζάντιο, την ελληνική πόλη που βρισκόταν στις ακτές του Βοσπόρου και η οποία μετονομάστηκε Κωνσταντινούπολη. Αυτή η μεταφορά είχε σκοπό να ενώσει μια αυτοκρατορία που απειλούνταν με διαμελισμό. Στην πραγματικότητα, από το τελευταίο μισό του δεύτερου κιόλας αιώνα, «είχαν ήδη χαραχτεί τα βασικά σχέδια για μια διαιρεμένη αυτοκρατορία, άσχετα με το πόσο δυσδιάκριτα ήταν», παρατηρεί η εγκυκλοπαίδεια The New Encyclopædia Britannica.

Η Χριστιανοσύνη είχε εξαπλωθεί στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας γρηγορότερα και ευκολότερα απ’ ό,τι στο δυτικό τμήμα. Έτσι, ο Κωνσταντίνος διέκρινε ότι μια παγκόσμια (καθολική) θρησκεία θα αποτελούσε ενοποιητική δύναμη. Αλλά ακριβώς όπως ουσιαστικά διαιρέθηκε η αυτοκρατορία, έτσι διαιρέθηκε και η θρησκεία της. Η Ανατολική εκκλησία ήταν πιο συντηρητική από εκείνη που είχε για κέντρο της τη Ρώμη, και αντιστεκόταν στους θεολογικούς νεωτερισμούς που πρόσφερε η Ρώμη. «Ακόμη και μέχρι το δωδέκατο αιώνα, πρέπει να υπήρχαν πολλές πολιτικές και θεολογικές προστριβές ανάμεσα στις δυο εκκλησίες», λέει το σύγγραμμα The Collins Atlas of World History.

Μια απ’ αυτές τις θεολογικές προστριβές είχε να κάνει με το Σύμβολο Πίστης της Νίκαιας, το οποίο συνέβαλε στην ανάπτυξη του αντιγραφικού δόγματος της Τριάδας. Το σύμβολο πίστης, όπως αναπτύχθηκε στις τρεις πρώτες οικουμενικές συνόδους που έκανε η εκκλησία [στη Νίκαια το 325 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), στην Κωνσταντινούπολη το 381 Κ.Χ. και στην Έφεσο το 431 Κ.Χ.], μιλούσε για το «Πνεύμα το Άγιον . . . το εκ του Πατρός εκπορευόμενον». Αλλά σε μια σύνοδο που έγινε τον έκτο αιώνα, η Δυτική εκκλησία άλλαξε αυτή τη φράση έτσι ώστε να λέει: «το εκ του Πατρός και εκ του Υιού εκπορευόμενον». Αυτό το ζήτημα του filioque (λατινική έκφραση που σημαίνει «και εκ του υιού») αποτελούσε, και εξακολουθεί να αποτελεί, επίμαχο ζήτημα ανάμεσα σ’ αυτές τις «Χριστιανικές» αδελφές εκκλησίες.

Η διχόνοια έγινε πιο εμφανής όταν ήρθε το τέλος της δυτικής αυτοκρατορίας, το 476 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), πράγμα που σήμανε την έναρξη των Σκοτεινών Αιώνων. Όσον αφορά τη Χριστιανοσύνη, οι Σκοτεινοί Αιώνες αποτέλεσαν πράγματι μια εποχή διανοητικού σκοταδιού και άγνοιας. Προς το παρόν, το φως του ευαγγελίου της Χριστιανοσύνης είχε καταπνιγεί από το σκοτάδι του Χριστιανικού κόσμου.

Το θρησκευτικό σκοτάδι δεν προάγει την ενότητα. «Τα διάφορα τμήματα του Χριστιανικού κόσμου επιζητούσαν διαρκώς μια ενότητα που ποτέ δεν κατάφεραν να αποκτήσουν», λέει ο πρώην Εφημέριος του Καντέρμπουρι, Χέρμπερτ Γουάνταμς. «Δεν επρόκειτο για μια απόλυτη ενότητα που διασπάστηκε αργότερα», λέει ο ίδιος, προσθέτοντας ότι «η ιδέα πως ο Χριστιανικός κόσμος αποτελούσε κάποτε μια μεγάλη ενωμένη Εκκλησία είναι αποκύημα της φαντασίας».

Γεννιέται Ένα «Παιδί»

Το «παιδί» που γεννήθηκε το 800 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), την ημέρα των Χριστουγέννων, μεγάλωσε κι ονομάστηκε άγιο. Αυτό ήταν μια αποκαταστημένη δυτική αυτοκρατορία, που γεννήθηκε αφού πρώτα ο Πάπας Λέων Γ΄ αποσχίστηκε από την Ανατολική εκκλησία και έστεψε αυτοκράτορα τον Καρλομάγνο, το βασιλιά των Φράγκων. Μετά από μια σύντομη διακοπή, η δυτική αυτοκρατορία αναβίωσε το 962 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.) κι έγινε γνωστή αργότερα με έναν πιο επιδεικτικό τίτλο: Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Στην πραγματικότητα, το όνομα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν ήταν σωστό. Τα περισσότερα εδάφη της, η σημερινή Γερμανία, Αυστρία, δυτική Τσεχοσλοβακία, Ελβετία, ανατολική Γαλλία και οι Κάτω Χώρες, βρίσκονταν έξω από την Ιταλία. Κυριαρχούσαν οι γερμανικές χώρες και οι Γερμανοί κυβερνήτες, κι έτσι αργότερα το επίσημο όνομά της άλλαξε κι έγινε Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους.

Η αυτοκρατορία αυτή ανέμειξε τη θρησκεία με την πολιτική. Η εγκυκλοπαίδεια Collier’s Encyclopedia εξηγεί πως επικρατούσε η ιδέα «ότι πρέπει να υπάρχει μια και μόνο πολιτική κεφαλή στον κόσμο, η οποία να εργάζεται σε αρμονία με την παγκόσμια Εκκλησία, και το καθένα απ’ αυτά τα δυο στοιχεία να αντλεί από τον Θεό τη δική του αρμοδιότητα και εξουσία». Αλλά η οριακή γραμμή δεν ήταν πάντοτε ξεκάθαρη, πράγμα που οδηγούσε σε διενέξεις. Κυρίως ανάμεσα στα μέσα του 11ου και στα μέσα του 13ου αιώνα, η Εκκλησία και το Κράτος αγωνίζονταν για να αποκτήσουν την ηγεσία στην Ευρώπη. Μερικοί πιστεύουν ότι η ανάμειξη της θρησκείας στην πολιτική ήταν ανιδιοτελής και δικαιολογημένη, αλλά όπως παραδέχεται ο συγγραφέας Γουάνταμς, «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η φιλοδοξία του πάπα για εξουσία έπαιξε πράγματι σπουδαίο ρόλο σ’ αυτή την εξέλιξη».

Στη διάρκεια του τελευταίου ενάμιση αιώνα της ύπαρξής της, η αυτοκρατορία εκφυλίστηκε κι έγινε μια χαλαρή συλλογή εθνών, υπό την κλονιζόμενη εξουσία ενός κοινού αυτοκράτορα. Στη διάρκεια αυτής της φάσης της ιστορίας της, τα πιο κατάλληλα λόγια είναι εκείνα του Γάλλου συγγραφέα Βολτέρου, που είπε ότι αυτή δεν ήταν «ούτε άγια ούτε Ρωμαϊκή ούτε αυτοκρατορία». Τελικά, το 1806, γερασμένο και χωρίς να έχει τίποτα για να υποστηρίξει την αγιότητά του, το «άγιο παιδί» πέθανε. Το 1871 αναβίωσε με τη μορφή του Δεύτερου Ράιχ (γερμανική λέξη που σημαίνει «αυτοκρατορία»), αλλά κατέρρευσε το 1918, μέσα σε λιγότερο από 50 χρόνια. Και το 1933, το Τρίτο Ράιχ του Αδόλφου Χίτλερ άρχισε να επελαύνει μέσα από την Ευρώπη, μόνο και μόνο για να καταλήξει σε άδοξο τέλος το 1945, στα ερείπια του Βερολίνου.

Γερμανικές Επιρροές στη Δύση

Το γερμανικό εγκυκλοπαιδικό σύγγραμμα Meyers Illustrierte Weltgeschichte (Εικονογραφημένη Παγκόσμια Ιστορία του Μέγιερ) λέει ότι «οι τρεις στύλοι πάνω στους οποίους στηρίζεται ο ευρωπαϊκός Μεσαίωνας είναι . . . η κληρονομιά της κλασικής αρχαιότητας στην τελευταία της ρωμαϊκή μορφή, η Χριστιανοσύνη, και τελικά οι παραδόσεις που πήραν οι γερμανικοί λαοί από τους προγόνους τους». Επιβεβαιώνοντάς το αυτό, ο Γερμανός συγγραφέας Έμιλ Νακ λέει: «Οι παλιοί γερμανικοί ετήσιοι εορτασμοί συχνά εξακολούθησαν να υπάρχουν με τη μορφή Χριστιανικών γιορτών, αφού η εκκλησία, με συμβουλή του Πάπα Γρηγορίου του Μεγάλου, μετέτρεψε πολλούς ειδωλολατρικούς εορτασμούς σε Χριστιανικούς».

Η τήρηση αυτών των θρησκευτικών εορτασμών δεν προϋπέθετε ότι οι γερμανικοί λαοί ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενοι. Ο Αντρέας Χάουσλερ, ένας εκλιπών ειδήμονας στη γερμανική θρησκεία, την περιγράφει ως θρησκεία που «απαγόρευε πολύ λίγα και δεν απαιτούσε τίποτα δύσκολο, περιλαμβανομένης και οποιασδήποτε μυθολογικής ορθοδοξίας. Το άτομο θεωρούνταν ευσεβές αν έκανε τις θυσίες, αν πλήρωνε το φόρο του στο ναό, αν δεν ατίμαζε το αγιαστήριο κι αν δεν έγραφε στίχους που χλεύαζαν τους θεούς». Ο ίδιος καταλήγει: «Αυτό δεν ήταν καν θρησκευτικός ζήλος. . . . Ο ιδεαλισμός του Γερμανού δεν οφειλόταν στη θρησκεία του».

Μολονότι οι αρχαίοι γερμανικοί λαοί πίστευαν σε θεούς, ήταν της άποψης ότι στην πραγματικότητα υπήρχε κάποια δύναμη ακόμη υψηλότερη, κάποια δύναμη που είχε δημιουργήσει τους θεούς. Αυτή ήταν «η δύναμη του πεπρωμένου», εξηγεί ο συγγραφέας Νακ, η οποία, λέει ο ίδιος, «δεν επηρεαζόταν από θυσίες ή προσευχές». Είναι αξιοσημείωτο ότι το πεπρωμένο δεν θεωρούνταν «εντελώς αυθαίρετο», γιατί λειτουργούσε σε αρμονία με τους φυσικούς νόμους. Επικρατούσε λοιπόν η άποψη ότι το άτομο «ενεργούσε ελεύθερα και δεν ήταν θύμα».

Η γερμανική θρησκεία είχε τις ρίζες της στη φύση. Γίνονταν συχνά θυσίες στο ύπαιθρο, σε άλση και σε δάση. Κάποιος γερμανικός μύθος μιλάει για ένα δέντρο του κόσμου που ονομάζεται Ιγκντρασίλ, όπου συγκεντρώνονταν καθημερινά οι θεοί και δίκαζαν. Η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) το περιγράφει αυτό: «[Έφτανε] στον ουρανό και τα κλαδιά του απλώνονταν σ’ ολόκληρο τον κόσμο. . . . Ο συμβολισμός αυτού του δέντρου . . . αντανακλάται και σ’ άλλες παραδόσεις. Για παράδειγμα, στην αρχαία Βαβυλωνία, ένα δέντρο του κόσμου, το Κισκανού, μεγάλωνε σε κάποιον άγιο τόπο. . . . Στην αρχαία Ινδία, το σύμπαν συμβολίζεται από ένα αναποδογυρισμένο δέντρο. . . . [Αλλά] δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι η αντίληψη για το Ιγκντρασίλ έχει οποιοδήποτε Ιουδαιοχριστιανικό στοιχείο».

Έχοντας υπόψη αυτό το ιστορικό, δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι σε χώρες που έχουν επηρεαστεί έντονα από τη γερμανική θρησκεία, οι άνθρωποι είναι συχνά μοιρολάτρες, δεν είναι και τόσο θρησκευόμενοι, και τείνουν να λένε: ‘Η φύση είναι ο θεός μου!’ Είναι επίσης δικαιολογημένο ότι πολλά από τα ειδωλολατρικά έθιμα της γερμανικής θρησκείας που παρείσφρυσαν στο Χριστιανικό κόσμο έχουν να κάνουν με τη φύση. Χριστουγεννιάτικα έθιμα, όπως το να χρησιμοποιούν φώτα και γκι, το να καίνε το κούτσουρο Γιουλ ή το να στολίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο, δεν είναι παρά μερικά μόνο παραδείγματα.

Στο Μεταξύ, στην Ανατολή . . .

Ενώ η Ανατολική εκκλησία βρισκόταν πάντα σε διαμάχη με τη Δυτική εκκλησία, δεν είχε ειρήνη ούτε στους κόλπους της, πράγμα που φαίνεται από την εικονομαχία. Οι εικόνες—που διαφέρουν από τις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, λόγου χάρη από τα αγάλματα της Δυτικής εκκλησίας—είναι θρησκευτικές αναπαραστάσεις ή απεικονίσεις σε επίπεδη επιφάνεια, περιλαμβανομένων και των αναγλύφων. Γενικά, αυτές απεικονίζουν τον Χριστό, τη Μαρία ή κάποιον «άγιο». Στην Ανατολή έγιναν τόσο δημοφιλείς, ώστε, σύμφωνα με τον Τζον Σ. Στρονγκ του Πανεπιστημίου του Μπέιτς, έφτασαν στο σημείο «να θεωρούνται ως άμεσες απεικονίσεις ή ομοιώματα των προσώπων που αντιπροσώπευαν, [κι] . . . έτσι επικρατούσε η άποψη ότι ήταν γεμάτες ιερή και πιθανόν θαυματουργική δύναμη». Ωστόσο, στις αρχές του όγδοου αιώνα, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων Γ΄ απαγόρευσε τη χρήση τους. Η διένεξη δεν τακτοποιήθηκε παρά μόνο το 843 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), και από τότε η χρήση εικόνων έχει καθιερωθεί στην Ανατολική εκκλησία.

Ένα άλλο παράδειγμα διχόνοιας στην Ανατολή, έχει να κάνει με την Αίγυπτο. Ενώ μερικοί Αιγύπτιοι Καθολικοί μιλούσαν την κοπτική γλώσσα, άλλοι μιλούσαν την ελληνική, και οι δυο αυτές γλωσσικές ομάδες διαφωνούσαν σχετικά με τη φύση του Χριστού. Μολονότι οι βυζαντινές αρχές αρνούνταν να το παραδεχτούν, αυτό οδήγησε στην εκ των πραγμάτων ύπαρξη δύο ξεχωριστών εκκλησιών. Όλον αυτόν τον καιρό, η κάθε φατρία προσπαθούσε να προωθήσει κάποιον από τους επισκόπους της στη θέση του πατριάρχη της Αλεξάνδρειας.

Σήμερα, η Ανατολική εκκλησία εξακολουθεί να είναι διαιρεμένη. Για παράδειγμα, μερικές εκκλησίες Ανατολικού τύπου, των οποίων τα μέλη είναι γνωστά ως Ουνίτες, αποδέχονται τη δικαιοδοσία του πάπα της Ρώμης. Από την άλλη μεριά, οι Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και οι λεγόμενες κατώτερες Ανατολικές εκκλησίες δεν την αποδέχονται.

Σαν Φλόγες Φωτιάς

Πολύ καιρό προτού έρθει το τέλος της ‘μη άγιας, ελάχιστα Ρωμαϊκής και καθόλου Αυτοκρατορίας’, «είχε εμφυτευτεί βαθιά στις καρδιές της Χριστιανικής Ανατολής μια κληρονομιά μίσους από μέρους Χριστιανών για άλλους Χριστιανούς», λέει ο Αγγλικανός κληρικός Γουάνταμς. Σίγουρα, η αμαρτία τού να μισούν οι «Χριστιανοί» τους «Χριστιανούς», ακόμη κι αν γινόταν στο σκοτάδι, δεν περνούσε απαρατήρητη στον ουρανό, αλλά ήταν τόσο εμφανής όσο και οι φλόγες της φωτιάς.

Επιπρόσθετα, η αμαρτία του Χριστιανικού κόσμου, δηλαδή το ότι αυτός αποτελεί ένα διαιρεμένο σπίτι, δεν πέρασε απαρατήρητη και στη γη. Για παράδειγμα, ένας εξέχων Άραβας του έβδομου αιώνα της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), που «ήξερε πολλά πράγματα για τη Χριστιανοσύνη, από τα ταξίδια του και από τους ανθρώπους που ήταν κοντά του», λέει ο κληρικός Γουάνταμς, δεν εντυπωσιάστηκε και πολύ από «τις προστριβές που παρατηρούσε ανάμεσα στους Χριστιανούς». Αυτός ο άντρας επιζήτησε ένα δρόμο καλύτερο από εκείνον που πρόσφερε ο διαιρεμένος Χριστιανικός κόσμος. Τον βρήκε; Σήμερα, το 1989, το 17 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού υπερασπίζονται τα ιδεώδη του. Το ποιος ήταν αυτός ο άντρας και το πώς αισθανόταν σχετικά με την «Υποταγή στο Θέλημα του Θεού» θα μας το πει το επόμενο τεύχος μας.

[Χάρτης στη σελίδα 24]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (το 476 Κ.Χ.), ο Χριστιανικός κόσμος διαιρέθηκε και περιήλθε κάτω από έξι ανταγωνιστές επισκόπους—της Ρώμης, της Κωνσταντινούπολης, της Αντιόχειας, της Αλεξάνδρειας, της Ιερουσαλήμ και της Σαλαμίνας (στην Κύπρο)

Ρώμη

Κωνσταντινούπολη

Αντιόχεια

Σαλαμίνα

Ιερουσαλήμ

Αλεξάνδρεια

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Εικόνα (θρησκευτική αναπαράσταση) του Ιησού και της Μαρίας

[Ευχαριστίες]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 14ο: 622 Κ.Χ. κι Έπειτα—Υποταγή στο Θέλημα του Θεού

«Απ’ αυτούς τους απεσταλμένους, μερικούς τους έχουμε εξυψώσει πάνω από τους άλλους».—Αλ-Μπακαράχ (σούρα 2), εδάφιο 253, από το Κοράνιο

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ που πιστεύουν σ’ έναν παντοδύναμο, στοργικό Θεό αναγνωρίζουν ότι είναι σοφό να υποτάσσονται στο θέλημά του. Εκτιμούν την καθοδήγηση που τους έχει παράσχει μέσω απεσταλμένων, οι οποίοι έχουν λάβει τη θεϊκή γνώση. Μερικούς απ’ αυτούς τους απεσταλμένους τους αναγνωρίζουν περισσότερες από μια από τις μεγάλες παγκόσμιες θρησκείες. Για παράδειγμα, περισσότεροι από 800 εκατομμύρια οπαδοί του Ισλαμισμού πιστεύουν ότι ο Αδάμ, ο Νώε, ο Αβραάμ, ο Μωυσής, ο Δαβίδ και ο Ιησούς—που αποτελούν Ιουδαιοχριστιανικές προσωπικότητες—είναι μεγάλοι προφήτες του Θεού. Αλλά πιστεύουν ότι ένας έβδομος—ο προφήτης Μωάμεθ—έχει εξυψωθεί πιο πάνω απ’ όλους τους άλλους απεσταλμένους.

Η λέξη Ισλάμ, απ’ όπου προέρχεται το όνομα Ισλαμισμός, έχει σημασία, αφού υποδηλώνει υποταγή ή παράδοση—σ’ αυτή την περίπτωση, στο νόμο και στο θέλημα του Αλλάχ. Το άτομο που ακολουθεί αυτόν το δρόμο της υποταγής ή της παράδοσης ονομάζεται «Μουσουλμάνος», από τη λέξη «μουσλίμ» που είναι η ενεργητική μετοχή της λέξης ισλάμ. Εκείνος στον οποίο πρέπει να υποτάσσονται οι Μουσουλμάνοι είναι ο Αλλάχ. Το όνομα Αλλάχ, που θεωρείται προσωπικό όνομα, αποτελεί συνηρημένη μορφή των αραβικών λέξεων Αλ-Ιλάχ που σημαίνουν «Ο Θεός». Αυτό το όνομα εμφανίζεται στο Κοράνιο περίπου 2.700 φορές.

Ο Πρώτιστος Προφήτης του Ισλαμισμού

Ο Μωάμεθ μπιν Αμπντουλάχ (ο γιος του Αμπντουλάχ), ο ιδρυτής του Ισλαμισμού, γεννήθηκε στη Μέκκα της Σαουδικής Αραβίας, γύρω στο έτος 570 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.). Δεν ήταν ικανοποιημένος από τις τοπικές πολυθεϊστικές δοξασίες και τελετουργίες. Είναι προφανές ότι δεν ένιωθε συμπάθεια ούτε για τον Ιουδαϊσμό ούτε για τη Χριστιανοσύνη. Ο Χ. Μ. Μπααγκίλ, Μουσουλμάνος συγγραφέας, λέει σχετικά μ’ αυτό: «Επειδή η Χριστιανοσύνη είχε παρεκκλίνει πολύ από τις αρχικές διδασκαλίες του Ιησού, ο Αλλάχ, ως μέρος του αρχικού Του σχεδίου, έστειλε τότε τον τελευταίο Του Προφήτη, τον Μωάμεθ, ως έναν αφυπνιστή που θα αποκαθιστούσε όλες αυτές τις αλλαγές».

Ο Μωάμεθ προσέδωσε αραβική χροιά στις τελετουργίες και στις ιεροτελεστίες. Η Ιερουσαλήμ και ο ναός της αντικαταστάθηκαν από τη Μέκκα και το ιερό της οικοδόμημα, την Κάαβα. Το Σάββατο των Εβραίων και η Κυριακή των Χριστιανών αντικαταστάθηκαν από την Παρασκευή, ως μέρα συλλογικής προσευχής. Κι αντί για τον Μωυσή ή τον Ιησού, ο Μωάμεθ έφτασε τώρα στο σημείο να θεωρείται από τους Μουσουλμάνους ο πρώτιστος προφήτης του Θεού.

Όταν ήταν γύρω στα 40, ο Μωάμεθ διακήρυξε ότι είχε κληθεί για να είναι απεσταλμένος του Θεού. Αρχικά, μίλησε για τις δοξασίες του σε συγγενείς και σε φίλους, φτιάχνοντας βαθμιαία μια ομάδα ακολούθων. Η ουσιαστική αρχή της Ισλαμικής εποχής έγινε το 622 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), όταν αυτός μετανάστευσε από τη Μέκκα στη Μεδίνα, γεγονός που ονομάστηκε εγίρα, από την αραβική λέξη χίτζραχ που σημαίνει «μετανάστευση». Έτσι, οι Μουσουλμανικές ημερομηνίες ορίζονται ως Α.Η. (Anno Hegirae, έτος της φυγής).

Ο Μωάμεθ προσπάθησε να κάνει τους Εβραίους της Μεδίνας να δεχτούν τη νέα του θρησκεία και το ρόλο του ως προφήτη. Αλλά απέτυχε να τους πείσει. Αυτοί του εναντιώθηκαν και συνωμότησαν με τους εχθρούς του, και στη Μέκκα και στη Μεδίνα. Με το πέρασμα όμως του χρόνου, τις κύριες ομάδες Εβραίων τις εκδίωξε, και μια ομάδα, την Κουραϊζάχ, την εξολόθρευσε θανατώνοντας τους άντρες της και υποδουλώνοντας τις γυναίκες και τα παιδιά.

Τελικά, η Μέκκα πάρθηκε ειρηνικά το 8 Α.Η. (630 Κ.Χ.), όπως συνέβη και με το μεγαλύτερο μέρος της Αραβικής Χερσονήσου. Μερικές δεκαετίες μετά το θάνατο του Μωάμεθ, μια διένεξη σχετικά με τη διαδοχή οδήγησε σε τέτοια πολιτική διαμάχη ώστε, για αντίδραση, η κοινότητα υιοθέτησε μια θέση σχεδόν συμβιβαστική απέναντι στις μη Ισλαμικές ομάδες και ιδέες.

Κάτι Παραπάνω Από Θρησκεία

Ο Ισλαμισμός αποτελεί ολόκληρο τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει το Κράτος, τους νόμους του, τους κοινωνικούς του θεσμούς και τον πολιτισμό του· άρα λοιπόν δεν είναι απλώς θρησκεία. Αυτό εξηγεί το γιατί το βιβλίο Early Islam (Αρχικός Ισλαμισμός) λέει ότι επί 600 και πλέον χρόνια, «ο Ισλαμισμός αποτελούσε την απαιτητικότερη θρησκεία, την ισχυρότερη πολιτική δύναμη και τον ζωτικότερο πολιτισμό του κόσμου».

Πράγματι, μέσα σ’ έναν αιώνα από το θάνατο του Μωάμεθ, εξαπλώθηκε από την Ινδία ως τη Βόρεια Αφρική και την Ισπανία μια αραβική αυτοκρατορία, μεγαλύτερη από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην ακμή της, πράγμα που βοήθησε στη μεταφορά ανακαλύψεων που εμπλούτισαν το δυτικό πολιτισμό. Αυτή η αυτοκρατορία συνέβαλε αξιοσημείωτα στον τομέα της νομικής, των μαθηματικών, της αστρονομίας, της ιστορίας, της φιλολογίας, της γεωγραφίας, της φιλοσοφίας, της αρχιτεκτονικής, της ιατρικής, της μουσικής και των κοινωνικών επιστημών.

Σαν Μετεωρίτης που Χάθηκε Γρήγορα

«Οι αραβικές κατακτήσεις αποτελούσαν το άμεσο προϊόν του κηρύγματος του Μωάμεθ», λέει το σύγγραμμα The Collins Atlas of World History (Ο Άτλας Κόλινς της Παγκόσμιας Ιστορίας). Φυσικά, υπήρξαν κι άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν στην Ισλαμική επέκταση. Για παράδειγμα, και οι Χριστιανοί του Βυζαντίου και οι Ζωροάστρες της Περσίας είχαν τυφλωθεί από τις μεταξύ τους θρησκευτικές διαμάχες και δεν διέκριναν την αραβική επέλαση.

Ο αγώνας για τη διατήρηση της ενότητας μιας εκτεταμένης αυτοκρατορίας μέσω της θρησκείας δεν ήταν κάτι καινούριο. Αλλά «οι Μουσουλμάνοι ήταν πεπεισμένοι ότι με το Κοράνι κατείχαν την τελική και αδιαφιλονίκητη έκφραση της αλήθειας», εξηγεί ο συγγραφέας Ντέζμοντ Στιούαρτ. Επαναπαύτηκαν, «πιστεύοντας ότι είχαν ήδη μάθει όλα όσα άξιζε να μάθουν και ότι οι ιδέες των μη Μουσουλμάνων δεν είχαν αξία». «Πρόβαλλαν πείσμονα αντίδραση» στις αλλαγές.

Κατά συνέπεια, τον 11ο αιώνα, η αυτοκρατορία είχε ήδη αρχίσει να παρακμάζει. Ο Στιούαρτ την παρομοιάζει μ’ «ένα μετεωρίτη που πέφτει με ορμή μέσα στο νυχτερινό ουρανό, [του οποίου] . . . η δύναμη χάνεται σύντομα». Έτσι, αυτή η θρησκεία—που δημιούργησε ένα είδος αδελφότητας και πρόσφερε ένα σχετικά εύκολο τρόπο για να προσεγγίσει κανείς προσωπικά τον Θεό—στην πραγματικότητα συντέλεσε στην καταστροφή της ίδιας εκείνης αυτοκρατορίας, στης οποίας τη δημιουργία είχε παλιότερα συμβάλει. Όσο γρήγορη ήταν η άνοδός της το ίδιο ξαφνική ήταν και η πτώση της. Η αυτοκρατορία πέθανε, αλλά η θρησκεία της εξακολούθησε να ζει.a

Η αληθινή υποταγή περιλαμβάνει υπακοή στον Θεό, στους νόμους του και στους εκπροσώπους του. Ο Μωάμεθ πέτυχε να ενώσει τις αραβικές φυλές της Αραβίας, ιδρύοντας μια Ισλαμική κοινότητα (Ουμά), που είχε για κέντρο της τον ίδιο και το Κοράνιο. Επρόκειτο για ένα θρησκευτικό κράτος, όπου η υποταγή βοηθούσε να γίνουν τα μέλη του αδέλφια υπό έναν ηγέτη. Ο Ισλαμισμός επέτρεπε στα μέλη του να χρησιμοποιούν το σπαθί για να πολεμούν ενάντια στους εχθρούς των αραβικών φυλών. Αυτό το σπαθί συνέβαλε στην εξάπλωση της αυτοκρατορίας τους και της θρησκείας τους. Όταν πέθανε ο Μωάμεθ, ξέσπασαν βίαιες διαφορές. Αρχικά, αυτές ήταν πολιτικές, και ξέσπασαν εξαιτίας της προσπάθειας να εκλεγεί ένας χαλίφης, δηλαδή ηγέτης. Αυτό έκανε πολλούς να σύρουν το σπαθί τους και να πολεμήσουν κατά των αδελφών τους. Η ανάμειξη της θρησκείας με την κυβέρνηση συντέλεσε στη διαίρεση της κοινότητας. Η «υποταγή» δεν μπορούσε να ενώσει τους ανθρώπους υπό έναν ηγέτη.

Η παράδοση λέει ότι ο ίδιος ο Μωάμεθ προείδε την ανάπτυξη 72 διαφορετικών αιρέσεων του Ισλαμισμού. Αλλά σήμερα, μερικές αυθεντίες λένε ότι υπάρχουν αρκετές εκατοντάδες.

Οι δυο κύριες διαιρέσεις είναι ο Σιισμός και ο Σουνισμός. Ωστόσο, καθεμιά απ’ αυτές έχει πολυάριθμες υποδιαιρέσεις. Σε κάθε 100 Μουσουλμάνους, οι 83 περίπου είναι Σουνίτες και οι 15 περίπου είναι Σιίτες. Οι υπόλοιποι ανήκουν σε ποικίλες διαφορετικές αιρετικές ομάδες, όπως οι Δρούζοι, οι Μαύροι Μουσουλμάνοι και οι Αμπανγκάν της Ινδονησίας, οι οποίοι αναμειγνύουν τον Ισλαμισμό με το Βουδισμό, τον Ινδουισμό και με τοπικές θρησκείες.

Ένα χαρακτηριστικό της Σιιτικής μειονότητας είναι η δοξασία της ότι η θρησκεία και το Κοράνιο έχουν εσωτερικά, δηλαδή απόκρυφα, νοήματα. Αλλά το Σιιτικό σχίσμα προέκυψε στην πραγματικότητα εξαιτίας του ζητήματος της διαδοχής. Οι Σιίτες (λέξη που σημαίνει «οπαδοί» και αναφέρεται στους «οπαδούς του Αλί») προσκολλούνται σ’ ένα δόγμα που ονομάζεται νομιμότητα, ισχυριζόμενοι ότι το δικαίωμα διακυβέρνησης περιορίζεται στον Αλί, εξάδελφο και γαμπρό του Μωάμεθ, και στους απογόνους του Αλί.

Ο Αλί και οι απόγονοί του ήταν ιμάμηδες, ηγέτες με απόλυτη πνευματική εξουσία. Επικρατεί διαφωνία σχετικά με το πόσοι ιμάμηδες έχουν υπάρξει, αλλά η μεγαλύτερη Σιιτική ομάδα, που ονομάζεται Δωδεκαπλός Σιισμός, πιστεύει ότι έχουν υπάρξει 12. Το 878 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), ο 12ος ιμάμης «αποκρύφθηκε», δηλαδή εξαφανίστηκε, αφού πρώτα υποσχέθηκε ότι θα επέστρεφε στο τέλος του κόσμου για να εγκαθιδρύσει μια δίκαιη Ισλαμική κυβέρνηση.

Οι Σιίτες Μουσουλμάνοι γιορτάζουν κάθε χρόνο το μαρτύριο του Χουσεΐν, εγγονού του Μωάμεθ. Ο συγγραφέας Ραχμάν σχολιάζει: «Διαποτισμένος καθώς είναι από την παιδική του ηλικία με τέτοιες ζωηρές αναπαραστάσεις αυτού του γεγονότος, ο Σιίτης Μουσουλμάνος είναι πιθανό να αναπτύξει βαθιά αίσθηση της τραγωδίας και της αδικίας, με αποτέλεσμα να έχει για ιδανικό του το μαρτύριο».

Αποδείξεις Διχόνοιας;

«Η εισαγωγή της ελληνικής φιλοσοφίας και λογικής, κατά τον ένατο αιώνα», σχολιάζει το σύγγραμμα The Columbia History of the World (Η Παγκόσμια Ιστορία, της Κολούμπια), «προκάλεσε την άνοδο μιας ξεχωριστής Ισλαμικής φιλοσοφίας (φαλσαφά), που άσκησε τεράστια επίδραση στην ορθολογιστική και θεολογική αντίληψη του Ισλαμισμού. . . . Με το πέρασμα του χρόνου, ο ίδιος ο Ισλαμισμός, ως θρησκεία και ως τρόπος ζωής, υπέστη βαθιές αλλαγές που επηρέασαν την ενότητά του».

Για παράδειγμα, ο Σουφισμός, που είναι ο δυτικός όρος για τον Ισλαμικό μυστικισμό, ήρθε στην επιφάνεια τον όγδοο και ένατο αιώνα και αναπτύχθηκε ταχύτατα σε μαζικό θρησκευτικό κίνημα. Τον 12ο αιώνα, τα Σουφιστικά τάγματα, ή αλλιώς οι αδελφότητες, είχαν γίνει πλατιά διαδεδομένα. Το μοναστήρι των Σουφιστών άρχισε σχεδόν να υπερτερεί του τζαμιού σε σπουδαιότητα. Οι συνήθειες του Σουφισμού περιλαμβάνουν τον αυτοϋπνωτισμό που επιτυγχάνεται με τεχνικές αυτοσυγκέντρωσης ή με έξαλλο χορό, την ψαλμωδία στερεότυπων εκφράσεων, την πίστη σε θαύματα και τη λατρεία αγίων.

Οι Σουφιστές συμβιβάστηκαν με τα τοπικά έθιμα και τις τοπικές δοξασίες. Οι Τούρκοι διατήρησαν τις σαμανιστικές τους συνήθειες, οι Αφρικανοί τους μάγους-γιατρούς τους, οι Ινδοί τους Ινδουιστικούς και προϊνδουιστικούς αγίους και θεούς τους και οι Ινδονήσιοι—όπως το θέτει η The New Encyclopædia Britannica—«την προϊσλαμική τους άποψη για τον κόσμο, καλυμμένη με ένα επίχρισμα Ισλαμικών συνηθειών».

Μια γνωστή αίρεση που εμφανίστηκε πιο πρόσφατα είναι η θρησκεία του Μπαχά, που αναπτύχθηκε από το Σιιτικό Ισλαμισμό, στο Ιράν στα μέσα του 19ου αιώνα. Μια άλλη είναι η Σουνιτική αίρεση που ονομάζεται Αχμαντίγια, και η οποία αναπτύχθηκε στην Ινδία στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Μιρζά Γκουλάμ Άχμαντ, ένας αυτοαποκαλούμενος προφήτης, ισχυρίστηκε ότι αυτός ήταν η φανέρωση του Μωάμεθ, ο επανελθών Ιησούς και η ενσάρκωση του Κρίσνα των Ινδουιστών. Αυτός δίδαξε ότι ο Ιησούς, αφού γλίτωσε το θάνατο στο Γολγοθά, κατέφυγε στην Ινδία, όπου παρέμεινε δραστήριος μέχρι το θάνατό του, σε ηλικία 120 ετών.

Στα σχολιολόγιά του σχετικά με το Κοράνιο, ο Μουσουλμάνος συγγραφέας Σ. Αμπούλ Αλά Μαουντουντί λέει: «Τον καιρό της αποκάλυψης του Αλ-Μπακαράχ [του σούρα από το οποίο παραθέσαμε στην αρχή αυτού του άρθρου], είχαν αρχίσει να εμφανίζονται κάθε είδους υποκριτές». Σ’ αυτούς περιλαμβάνονταν «‘Μουσουλμάνοι’, μουναφικίν (υποκριτές) . . . που ήταν διανοητικά πεπεισμένοι για την αλήθεια του Ισλαμισμού, αλλά δεν είχαν αρκετό ηθικό σθένος για να εγκαταλείψουν τις προηγούμενες παραδόσεις τους».

Έτσι, ευθύς εξαρχής, είναι φανερό ότι πολλοί οπαδοί δεν υποτάχθηκαν στον Αλλάχ, με τον τρόπο που είχε ορίσει ο Μωάμεθ. Αλλά άλλοι υποτάχθηκαν. Για να αντιμετωπίσει την πρόκληση την οποία αποτελούσαν αυτοί, ο Χριστιανικός κόσμος δεν δίστασε να ‘Καταφύγει στο Σπαθί’, πράγμα που θα αναλύσουμε στο τεύχος μας 8 Αυγούστου.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Για να Βοηθηθείτε να Κατανοήσετε Καλύτερα τον Ισλαμισμό

Οι Πέντε Στύλοι του Ισλαμισμού απαιτούν από τους Μουσουλμάνους, τουλάχιστο μια φορά, να κάνουν δημόσια την ομολογία της πίστης, που είναι γνωστή ως Σαχάνταχ—«Δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός από τον Θεό· ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του Θεού»· να κάνουν προσευχή πέντε φορές την ημέρα· να πληρώνουν το ζάκατ, έναν υποχρεωτικό φόρο που τώρα συλλέγεται συνήθως εθελοντικά· να νηστεύουν από την αυγή μέχρι τη δύση, στη διάρκεια του ένατου μήνα, του μήνα του Ραμαζανιού· και, αν έχουν την οικονομική δυνατότητα, να κάνουν τουλάχιστο μια φορά το χρόνο το χατζ (προσκύνημα) στη Μέκκα.

Το «τζιχάντ» (τον «άγιο πόλεμο» ή την «άγια διαμάχη»), η αίρεση των Χαριζιτών το θεωρεί ως τον έκτο στύλο, αλλά σ’ αυτό δεν συμφωνούν οι Μουσουλμάνοι γενικά. Σκοπός του, λέει η εγκυκλοπαίδεια The New Encyclopædia Britannica, «δεν είναι η μεταστροφή ατόμων στον Ισλαμισμό, αλλά μάλλον η απόκτηση πολιτικού ελέγχου πάνω στις συλλογικές υποθέσεις κοινωνιών, προκειμένου να λειτουργούν αυτές σε αρμονία με τις αρχές του Ισλαμισμού». Το Κοράνιο επιτρέπει έναν τέτοιο «άγιο πόλεμο», λέγοντας: «Δεν θα σκοτώνετε κανέναν άνθρωπο που ο Αλλάχ σας έχει απαγορεύσει να σκοτώσετε, παρά μόνο για δίκαιη αιτία».—Σούρα 17:33.

Οι κύριες πηγές του Ισλαμικού δόγματος και νόμου είναι το Κοράνιο, που έχει γραφτεί σε περίοδο ενός τετάρτου περίπου του αιώνα, η σούνα (παραδόσεις), η ιτζμά (συναίνεση της κοινότητας) και η κιγιάς (ατομική σκέψη). Ο Ισλαμικός νομικός κώδικας, το Σαρία, που ασχολείται με ολόκληρη τη θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική, οικογενειακή και προσωπική ζωή των Μουσουλμάνων, συστηματοποιήθηκε στη διάρκεια του όγδοου και ένατου αιώνα της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.).

Η Μέκκα, η Μεδίνα και η Ιερουσαλήμ—μ’ αυτή τη σειρά—αποτελούν τα τρία πιο ιερά μέρη του Ισλαμισμού: η Μέκκα λόγω του ιερού Κάαβα, το οποίο, απ’ ό,τι λέει η παράδοση, χτίστηκε από τον Αβραάμ· η Μεδίνα, όπου βρίσκεται το τζαμί του Μωάμεθ· και η Ιερουσαλήμ επειδή, απ’ ό,τι λέει η παράδοση, από εκεί αναλήφθηκε στον ουρανό ο Μωάμεθ.

[Χάρτης/Εικόνες στη σελίδα 23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Η εικόνα που παρουσίαζε η Ισλαμική Αυτοκρατορία στην περίοδο της ακμής της

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 15ο: 1095-1453 Κ.Χ.—Κατέφυγαν στο Σπαθί

«Οι άνθρωποι φιλονικούν για τη θρησκεία, γράφουν γι’ αυτήν, πολεμούν γι’ αυτήν, πεθαίνουν γι’ αυτήν· κάνουν οτιδήποτε εκτός από το να ζουν γι’ αυτήν».—Τσαρλς Κέιλεμπ Κόλτον, Άγγλος κληρικός του 19ου αιώνα

ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ της χρόνια, η Χριστιανοσύνη ευλογήθηκε, αποκτώντας πιστούς που ζούσαν τη θρησκεία τους. Για να υπερασπίσουν την πίστη τους, αυτοί χρησιμοποιούσαν με ζήλο ‘το σπαθί του πνεύματος, που είναι ο λόγος του Θεού’. (Εφεσίους 6:17) Αλλά αργότερα, όπως έδειξαν τα γεγονότα που συνέβησαν μεταξύ των ετών 1095 και 1453, οι κατ’ όνομα Χριστιανοί, που δεν ζούσαν την αληθινή Χριστιανοσύνη, κατέφυγαν στη χρήση διαφορετικών σπαθιών.

Τον έκτο αιώνα, η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε ήδη πεθάνει. Είχε αντικατασταθεί από το Ανατολικό αντίστοιχό της, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία που είχε πρωτεύουσά της την Κωνσταντινούπολη. Αλλά οι αντίστοιχες εκκλησίες τους, μεταξύ των οποίων υπήρχε η πιο ετοιμόρροπη σχέση, διαπίστωσαν σύντομα ότι απειλούνταν από έναν κοινό εχθρό, από τη γοργά εξαπλούμενη Ισλαμική κυριαρχία.

Η Ανατολική εκκλησία το συνειδητοποίησε τελικά αυτό, όταν, τον έβδομο αιώνα, οι Μουσουλμάνοι κατέλαβαν την Αίγυπτο και άλλα μέρη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που βρίσκονταν στη Βόρεια Αφρική.

Προτού περάσει ένας αιώνας από τότε, η Δυτική εκκλησία συγκλονίστηκε όταν είδε τον Ισλαμισμό να εισχωρεί διαμέσου της Ισπανίας στη Γαλλία και να φτάνει σε απόσταση περίπου 160 χιλιομέτρων από το Παρίσι. Πολλοί Ισπανοί Καθολικοί προσηλυτίστηκαν στον Ισλαμισμό, ενώ άλλοι υιοθέτησαν τους Μουσουλμανικούς τρόπους και ασπάστηκαν το Μουσουλμανικό πολιτισμό. «Πικραμένη από τις απώλειές της», λέει το βιβλίο Early Islam (Αρχικός Ισλαμισμός), «η Εκκλησία κατέβαλε ακατάπαυστες προσπάθειες, προκειμένου να φουντώσει τις φλόγες της εκδίκησης ανάμεσα στους Ισπανούς γιους της».

Μετά από αρκετούς αιώνες, αφού οι Ισπανοί Καθολικοί ανέκτησαν την περισσότερη από τη γη τους, «στράφηκαν στους Μουσουλμάνους υπηκόους τους και τους δίωξαν ανελέητα. Τους ανάγκασαν να αρνηθούν την πίστη τους, τους έδιωξαν από τη χώρα και πήραν δραστικά μέτρα για να ξεριζώσουν κάθε ίχνος του ισπανομουσουλμανικού πολιτισμού».

Τα Σπαθιά Ξεγυμνώνονται

Το 1095, ο Πάπας Ουρβανός Β΄ κάλεσε τους Ευρωπαίους Καθολικούς να τραβήξουν το κατά γράμμα σπαθί. Ο Ισλαμισμός έπρεπε να εκδιωχτεί από τους άγιους τόπους της Μέσης Ανατολής, στους οποίους ο Χριστιανικός κόσμος αξιούσε ότι είχε αποκλειστικά δικαιώματα.

Η ιδέα του «δίκαιου» πολέμου δεν ήταν καινούρια. Για παράδειγμα, αυτή η ιδέα χρησιμοποιήθηκε όταν έγινε ο πόλεμος κατά των Μουσουλμάνων στην Ισπανία και στη Σικελία. Και τουλάχιστο μια δεκαετία πριν από την έκκληση του Ουρβανού, λέει ο Κάρλφριντ Φρόλιχ της Θεολογικής Σχολής του Πρίνσετον, ο Πάπας Γρηγόριος Ζ΄ «οραματίστηκε μια militia Christi [Χριστιανική εκστρατεία] ενάντια σ’ όλους τους εχθρούς του Θεού και σκέφτηκε ήδη να στείλει ένα στρατό στην Ανατολή».

Η ενέργεια του Ουρβανού αποτελούσε εν μέρει απάντηση στο αίτημα για βοήθεια που είχε κάνει ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος. Αλλά από τη στιγμή που φαινόταν ότι οι σχέσεις του Ανατολικού και του Δυτικού μέρους του Χριστιανικού κόσμου καλυτέρευαν, ο πάπας μπορεί να υποκινήθηκε και από την πιθανότητα που πρόσφερε αυτό να ξαναενωθούν οι αντιμαχόμενες αδελφές εκκλησίες. Εν πάση περιπτώσει, αυτός συγκάλεσε τη Σύνοδο του Κλερμόν, η οποία διακήρυξε ότι σ’ εκείνους που ήταν πρόθυμοι να συμμετάσχουν σ’ αυτό το «άγιο» εγχείρημα θα δινόταν πλήρης άφεση αμαρτιών. Η ανταπόκριση ήταν απρόσμενα θετική. Το «Deus volt» (Είναι θέλημα Θεού) έγινε η κραυγή που συγκέντρωνε ανθρώπους σε Ανατολή και Δύση.

Άρχισε μια σειρά από εκστρατείες που κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος δυο αιώνων. (Βλέπε το πλαίσιο στη σελίδα 24.) Αρχικά, οι Μουσουλμάνοι νόμισαν ότι οι εισβολείς ήταν Βυζαντινοί. Αλλά αφού κατάλαβαν την πραγματική τους προέλευση, τους ονόμασαν Φράγκους—το όνομα του γερμανικού λαού από το οποίο πήρε αργότερα το όνομά της η Γαλλία (France). Για να αντιμετωπιστεί η πρόκληση αυτών των Ευρωπαίων «βαρβάρων», αναπτύχθηκε στους Μουσουλμάνους ένα αίσθημα που ευνοούσε το τζιχάντ, τον άγιο πόλεμο ή την άγια διαμάχη.

Ο Βρετανός καθηγητής Ντέσμοντ Στιούαρτ τονίζει: «Σε κάθε λόγιο ή έμπορο που φύτευε τους σπόρους του Ισλαμικού πολιτισμού με τη διδασκαλία και με το παράδειγμά του, αντιστοιχούσε κι ένας στρατιώτης για τον οποίον το Ισλάμ αποτελούσε πρόσκληση για μάχη». Στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα, ο Μουσουλμάνος ηγέτης Νουρεντίν είχε ήδη δημιουργήσει μια ικανή στρατιωτική δύναμη, ενώνοντας τους Μουσουλμάνους της βόρειας Συρίας και της άνω Μεσοποταμίας. Έτσι, «ακριβώς όπως οι Χριστιανοί του Μεσαίωνα πήραν τα όπλα για να προωθήσουν τη θρησκεία του Χριστού», συνεχίζει ο Στιούαρτ, «έτσι και οι Μουσουλμάνοι πήραν τα όπλα για να προωθήσουν τη θρησκεία του Προφήτη».

Φυσικά η προώθηση των ιδανικών της θρησκείας δεν αποτελούσε πάντοτε την υποκινούσα δύναμη. Το βιβλίο The Birth of Europe (Η Γέννηση της Ευρώπης) σημειώνει ότι για τους περισσότερους Ευρωπαίους, οι Σταυροφορίες «πρόσφεραν μια δελεαστικότατη ευκαιρία να αποκτήσουν φήμη ή να πάρουν λάφυρα ή να αποκτήσουν νέα εδάφη ή να κυβερνήσουν ολόκληρες χώρες—ή να ξεφύγουν απλώς από την ανία, μέσω μιας ένδοξης περιπέτειας». Οι Ιταλοί έμποροι επίσης διέκριναν μια ευκαιρία να ιδρύσουν εμπορικούς σταθμούς στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Αλλά άσχετα με το κίνητρο, φαινομενικά ήταν όλοι πρόθυμοι να πεθάνουν για τη θρησκεία τους—σ’ ένα «δίκαιο» πόλεμο του Χριστιανικού κόσμου ή σ’ ένα Μουσουλμανικό τζιχάντ.

Το Σπαθί Φέρνει Απροσδόκητα Αποτελέσματα

«Μολονότι οι Σταυροφορίες είχαν για κύριο στόχο τους τούς Μουσουλμάνους της Ανατολής», λέει η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), «ο ζήλος των Σταυροφόρων στράφηκε στους Εβραίους που ζούσαν στις χώρες από τις οποίες στρατολογήθηκαν οι Σταυροφόροι, δηλαδή στην Ευρώπη. Μια κύρια ιδέα των Σταυροφόρων ήταν η εκδίκηση για το θάνατο του Ιησού, και οι Εβραίοι έγιναν τα πρώτα θύματα. Το διωγμό των Εβραίων που έλαβε χώρα στη Ρουέν το 1096 τον ακολούθησαν σύντομα σφαγές στο Βορμς, στο Μάιντς και στην Κολωνία». Αυτό δεν ήταν παρά προοίμιο του αντισημιτικού πνεύματος που επικράτησε στις μέρες του Ολοκαυτώματος, στη Ναζιστική Γερμανία.

Οι Σταυροφορίες αύξησαν επίσης την ένταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η οποία αναπτυσσόταν από το 1054, όταν ο Πατριάρχης της Ανατολής, Μιχαήλ Κηρουλάριος, και ο Καρδινάλιος της Δύσης, Ουμβέρτος, αφόρισαν ο ένας τον άλλον. Όταν οι Σταυροφόροι αντικατέστησαν τους Έλληνες κληρικούς με Λατίνους επισκόπους στις πόλεις που κατέλαβαν, το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης έφτασε στο σημείο να αγγίξει και τον κοινό λαό.

Ο διχασμός των δυο εκκλησιών έγινε πλήρης στη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, όταν—σύμφωνα με τον πρώην Αγγλικανό Εφημέριο του Καντέρμπουρι, Χέρμπερτ Γουάνταμς—ο Πάπας Ινοκέντιος Γ΄ έπαιξε «διπλό παιχνίδι». Αφενός, ο πάπας αγανάκτησε για τη λαφυραγώγηση της Κωνσταντινούπολης. (Βλέπε το πλαίσιο στη σελίδα 24.) Ο ίδιος έγραψε: «Πώς μπορούμε να αναμένουμε από την Εκκλησία των Ελλήνων να δείξει και πάλι αφοσίωση στην Αγία Έδρα, τη στιγμή που έχει δει τους Λατίνους να δίνουν το παράδειγμα στο κακό και στην εκτέλεση του έργου του διαβόλου, έτσι ώστε ήδη, και για εύλογες αιτίες, οι Έλληνες τους μισούν ήδη χειρότερα κι από τα σκυλιά». Αφετέρου, αυτός επωφελήθηκε πρόθυμα από την κατάσταση, εγκαθιδρύοντας εκεί ένα Λατινικό βασίλειο, υπό την ηγεσία κάποιου δυτικού πατριάρχη.

Αφού πέρασαν δυο αιώνες σχεδόν ακατάπαυστου πολέμου, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε εξασθενήσει τόσο πολύ, ώστε δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις ορμητικές επιθέσεις των Οθωμανών Τούρκων, οι οποίοι κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη στις 29 Μαΐου 1453. Η αυτοκρατορία είχε κατακερματιστεί όχι απλώς από το Ισλαμικό σπαθί, αλλά κι από το σπαθί που χρησιμοποίησε η αδελφή εκκλησία της αυτοκρατορίας, που βρισκόταν στη Ρώμη. Ο διαιρεμένος Χριστιανικός κόσμος είχε παράσχει στον Ισλαμισμό μια εξυπηρετική βάση για να εισχωρήσει στην Ευρώπη.

Το Σπαθί της Πολιτικής και το Σπαθί του Διωγμού

Οι Σταυροφορίες ενίσχυσαν τη θέση της θρησκευτικής και πολιτικής ηγεσίας που κατείχαν οι πάπες. «Έδωσαν στους πάπες τη δυνατότητα να ελέγχουν την ευρωπαϊκή διπλωματία», γράφει ο ιστορικός Τζον Χ. Μάντι. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και «η εκκλησία είχε γίνει η μεγαλύτερη κυβέρνηση της Ευρώπης . . . [ικανή] να ασκεί περισσότερη πολιτική εξουσία από κάθε άλλη δυτική κυβέρνηση».

Αυτή η αναρρίχηση στην εξουσία έγινε δυνατή όταν κατέρρευσε η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η εκκλησία έμεινε η μοναδική ενοποιητική δύναμη στη Δύση κι έτσι άρχισε να παίζει πιο ενεργό πολιτικό ρόλο στην κοινωνία απ’ ό,τι η Ανατολική εκκλησία, η οποία εξακολουθούσε τότε να βρίσκεται υπό την εξουσία ενός ισχυρού κοσμικού κυβερνήτη, του Βυζαντινού αυτοκράτορα. Αυτή η πολιτική υπεροχή που κατείχε η Δυτική εκκλησία προσέδωσε κύρος στον ισχυρισμό της περί του πρωτείου του πάπα, μια ιδέα που απέρριπτε η Ανατολική εκκλησία. Μολονότι αναγνώριζε ότι ο πάπας ήταν άξιος τιμής, η Ανατολική εκκλησία διαφωνούσε σχετικά με το ότι αυτός είχε την ύστατη εξουσία σ’ ό,τι αφορά το δόγμα ή τη δικαιοδοσία.

Υποκινούμενη από την πολιτική ισχύ και την παροδηγημένη θρησκευτική πεποίθηση, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία κατέφυγε στο σπαθί, προκειμένου να καταπνίξει την εναντίωση. Η καταδίωξη των αιρετικών έγινε η κύρια ασχολία της. Οι καθηγητές της ιστορίας, Μιροσλάβ Ροχ και Άννα Σκίμποβα του Πανεπιστημίου Καρλς, στην Πράγα της Τσεχοσλοβακίας, περιγράφουν το πώς λειτουργούσε η Ιερά Εξέταση, το ειδικό δικαστήριο που ασχολούνταν με τις αιρέσεις: «Σε αντίθεση με τη γενική τακτική, τα ονόματα των πληροφοριοδοτών . . . δεν ήταν υποχρεωτικό να αποκαλύπτονται». Ο Πάπας Ινοκέντιος Δ΄ εξέδωσε το 1252 το διάταγμα «Ad extirpanda», που επέτρεπε τα βασανιστήρια. «Το κάψιμο στην πυρά, η συνηθισμένη μέθοδος που χρησιμοποιούνταν για τη θανάτωση αιρετικών τον 13ο αιώνα, . . . είχε το συμβολισμό της· υπονοούσε ότι, επιβάλλοντας αυτή την τιμωρία, η εκκλησία δεν ήταν ένοχη για έκχυση αίματος».

Οι ιεροεξεταστές τιμώρησαν δεκάδες χιλιάδες άτομα. Χιλιάδες άλλα άτομα κάηκαν στην πυρά, πράγμα που έκανε τον ιστορικό Γουίλ Ντουράν να σχολιάσει: «Με την απαιτουμένην δια τον ιστορικόν και επιτρεπομένην δια τον χριστιανόν ευρύτητα πνεύματος, οφείλομεν να κατατάξωμεν την Ιεράν Εξέτασιν, . . . μεταξύ των μελανωτέρων σελίδων που ρυπαίνουν την ανθρωπίνην ιστορίαν και αποκαλύπτουν αγριότητα άγνωστον εις τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου».

Τα γεγονότα για τα οποία ήταν υπεύθυνη η Ιερά Εξέταση θυμίζουν τα λόγια του Μπλεζ Πασκάλ, Γάλλου φιλόσοφου και επιστήμονα του 17ου αιώνα, που έγραψε: «Οι άνθρωποι ποτέ δεν πράττουν το κακό τόσο τέλεια και χαρωπά, όσο όταν το πράττουν λόγω κάποιας θρησκευτικής πεποίθησης». Είναι αλήθεια ότι η χρήση του σπαθιού του διωγμού κατά των ατόμων που έχουν διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις έχει αποτελέσει χαρακτηριστικό της ψεύτικης θρησκείας από τότε που ο Κάιν σκότωσε τον Άβελ.—Γένεσις 4:8.

Διάσπαση Εξαιτίας του Σπαθιού της Διχόνοιας

Οι εθνικιστικές έριδες και οι πολιτικοί ελιγμοί είχαν σαν αποτέλεσμα να μεταφερθεί η παπική κατοικία, το 1309, από τη Ρώμη στην Αβινιόν. Μολονότι επανήλθε στη Ρώμη το 1377, προκλήθηκαν περαιτέρω διενέξεις λίγο μετά την εκλογή νέου πάπα, του Ουρβανού ΣΤ΄. Αλλά η ίδια ομάδα καρδιναλίων που εξέλεξε αυτόν τον πάπα εξέλεξε κι έναν ανταγωνιστή του, τον Κλήμεντα Ζ΄, που εγκαταστάθηκε στην Αβινιόν. Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο συγκεχυμένα στις αρχές του 15ου αιώνα, όταν, για μικρή χρονική περίοδο, κυβερνούσαν ταυτόχρονα τρεις πάπες!

Η κατάσταση αυτή, που είναι γνωστή ως Δυτικό, ή Μεγάλο, Σχίσμα, τερματίστηκε με τη Σύνοδο της Κωνσταντίας. Αυτή η σύνοδος επικαλέστηκε τη θεωρία σύμφωνα με την οποία η ύστατη εκκλησιαστική εξουσία ανήκει στις γενικές συνόδους κι όχι στους πάπες. Έτσι το 1417, αυτή η σύνοδος μπόρεσε να εκλέξει νέο πάπα τον Μαρτίνο Ε΄. Μολονότι η εκκλησία ενώθηκε και πάλι, είχε εξασθενήσει σοβαρά. Εντούτοις, παρά τα τραύματα αυτά, οι πάπες αρνούνταν να αναγνωρίσουν ότι υπήρχε οποιαδήποτε ανάγκη για μεταρρύθμιση. Σύμφωνα με τον Τζον Λ. Μπουτζάμρα, της Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής του Αγίου Βλαδίμηρου, αυτή η αποτυχία «έθεσε τα θεμέλια για τη Μεταρρύθμιση του δέκατου έκτου αιώνα».

Τη Ζούσαν τη Θρησκεία τους;

Ο Ιδρυτής της Χριστιανοσύνης δίδαξε τους ακολούθους του να κάνουν μαθητές, αλλά δεν τους είπε να χρησιμοποιούν σωματική βία για να το κάνουν αυτό. Μάλιστα έδωσε την ειδική προειδοποίηση ότι ‘όλοι όσοι πιάσουν σπαθί, με σπαθί θα απολεσθούν’. Παρόμοια, δεν δίδαξε τους ακολούθους του να κακομεταχειρίζονται οποιονδήποτε που ανήκε στους αντιφρονούντες. Η Χριστιανική αρχή που έπρεπε να τηρείται ήταν: «Ο δε δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να μάχηται, αλλά να ήναι πράος προς πάντας, διδακτικός, ανεξίκακος, διδάσκων μετά πραότητος τους αντιφρονούντας».—Ματθαίος 26:52· 2 Τιμόθεον 2:24, 25.

Καταφεύγοντας στο κατά γράμμα σπαθί του πολέμου, καθώς και στο συμβολικό σπαθί της πολιτικής και στο σπαθί του διωγμού, ήταν ολοφάνερο ότι ο Χριστιανικός κόσμος δεν ακολουθούσε την ηγεσία Εκείνου, τον οποίον ομολογούσε πως είχε Ιδρυτή. Ενώ ήταν ήδη τσακισμένος από τη διχόνοια, απειλούνταν με ολοκληρωτική κατάρρευση. Ο Ρωμαιοκαθολικισμός ήταν «Μια Θρησκεία που Χρειαζόταν Απεγνωσμένα τη Μεταρρύθμιση». Αλλά θα ερχόταν η μεταρρύθμιση; Αν ναι, πότε; Από ποιον; Το τεύχος 22 Αυγούστου θα μας πει περισσότερα.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 24]

Καλός Χριστιανικός Πόλεμος;

Αποτελούσαν οι Σταυροφορίες τον καλό πόλεμο, τον οποίο διδάχτηκαν να διεξάγουν οι Χριστιανοί;—2 Κορινθίους 10:3, 4· 1 Τιμόθεον 1:18, ΜΝΚ.

Η Πρώτη Σταυροφορία (1096-1099) είχε σαν αποτέλεσμα να ανακαταληφθεί η Ιερουσαλήμ και να εγκαθιδρυθούν τέσσερα Λατινικά κράτη στην Ανατολή: το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ, η Ηγεμονία της Έδεσσας, το Πριγκιπάτο της Αντιόχειας και η Ηγεμονία της Τρίπολης. Μια αυθεντία, τα λόγια της οποίας παραθέτει ο ιστορικός Χ. Τζ. Γουέλς, λέει σχετικά με την κατάληψη της Ιερουσαλήμ: «Η ανθρωποσφαγή ήταν τρομακτική· το αίμα των κατακτημένων κυλούσε στους δρόμους, μέχρι του σημείου που οι άντρες πιτσιλίζονταν με αίμα καθώς έτρεχαν πάνω στα άλογά τους. Το σούρουπο, ‘κλαίγοντας από τη μεγάλη τους χαρά’, οι Σταυροφόροι γύρισαν από το πατητήρι του αίματος, και πήγαν στον Άγιο Τάφο όπου σταύρωσαν τα αιματοβαμμένα χέρια τους για να προσευχηθούν».

Η Δεύτερη Σταυροφορία (1147-1149) ξεκίνησε λόγω της απώλειας της Ηγεμονίας της Έδεσσας, η οποία έπεσε στα χέρια των Σύρων Μουσουλμάνων το 1144· τέλειωσε όταν οι Μουσουλμάνοι απέκρουσαν με επιτυχία τους «άπιστους» του Χριστιανικού κόσμου.

Στην Τρίτη Σταυροφορία (1189-1192), που έγινε αφού πρώτα ξαναπήραν την Ιερουσαλήμ οι Μουσουλμάνοι, ένας από τους ηγέτες ήταν ο Ριχάρδος Α΄, «ο Λεοντόκαρδος», της Αγγλίας. Αυτή η σταυροφορία «κατέρρευσε» σύντομα, λέει η The Encyclopedia of Religion, «λόγω της φθοράς που επέφεραν οι εχθροί, των διενέξεων και της έλλειψης συνεργασίας».

Η Τέταρτη Σταυροφορία (1202-1204) κατευθύνθηκε στην Κωνσταντινούπολη αντί για την Αίγυπτο, λόγω έλλειψης κεφαλαίων· δόθηκε στους σταυροφόρους η υπόσχεση ότι θα λάβαιναν υλική βοήθεια σε αντάλλαγμα για το ότι θα συνέβαλλαν στην ενθρόνιση του Αλέξιου, ενός εξόριστου Βυζαντινού μνηστήρα του στέμματος. «Η [προκληθείσα] λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους είναι κάτι που η Ορθόδοξη Ανατολή ποτέ δεν ξέχασε ούτε συγχώρεσε», λέει η The Encyclopedia of Religion, και προσθέτει: «Αν μπορεί να δοθεί μια συγκεκριμένη χρονολογία για την πλήρη οριστικοποίηση του σχίσματος, η καταλληλότερη—όπως κι αν το δούμε το ζήτημα από ψυχολογική άποψη—είναι το έτος 1204».

Η Σταυροφορία των Παιδιών (1212) προκάλεσε το θάνατο χιλιάδων παιδιών από τη Γερμανία και τη Γαλλία, προτού προλάβουν καν να φτάσουν στον προορισμό τους.

Η Πέμπτη Σταυροφορία (1217-1221), η τελευταία που έγινε υπό την κατεύθυνση του πάπα, απέτυχε εξαιτίας της μειονεκτούσας ηγεσίας και της παρέμβασης του κλήρου.

Στην Έκτη Σταυροφορία (1228-1229) ηγέτης ήταν ο Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ του Χόχενσταουφεν, που είχε προηγουμένως αφοριστεί από τον Πάπα Γρηγόριο Θ΄.

Η Έβδομη και η Όγδοη Σταυροφορία (1248-1254 και 1270-1272), στις οποίες ηγέτης ήταν ο Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας, κατέρρευσαν μετά το θάνατό του στη Βόρεια Αφρική.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Το Εβραϊκό κοιμητήριο στο Βορμς της Γερμανίας—ενθύμιο της Πρώτης Σταυροφορίας

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 16ο: 9ος-16ος αιώνας Κ.Χ.—Μια Θρησκεία που Χρειαζόταν Απεγνωσμένα τη Μεταρρύθμιση

«Κάθε κατάχρηση έπρεπε να μεταρρυθμιστεί».—Βολτέρος, Γάλλος δοκιμιογράφος και ιστορικός του 18ου αιώνα

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ Χριστιανοί δεν δίδασκαν τίποτα για καθαρτήριο, δεν λάτρευαν εικόνες, δεν τιμούσαν «αγίους» και δεν απέδιδαν λατρευτικό σεβασμό σε άγια λείψανα. Δεν μπλέκονταν στην πολιτική και δεν κατέφευγαν στο σαρκικό πόλεμο. Αλλά ήδη το 15ο αιώνα, τίποτα απ’ αυτά δεν αλήθευε πια για πολλούς από εκείνους που ομολογούσαν ότι μιμούνταν τους πρώτους Χριστιανούς.

Οι «Αιρετικοί» Ζητούν Μεταρρύθμιση

«Τα πρώτα φυτώρια αίρεσης [κατά του Ρωμαιοκαθολικισμού] εμφανίστηκαν στη Γαλλία και στη βόρεια Ιταλία, γύρω στο έτος 1000», λέει το σύγγραμμα The Collins Atlas of World History (Ο Άτλας Κόλινς της Παγκόσμιας Ιστορίας). Μερικοί από τους πρώτους που ονομάστηκαν αιρετικοί ήταν αιρετικοί μονάχα στα μάτια της εκκλησίας. Σήμερα, είναι δύσκολο να κρίνουμε με ακρίβεια το βαθμό της προσκόλλησης των διαφόρων αιρετικών ατομικά στην πρώτη Χριστιανοσύνη. Ωστόσο, είναι ολοφάνερο ότι τουλάχιστο μερικοί αιρετικοί προσπαθούσαν να το κάνουν αυτό.

Στις αρχές του ένατου αιώνα, ο Αρχιεπίσκοπος Αγοβάρδος της Λιόν καταδίκασε την εικονολατρία και την επίκληση «αγίων».a Ένας αρχιδιάκονος του 11ου αιώνα, ο Βερεγγάριος της Τουρ, αφορίστηκε επειδή αμφισβήτησε τη μετουσίωση, δηλαδή τον ισχυρισμό ότι το ψωμί και το κρασί που χρησιμοποιούνται στη Θεία Ευχαριστία των Καθολικών μετατρέπονται σε πραγματικό σώμα και αίμα του Χριστού.b Ύστερα από έναν αιώνα, ο Πέτρος ντε Μπριί και ο Ερρίκος της Λοζάνης απέρριψαν το νηπιοβαπτισμό και τη λατρεία του σταυρού.c Εξαιτίας αυτού, ο Ερρίκος έχασε την ελευθερία του και ο Πέτρος τη ζωή του.

«Στα μέσα του δωδέκατου αιώνα, οι πόλεις της Δυτικής Ευρώπης έβριθαν από αιρετικές ομάδες», αναφέρει ο ιστορικός Γουίλ Ντουράν. Η πιο σημαντική απ’ αυτές τις ομάδες ήταν οι Βαλδένσιοι. Αυτοί άκμασαν στα τέλη του 12ου αιώνα, υπό τον Γάλλο έμπορο Πιερ Βαλντέ (Πέτρο Βάλδο). Μεταξύ άλλων, διαφωνούσαν με την εκκλησία αναφορικά με τη λατρεία της Μαρίας, την εξομολόγηση στους ιερείς, τις Λειτουργίες για τους νεκρούς, τα παπικά συγχωροχάρτια, την αγαμία των ιερέων και τη χρήση σαρκικών όπλων.d Αυτό το κίνημα εξαπλώθηκε ταχύτατα σ’ ολόκληρη τη Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία, καθώς και στη Φλάνδρα, στη Γερμανία, στην Αυστρία και στη Βοημία (Τσεχοσλοβακία).

Στο μεταξύ, στην Αγγλία, ο λόγιος Τζον Ουίκλιφ από την Οξφόρδη, που έγινε αργότερα γνωστός ως «ο πρωτοπόρος της αγγλικής Μεταρρύθμισης», καταδίκαζε την ‘ιεραρχία [του 14ου αιώνα] που άρπαζε την εξουσία’. Μεταφράζοντας ολόκληρη την Αγία Γραφή στην αγγλική, αυτός και οι σύντροφοί του την έκαναν για πρώτη φορά προσιτή σ’ όλους τους κοινούς πολίτες. Οι ακόλουθοι του Ουίκλιφ ονομάστηκαν Λολάρδοι. Οι Λολάρδοι κήρυτταν δημόσια, μοιράζοντας φυλλάδια και μέρη της Αγίας Γραφής. Αυτού του είδους την «αιρετική» συμπεριφορά δεν την είδε με καλό μάτι η εκκλησία.

Οι ιδέες του Ουίκλιφ εξαπλώθηκαν στο εξωτερικό. Στη Βοημία, αυτές οι ιδέες έλκυσαν την προσοχή του Γιαν Χους (Ιωάννη Χους), πρύτανη του Πανεπιστημίου της Πράγας. Ο Χους αμφισβήτησε τη νομιμότητα της παποσύνης και αρνήθηκε το γεγονός ότι η εκκλησία είναι θεμελιωμένη στον Πέτρο.e Μετά από μια διένεξη σχετικά με την πώληση των συγχωροχαρτιών, ο Χους δικάστηκε ως αιρετικός και κάηκε στην πυρά το 1415. Σύμφωνα με την Καθολική διδασκαλία, τα συγχωροχάρτια είναι μια προμήθεια με την οποία η τιμωρία για τις αμαρτίες μπορεί να αποσυρθεί μερικώς ή πλήρως—έτσι μειώνεται ή εξαλείφεται η χρονική περίοδος κατά την οποία το άτομο υφίσταται προσωρινή τιμωρία και εξαγνισμό στο καθαρτήριο, προτού μπει στον παράδεισο.

Τα αιτήματα για μεταρρύθμιση συνεχίστηκαν. Ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, Ιταλός Δομινικανός κήρυκας του 15ου αιώνα, σχολίασε με λύπη: ‘Οι πάπες και οι ιεράρχες μιλάνε κατά της υπερηφάνειας και της φιλοδοξίας, ενώ είναι κυριολεκτικά βουτηγμένοι σ’ αυτά. Κηρύττουν την αγνότητα, ενώ έχουν ερωμένες. Σκέφτονται μονάχα τον κόσμο και τα κοσμικά πράγματα· δεν νοιάζονται καθόλου για τις ψυχές’. Αυτό το πρόβλημα το αναγνώριζαν ακόμη και Καθολικοί καρδινάλιοι. Το 1538, σ’ ένα υπόμνημα προς τον Πάπα Παύλο Γ΄, αυτοί έφεραν στην προσοχή του τις ενοριακές, οικονομικές, δικαστικές και ηθικές καταχρήσεις. Αλλά οι πάπες δεν έκαναν αυτές τις εμφανώς αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, κι αυτό προκάλεσε την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Στους πρώτους ηγέτες της περιλαμβάνονταν ο Μαρτίνος Λούθηρος, ο Χούλντραϊχ Ζβίγγλιος και ο Ιωάννης Καλβίνος.

Ο Λούθηρος και ‘το Μπίνγκο του 16ου Αιώνα’

Στις 31 Οκτωβρίου 1517, ο Λούθηρος αναστάτωσε κυριολεκτικά το θρησκευτικό κόσμο, όταν επιτέθηκε στην πώληση συγχωροχαρτιών κολλώντας στην πόρτα της εκκλησίας της Βιτεμβέργης έναν κατάλογο με 95 θέσεις διαμαρτυρίας.

Η πώληση συγχωροχαρτιών είχε τις ρίζες της στις Σταυροφορίες, τότε που χορηγούνταν άφεση στους πιστούς οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους σ’ έναν «άγιο» πόλεμο. Αργότερα, χορηγούνταν και σε ανθρώπους που προσέφεραν οικονομική υποστήριξη στην εκκλησία. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και τα συγχωροχάρτια έγιναν μια βολική μέθοδος συλλογής χρημάτων για την κατασκευή εκκλησιών, μοναστηριών ή νοσοκομείων. «Η κατασκευή των μεγαλοπρεπέστερων μνημείων του Μεσαίωνα χρηματοδοτήθηκε μ’ αυτόν τον τρόπο», λέει ο καθηγητής της θρησκευτικής ιστορίας Ρόναλντ Μπέιντον, και ονομάζει τα συγχωροχάρτια «το μπίνγκο του δέκατου έκτου αιώνα».

Ο Λούθηρος ρωτούσε, μ’ εκείνη τη δηκτική γλώσσα για την οποία απέκτησε φήμη: «Αν ο πάπας έχει πράγματι τη δύναμη να απελευθερώνει οποιονδήποτε από το καθαρτήριο [με βάση τα συγχωροχάρτια], γιατί δεν καταργεί το καθαρτήριο, στο όνομα της αγάπης, βγάζοντάς τους όλους από εκεί;» Όταν του ζητήθηκε να συνεισφέρει χρήματα για κάποιο οικοδομικό έργο στη Ρώμη, ο Λούθηρος απάντησε ότι ο πάπας «θα έκανε καλύτερα αν πουλούσε το ναό του Αγίου Πέτρου κι έδινε τα χρήματα στους φτωχούς, τους οποίους γδέρνουν εκείνοι που τριγυρνάνε και πουλάνε συγχωροχάρτια».

Ο Λούθηρος επιτέθηκε επίσης κατά του Καθολικού αντισημιτισμού, συμβουλεύοντας: «Σε σχέση με τους Εβραίους, θα έπρεπε να εφαρμόζουμε, όχι το νόμο του πάπα, αλλά το νόμο του Χριστού για την αγάπη». Και σχετικά με τη λατρεία των αγίων λειψάνων, έλεγε περιπαικτικά: «Κάποιος ισχυρίζεται ότι έχει ένα πούπουλο από το φτερό του αγγέλου Γαβριήλ, και ο Επίσκοπος του Μάιντς έχει μια φλόγα από την καιόμενη βάτο του Μωυσή. Και πώς συμβαίνει να έχουν θαφτεί στη Γερμανία δεκαοχτώ απόστολοι, τη στιγμή που ο Χριστός είχε μονάχα δώδεκα;»

Η εκκλησία αντέδρασε στις επιθέσεις του Λούθηρου, αφορίζοντάς τον. Ο Κάρολος Ε΄, Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υποκύπτοντας στην πίεση του πάπα, έθεσε τον Λούθηρο υπό απαγόρευση. Αυτό προκάλεσε τέτοια διένεξη, που το 1530 χρειάστηκε να συγκληθεί η Δίαιτα του Άουγκσμπουργκ για να συζητήσει το ζήτημα. Οι προσπάθειες για να υπάρξει συμβιβασμός απέτυχαν, κι έτσι εκδόθηκε μια βασική δήλωση του Λουθηρανικού δογματικού πιστεύω. Αυτή η δήλωση, που ονομάστηκε Ομολογία του Άουγκσμπουργκ, ισοδυναμούσε με αναγγελία γέννησης της πρώτης εκκλησίας του Προτεσταντισμού.f

Ο Ζβίγγλιος και ο Λούθηρος Διαφωνούν

Ο Ζβίγγλιος τόνιζε ότι η Αγία Γραφή είναι η ανώτατη και μοναδική αυθεντία για την εκκλησία. Μολονότι ενθαρρύνθηκε από το παράδειγμα του Λούθηρου, δεν δέχτηκε το όνομα Λουθηρανός, λέγοντας ότι είχε μάθει τη διδασκαλία του Χριστού από το Λόγο του Θεού και όχι από τον Λούθηρο. Στην πραγματικότητα, διαφωνούσε με τον Λούθηρο σχετικά με ορισμένα στοιχεία του Δείπνου του Κυρίου, καθώς και με το ποια είναι η κατάλληλη σχέση του Χριστιανού με τις πολιτικές εξουσίες.

Οι δυο μεταρρυθμιστές συναντήθηκαν μονάχα μια φορά, το 1529—πράγμα που το βιβλίο The Reformation Crisis (Η Κρίση της Μεταρρύθμισης) αποκαλεί «κάτι σαν θρησκευτική συνάντηση κορυφής». Αυτό το βιβλίο λέει: «Οι δυο άντρες δεν αποχώρησαν σαν φίλοι, αλλά . . . ένα ανακοινωθέν που εκδόθηκε στο τέλος της συνάντησης, υπογραμμένο από όλους τους συμμετέχοντες, απέκρυψε επιδέξια την έκταση του χάσματος».

Ο Ζβίγγλιος αντιμετώπιζε προβλήματα και με τους δικούς του ακολούθους. Το 1525, ένας όμιλος αποσχίστηκε, επειδή διαφωνούσε μαζί του σχετικά με το αν θα πρέπει να ασκεί το Κράτος εξουσία στην Εκκλησία, πράγμα που αυτός επικροτούσε ενώ εκείνοι αρνούνταν. Αυτοί, που ονομάζονταν Αναβαπτιστές, θεωρούσαν το νηπιοβαπτισμό άχρηστη τυπικότητα, κι έλεγαν ότι το βάφτισμα ήταν μόνο για ενήλικους πιστούς. Εναντιώνονταν επίσης στη χρήση σαρκικών όπλων, ακόμη και στους λεγόμενους δίκαιους πολέμους. Χιλιάδες Αναβαπτιστές θανατώθηκαν για τα πιστεύω τους.

Ο Ρόλος του Καλβίνου στη Μεταρρύθμιση

Πολλοί λόγιοι θεωρούν τον Καλβίνο ως τον μεγαλύτερο από τους μεταρρυθμιστές. Αυτός επέμενε να επιστρέψει η εκκλησία στις πρώτες αρχές της Χριστιανοσύνης. Ωστόσο, μια από τις κύριες διδασκαλίες του, ο προορισμός, μοιάζει με τις διδασκαλίες της αρχαίας Ελλάδας, όπου οι Στωικοί έλεγαν ότι ο Δίας καθορίζει τα πάντα και ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποδέχονται το αναπόφευκτο. Αυτό το δόγμα είναι ξεκάθαρα μη Χριστιανικό.

Στις μέρες του Καλβίνου, οι Γάλλοι Προτεστάντες έγιναν γνωστοί ως Ουγενότοι και διώχτηκαν σκληρά. Στη Γαλλία, ξεκινώντας από τις 24 Αυγούστου 1572 με τη Σφαγή της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου, οι Καθολικές δυνάμεις σκότωσαν χιλιάδες Ουγενότους, πρώτα στο Παρίσι κι έπειτα σ’ ολόκληρη τη χώρα. Αλλά και οι Ουγενότοι πήραν το σπαθί, και έφεραν την ευθύνη για το θάνατο πολλών, στη διάρκεια των αιματηρών θρησκευτικών πολέμων που έγιναν στα τέλη του 16ου αιώνα. Προτίμησαν έτσι να αγνοήσουν την οδηγία που είχε δώσει ο Ιησούς: «Ν’ αγαπάτε τους εχθρούς σας και να προσεύχεστε για όσους σας καταδιώκουν».—Ματθαίος 5:44, ΝΔΜ.

Ο Καλβίνος είχε δώσει το παράδειγμα, χρησιμοποιώντας για την προώθηση των θρησκευτικών του πεποιθήσεων μεθόδους, τις οποίες ο εκλιπών Προτεστάντης κληρικός Χάρι Έμερσον Φόσντικ περιέγραψε ως αδίστακτες και συγκλονιστικές. Με βάση τον εκκλησιαστικό νόμο που θέσπισε ο Καλβίνος στη Γενεύη, εκτελέστηκαν 58 άτομα και εξορίστηκαν άλλα 76, μέσα σε τέσσερα χρόνια· μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, υπολογίζεται ότι κάηκαν στην πυρά 150 άτομα. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Μιχαήλ Σερβέτος, ένας Ισπανός γιατρός και θεολόγος, που απέρριψε το δόγμα της Τριάδας, κι έτσι κατέληξε να θεωρείται «αιρετικός» από τους πάντες. Οι Καθολικές αρχές έκαψαν ένα ομοίωμά του· οι Προτεστάντες προχώρησαν πολύ περισσότερο, καίγοντας τον ίδιο στην πυρά.

Τελικά, «Μια Τρομακτική Πραγματικότητα»

Μερικοί επίδοξοι μεταρρυθμιστές, ενώ σε γενικές αρχές συμφωνούσαν με τον Λούθηρο, δεν προχώρησαν σε περαιτέρω ενέργειες. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Ολλανδός λόγιος Ντεζιντέριους Έρασμος. Αυτός ήταν ο πρώτος που εξέδωσε την «Καινή Διαθήκη» στην πρωτότυπη ελληνική, το 1516. «Ήταν μεταρρυθμιστής», λέει το έντυπο Edinburgh Review, «μέχρις ότου η Μεταρρύθμιση έγινε μια τρομακτική πραγματικότητα».

Ωστόσο, άλλοι προχώρησαν στο δρόμο που χάραξε η Μεταρρύθμιση, και ο Λουθηρανισμός εξαπλώθηκε ταχύτατα στη Γερμανία και στη Σκανδιναβία. Το 1534, η Αγγλία αποσκίρτησε από την παπική εξουσία. Η Σκωτία ακολούθησε κι αυτή σύντομα, υπό τον Μεταρρυθμιστή ηγέτη Τζον Νοξ. Στη Γαλλία και στην Πολωνία, ο Προτεσταντισμός αναγνωρίστηκε νομικά πριν από το τέλος του 16ου αιώνα.

Ναι, όπως το εξέφρασε τόσο σωστά ο Βολτέρος, «Κάθε κατάχρηση έπρεπε να μεταρρυθμιστεί». Αλλά ο Βολτέρος πρόσθεσε και τα εξής λόγια, που δίνουν διαφορετική χροιά στην προηγούμενη δήλωση: «Εκτός αν η μεταρρύθμιση είναι πιο επικίνδυνη από αυτή καθαυτή την κατάχρηση». Για να κατανοήσετε καλύτερα πόσο αληθινά είναι αυτά τα λόγια, μην παραλείψετε να διαβάσετε το άρθρο «Προτεσταντισμός—Πραγματική Μεταρρύθμιση;» που θα εμφανιστεί στο επόμενο τεύχος μας.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Μαρτίνος Λούθηρος: Γεννήθηκε στη Γερμανία το 1483, χειροτονήθηκε ιερέας σε ηλικία 23 ετών, σπούδασε θεολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιτεμβέργης, έγινε καθηγητής της Αγίας Γραφής στη Βιτεμβέργη το 1512 και πέθανε σε ηλικία 62 ετών

Χούλντραϊχ Ζβίγγλιος: Γεννήθηκε στην Ελβετία περίπου δυο μήνες μετά τον Λούθηρο, χειροτονήθηκε ιερέας το 1506 και πέθανε στη μάχη σε ηλικία 47 ετών ως Προτεστάντης στρατιωτικός ιερέας

[Ευχαριστίες]

Kunstmuseum, Winterthur

Ιωάννης Καλβίνος: Γεννήθηκε 25 χρόνια μετά τον Λούθηρο και τον Ζβίγγλιο, μετακόμισε από τη Γαλλία στην Ελβετία όταν ήταν νεαρός, ίδρυσε στη Γενεύη κάτι που στην ουσία ήταν εκκλησία-κράτος και πέθανε σε ηλικία 54 ετών

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 17ο: 1530 κι Έπειτα—Προτεσταντισμός—Μεταρρύθμιση;

«Η καινοτομία δεν είναι μεταρρύθμιση».—Έντμουντ Μπερκ, μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου τον 18ο αιώνα

ΟΙ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ιστορικοί πιστεύουν ότι η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση αποκατέστησε τη γνήσια Χριστιανοσύνη. Από την άλλη μεριά, οι Καθολικοί λόγιοι λένε ότι αυτή η μεταρρύθμιση οδήγησε σε θεολογικά λάθη. Αλλά τι αποκαλύπτει η εκ των υστέρων εξέταση της θρησκευτικής ιστορίας; Ήταν η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση πραγματική μεταρρύθμιση ή μήπως ήταν απλώς μια καινοτομία, που αντικατέστησε έναν ελαττωματικό τύπο λατρείας με κάποιον άλλο;

Δίνεται Ειδική Θέση στο Λόγο του Θεού

Οι Προτεστάντες μεταρρυθμιστές τόνιζαν τη σπουδαιότητα των Γραφών. Απέρριπταν τις παραδόσεις, μολονότι ο Μάρτιν Μάρτι, κύριος εκδότης του περιοδικού The Christian Century (Ο Χριστιανικός Αιώνας), λέει ότι στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, «ολοένα και περισσότεροι Προτεστάντες ήταν πρόθυμοι να διακρίνουν κάποια σχέση ανάμεσα στην Αγία Γραφή και στην παράδοση». Εντούτοις, αυτό δεν αλήθευε σχετικά με τους «προγόνους τους στην πίστη». Για εκείνους, «η Αγία Γραφή κατείχε ειδική θέση, και η παράδοση ή η παπική εξουσία δεν μπορούσαν ποτέ να συγκριθούν μαζί της».

Αυτή η στάση επιτάχυνε το ενδιαφέρον για τη μετάφραση, τη διανομή και τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Κατά τα μέσα του 15ου αιώνα—μισό και πλέον αιώνα προτού ξεκινήσει η Μεταρρύθμιση—ο Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ, που ήταν Γερμανός όπως κι ο Λούθηρος, προμήθευσε στον επερχόμενο Προτεσταντισμό ένα χρήσιμο εργαλείο. Αφού είχε επινοήσει μια τυπογραφική μέθοδο με κινητά στοιχεία, ο Γκούτενμπεργκ παρήγαγε την πρώτη τυπωμένη Αγία Γραφή. Ο Λούθηρος διέκρινε ότι αυτή η εφεύρεση παρείχε μεγάλες δυνατότητες, και αποκάλεσε την τυπογραφία «το τελευταίο και καλύτερο έργο που έκανε ο Θεός για να διαδώσει την αληθινή θρησκεία σ’ ολόκληρο τον κόσμο».

Περισσότεροι άνθρωποι μπορούσαν τώρα να έχουν τη δική τους Αγία Γραφή, μια εξέλιξη που η Καθολική Εκκλησία δεν επιδοκίμασε. Το 1559, ο Πάπας Παύλος Δ΄ εξέδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο δεν μπορούσε να τυπωθεί καμιά Αγία Γραφή στην καθομιλουμένη χωρίς την έγκριση της εκκλησίας, κι αυτή την έγκριση η εκκλησία αρνιόταν να τη χορηγήσει. Μάλιστα, το 1564, ο Πάπας Πίος Δ΄ δήλωσε: «Η πείρα έχει δείξει ότι αν επιτραπεί χωρίς περιορισμούς η ανάγνωση της Αγίας Γραφής στην κοινή γλώσσα, . . . θα προκύψει περισσότερη βλάβη παρά ωφέλεια».

Η Μεταρρύθμιση παρήγαγε ένα νέο είδος «Χριστιανοσύνης». Αντικατέστησε την εξουσία των παπών με την ατομική ελεύθερη εκλογή. Τη θέση της Καθολικής Λειτουργίας την πήρε η αντίστοιχη Προτεσταντική, και τη θέση των επιβλητικών Καθολικών καθεδρικών ναών την πήραν οι Προτεσταντικές εκκλησίες που συνήθως δεν ήταν τόσο εξεζητημένες.

Απροσδόκητα Οφέλη

Η ιστορία μάς διδάσκει ότι κινήματα, που είναι αρχικά θρησκευτικής φύσης, αποκτούν συχνά κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Αυτό αποδείχτηκε αληθινό αναφορικά με την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Ο Γιούτζιν Φ. Ράις ο Νεότερος, καθηγητής της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, εξηγεί σχετικά: «Το Μεσαίωνα, η δυτική εκκλησία ήταν μια ευρωπαϊκή εταιρία. Κατά το πρώτο μισό του δέκατου έκτου αιώνα διασπάστηκε σε πάρα πολλές τοπικές περιφερειακές εκκλησίες . . . [στις οποίες] ασκούσαν κυρίαρχη εξουσία πολιτικοί κυβερνήτες». Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα «την κορύφωση της μακράς μεσαιωνικής διαμάχης μεταξύ της πολιτικής εξουσίας και της εξουσίας του κλήρου. . . . Η ζυγαριά της ισχύος, ενώ ευνοούσε μέχρι τώρα την εκκλησία και τους ιερείς, έγειρε αποφασιστικά και τελειωτικά προς τη μεριά του κράτους και των λαϊκών».

Για τα άτομα, αυτό σήμαινε μεγαλύτερη ελευθερία, και θρησκευτική και πολιτική. Σε αντίθεση με τον Καθολικισμό, ο Προτεσταντισμός δεν είχε κάποιον κεντρικό φορέα που να ελέγχει τα δόγματα και τις συνήθειες, κι έτσι άφηνε περιθώριο για ένα ευρύ φάσμα θρησκευτικών γνωμών. Αυτό, με τη σειρά του, προήγε βαθμιαία μια ανεξιθρησκεία και μια φιλελεύθερη στάση, οι οποίες τον καιρό της Μεταρρύθμισης ήταν ακόμη αδιανόητες.

Η αυξημένη ελευθερία απελευθέρωσε ενέργεια που προηγουμένως έμενε αχρησιμοποίητη. Μερικοί ισχυρίζονται ότι αποτέλεσε το ερέθισμα που απαιτούνταν για να ξεκινήσουν οι κοινωνικές, πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις που είναι υπεύθυνες για την είσοδό μας στη σύγχρονη εποχή. Η ηθική που πρέσβευε ο Προτεσταντισμός «διοχετευόταν και στην κυβέρνηση και στην καθημερινή ζωή», γράφει ο εκλιπών συγγραφέας Θίοντορ Γουάιτ. Ο ίδιος το όρισε αυτό ως «το πιστεύω σύμφωνα με το οποίο ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος απευθείας στον Θεό για τη συνείδηση και τις πράξεις του, χωρίς την παρέμβαση ή τη μεσολάβηση ιερέων. . . . Αν ένας άνθρωπος δουλεύει σκληρά, αν οργώνει βαθιά, χωρίς επιβράδυνση ή οκνηρία, κι αν φροντίζει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, τότε είτε η τύχη είτε ο Θεός θα ανταμείψει τις προσπάθειές του».

Θα πρέπει όμως αυτές οι φαινομενικά θετικές πλευρές του Προτεσταντισμού να μας κάνουν να μη διακρίνουμε τα ελαττώματά του; Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση αποτέλεσε επίσης «την αφορμή για να γίνουν τρομακτικά κακά», λέει η Encyclopædia of Religion and Ethics (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Ηθικής), και προσθέτει: «Η εποχή των Ιησουιτών και της Ιεράς Εξέτασης τερματίστηκε . . . για να επακολουθήσει απλώς κάτι ακόμη χειρότερο. Αν στο Μεσαίωνα υπήρχε πολλή, ειλικρινής άγνοια, τώρα υπάρχει πολύ, οργανωμένο ψέμα».

«Οργανωμένο Ψέμα»—Από Ποια Άποψη;

Επρόκειτο για «οργανωμένο ψέμα», επειδή ο Προτεσταντισμός υποσχέθηκε να παράσχει δογματική μεταρρύθμιση, την οποία τελικά δεν πρόσφερε. Συχνά, την οργή των μεταρρυθμιστών την προκαλούσε η πολιτική της εκκλησίας κι όχι η αναλήθεια κάποιου δόγματος. Ως επί το πλείστον, ο Προτεσταντισμός διατήρησε θρησκευτικές ιδέες και συνήθειες του Καθολικισμού, που είχαν το μίασμα της ειδωλολατρίας. Πώς; Ένα εξέχον παράδειγμα είναι το δόγμα της Τριάδας, που αποτελεί την κύρια βάση για να γίνει κάποια θρησκεία μέλος του Προτεσταντικού Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών. Η προσκόλληση σ’ αυτό το δόγμα είναι πολύ ισχυρή, μολονότι η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) παραδέχεται ότι ‘ερμηνευτές της Αγίας Γραφής και θεολόγοι συμφωνούν σήμερα ότι αυτό το δόγμα δεν διδάσκεται με σαφήνεια πουθενά στην Αγία Γραφή’.

Μήπως μεταρρύθμισε ο Προτεσταντισμός κάποιο διεφθαρμένο είδος εκκλησιαστικής διακυβέρνησης; Όχι. Αντίθετα, «πήρε πρότυπα εξουσίας από τον μεσαιωνικό Καθολικισμό», λέει ο Μάρτιν Μάρτι, και «αποσχίστηκε απλώς από το Ρωμαιοκαθολικό κατεστημένο για να σχηματίσει Προτεσταντικές παραλλαγές».

Ο Προτεσταντισμός υποσχέθηκε επίσης να αποκαταστήσει ‘την ενότητα της πίστης’. Ωστόσο, αυτή η Γραφική υπόσχεση παρέμεινε ανεκπλήρωτη, λόγω της ανάπτυξης πολλών διαιρετικών Προτεσταντικών αιρέσεων.—Εφεσίους 4:13.

Οργανωμένη Σύγχυση—Γιατί;

Σήμερα, το 1989, ο Προτεσταντισμός έχει διαιρεθεί σε τόσο πολλές αιρέσεις και θρησκεύματα, ώστε θα ήταν ακατόρθωτο να καθοριστεί ο συνολικός αριθμός τους. Προτού τελειώσει κανείς το μέτρημα, θα είχαν εμφανιστεί καινούριες ομάδες ή θα είχαν εξαφανιστεί κάποιες άλλες.

Ωστόσο, η World Christian Encyclopedia (Παγκόσμια Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια) πετυχαίνει το «ακατόρθωτο», διαιρώντας το Χριστιανικό κόσμο (το 1980) σε «20.780 ξεχωριστά Χριστιανικά θρησκεύματα», που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι Προτεσταντικά.a Σ’ αυτά περιλαμβάνονται 7.889 παραδοσιακές Προτεσταντικές ομάδες, 10.065 θρησκείες που κατά κύριο λόγο είναι Προτεσταντικές και περιλαμβάνουν έγχρωμους ιθαγενείς, 225 Αγγλικανικά θρησκεύματα και 1.345 περιθωριακές Προτεσταντικές ομάδες.

Εξηγώντας το πώς προέκυψε όλη αυτή η περίπλοκη ποικιλία, που αποκαλείται ταυτόχρονα «σημάδι υγείας και αρρώστιας», το βιβλίο Protestant Christianity (Προτεσταντική Χριστιανοσύνη) αναφέρει ότι αυτή «μπορεί να οφείλεται στην ανθρώπινη δημιουργικότητα και στους ανθρώπινους περιορισμούς· ακόμη περισσότερο, μπορεί να οφείλεται σε περήφανους ανθρώπους που έχουν μεγάλη ιδέα για τη δική τους άποψη σχετικά με τη ζωή».

Πόσο αληθινό είναι αυτό! Χωρίς να παίρνουν αρκετά στα σοβαρά τη θεϊκή αλήθεια, περήφανοι άνθρωποι προσφέρουν νέες εναλλακτικές λύσεις για την ανεύρεση σωτηρίας, απελευθέρωσης ή ικανοποίησης. Η Αγία Γραφή δεν υποστηρίζει το θρησκευτικό πλουραλισμό.

Προωθώντας το θρησκευτικό πλουραλισμό, φαίνεται ότι ο Προτεσταντισμός υπονοεί πως ο Θεός δεν έχει καθορισμένες κατευθυντήριες γραμμές, σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να λατρεύεται. Εναρμονίζεται αυτή η οργανωμένη σύγχυση μ’ έναν Θεό αλήθειας, για τον οποίο η Αγία Γραφή λέει ότι «δεν είναι ακαταστασίας, αλλ’ ειρήνης»; Διαφέρει καθόλου η Προτεσταντική άποψη τού ‘πήγαινε στην εκκλησία της εκλογής σου’, που ακούγεται συχνά, από τον ανεξάρτητο τρόπο σκέψης που οδήγησε τον Αδάμ και την Εύα σ’ ένα εσφαλμένο πιστεύω και στα μετέπειτα προβλήματα;—1 Κορινθίους 14:33· βλέπε Γένεσις 2:9· 3:17-19.

Αγνοείται η Ειδική Θέση που Κατέχει η Αγία Γραφή

Παρά την ειδική θέση που αναγνώρισαν οι πρώτοι μεταρρυθμιστές ότι κατέχει η Αγία Γραφή, οι Προτεστάντες θεολόγοι υιοθέτησαν αργότερα την ανώτερη κριτική κι «έτσι μεταχειρίστηκαν το βιβλικό κείμενο», λέει ο Μάρτι, «όπως θα μεταχειρίζονταν οποιοδήποτε άλλο αρχαίο λογοτεχνικό κείμενο». ‘Δεν αναγνώρισαν την ειδική θέση που κατέχει η θεοπνευστία των βιβλικών συγγραφέων’.

Αμφισβητώντας λοιπόν τη θεοπνευστία της Αγίας Γραφής, οι Προτεστάντες θεολόγοι υπονόμευσαν την πίστη σ’ εκείνα τα πράγματα που οι Μεταρρυθμιστές πίστευαν ότι αποτελούσαν αυτό καθαυτό το θεμέλιο του Προτεσταντισμού. Αυτό άνοιξε το δρόμο για το σκεπτικισμό, την ανεξάρτητη σκέψη και τον ορθολογισμό. Δεν είναι αβάσιμο λοιπόν το ότι πολλοί λόγιοι πιστεύουν πως η Μεταρρύθμιση αποτελεί την κύρια αιτία της σύγχρονης τάσης για απόρριψη της θρησκείας.

Ανάμειξη στην Πολιτική

Η προαναφερθείσα καρποφορία αποτελεί σαφή απόδειξη για το ότι, παρά τις καλές ίσως προθέσεις κάποιων μεταρρυθμιστών ατομικά και των ακολούθων τους, ο Προτεσταντισμός δεν αποκατέστησε την αληθινή Χριστιανοσύνη. Αντί να προάγει την ειρήνη μέσω Χριστιανικής ουδετερότητας, αναμείχθηκε στον εθνικισμό.

Αυτό έγινε φανερό όταν πραγματοποιήθηκε η διαίρεση του Χριστιανικού κόσμου σε Καθολικά και Προτεσταντικά κράτη. Οι Καθολικές και οι Προτεσταντικές δυνάμεις έχυσαν πολύ αίμα στην ηπειρωτική Ευρώπη, σε δώδεκα ή και περισσότερους πολέμους. Η εγκυκλοπαίδεια The New Encyclopædia Britannica τους ονομάζει «Θρησκευτικούς Πολέμους που προκλήθηκαν από τη Γερμανική και Ελβετική Μεταρρύθμιση της δεκαετίας του 1520». Ο γνωστότερος απ’ αυτούς είναι ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648), που σχετιζόταν τόσο με πολιτικές όσο και με θρησκευτικές διαφορές μεταξύ Προτεσταντών και Καθολικών της Γερμανίας.

Αίμα χύθηκε και στην Αγγλία. Μεταξύ των ετών 1642 και 1649, ο Βασιλιάς Κάρολος Α΄ έκανε πόλεμο κατά του Κοινοβουλίου. Επειδή οι περισσότεροι από τους αντιπάλους του Βασιλιά ανήκαν στην Πουριτανική πτέρυγα της Εκκλησίας της Αγγλίας, αυτός ο πόλεμος λέγεται μερικές φορές Πουριτανική Επανάσταση. Τερματίστηκε με την εκτέλεση του Βασιλιά και την ίδρυση μιας βραχύβιας Πουριτανικής κοινοπολιτείας υπό τον Όλιβερ Κρόμγουελ. Μολονότι αυτός ο αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος δεν ήταν κατά κύριο λόγο θρησκευτική διαμάχη, οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η θρησκεία αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για το ποια παράταξη επέλεγε ο καθένας.

Στη διάρκεια αυτού του πολέμου, εμφανίστηκε η θρησκευτική ομάδα της οποίας τα μέλη ήταν γνωστά ως Φίλοι ή Κουάκεροι. Αυτή η ομάδα αντιμετώπισε ισχυρή εναντίωση από τους Προτεστάντες «αδελφούς» της. Αρκετές εκατοντάδες μέλη της πέθαναν στη φυλακή, και χιλιάδες άλλα υπέφεραν εξευτελισμούς. Αλλά το κίνημα αυτό εξαπλώθηκε ακόμη και στις βρετανικές αποικίες της Αμερικής, όπου το 1681 ο Κάρολος Β΄ έδωσε εξουσιοδότηση στον Γουίλιαμ Πεν να ιδρύσει μια αποικία Κουάκερων, η οποία έγινε αργότερα η πολιτεία της Πενσυλβάνιας.

Οι Κουάκεροι δεν ήταν οι μόνοι που αναζητούσαν προσήλυτους στο εξωτερικό, γιατί το ίδιο είχαν κάνει και άλλες θρησκείες στο παρελθόν. Όμως τώρα, μετά την Προτεσταντική «Καινοτομία», οι Καθολικοί, καθώς και πάρα πολλές Προτεσταντικές ομάδες, άρχισαν να εντείνουν τις προσπάθειές τους να φέρουν στους «απίστους» το άγγελμα του Χριστού για την αλήθεια και την ειρήνη. Αλλά τι ειρωνεία! Οι Καθολικοί και οι Προτεστάντες «πιστοί» αδυνατούσαν να συμφωνήσουν και να δώσουν έναν κοινό ορισμό της θεϊκής αλήθειας. Και φυσικά απέτυχαν να εκδηλώσουν αδελφική ειρήνη και ενότητα. Ενόψει αυτής της κατάστασης, τι θα μπορούσε να αναμένει κανείς ‘Όταν θα Συναντιούνταν οι «Χριστιανοί» με τους «Ειδωλολάτρες»’; Διαβάστε το 18ο άρθρο αυτής της σειράς, που θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος μας.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

Τα Πρώτα Παιδιά της Μεταρρύθμισης

ΑΓΓΛΙΚΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: 25 αυτόνομες εκκλησίες και 6 άλλα σώματα που έχουν το ίδιο δόγμα, την ίδια οργάνωση και την ίδια λειτουργική με την Εκκλησία της Αγγλίας, και αναγνωρίζουν θεωρητικά την ηγεσία του Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρι. Η The Encyclopedia of Religion λέει ότι ο Αγγλικανισμός «έχει παραμείνει πιστός στην αποστολική διαδοχή των επισκόπων και έχει διατηρήσει πολλές συνήθειες που υπήρχαν πριν από τη Μεταρρύθμιση». Βασικό ρόλο στη λατρεία της παίζει το The Book of Common Prayer (Βιβλίο Κοινής Προσευχής), «η μόνη λειτουργική της Μεταρρύθμισης που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, και η οποία είναι γραμμένη στην καθομιλουμένη». Οι Αγγλικανοί στις Ηνωμένες Πολιτείες, που αποσχίστηκαν από την Εκκλησία της Αγγλίας και σχημάτισαν το 1789 την Προτεσταντική Επισκοπελιανή Εκκλησία, ενήργησαν άλλη μια φορά αντίθετα με την παράδοση το Φεβρουάριο του 1989, διορίζοντας την πρώτη γυναίκα επίσκοπο στην Αγγλικανική ιστορία.

ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ: 369 θρησκεύματα (το 1970) που προέρχονται από τους Αναβαπτιστές του 16ου αιώνα, οι οποίοι έδιναν έμφαση στο βάφτισμα ενηλίκων με κατάδυση. Η The Encyclopedia of Religion λέει ότι οι Βαπτιστές «δυσκολεύονται να διατηρήσουν οργανωτική ή θεολογική ενότητα», προσθέτοντας ότι «η Βαπτιστική οικογένεια των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μεγάλη, . . . αλλά, όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες μεγάλες οικογένειες, μερικά μέλη δεν μιλάνε με άλλα μέλη».

ΛΟΥΘΗΡΑΝΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ: 240 θρησκεύματα (το 1970), που καυχιούνται πως έχουν το μεγαλύτερο συνολικό αριθμό μελών από οποιαδήποτε Προτεσταντική ομάδα. «Εξακολουθούν να είναι αρκετά διαιρεμένοι με βάση τις εθνικότητες (Γερμανοί, Σουηδοί, κλπ.)», λέει το σύγγραμμα The World Almanac and Book of Facts 1988, ενώ προσθέτει ταυτόχρονα ότι οι «κύριες διαιρέσεις υφίστανται μεταξύ των θεμελιωτιστών και των φιλελευθέρων». Η διαίρεση των Λουθηρανών σε εθνικιστικά στρατόπεδα έγινε ολοφάνερη στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν—σύμφωνα με τα λόγια του Ε. Γ. Γκριτς της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής των Η.Π.Α.—«μια μικρή μειονότητα Λουθηρανών ιερέων και εκκλησιών [στη Γερμανία] αντιστάθηκε στον Χίτλερ, ενώ η μεγάλη πλειονότητα των Λουθηρανών είτε παρέμεινε σιωπηλή είτε συνεργάστηκε ενεργά με το ναζιστικό καθεστώς».

ΜΕΘΟΔΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ: 188 θρησκεύματα (το 1970) που προήλθαν από ένα κίνημα το οποίο έγινε μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας της Αγγλίας και ιδρύθηκε το 1738 από τον Τζον Γουέσλι. Μετά το θάνατό του, αυτό το κίνημα αποσχίστηκε και αποτέλεσε ξεχωριστή ομάδα· ο Γουέσλι όρισε ότι Μεθοδιστής είναι «εκείνος που ζει σύμφωνα με τη μέθοδο που καθορίζει η Αγία Γραφή».

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΙΑΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ: Σ’ ό,τι αφορά το δόγμα, οι Μεταρρυθμισμένες εκκλησίες (354 θρησκεύματα το 1970) είναι περισσότερο Καλβινιστικές παρά Λουθηρανικές, και πιστεύουν ότι αποτελούν την «Καθολική Εκκλησία, μεταρρυθμισμένη». Ο όρος «Πρεσβυτεριανή» αναφέρεται σε μια εκκλησία που κυβερνιέται από πρεσβυτέρους· όλες οι Πρεσβυτεριανές εκκλησίες είναι Μεταρρυθμισμένες εκκλησίες, αλλά δεν έχουν όλες οι Μεταρρυθμισμένες εκκλησίες πρεσβυτεριανικό τύπο διακυβέρνησης.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Μια όμορφα σχεδιασμένη σελίδα από την Αγία Γραφή του Γκούτενμπεργκ στη λατινική

[Ευχαριστία]

By permission of The British Library

[Εικόνες στη σελίδα 24]

Ο Γκούτενμπεργκ και το πιεστήριό του με τα κινητά στοιχεία

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Ο Τζον Γουέσλι, ιδρυτής της Μεθοδιστικής Εκκλησίας (1738)

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 18ο: 15ος Αιώνας κι Έπειτα—Όταν Συναντήθηκαν οι «Χριστιανοί» με τους «Ειδωλολάτρες»

«Η θρησκεία βρίσκεται στην καρδιά, κι όχι στα γόνατα»—Ντ. Γ. Τζέρολντ, Άγγλος θεατρικός συγγραφέας του 19ου αιώνα

Η ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ δραστηριότητα, που αποτελούσε αναγνωριστικό σημάδι των πρώτων Χριστιανών, βρισκόταν σε αρμονία με την προσταγή που τους είχε δώσει ο Ιησούς, να ‘κάνουν μαθητές από ανθρώπους απ’ όλα τα έθνη’ και να είναι μάρτυρές του «ως τα πέρατα της γης».—Ματθαίος 28:19, 20, ΜΝΚ· Πράξεις 1:8, ΝΔΜ.

Το 15ο αιώνα, ο Χριστιανικός κόσμος ξεκίνησε ένα παγγήινο πρόγραμμα μεταστροφής των «ειδωλολατρών». Τι είδους θρησκεία ασκούσαν μέχρι τότε αυτοί οι «ειδωλολατρικοί» λαοί; Και άγγιξε την καρδιά τους η μετέπειτα μεταστροφή τους στη «Χριστιανοσύνη» ή μήπως τους έκανε απλώς να γονατίσουν σε ένδειξη τυπικής υποταγής;

Στην Αφρική, υπολογίζεται ότι υπάρχουν 700 εθνικές ομάδες νότια της Σαχάρας. Αρχικά, η καθεμιά είχε τη δική της φυλετική θρησκεία, μολονότι οι ομοιότητες αυτών των θρησκειών προδίδουν την ύπαρξη κοινής προέλευσης. Στην Αυστραλία, στην αμερικανική ήπειρο και στα νησιά του Ειρηνικού, συναντάει κανείς δεκάδες άλλες θρησκείες ιθαγενών.

Οι περισσότερες διδάσκουν πίστη σ’ έναν υπέρτατο θεό, κι ωστόσο, με μια πολυθεϊστική αντίληψη, αφήνουν περιθώρια για απεριόριστο αριθμό κατώτερων θεοτήτων—οικογενειακών, φυλετικών ή κοινοτικών θεών. Μια μελέτη που έγινε σχετικά με τη θρησκεία των Αζτέκων αναφέρει πάνω από 60 ξεχωριστά και αλληλένδετα ονόματα θεοτήτων.

Στην Αφρική και στην αμερικανική ήπειρο, οι άνθρωποι με τις πιο «πρωτόγονες» θρησκείες πιστεύουν σε μια υπερφυσική προσωπικότητα, γνωστή ως Τρίκστερ. Αυτή η προσωπικότητα, που μερικές φορές περιγράφεται ως ο δημιουργός του κόσμου και άλλοτε ως ο αναδιοργανωτής της δημιουργίας, θεωρείται πάντοτε πανούργα, απατηλή και λάγνα, αλλά όχι κατ’ ανάγκην κακεντρεχής. Οι Ινδιάνοι Ναβάχο της Βόρειας Αμερικής λένε ότι αυτός θέσπισε το θάνατο· η φυλή Ογκλάλα Λακότα διδάσκει ότι αυτός είναι ένας άγγελος που έχασε τη θέση του και ο οποίος έκανε τους πρώτους ανθρώπους να εκδιωχθούν από τον παράδεισο, δίνοντάς τους την υπόσχεση ότι θα ζούσαν καλύτερα κάπου αλλού. Η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) λέει ότι ο Τρίκστερ εμφανίζεται συχνά σε «ιστορίες περί δημιουργίας», να παίζει το ρόλο του «αντιπάλου μιας πνευματικής θεότητας-δημιουργού».

Μερικές θρησκείες ιθαγενών διδάσκουν μια τριάδα, πράγμα που μας θυμίζει τη Βαβυλώνα και την Αίγυπτο. Το βιβλίο The Eskimos (Οι Εσκιμώοι) λέει ότι το Πνεύμα του Αέρα, το Πνεύμα της Θάλασσας και το Πνεύμα της Σελήνης σχηματίζουν μια τριάδα που «ασκούσε αποφασιστικό έλεγχο ουσιαστικά σε ολόκληρο το περιβάλλον των Εσκιμώων».

Άνθρωποι—«Πνευματικά Άφθαρτοι»

Ο Ρόναλντ Μ. Μπερντ, του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας, μας πληροφορεί ότι οι Αβορίγινες της Αυστραλίας πιστεύουν πως ο κύκλος της ζωής «συνεχίζεται μετά θάνατον, από τη σωματική μορφή στην πλήρως πνευματική, και επιστρέφει στον ορισμένο καιρό στη σωματική διάσταση». Αυτό σημαίνει ότι «τα ανθρώπινα όντα είναι πνευματικά άφθαρτα».

Ορισμένες αφρικανικές φυλές πιστεύουν ότι, μετά θάνατον, οι κοινοί άνθρωποι γίνονται φαντάσματα, ενώ τα εξέχοντα άτομα γίνονται πνεύματα προγόνων, που αξίζει να τους τιμά και να τους ικετεύει κανείς ως αόρατους αρχηγούς της κοινότητας. Σύμφωνα με τους κατοίκους του νησιού Μάνους της Μελανησίας, το φάντασμα ενός ανθρώπου ή το πνεύμα κάποιου στενού συγγενή εξακολουθεί να επιβλέπει την οικογένειά του.

Μερικοί Ινδιάνοι της Αμερικής πίστευαν ότι ο αριθμός των ψυχών είναι περιορισμένος, θεωρώντας έτσι απαραίτητο ότι αυτές «μετενσαρκώνονται διαδοχικά, πρώτα σε κάποιον άνθρωπο κι έπειτα σε κάποιο πνεύμα ή ζώο». Η εγκυκλοπαίδεια The Encyclopedia of Religion εξηγεί: «Ο θάνατος ενός ανθρώπου ελευθέρωνε την ψυχή για να πάει σε κάποιο ζώο ή πνεύμα και αντίστροφα, πράγμα που συνέδεε τους ανθρώπους, τα ζώα και τα πνεύματα σ’ έναν κύκλο αλληλεξάρτησης».

Έτσι, οι πρώτοι εξερευνητές έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι οι Εσκιμώοι γονείς ήταν ελαστικοί σ’ ό,τι αφορά τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, φτάνοντας στο σημείο να τα φωνάζουν χρησιμοποιώντας όρους, όπως «μητέρα» ή «παππού». Ο συγγραφέας Έρνεστ Σ. Μπερτς ο Νεότερος εξηγεί ότι αυτό συνέβαινε επειδή το παιδί είχε πάρει το όνομα του συγκεκριμένου συγγενή, τον οποίο καταδείκνυε ο χρησιμοποιούμενος όρος, και ο Εσκιμώος πατέρας φυσιολογικά «τρόμαζε με την ιδέα να τιμωρήσει τη γιαγιά του, έστω κι αν αυτή είχε μεταφερθεί τώρα στο σώμα του γιου του».

Τον «άλλο κόσμο» μερικές ινδιάνικες φυλές της Βόρειας Αμερικής τον απεικόνιζαν ως έναν ευτυχισμένο τόπο κυνηγιού, όπου πήγαιναν άνθρωποι και ζώα όταν πέθαιναν. Εκεί, ενώνονταν ξανά με τους αγαπημένους συγγενείς, αλλά αντιμετώπιζαν και τους πρώην εχθρούς. Μερικοί Ινδιάνοι, αφού σκότωναν τους εχθρούς τους, τους έγδερναν το κεφάλι, προφανώς επειδή πίστευαν ότι έτσι θα παρεμπόδιζαν την είσοδο των εχθρών στον κόσμο των πνευμάτων.

Μήπως η δοξασία ότι υπάρχει κάποια μορφή ζωής μετά το θάνατο, δοξασία διαδεδομένη στις θρησκείες των ιθαγενών, αποδεικνύει ότι έχει δίκιο ο Χριστιανικός κόσμος που διδάσκει ότι οι άνθρωποι έχουν αθάνατη ψυχή; Κάθε άλλο. Στην Εδέμ, όπου ξεκίνησε η αληθινή θρησκεία, ο Θεός δεν είπε τίποτα για ζωή μετά το θάνατο· πρόσφερε την προοπτική αιώνιας ζωής σε αντίθεση με το θάνατο. Η ιδέα ότι ο θάνατος αποτελεί την πύλη που οδηγεί σε μια καλύτερη ζωή υιοθετήθηκε από τον Σατανά και διδάχτηκε αργότερα στη Βαβυλώνα.

Ανθρώπινες Ανάγκες ή Θεϊκά Συμφέροντα;

Οι θρησκείες των ιθαγενών τείνουν να τονίζουν την προσωπική ασφάλεια ή την ευημερία της κοινότητας. Έτσι, ο Ρόναλντ Μπερντ γράφει σχετικά με τη θρησκεία των πρώτων Αβοριγίνων της Αυστραλίας: «[Αυτή η θρησκεία] αντανακλούσε τις ποικίλες ανησυχίες των ανθρώπων στην καθημερινή ζωή. Είχε για επίκεντρό της τις κοινωνικές σχέσεις, την κρίση της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς και πρακτικά ζητήματα επιβίωσης».

Σχεδιασμένες να αντιμετωπίσουν μόνο τέτοιες ανθρώπινες ανάγκες είναι οι μορφές λατρείας, γνωστές ως ανιμισμός, φετιχισμός και σαμανισμός, οι οποίες υπάρχουν σε διάφορες κοινωνίες, σε ποικίλους συνδυασμούς και με διαφορετική σπουδαιότητα σε κάθε περίπτωση.

Ο ανιμισμός αποδίδει συνειδητή ζωή κι ένα εσωτερικό πνεύμα στα υλικά αντικείμενα, όπως τα φυτά και οι πέτρες, ακόμη και στα φυσικά φαινόμενα, όπως οι κεραυνοί και οι σεισμοί. Μπορεί να περιλαμβάνει επίσης την ιδέα ότι υπάρχουν πνεύματα, που έχουν αποχωριστεί από κάποια σώματα και τα οποία ασκούν είτε καλοπροαίρετη είτε κακή επιρροή στους ζωντανούς.

Η λέξη φετιχισμός προέρχεται από μια πορτογαλική λέξη, που χρησιμοποιείται μερικές φορές για να περιγράψει αντικείμενα τα οποία πιστεύεται ότι κατέχουν υπερφυσικές δυνάμεις που προσφέρουν στον ιδιοκτήτη τους προστασία ή βοήθεια. Έτσι, οι Πορτογάλοι εξερευνητές χρησιμοποίησαν αυτόν τον όρο για να περιγράψουν τα φυλαχτά που διαπίστωσαν ότι χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Δυτικής Αφρικής στη θρησκεία τους. Ο φετιχισμός, που σχετίζεται στενά με την ειδωλολατρία, έχει πολλές μορφές. Για παράδειγμα, μερικοί Ινδιάνοι της Αμερικής απέδιδαν υπερφυσικές δυνάμεις στα φτερά, θεωρώντας τα αποτελεσματικά οχήματα με τα οποία «πετάνε» οι προσευχές ή τα μηνύματα προς τον ουρανό.

Ο σαμανισμός—όρος που προέρχεται από μια τουγκουσική-μαντζουριανή λέξη, η οποία σημαίνει «ο γνώστης»—έχει για επίκεντρό του τον σαμάν, ένα άτομο που υποτίθεται ότι είναι ικανό να θεραπεύει και να επικοινωνεί με το βασίλειο των πνευμάτων. Ο μάγος-γιατρός, η μάντισσα—ή οποιαδήποτε άλλη λέξη κι αν χρησιμοποιήσετε—ισχυρίζεται ότι μπορεί να εξασφαλίσει την υγεία και να αποκαταστήσει τις αναπαραγωγικές δυνάμεις. Η θεραπεία μπορεί να απαιτεί—όπως γίνεται σε μερικές φυλές που κατοικούν στα δάση της Νότιας Αμερικής—να τρυπήσει κανείς τα χείλη του, το ρινικό διάφραγμα ή τους λοβούς των αφτιών, να βάψει το σώμα του, ή να φορέσει ορισμένα στολίδια. Ή μπορεί να του ειπωθεί να κάνει χρήση διεγερτικών και ναρκωτικών, όπως ο καπνός και τα φύλλα κόκας.

Επειδή είναι αδύναμες σ’ ό,τι αφορά το δόγμα, οι θρησκείες των ιθαγενών δεν μπορούν να μεταδώσουν ακριβή γνώση για τον Δημιουργό. Κι επειδή θεωρούν τις ανθρώπινες ανάγκες πιο σπουδαίες από τα θεϊκά συμφέροντα, του αποστερούν ό,τι δικαιωματικά του ανήκει. Έτσι, καθώς ο Χριστιανικός κόσμος άρχισε το σύγχρονο ιεραποστολικό του έργο, το ερώτημα ήταν: Θα μπορέσουν οι «Χριστιανοί» να φέρουν τις καρδιές των «ειδωλολατρών» πιο κοντά στον Θεό;

Το 15ο αιώνα, η Ισπανία και η Πορτογαλία ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα εξερευνήσεων και αποικιακής εξάπλωσης. Καθώς αυτές οι Καθολικές δυνάμεις ανακάλυπταν καινούριες χώρες, η εκκλησία άρχισε να μεταστρέφει τους ιθαγενείς κατοίκους, κάνοντάς τους να δεχτούν τη νέα τους «Χριστιανική» κυβέρνηση. Παπικές βούλες παρείχαν στην Πορτογαλία ιεραποστολικά δικαιώματα που αφορούσαν την Αφρική και την Ασία. Αργότερα, μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ έθεσε ένα φανταστικό όριο στη μέση του Ατλαντικού, δίνοντας στην Ισπανία δικαιώματα που αφορούσαν τη δύση και στην Πορτογαλία δικαιώματα που αφορούσαν την ανατολή.

Στο μεταξύ, οι Προτεστάντες ήταν πολύ απασχολημένοι καθώς προσπαθούσαν να σταθεροποιήσουν τη δική τους θέση έναντι του Καθολικισμού, κι έτσι δεν είχαν καιρό να σκεφτούν το πώς να μεταστρέψουν άλλους· άλλωστε και οι Προτεστάντες μεταρρυθμιστές δεν τους είχαν παροτρύνει να κάνουν κάτι τέτοιο. Ο Λούθηρος και ο Μελάγχθων προφανώς πίστευαν ότι το τέλος του κόσμου είχε πλησιάσει τόσο πολύ, ώστε ήταν πλέον πολύ αργά για να προσεγγίσουν τους «ειδωλολάτρες».

Εντούτοις, στη διάρκεια του 17ου αιώνα, άρχισε να αναπτύσσεται ένα Προτεσταντικό κίνημα που ονομάστηκε Πιετισμός. Αυτό το κίνημα, που ήταν προϊόν της Μεταρρύθμισης, τόνιζε ότι η προσωπική θρησκευτική εμπειρία έχει μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τον τυπικισμό, και έδινε έμφαση στην ανάγνωση της Αγίας Γραφής και στη θρησκευτική προσκόλληση. Το «όραμά του για μια ανθρωπότητα που είχε ανάγκη το ευαγγέλιο του Χριστού», όπως το περιέγραψε ένας συγγραφέας, βοήθησε τελικά να ανέβει ο Προτεσταντισμός «στο πλοίο» και να ξεκινήσει το ιεραποστολικό έργο, στα τέλη του 18ου αιώνα.

Η αναλογία των καθ’ ομολογίαν Χριστιανών είχε αυξηθεί, από ένα πέμπτο περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού το 1500, σε ένα τέταρτο περίπου το 1800 και σε ένα τρίτο περίπου το 1900. Τώρα, το ένα τρίτο του κόσμου ήταν «Χριστιανοί»!

Έκαναν Πραγματικά Χριστιανούς Μαθητές;

Τα ίχνη αλήθειας που βρίσκει κανείς στις θρησκείες των ιθαγενών χάνουν την αξία τους, εξαιτίας των πολλών ψεύτικων Βαβυλωνιακών στοιχείων, αλλά αυτό αληθεύει εξίσου και για την αποστάτιδα Χριστιανοσύνη. Έτσι, αυτή η κοινή θρησκευτική κληρονομιά διευκόλυνε πολύ τους «ειδωλολάτρες» να γίνουν «Χριστιανοί». Το βιβλίο The Mythology of All Races (Η Μυθολογία Όλων των Φυλών) λέει: «Καμιά περιοχή της Αμερικής δεν φαίνεται να έχει παρουσιάσει τόσο πολλές ή τόσο χτυπητές ομοιότητες με τις τελετουργίες και τα σύμβολα του Χριστιανισμού όσο η περιοχή των Μάγια». Ο λατρευτικός σεβασμός στο σταυρό, καθώς και άλλες ομοιότητες σ’ ό,τι αφορά τις τελετουργίες «διευκόλυναν την αλλαγή θρησκείας, προκαλώντας ελάχιστη αντίσταση».

Οι Αφρικανοί—που, επί 450 περίπου συνεχή χρόνια, οι «Χριστιανοί» τούς απήγαν και τους έφερναν στο Νέο Κόσμο για να υπηρετήσουν ως σκλάβοι—μπορούσαν κι αυτοί να αλλάξουν θρησκεία προβάλλοντας «ελάχιστη αντίσταση». Τη στιγμή που οι «Χριστιανοί» απέδιδαν λατρευτικό σεβασμό στους Ευρωπαίους «αγίους», τι πείραζε που οι «ειδωλολάτρες Χριστιανοί» λάτρευαν τα πνεύματα των Αφρικανών προγόνων; Έτσι, η εγκυκλοπαίδεια The Encyclopedia of Religion παρατηρεί: «Το βουντού . . . , μια συγκρητιστική θρησκεία που αποτελεί συνένωση θρησκειών της Δυτικής Αφρικής, μαγείας, Χριστιανικής θρησκείας και λαογραφικών στοιχείων . . . , έχει γίνει η πραγματική θρησκεία πολλών από τους κατοίκους της Αϊτής, περιλαμβανομένων και εκείνων που ονομάζονται Καθολικοί».

Το Concise Dictionary of the Christian World Mission (Συνοπτικό Λεξικό της Χριστιανικής Παγκόσμιας Ιεραποστολής) παραδέχεται ότι η μεταστροφή των κατοίκων της Λατινικής Αμερικής και των Φιλιππίνων ήταν πολύ επιφανειακή, προσθέτοντας ότι «η Χριστιανοσύνη αυτών των περιοχών είναι σήμερα εντελώς διαβρωμένη από τη δεισιδαιμονία και την άγνοια». Για τους Αζτέκους, τους Μάγια και τους Ίνκα, «η ‘μεταστροφή’ σήμανε απλώς την προσθήκη άλλης μιας θεότητας στο πάνθεό τους».

Σχετικά με τους λαούς Ακάν της Γκάνας και της Ακτής Ελεφαντοστού, η Μισέλ Ζιλμπέρ, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Πίμποντι, λέει: «Η παραδοσιακή θρησκεία εξακολουθεί να υφίσταται, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι τη θεωρούν ως το πιο αποτελεσματικό σύστημα δοξασιών, ένα σύστημα που εξακολουθεί να δίνει νόημα στον κόσμο».

Ο Μ. Φ. Κ. Μπουρντιγιόν, του Πανεπιστημίου της Ζιμπάμπουε, λέει ότι τα μέλη της θρησκείας των Σόνα «έχουν την τάση να αλλάζουν διαρκώς θρησκεία», και εξηγεί: «Οι διάφορες μορφές Χριστιανοσύνης, μαζί με τις διάφορες μορφές παραδοσιακής λατρείας, παρέχουν όλες ένα σύνολο θρησκευτικών απαντήσεων, από τις οποίες το άτομο μπορεί να διαλέξει, ανάλογα με τις ανάγκες που αντιμετωπίζει εκείνη τη στιγμή».

Αλλά αν οι «ειδωλολάτρες Χριστιανοί» χαρακτηρίζονται από επιφανειακή πίστη, άγνοια, δεισιδαιμονία και πολυθεϊσμό, αν πιστεύουν ότι οι παραδοσιακές θρησκείες είναι πιο αποτελεσματικές από τη Χριστιανοσύνη, αν θεωρούν τη θρησκεία απλώς ζήτημα ευκολίας ή σκοπιμότητας, πράγμα που τους επιτρέπει να πηγαίνουν από τη μια θρησκεία στην άλλη ανάλογα με το τι υπαγορεύουν οι περιστάσεις, θα λέγατε ότι ο Χριστιανικός κόσμος έκανε πραγματικούς Χριστιανούς μαθητές;

Αν δεν Είναι Μαθητές, Τότε Τι Είναι;

Είναι αλήθεια ότι οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου έχουν ιδρύσει εκατοντάδες σχολεία για να εκπαιδεύουν τους αγράμματους. Έχουν χτίσει νοσοκομεία για να θεραπεύουν τους αρρώστους. Και ως ένα βαθμό, έχουν προαγάγει το σεβασμό για την Αγία Γραφή και τις αρχές της.

Αλλά, έχουν τραφεί οι «ειδωλολάτρες» με τη στερεή πνευματική τροφή του Λόγου του Θεού ή μήπως έχουν τραφεί μόνο με τα ψίχουλα της αποστατικής Χριστιανοσύνης; Απορρίφθηκαν οι «ειδωλολατρικές» δοξασίες και συνήθειες ή απλώς περιβλήθηκαν με το «Χριστιανικό» ένδυμα; Εν ολίγοις, κέρδισαν οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου καρδιές, στρέφοντάς τες στον Θεό, ή απλώς ανάγκασαν τα γόνατα των «ειδωλολατρών» να προσκυνήσουν τους «Χριστιανικούς» βωμούς;

Το άτομο που μεταστρέφεται στην αποστατική Χριστιανοσύνη προσθέτει στις προηγούμενες αμαρτίες, που διέπραττε λόγω άγνοιας, τις καινούριες αμαρτίες της υποκριτικής Χριστιανοσύνης, διπλασιάζοντας έτσι το βάρος της ενοχής του. Είναι λοιπόν κατάλληλα για τον Χριστιανικό κόσμο τα λόγια του Ιησού: «Περιέρχεσθε την θάλασσαν και την ξηράν δια να κάμητε έναν προσήλυτον, και όταν γείνη, κάμνετε αυτόν υιόν της γεέννης διπλότερον υμών».—Ματθαίος 23:15.

Είναι σαφές ότι ο Χριστιανικός κόσμος απέτυχε να αντιμετωπίσει επιτυχημένα την πρόκληση του να κάνει Χριστιανούς μαθητές. Μήπως τα κατάφερε καλύτερα στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει την πρόκληση που παρουσίασε η παγκόσμια αλλαγή; Στο επόμενο τεύχος μας, το άρθρο «Ο Χριστιανικός Κόσμος Έρχεται Αντιμέτωπος με την Παγκόσμια Αλλαγή» θα δώσει την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Αυτοί οι πραγματικοί Χριστιανοί ιεραπόστολοι στη Δομινικανή Δημοκρατία αγγίζουν την καρδιά των ανθρώπων, κι όχι μόνο τα γόνατά τους

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 19ο: 17ος ως 19ος αιώνας—Ο Χριστιανικός Κόσμος Έρχεται Αντιμέτωπος με την Παγκόσμια Αλλαγή

«Η φιλοσοφία και η θρησκεία είναι ασυμβίβαστες».—Γκέοργκ Χέρβεγκ, Γερμανός ποιητής του 19ου αιώνα

«Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ», που κατά λέξη σημαίνει «αγάπη για τη σοφία», είναι δύσκολο να οριστεί. Η The New Encyclopædia Britannica (Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα), μολονότι αμφιβάλλει για το αν μπορεί να δοθεί «ένας ορισμός που να εφαρμόζεται παγκόσμια και να περιλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις», τολμά να πει ότι «μια πρώτη απόπειρα προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν να ορίσουμε τη φιλοσοφία είτε ως ‘συλλογισμό που περιστρέφεται γύρω από τις ποικιλίες των ανθρώπινων βιωμάτων’ είτε ως ‘τη λογική, μεθοδική και συστηματική εξέταση των ζητημάτων εκείνων που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για τον άνθρωπο’».

Αυτοί οι ορισμοί δείχνουν γιατί η αληθινή θρησκεία και η φιλοσοφία είναι ασυμβίβαστες. Η αληθινή θρησκεία βασίζεται στη θεϊκή αποκάλυψη και όχι ‘στις ποικιλίες των ανθρώπινων βιωμάτων’. Πρώτον και κύριον, περιστρέφεται γύρω από τα συμφέροντα του Δημιουργού και όχι γύρω από τα ‘ζητήματα εκείνα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για τον άνθρωπο’. Από την άλλη μεριά, η ψεύτικη θρησκεία, όπως και η φιλοσοφία, βασίζεται στα ανθρώπινα βιώματα και θεωρεί σπουδαιότερα τα ανθρώπινα συμφέροντα. Αυτό το γεγονός έγινε ιδιαίτερα εμφανές από το 17ο αιώνα κι έπειτα, καθώς ο Χριστιανικός κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με την παγκόσμια αλλαγή.

Τριπλή Απειλή

Μόλις γεννήθηκε η σύγχρονη επιστήμη, το 17ο αιώνα, φάνηκε αναπόφευκτη η σύγκρουση ανάμεσα σ’ αυτή και στη θρησκεία. Οι εντυπωσιακές επιστημονικές ανακαλύψεις προσέδωσαν στην επιστήμη την αίγλη του αλάθητου και της αυθεντίας, παράγοντας τον επιστημονισμό, κάτι που ήταν θρησκεία από μόνο του, μια ιερή αγελάδα. Στο φως των επιστημονικών «γεγονότων», ξαφνικά οι θρησκευτικοί ισχυρισμοί φαίνονταν επικίνδυνα αναπόδεικτοι. Η επιστήμη ήταν καινούρια και συναρπαστική· η θρησκεία φαινόταν απαρχαιωμένη και ανιαρή.

Τη στάση αυτή απέναντι στη θρησκεία την έκανε εντονότερη ο Διαφωτισμός, ένα κίνημα διανοουμένων που σάρωσε την Ευρώπη στη διάρκεια του 17ου και του 18ου αιώνα. Αυτό το κίνημα, που έδινε έμφαση στη διανοητική και υλική πρόοδο, απέρριπτε την πολιτική και τη θρησκευτική εξουσία και παράδοση, και τασσόταν υπέρ της κριτικής λογίκευσης. Αυτή υποτίθεται ότι ήταν η πηγή της γνώσης και της ευτυχίας. «Οι αρχαίες ρίζες» του διαφωτισμού, λέει η εγκυκλοπαίδεια The New Encyclopædia Britannica, βρίσκονταν «στην ελληνική φιλοσοφία».

Ο Διαφωτισμός αποτελούσε κυρίως γαλλικό φαινόμενο. Στους επιφανείς πρωτοπόρους του, στη Γαλλία, περιλαμβανόταν ο Βολτέρος και ο Ντενί Ντιντερό. Στη Μεγάλη Βρετανία, εκπρόσωποι του διαφωτισμού ήταν ο Τζον Λοκ και ο Ντέιβιντ Χιουμ. Υποστηρικτές του υπήρχαν και ανάμεσα στους ιδρυτές των Η.Π.Α., περιλαμβανομένου του Τόμας Πέιν, του Βενιαμίν Φρανκλίνου και του Τόμας Τζέφερσον. Στην πραγματικότητα, ο διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους, τον οποίο απαιτούσε το Σύνταγμα των Η.Π.Α., αντανακλούσε τις ιδέες του Διαφωτισμού. Εξέχοντα μέλη του στη Γερμανία ήταν ο Κρίστιαν Βολφ, ο Ιμάνουελ Καντ και ο Μόζες Μέντελσον, παππούς του συνθέτη Φέλιξ Μέντελσον.

Ο Καντ, που έβλεπε με καχυποψία τη θρησκεία, λέγεται ότι όρισε το «διαφωτισμό» ως «την απελευθέρωση του ανθρώπινου όντος από την αυτοεπιβαλλόμενη κηδεμονία». Μ’ αυτό, εξηγεί ο Άλεν Γ. Γουντ του Πανεπιστημίου Κόρνελ, ο Καντ αναφερόταν «στη διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι ατομικά αποκτούν το θάρρος να σκέφτονται μόνοι τους για την ηθική, τη θρησκεία και την πολιτική, αντί να τους υπαγορεύουν τη γνώμη τους οι πολιτικές, εκκλησιαστικές ή Γραφικές αυθεντίες».

Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ξεκίνησε η Βιομηχανική Επανάσταση, πρώτα στη Μεγάλη Βρετανία. Η έμφαση μετατοπίστηκε από τη γεωργία στην παραγωγή και κατασκευή αγαθών με τη βοήθεια μηχανών και χημικών διαδικασιών. Αυτό αναστάτωσε μια κοινωνία που κατά κύριο λόγο ήταν γεωργική και ζούσε στην ύπαιθρο, κάνοντας χιλιάδες ανθρώπους να συνωστίζονται στις πόλεις για δουλειά. Το αποτέλεσμα ήταν ανεργία, έλλειψη κατοικιών, φτώχεια και διάφορα δεινά που σχετίζονταν με την εργασία.

Θα μπορούσε ο Χριστιανικός κόσμος να αντιμετωπίσει αυτή την τριπλή απειλή που παρουσίαζαν η επιστήμη, ο Διαφωτισμός και η βιομηχανία;

Παραγκωνίζουν τον Θεό ‘με το Μαλακό’

Οι άνθρωποι που είχαν πειστεί από τον τρόπο σκέψης του Διαφωτισμού κατηγορούσαν τη θρησκεία για πολλά από τα δεινά που έπλητταν την κοινωνία. Η ιδέα ότι «η κοινωνία θα πρέπει να είναι οικοδομημένη σύμφωνα με τα προκαθορισμένα σχέδια του θεϊκού και του φυσικού νόμου», λέει η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας), «αντικαταστάθηκε από την άποψη ότι η κοινωνία ήταν, ή θα μπορούσε να είναι, οικοδομημένη από την ‘επινοητικότητα’ ή την ‘εφευρετικότητα’ του ίδιου του ανθρώπου. Έτσι, ήρθε σε ύπαρξη ένας κοσμικός, κοινωνικός ανθρωπισμός που, με τη σειρά του, θα γεννούσε τις περισσότερες από τις φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές θεωρίες του σύγχρονου κόσμου».

Σ’ αυτές τις θεωρίες περιλαμβανόταν η «πολιτική θρησκεία» που υποστήριξε ο Ζαν Ζακ Ρουσό, σημαίνων φιλόσοφος του γαλλικού Διαφωτισμού, ο οποίος ασκούσε επιρροή. Επίκεντρό της ήταν η κοινωνία και η ανάμειξη των ανθρώπων στα συμφέροντά της, κι όχι κάποιο θεϊκό Ον και η λατρεία του. Ο Γάλλος συγγραφέας απομνημονευμάτων Κλοντ Ανρί ντε Ρουβροΐ υποστήριξε μια «Νέα Χριστιανοσύνη», ενώ ο προστατευόμενός του Ογκίστ Κοντ μίλησε για μια «θρησκεία της ανθρωπότητας».

Στα τέλη του 19ου αιώνα, αναπτύχθηκε ανάμεσα στους Προτεστάντες το αμερικανικό κίνημα που ήταν γνωστό ως το κοινωνικό ευαγγέλιο· αυτό σχετιζόταν στενά με τις ευρωπαϊκές θεωρίες. Αυτή η θεολογικά βασισμένη θεωρία υποστήριζε ότι το κύριο καθήκον του Χριστιανού είναι η ανάμειξη στα κοινωνικά ζητήματα. Ακόμη και στις μέρες μας, βρίσκει μεγάλη υποστήριξη ανάμεσα στους Προτεστάντες. Καθολικές παραλλαγές αυτής της θεωρίας βρίσκει κανείς στους εργάτες-ιερείς της Γαλλίας και στους κληρικούς της Λατινικής Αμερικής που διδάσκουν τη θεολογία απελευθέρωσης.

Και οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου αντανακλούν αυτή την τάση, όπως δείχνει ένα δημοσίευμα του περιοδικού Time, το 1982: «Ανάμεσα στους Προτεστάντες έχει υπάρξει μια αλλαγή· αυτοί τείνουν να αναμειγνύονται περισσότερο στα βασικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα των ανθρώπων . . . Για ολοένα και περισσότερους Καθολικούς ιεραποστόλους, το να ταχθούν υπέρ του αγώνα των φτωχών σημαίνει το να υποστηρίξουν ριζοσπαστικές αλλαγές στα πολιτικά και οικονομικά συστήματα—έστω κι αν σ’ αυτές τις αλλαγές πρωτοστατούν τα μαρξιστικά επαναστατικά κινήματα. . . . Πράγματι, υπάρχουν ιεραπόστολοι που πιστεύουν ότι η μεταστροφή είναι κατά βάση άσχετη με το αληθινό τους έργο». Τέτοιοι ιεραπόστολοι είναι φανερό ότι συμφωνούν με τον Γάλλο κοινωνιολόγο Εμίλ Ντιρκέμ, που υποστήριξε κάποτε: ‘Το πραγματικό αντικείμενο της θρησκευτικής λατρείας είναι η κοινωνία, όχι ο Θεός’.

Είναι φανερό ότι ο Χριστιανικός κόσμος παραγκώνιζε τον Θεό ‘με το μαλακό’. Στο μεταξύ, ασκούσαν επίδραση κι άλλες δυνάμεις.

Αντικαθιστούν τον Θεό με Ψευτοθρησκείες

Οι εκκλησίες δεν είχαν λύσεις για τα προβλήματα που δημιούργησε η Βιομηχανική Επανάσταση. Αλλά οι ψευτοθρησκείες, που ήταν προϊόντα ανθρώπινων φιλοσοφιών, αξιούσαν ότι είχαν, και ενήργησαν γρήγορα για να καλύψουν το κενό.

Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι βρήκαν σκοπό στη ζωή τους επιδιώκοντας πλούτη και αποκτήματα, μια εγωκεντρική τάση την οποία υπέθαλψε η Βιομηχανική Επανάσταση. Ο υλισμός έγινε θρησκεία. Τον Παντοδύναμο Θεό τον αντικατέστησε το ‘Παντοδύναμο Δολάριο’. Σ’ ένα θεατρικό έργο του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, αυτό το υπονοούσε ένα από τα πρόσωπα του έργου που αναφωνούσε: «Είμαι Εκατομμυριούχος. Αυτή είναι η θρησκεία μου».

Άλλοι στράφηκαν σε πολιτικά κινήματα. Ο σοσιαλιστής φιλόσοφος Φρίντριχ Ένγκελς, συνεργάτης του Καρλ Μαρξ, προφήτεψε ότι ο σοσιαλισμός θα αντικαθιστούσε τελικά τη θρησκεία, προσλαμβάνοντας ο ίδιος θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Έτσι, καθώς ο σοσιαλισμός κέρδιζε έδαφος σ’ όλη την Ευρώπη, λέει ο συνταξιούχος καθηγητής Ρόμπερτ Νίσμπετ, «ένα κύριο στοιχείο ήταν η αποστασία των σοσιαλιστών από τον Ιουδαϊσμό ή τη Χριστιανοσύνη και η στροφή τους προς ένα υποκατάστατο».

Η αποτυχία του Χριστιανικού κόσμου να αντιμετωπίσει την παγκόσμια αλλαγή επέτρεψε να αναπτυχθούν δυνάμεις, τις οποίες η World Christian Encyclopedia (Παγκόσμια Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια) αποκαλεί «προσκόλληση στα εγκόσμια, επιστημονικό υλισμό, αθεϊστικό κομμουνισμό, εθνικισμό, ναζισμό, φασισμό, μαοϊσμό, φιλελεύθερο ανθρωπισμό και πολυάριθμες ψευτοθρησκείες που κατασκευάστηκαν ή επινοήθηκαν».

Ενόψει της καρποφορίας που έχουν παραγάγει αυτές οι φιλοσοφικές ψευτοθρησκείες, τα λόγια του Βρετανού ποιητή Τζον Μίλτον θα φαίνονταν καταλληλότατα: «Μάταιη όλη η σοφία και η ψεύτικη φιλοσοφία».

Αναζήτηση Συμβιβασμού

Παγιδευμένοι καθώς ήταν ανάμεσα σε μη αποτελεσματικά εκκλησιαστικά συστήματα από τη μια και σε απατηλές ψευτοθρησκείες από την άλλη, εκατομμύρια άνθρωποι έψαχναν για κάτι καλύτερο. Μερικοί νόμιζαν ότι το είχαν βρει σε μια μορφή Ντεϊσμού, γνωστή και ως «φυσική θρησκεία». Ο Ντεϊσμός, που επικράτησε κυρίως στην Αγγλία στη διάρκεια του 17ου αιώνα, έχει περιγραφτεί ως ένας συμβιβασμός που ασπάστηκε την επιστήμη χωρίς να εγκαταλείψει τον Θεό. Οι Ντεϊστές ήταν λοιπόν άτομα που σκέφτονταν ελεύθερα και ακολουθούσαν τη μέση οδό.

Ο συγγραφέας Γουντ εξηγεί: «Σύμφωνα με την κύρια σημασία του, ο ντεϊσμός υποδηλώνει την πίστη σ’ έναν μοναδικό Θεό και σε μια θρησκευτική πρακτική, θεμελιωμένη ολοκληρωτικά στη φυσική λογική κι όχι στην υπερφυσική αποκάλυψη». Αλλά αποκλείοντας την «υπερφυσική αποκάλυψη», μερικοί Ντεϊστές προχώρησαν ως το σημείο να απορρίψουν σχεδόν ολοκληρωτικά την Αγία Γραφή. Στις μέρες μας, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται σπάνια, μολονότι στην πραγματικότητα προσκολλούνται στις αρχές του οι καθ’ ομολογίαν Χριστιανοί που απορρίπτουν την εκκλησιαστική ή τη Γραφική αυθεντία για χάρη της προσωπικής άποψης ή των εναλλακτικών φιλοσοφιών σχετικά με τη ζωή.

Παράλληλες Θεωρίες για την Εξέλιξη

Η πιο δραματική σύγκρουση ανάμεσα στη θρησκεία και στην επιστήμη έλαβε χώρα μετά την έκδοση του βιβλίου του Δαρβίνου, Η Καταγωγή των Ειδών, το 1859, στο οποίο αυτός παρουσίασε τη θεωρία του για την εξέλιξη. Οι θρησκευτικοί ηγέτες, κυρίως στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, αρχικά καταδίκασαν έντονα αυτή τη θεωρία. Αλλά η εναντίωση σύντομα εξασθένησε. Ήδη όταν πέθανε ο Δαρβίνος, λέει η εγκυκλοπαίδεια The Encyclopedia of Religion, «οι περισσότεροι σκεπτόμενοι και ευφραδείς κληρικοί είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη ήταν πλήρως συμβατή με μια διαφωτισμένη κατανόηση των γραφών».

Αυτό ίσως να εξηγεί το γιατί το Βατικανό δεν συμπεριέλαβε ποτέ τα βιβλία του Δαρβίνου στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων που έχει. Ίσως επίσης να εξηγεί την αντίδραση των παρευρισκομένων σ’ ένα συνέδριο του Παγκόσμιου Κοινοβουλίου των Θρησκειών, που έγινε στο Σικάγο το 1893. Ενώ οι Βουδιστές και οι Ινδουιστές άκουγαν, ένας «Χριστιανός» ομιλητής είπε: «Η θεωρία της εξέλιξης καλύπτει ένα βασικό κενό που υπάρχει στο ίδιο το ξεκίνημα της θρησκείας μας, και αν η επιστήμη μένει γενικά ικανοποιημένη με τη θεωρία της για την εξέλιξη ως τη μέθοδο με την οποία έγινε η δημιουργία, η συγκατάθεση είναι μια ψυχρή λέξη, με την οποία θα πρέπει να αποδεχτούν αυτή τη θεωρία εκείνοι που έχουν για ασχολία τους το να μαθαίνουν και να αγαπούν τις οδούς του Θεού». Αναφέρεται ότι αυτή η δήλωση χαιρετίστηκε με δυνατό χειροκρότημα.

Αυτή η στάση δεν μας εκπλήσσει, αν λάβουμε υπόψη μας το πόσο δημοφιλές έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα αυτό που έγινε γνωστό ως συγκριτική μελέτη της θρησκείας. Επρόκειτο για μια επιστημονική μελέτη των θρησκειών όλου του κόσμου, που σκοπό είχε να καθορίσει το πώς αλληλοσυνδέονται και το πώς προέκυψαν διαφορετικές θρησκείες. Για παράδειγμα, ο Άγγλος ανθρωπολόγος Τζον Λάμποκ διατύπωσε τη θεωρία ότι οι άνθρωποι ξεκίνησαν ως αθεϊστές και εξελίχτηκαν προοδευτικά μέσω του φετιχισμού, της φυσιολατρίας και του σαμανισμού, για να φτάσουν τελικά στο μονοθεϊσμό.

Αλλά, όπως εξηγεί η εγκυκλοπαίδεια The Encyclopedia of Religion: «Απ’ αυτή την άποψη, η θρησκεία δεν ήταν απόλυτη αλήθεια αποκαλυμμένη από τη θεότητα, αλλά το αρχείο της εξέλιξης των ανθρώπινων αντιλήψεων περί Θεού και ηθικής». Έτσι, εκείνοι που αποδέχτηκαν αυτή τη θεωρία δεν δυσκολεύτηκαν να αποδεχτούν το Ντεϊσμό, μια «πολιτική θρησκεία» ή μια «θρησκεία της ανθρωπότητας», σύμφωνα με την ανοδική πορεία της θρησκευτικής εξέλιξης.

Σε τελική ανάλυση, πού οδηγεί μια τέτοια άποψη; Το 19ο αιώνα, ο Άγγλος φιλόσοφος Χέρμπερτ Σπένσερ είχε ήδη πει ότι η κοινωνία κατευθυνόταν προς έναν τύπο προόδου που δεν ήταν πια συμβατός με τη θρησκεία. Και σχετικά με τον 20ό αιώνα, ο καθηγητής Νίσμπετ παρατήρησε ότι οι κοινωνιολόγοι πιστεύουν γενικά πως η θρησκεία «καλύπτει ορισμένες ψυχοκοινωνικές ανάγκες των ανθρώπινων όντων και, αν αυτές οι ανάγκες δεν πέσουν θύματα της βιολογικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους ή ωσότου συμβεί αυτό, η θρησκεία, με τη μία ή την άλλη μορφή, θα εξακολουθεί να αποτελεί μια επίμονη πραγματικότητα του ανθρώπινου πολιτισμού». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Συνεπώς, οι κοινωνιολόγοι δεν αποκλείουν την πιθανότητα ότι η «εξελικτική πρόοδος» μπορεί να οδηγήσει κάποτε στην απόλυτη ανυπαρξία θρησκείας!

Εντείνεται η Έρευνα για την Αληθινή Λατρεία

Στα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν ήδη φανερό ότι επί 200 περίπου χρόνια ο Χριστιανικός κόσμος διεξήγε ένα χαμένο πόλεμο ενάντια στην παγκόσμια αλλαγή. Η θρησκεία του είχε εκφυλιστεί, φτάνοντας στο σημείο να μην είναι παρά μια κοσμική φιλοσοφία. Εκατομμύρια έντιμα άτομα ανησυχούσαν. Η έρευνα για την αληθινή λατρεία εντάθηκε. Μπορούσε αληθινά να ειπωθεί ότι η μεταρρύθμιση του Χριστιανικού κόσμου ήταν αδύνατη. Αυτό που απαιτούνταν ήταν η αποκατάσταση της αληθινής λατρείας. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα στο τεύχος μας 22 Οκτωβρίου.

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

Λόγω της Πίεσης που Ασκεί η Παγκόσμια Αλλαγή, ο Χριστιανικός Κόσμος Συμβιβάζεται

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ εξασθένισε την πίστη στο αόρατο και δημιούργησε αμφιβολίες για τα πράγματα που δεν μπορούσε να «αποδείξει» η επιστήμη. Ο Χριστιανικός κόσμος συμβίβασε τη Βιβλική αλήθεια υιοθετώντας αναπόδεικτες, υποτιθέμενες επιστημονικές θεωρίες, όπως η εξέλιξη, και θεωρώντας ότι η πανάκεια για τα παγκόσμια προβλήματα είναι η επιστημονική τεχνογνωσία και όχι η Βασιλεία του Θεού.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ (του καπιταλισμού, της δημοκρατίας, του σοσιαλισμού, του Κομμουνισμού και των λοιπών) προκάλεσε εθνικιστικές διαμάχες και ιδεολογικές διενέξεις, συσκοτίζοντας έτσι τη Βιβλική αλήθεια ότι ο Θεός, κι όχι ο άνθρωπος, είναι ο δικαιωματικός Κυβερνήτης της γης. Ο Χριστιανικός κόσμος συμβίβασε τις Βιβλικές αρχές παραβιάζοντας τη Χριστιανική ουδετερότητα και αναμειγνυόμενος σε πολέμους, που έστρεψαν μέλη της ίδιας θρησκείας το ένα ενάντια στο άλλο. Ο Χριστιανικός κόσμος, είτε ενεργά είτε παθητικά, υποστήριξε τις πολιτικές ψευτοθρησκείες.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΙΩΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ, που επιτεύχθηκε μέσω της Βιομηχανικής και της Επιστημονικής Επανάστασης, προήγαγε το εγωιστικό αυτοενδιαφέρον και έφερε στο προσκήνιο την κοινωνική αδικία και την ανισότητα. Ο Χριστιανικός κόσμος συμβιβάστηκε, παραμελώντας τα θεϊκά συμφέροντα προκειμένου να αναμειχθεί στα ανθρώπινα συμφέροντα κοινωνικής, οικονομικής, οικολογικής ή πολιτικής φύσης.

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Προς τα Πάνω ή Προς τα Κάτω;

Η Αγία Γραφή λέει: Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν τέλειοι και διδάχτηκαν πώς να λατρεύουν τον Δημιουργό τους με αποδεκτό τρόπο· αλλά στασίασαν κατά του Θεού και, επί 6.000 περίπου χρόνια, εκφυλίζονται και σωματικά και ηθικά, απομακρυνόμενοι ακόμη περισσότερο από την αληθινή θρησκεία που ασκούσαν αρχικά.

Η βιολογική και η θρησκευτική εξέλιξη λένε: Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν από ένα πρωτόγονο ξεκίνημα και ήταν άθεοι, χωρίς καμιά θρησκεία· επί αμέτρητα εκατομμύρια χρόνια, βελτιώθηκαν και σωματικά και ηθικά, κατευθυνόμενοι ολοένα και πλησιέστερα σε μια κατάσταση ουτοπικής θρησκευτικής, κοινωνικής και ηθικής ανάπτυξης.

Με βάση τη γνώση που έχετε για την ανθρώπινη συμπεριφορά, για την τωρινή κατάσταση του ανθρώπινου γένους και για το επίπεδο της θρησκείας στο σημερινό κόσμο, ποια άποψη φαίνεται ότι ταιριάζει περισσότερο με τα γεγονότα;

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Για πολλούς, οι αναπόδεικτες εικασίες που έκανε ο Δαρβίνος στο βιβλίο Η Καταγωγή των Ειδών αποτέλεσαν το πρόσχημα για να εγκαταλείψουν την πίστη σ’ έναν Θεό αποκάλυψης

[Ευχαριστίες]

Harper’s

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 20ό: 19ος Αιώνας κι Έπειτα—Η Αποκατάσταση Καταφθάνει!

«Ο καλύτερος τρόπος για να δεις το θεϊκό φως είναι να σβήσεις το δικό σου κερί».—Τόμας Φούλερ, Άγγλος γιατρός και συγγραφέας (1654-1734)

ΛΕΝΕ πως ο 19ος αιώνας είναι μια από τις πιο δυναμικές περιόδους της Χριστιανικής ιστορίας και τον κατατάσσουν στο ίδιο επίπεδο με τους πρώτους αιώνες της Κοινής μας Χρονολογίας και με τα χρόνια της Μεταρρύθμισης. Οι λόγοι γι’ αυτή την αύξηση του ενδιαφέροντος και της δραστηριότητας γύρω από τη θρησκεία είναι πολλοί και ποικίλοι.

Ο συγγραφέας Κένεθ Σ. Λατουρέτ αναφέρει 13 σχετικούς παράγοντες, μερικοί από τους οποίους συζητήθηκαν στο προηγούμενο τεύχος αυτού του περιοδικού. Λέει ότι «ποτέ προηγουμένως δεν είχε αλλάξει η ανθρώπινη κοινωνία τόσο βαθιά και με τόσο ποικίλους τρόπους, μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα».

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αναβίωση της θρησκείας ήταν ολοφάνερη. Για παράδειγμα, ενώ στις αρχές του αιώνα τα μέλη των εκκλησιών αποτελούσαν λιγότερο από το 10 τοις εκατό του πληθυσμού, στα τέλη του αυξήθηκαν κι έφτασαν σχεδόν το 40 τοις εκατό. Τα κατηχητικά σχολεία—που έκαναν την εμφάνισή τους στην Αγγλία το 1780—έγιναν πιο δημοφιλή. Ένας λόγος για τον οποίο συνέβη αυτό ήταν ότι, σε αντίθεση με την Ευρώπη, απαγορεύτηκε η διδασκαλία των θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία, εξαιτίας του ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες η Εκκλησία και το Κράτος χωρίστηκαν. Επιπρόσθετα, ιδρύθηκαν δεκάδες κολέγια, που το καθένα τους ανήκε σε κάποιο θρήσκευμα, καθώς και Βιβλικές εταιρίες, που η καθεμιά τους εκπροσωπούσε αρκετά θρησκεύματα· και στη διάρκεια του πρώτου μισού του αιώνα, ιδρύθηκαν τουλάχιστον 25 θεολογικές σχολές στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο μεταξύ, σε παγκόσμια κλίμακα, ο Προτεσταντισμός στρεφόταν ολοένα και περισσότερο προς την ιεραποστολή. Ο Βρετανός υποδηματοποιός και δάσκαλος Γουίλιαμ Κάρεϊ είχε πρωτοστατήσει το 1792 στην έκδοση του βιβλίου An Enquiry Into the Obligations of Christians to Use Means for the Conversion of the Heathens (Έρευνα για την Υποχρέωση που Έχουν οι Χριστιανοί να Χρησιμοποιούν Μέσα για τη Μεταστροφή των Ειδωλολατρών). Ενώ υπηρετούσαν στην Ινδία ως ιεραπόστολοι, ο Κάρεϊ και οι σύντροφοί του μετέφρασαν ολόκληρη την Αγία Γραφή ή μέρη της σε 40 και πλέον ινδικές και άλλες ασιατικές γλώσσες και διαλέκτους. Το έργο που έκαναν μερικοί από εκείνους τους πρώτους ιεραποστόλους, σ’ ό,τι αφορά τη διανομή των Αγίων Γραφών, είναι αξιέπαινο.

Η σχετικά νέα επιστήμη της Βιβλικής αρχαιολογίας έφτασε επίσης σε υψηλό επίπεδο, στη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Το 1799, Γάλλοι στρατιώτες στην Αίγυπτο ανακάλυψαν μια πλάκα από μαύρο βασάλτη, που τώρα ονομάζεται στήλη της Ροζέτης. Αυτή η πλάκα περιείχε την ίδια επιγραφή γραμμένη τρεις φορές, δυο φορές σε δύο διαφορετικές μορφές αιγυπτιακών ιερογλυφικών και μια φορά στην ελληνική. Έτσι αποδείχτηκε ανεκτίμητη για την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών. Προτού περάσει πολύς καιρός, αποκωδικοποιήθηκαν και τα συγγράμματα στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί η ασσυριακή σφηνοειδής γραφή. Έτσι, όταν άρχισαν οι ανασκαφές στην Ασσυρία και στην Αίγυπτο μετά από λίγο καιρό, τα έργα τέχνης που ήρθαν στο φως απέκτησαν καινούρια σημασία. Πολλές Βιβλικές αφηγήσεις επιβεβαιώθηκαν μέχρι τη μικρότερη λεπτομέρεια.

Ανάβουν τα Δικά τους Κεριά

Καθώς αυξανόταν το θρησκευτικό ενδιαφέρον, αυξανόταν και ο αριθμός των επίδοξων μεταρρυθμιστών. Εντούτοις, ήταν ολοφάνερο ότι δεν ήταν όλοι τους ειλικρινείς. Ο συγγραφέας Κένεθ Σ. Λατουρέτ, στον οποίο αναφερθήκαμε και παραπάνω, παραδέχεται ευθέως ότι μερικά από τα καινούρια θρησκεύματα «γεννήθηκαν εξαιτίας του φθόνου, της έριδας και της προσωπικής φιλοδοξίας». Αλλά είναι δύσκολο να αναμένει κανείς ότι, για την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας, ο Θεός θα διάλεγε μεταρρυθμιστές που είχαν αναμμένα τα κεριά της προσωπικής τους φιλοδοξίας.

Μέσα σ’ αυτό το χάος των προσωπικών κεριών που τρεμόσβηναν, η θεολογική σκέψη έπεσε σε σύγχυση. Η ανώτερη κριτική, που αποτελούσε κατά κύριο λόγο προϊόν των γερμανικών πανεπιστημίων, επανερμήνευσε τις Γραφές στο φως της «προηγμένης» επιστημονικής σκέψης. Οι ανώτεροι κριτικοί θεώρησαν την Αγία Γραφή απλώς ως το αρχείο των ιουδαϊκών θρησκευτικών εμπειριών. Αμφισβητήθηκε η αναγκαιότητα της αυθεντίας της Αγίας Γραφής για τον καθορισμό του τρόπου σωτηρίας, καθώς και η σοφία των ηθικών αρχών που αυτή υποστηρίζει.

Η ανώτερη κριτική βρήκε άμεση υποστήριξη, κυρίως ανάμεσα στους Προτεστάντες κληρικούς. Σύμφωνα με μια έκθεση, το 1897 ούτε ένα μέλος του διδακτικού προσωπικού 20 Προτεσταντικών θεολογικών πανεπιστημίων στη Γερμανία δεν παρέμενε πιστό στις παραδοσιακές απόψεις σχετικά με το ποιος έγραψε την Πεντάτευχο ή το βιβλίο του Ησαΐα.

Ύστερα από λίγα χρόνια, το 1902, ξέσπασε διένεξη όσον αφορά την ανώτερη κριτική, σ’ ένα συνέδριο των Γενικών Συνελεύσεων των Πρεσβυτεριανών Εκκλησιών στη Σκωτία. Η εφημερίδα Edinburgh Evening News ανέφερε: «Σύμφωνα με τους ανώτερους κριτικούς, . . . η Αγία Γραφή αποτελεί συλλογή μυθικών ιστοριών, από τις οποίες ο κήρυκας μπορεί να πάρει μερικά στοιχεία ηθικής διδασκαλίας, ακριβώς όπως ο έμπειρος ηθικολόγος μπορεί να πάρει μερικά στοιχεία ηθικής διδασκαλίας από τους ‘Μύθους του Αισώπου’». Ωστόσο, αυτή η εφημερίδα παρατήρησε κατόπιν: «Οι εργατικές τάξεις δεν είναι ανόητες. Δεν θα πάνε στην εκκλησία για να ακούσουν ανθρώπους που ζουν οι ίδιοι μέσα σε μια διανοητική ομίχλη».

Ένα δεύτερο άρθρο, που δημοσιεύτηκε ύστερα από λίγες μέρες, ήταν ακόμη πιο δηκτικό και σχολίαζε: «Δεν ωφελεί να απαλύνουμε τις εντυπώσεις. Η Προτεσταντική εκκλησία είναι μια οργανωμένη υποκρισία και οι ηγέτες της είναι διαβόητοι ψεύτες. Έχουμε πράγματι φτάσει στο σημείο που, αν ζούσε σήμερα ο συγγραφέας του βιβλίου ‘Age of Reason’ (Εποχή της Λογικής), δεν θα λεγόταν κοροϊδευτικά Θωμάς Πέιν ο άπιστος, αλλά Σεβασμιότατος Θωμάς Πέιν, Διδάκτωρ Θεολογίας, Καθηγητής της Εβραϊκής Γλώσσας και της Εξήγησης της Παλαιάς Διαθήκης, στο Ε[νωμένο] Ε[λεύθερο] Κολέγιο της Γλασκώβης. Χωρίς καμιά δυσκολία, θα κήρυττε από τον Προτεσταντικό άμβωνα . . . [και] θα έπαιρνε έναν παχυλό μισθό ως θεολόγος».

Θρησκευτική Αντίδραση

Από τότε που ξεκίνησε, ο Προτεσταντισμός τόνιζε την προσωπική μεταστροφή και τη Χριστιανική εμπειρία, βασιζόταν κυρίως στη Γραφή και υποτιμούσε τη σημασία των ιερών μυστηρίων και της παράδοσης.

Στις δεκαετίες του 1830 και του 1840, πολλοί Προτεστάντες Ευαγγελικοί άρχισαν να διακηρύττουν την ερχόμενη δεύτερη έλευση του Χριστού και, μαζί μ’ αυτήν, την έναρξη της Χιλιετίας. Ο Γουίλιαμ Μίλερ, αγρότης από τη Νέα Υόρκη, τόλμησε να πει ότι η δεύτερη έλευση μπορεί να γινόταν γύρω στο 1843. Αυτό το χιλιαστικό κίνημα βοήθησε να τεθούν τα θεμέλια για ένα πιο εξέχον και πιο μαχητικό είδος Ευαγγελικής θρησκείας, που έγινε τελικά γνωστό ως Θεμελιωτισμός.

Ο Θεμελιωτισμός αποτελούσε κυρίως αντίδραση ενάντια στο σκεπτικισμό, στην ελεύθερη σκέψη, στον ορθολογισμό και στην ηθική ανεκτικότητα που είχε υποθάλψει ο απελευθερωμένος Προτεσταντισμός. Υιοθέτησε αργότερα το όνομά του, από μια σειρά 12 συγγραμμάτων, που είχαν τον τίτλο The Fundamentals (Τα Θεμέλια) και εκδόθηκαν μεταξύ των ετών 1909 και 1912 από το Βιβλικό Ινστιτούτο Μούντι.

Ο Θεμελιωτισμός, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε πασίγνωστος από τις επιτυχημένες ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές διακονίες, από τα Βιβλικά του ινστιτούτα και τις πασίγνωστες συναισθηματικές συναθροίσεις θρησκευτικής αναβίωσης. Αλλά πρόσφατα, η υπόληψή του υπέστη πλήγμα εξαιτίας των ανάρμοστων οικονομικών και σεξουαλικών δραστηριοτήτων μερικών από τους πιο εξέχοντες ηγέτες του. Ο Θεμελιωτισμός έχει επίσης επικριθεί για την αυξημένη πολιτική του δραστηριότητα, κυρίως από το 1979, όταν σχηματίστηκε η Ηθική Πλειονότητα (Moral Majority), που διαλύθηκε πρόσφατα.

Ο Θεμελιωτισμός, ενώ ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται την Αγία Γραφή, στην πραγματικότητα, έχει ταυτόχρονα υπονομεύσει την αυθεντία της. Ένας τρόπος με τον οποίο το έχει κάνει αυτό είναι με την κατά γράμμα ερμηνεία των περικοπών που είναι ξεκάθαρο ότι δεν πρέπει να εκληφθούν κατά γράμμα. Ένα παράδειγμα γι’ αυτό αποτελεί ο ισχυρισμός ότι, σύμφωνα με την αφήγηση της Γένεσης, η γη δημιουργήθηκε σε 6 κατά γράμμα 24ωρες δημιουργικές ημέρες. Είναι φανερό ότι αυτές ήταν συμβολικές ημέρες πολύ μεγαλύτερης διάρκειας. (Παράβαλε Γένεσις 2:3, 4· 2 Πέτρου 3:8.) Άλλοι τρόποι με τους οποίους ο Θεμελιωτισμός υπονομεύει την Αγία Γραφή είναι με το να διδάσκει αντιγραφικά δόγματα, όπως τα αιώνια βάσανα στον πύρινο άδη, και σε μερικές περιπτώσεις με το να προωθεί κανόνες διαγωγής διαφορετικούς από εκείνους που απαιτεί η Γραφή, όπως το να απαγορεύει την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών ή το να βάφονται οι γυναίκες. Μ’ αυτούς τους τρόπους, ο Θεμελιωτισμός έχει κάνει τους ανθρώπους να απορρίπτουν το άγγελμα της Αγίας Γραφής ως απλοϊκό, παράλογο και αντιεπιστημονικό.

Ζήτημα Χρόνου

Σαφώς, αυτό που χρειαζόταν ήταν η αποκατάσταση—η αποκατάσταση της αληθινής λατρείας! Όπως όμως λέει το εδάφιο Εκκλησιαστής 3:1, ΜΝΚ: ‘Για το κάθε πράγμα υπάρχει προσδιορισμένος καιρός’.

Τον πρώτο αιώνα, ο Ιησούς δραστηριοποίησε και πάλι την αληθινή λατρεία με τη μορφή της Χριστιανοσύνης. Ωστόσο, προφήτεψε ότι θα υπήρχε αποστασία. Είπε ότι οι αληθινοί Χριστιανοί, σαν το σιτάρι, και οι ψευτοχριστιανοί, σαν τα ζιζάνια, θα ‘αύξαναν μαζί μέχρι το θερισμό’. Τότε, οι άγγελοι θα ‘συνέλεγαν τα ζιζάνια και θα τα κατέκαιαν’, ενώ οι αληθινοί Χριστιανοί θα συγκεντρώνονταν στην εύνοια του Θεού. (Ματθαίος 13:24-30, 37-43) Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, έφτασε ο προσδιορισμένος καιρός γι’ αυτή την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας.

Ο Κάρολος Τέηζ Ρώσσελ γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας το 1852 και, από παιδί ακόμη, εκδήλωσε μεγάλο ενδιαφέρον για την Αγία Γραφή. Λίγο μετά τα είκοσι, έπαψε να ενδιαφέρεται για την οικογενειακή επιχείρηση και αφιέρωσε όλο του το χρόνο στο κήρυγμα. Ως το 1916, που πέθανε σε ηλικία 64 χρονών, αναφέρεται ότι είχε κάνει περισσότερες από 30.000 ομιλίες και είχε γράψει βιβλία που αποτελούνταν συνολικά από 50.000 και πλέον σελίδες.

Ενώ αναγνώριζε το αξιέπαινο έργο που είχαν κάνει άλλα άτομα για την προώθηση της Αγίας Γραφής, ο Ρώσσελ συνειδητοποίησε ότι απλώς η μετάφραση, η εκτύπωση και η διανομή της Αγίας Γραφής δεν αρκεί. Έτσι, το 1879 άρχισε να εκδίδει το περιοδικό που είναι σήμερα γνωστό με το όνομα Η Σκοπιά. Το πρώτο τεύχος του έλεγε: «Έχουμε την τάση να ρωτάμε: ‘Τι λέει η εκκλησία μου’ για οποιοδήποτε ερώτημα, αντί να ρωτάμε: ‘Τι λένε οι Γραφές;’ Μελετάται πάρα πολύ η θεολογία· δεν μελετάται όμως αρκετά η Αγία Γραφή. Ας διεξάγουμε, λοιπόν, την έρευνα, κάνοντας τη σκέψη ότι ‘Οι Γραφές μπορούν να μας σοφίσουν’ και ότι ‘η μαρτυρία του Κυρίου είναι πιστή και σοφίζει τον απλό’».

Σήμερα, αφού έχει συμπληρώσει 110 χρόνια αδιάκοπης έκδοσης, Η Σκοπιά (που εκδίδεται τώρα σε 106 γλώσσες και κυκλοφορεί σε 13 και πλέον εκατομμύρια αντίτυπα το τεύχος) εξακολουθεί να εξετάζει το Λόγο του Θεού. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μάθει να εκτιμούν τη βοήθεια που δίνει αυτό το περιοδικό για τη μελέτη, την κατανόηση και την εφαρμογή των όσων διδάσκει η Αγία Γραφή.

Ο Ρώσσελ διέφερε από πολλούς συγχρόνους του, που ήταν υπέρμαχοι της μεταρρύθμισης, γιατί δεν κήρυξε μια ειδική μέθοδο προσέγγισης στον Θεό, δεν καυχήθηκε ότι είχε οράματα ή αποκαλύψεις από τον Θεό, δεν ανακάλυψε εσωτερικά αγγέλματα με τη μορφή απόκρυφων βιβλίων ή με κάποια άλλη μορφή και δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι ήταν ικανός να θεραπεύει τους σωματικά αρρώστους. Επιπλέον, δεν αξίωσε ότι μπορούσε να ερμηνεύει την Αγία Γραφή. Ως πρόθυμο όργανο στα θεϊκά χέρια, αυτός αντιστάθηκε σ’ όλους τους πειρασμούς που θα τον έκαναν να επιτρέψει στο ‘δικό του κερί’ να επισκιάσει το θεϊκό φως.

«Πρέπει να τιμάται και να διακηρύττεται η αλήθεια, κι όχι ο δούλος της», έγραψε ο Ρώσσελ το 1900, προσθέτοντας: «Επικρατεί πολύ η τάση να τιμούν τον κήρυκα για την αλήθεια που κηρύττει, ενώ ξεχνούν ότι όλη η αλήθεια προέρχεται από τον Θεό, ο οποίος χρησιμοποιεί τον έναν ή τον άλλο δούλο για να τη διακηρύττει, όπως του είναι ευάρεστο». Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι συγγραφείς και οι μεταφραστές των εκδόσεων της Σκοπιάς, καθώς και τα μέλη της Επιτροπής Μετάφρασης Νέου Κόσμου της Αγίας Γραφής, προτιμούν να παραμένουν ανώνυμα.

Ενθρονίζεται ο Βασιλιάς του Θεού!

Τον πρώτο αιώνα, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ανακοίνωσε την επικείμενη εμφάνιση του Ιησού, ως του διορισμένου από τον Θεό Βασιλιά. Τον 19ο αιώνα, είχε έρθει ο καιρός να ανακοινωθεί η επικείμενη εμφάνιση αυτού του Βασιλιά με ουράνια εξουσία. Σε αρμονία μ’ αυτό, Η Σκοπιά της Σιών διακήρυξε στο τεύχος του Μαρτίου 1880: «‘Οι Καιροί των Εθνών’ εκτείνονται μέχρι το 1914, και η ουράνια βασιλεία δεν θα έχει πλήρη εξουσία μέχρι τότε».

Έτσι η ομάδα που είναι σήμερα γνωστή με το όνομα Μάρτυρες του Ιεχωβά έγινε γνωστή πριν από εκατό και πλέον χρόνια από το ότι γνωστοποίησε πως το έτος 1914 θα σημείωνε την έναρξη της Βασιλείας του Θεού. Η ενθρόνιση του Βασιλιά του Θεού αποτελούσε ένα προκαταρκτικό βήμα προς το τελικό σβήσιμο του κεριού της ψεύτικης θρησκείας που τρεμοσβήνει, έτσι ώστε αυτό να μην επισκιάζει πια το θεϊκό φως.

Καθώς ο 19ος αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, η θρησκεία του Χριστιανικού κόσμου δεν είχε τα απαραίτητα τεκμήρια που θα την προσδιόριζαν ως δούλη του Θεού. Της άξιζε να την εγκαταλείψει ο Θεός. Ο καιρός της κρίσης της πλησίαζε. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά μ’ αυτό στο επόμενο τεύχος μας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Μερικά «Αργοπορημένα» Παιδιά της Μεταρρύθμισης

Εκκλησία του Χριστού, Επιστήμονα: Αυτό το θρησκευτικό κίνημα είναι κοινώς γνωστό ως Χριστιανοί Επιστήμονες. Ιδρύθηκε το 1879 από τη Μαίρη Μπέικερ Έντι, που έδινε μεγάλη σημασία στην υγεία. Αναφέρεται ότι αυτή ανέλαβε αμέσως από ένα σοβαρό ατύχημα, το 1866, πράγμα που την έπεισε πως είχε ανακαλύψει τις αρχές που καθιστούσαν ικανό τον Ιησού να θεραπεύει τους αρρώστους και να ανασταίνει τους νεκρούς. Το βιβλίο της Science and Health With Key to the Scriptures (Επιστήμη και Υγεία με Κλείδα δια τας Γραφάς), που εκδόθηκε το 1875, διδάσκει ότι το πνευματικό μέρος υπερισχύει του σωματικού, ότι η αμαρτία, η ασθένεια, ο θάνατος και άλλα αρνητικά πράγματα αποτελούν αυταπάτες που μπορούν να νικηθούν με τη γνώση της αλήθειας και με θετική σκέψη σε αρμονία με τον Νου, δηλαδή τον Θεό.

Μαθητές του Χριστού: Αυτή η εκκλησία σχηματίστηκε το 1832 από ορισμένους Αμερικανούς Πρεσβυτεριανούς που ήταν υπέρμαχοι της αποκατάστασης. Το σύνθημά τους ήταν: «Όπου μιλάνε οι Γραφές, μιλάμε κι εμείς· όπου μένουν σιωπηλές οι Γραφές, μένουμε σιωπηλοί κι εμείς». Ένα εγκυκλοπαιδικό σύγγραμμα λέει ότι αυτοί είναι «πολύ ανεκτικοί σε δογματικά και θρησκευτικά ζητήματα». Τα μέλη αυτής της εκκλησίας επέτρεψαν στην πολιτική να τους διχάσει σοβαρά στη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου των Η.Π.Α. Το 1970 υπήρχαν 118 θρησκεύματα, περιλαμβανομένων και των Εκκλησιών του Χριστού που σχηματίστηκαν το 1906.

Στρατός της Σωτηρίας: Ο Γουίλιαμ Μπουθ ίδρυσε αυτή τη θρησκευτική ομάδα, που είναι οργανωμένη με στρατιωτικά πρότυπα. Ο Μπουθ εντάχθηκε στη διακονία των Μεθοδιστών λίγο μετά τα 20, κι έγινε ανεξάρτητος ευαγγελιστής το 1861. Αυτός και η γυναίκα του ίδρυσαν μια αποστολή κηρύγματος στους φτωχούς, στο Ιστ Εντ του Λονδίνου. Το όνομα της ομάδας αυτής, που ήταν Χριστιανική Αποστολή, άλλαξε το 1878 κι έγινε Στρατός της Σωτηρίας. Ο Στρατός της Σωτηρίας επιζητεί να «σώσει ψυχές», προσφέροντας κοινωνική βοήθεια σε άτομα που είναι άστεγα, πεινασμένα, μη προνομιούχα ή υφίστανται κακομεταχείριση.

Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας: Αυτό είναι το μεγαλύτερο από τα 200 περίπου θρησκεύματα των Αντβεντιστών. Πήραν αυτό το όνομα επειδή πιστεύουν στη δεύτερη έλευση (advent [αντβέντ], στην αγγλική) του Χριστού. Οι Αντβεντιστές προέρχονται από το κίνημα του Βαπτιστή λαϊκού διακόνου Γουίλιαμ Μίλερ, που εκδηλώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1840. Επειδή διδάσκουν ότι οι Δέκα Εντολές εξακολουθούν να ισχύουν, οι Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας τηρούν κατά γράμμα το Σάββατο. Μερικά μέλη αποδίδουν σχεδόν Βιβλική έμπνευση στα συγγράμματα της Έλεν Γκουλντ Γουάιτ, που συγκαταλέγεται στα πιο επιφανή ηγετικά στελέχη της ομάδας αυτής και η οποία αξιούσε ότι είχε διαφωτιστεί μέσω μιας σειράς θεϊκών οραμάτων.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Η στήλη της Ροζέτης συνέβαλε στην επιβεβαίωση του γεγονότος ότι η Αγία Γραφή είναι αληθινή

[Ευχαριστίες]

Courtesy of the Trustees of the British Museum

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 21ο: 1900 κι Έπειτα—Κράσπεδα Γεμάτα Αίμα

«Δεν υπάρχει ασφαλές θεμέλιο που να στηρίζεται στο αίμα».—Σέξπιρ, Άγγλος ποιητής και δραματουργός (1564-1616)

ΘΥΜΑΣΤΕ την τραγωδία που έγινε στο Τζόουνσταουν της Γουιάνας, από την οποία τραγωδία συμπληρώνονται 11 χρόνια αυτόν το μήνα; Πάνω από 900 μέλη της θρησκευτικής ομάδας που ήταν γνωστή ως Ναός των Ανθρώπων αυτοκτόνησαν ομαδικά, οι περισσότεροι απ’ αυτούς με προθυμία, πίνοντας ένα χυμό φρούτων στον οποίο είχαν προσθέσει κυανίδιο.

Ο κόσμος ρωτούσε σοκαρισμένος: ‘Τι είδους θρησκεία είναι αυτή που θυσιάζει τη ζωή των ίδιων των μελών της;’ Κι όμως, επί 6.000 περίπου χρόνια χύνεται αθώο αίμα στο όνομα της θρησκείας. Ωστόσο, στον 20ό αιώνα το αίμα χύνεται πιο συχνά και με περισσότερους τρόπους απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο στην ιστορία. Εξετάστε ελάχιστες μόνο από τις αποδείξεις που υπάρχουν.

Ανθρωποθυσίες σ’ Έναν Ψεύτικο Θεό

Από το 1914 και μετά, δυο παγκόσμιοι πόλεμοι και πάνω από εκατό μικρότερες συμπλοκές έχουν προξενήσει έναν ωκεανό αίματος. Πριν από έναν αιώνα, ο Γάλλος συγγραφέας Γκι ντε Μοπασάν είπε ότι «το αυγό από το οποίο ξεπετάγονται οι πόλεμοι» είναι ο πατριωτισμός, τον οποίο αποκάλεσε «είδος θρησκείας». Μάλιστα, η The Encyclopedia of Religion (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας) λέει ότι ο εθνικισμός, που δεν απέχει και πολύ από τον πατριωτισμό, έχει γίνει κυρίαρχη μορφή θρησκείας στο σύγχρονο κόσμο, καταλαμβάνοντας το κενό που άφησε ο εκφυλισμός των παραδοσιακών θρησκευτικών αξιών». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Η ψεύτικη θρησκεία, αποτυγχάνοντας να προαγάγει την αληθινή λατρεία, προκάλεσε το πνευματικό κενό στο οποίο κατόρθωσε να εισχωρήσει ο εθνικισμός.

Πουθενά δεν φάνηκε αυτό τόσο καλά όσο στη ναζιστική Γερμανία, όπου στις αρχές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το 94,4 τοις εκατό των κατοίκων δήλωναν ότι ήταν Χριστιανοί. Η Γερμανία—που ήταν γενέτειρα του Προτεσταντισμού και είχε επαινεθεί το 1914 από τον Πάπα Πίο Ι΄ ως πατρίδα των «καλύτερων Καθολικών του κόσμου»—έπρεπε να είναι ο τόπος που θα παρουσίαζε ό,τι καλύτερο είχε να προσφέρει ο Χριστιανικός κόσμος.

Είναι σημαντικό το ότι ο Καθολικός Αδόλφος Χίτλερ βρήκε πιο πρόθυμη υποστήριξη στους Προτεστάντες παρά στους Καθολικούς. Περιοχές στις οποίες κατοικούσαν κυρίως Προτεστάντες του έδωσαν 20 τοις εκατό των ψήφων τους, στις εκλογές του 1930, ενώ οι περιοχές των Καθολικών τού έδωσαν μόνο 14 τοις εκατό. Και η πρώτη απόλυτη πλειοψηφία που πήρε το ναζιστικό κόμμα στις προεδρικές εκλογές ήταν το 1932 στο Όλντενμπουργκ, μια περιοχή που κατά 75 τοις εκατό ήταν Προτεσταντική.

Προφανώς, «το κενό που άφησε ο εκφυλισμός των παραδοσιακών θρησκευτικών αξιών» ήταν μεγαλύτερο στον Προτεσταντισμό παρά στον Καθολικισμό. Κι αυτό είναι ευνόητο. Η απελευθερωμένη θεολογία και η ανώτερη κριτική της Αγίας Γραφής ήταν κυρίως έργο των γερμανόφωνων Προτεσταντών θεολόγων.

Εξίσου σημαντικό είναι κι αυτό που τελικά εδραίωσε την καθυστερημένη υποστήριξη των Καθολικών προς τον Χίτλερ. Ο Γερμανός ιστορικός Κλάους Σόλντερ εξηγεί ότι «κατά παράδοση ο γερμανικός Καθολικισμός είχε ιδιαίτερα στενούς δεσμούς με τη Ρώμη». Το Βατικανό, βλέποντας το ναζισμό ως εμπόδιο για τον κομμουνισμό, δεν είχε αντίρρηση να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να ενισχύσει τον Χίτλερ. «Σημαντικές αποφάσεις παίρνονταν όλο και περισσότερο από την παπική αυλή», λέει ο Σόλντερ, «και ουσιαστικά, η απόφαση για τη θέση και το μέλλον του Καθολικισμού στο Τρίτο Ράιχ πάρθηκε τελικά σχεδόν εξ ολοκλήρου στη Ρώμη».

Ο ρόλος που έπαιξε ο Χριστιανικός κόσμος και στους δυο πολέμους οδήγησε στην απώλεια μεγάλου μέρους του γοήτρου του. Όπως εξηγεί το Concise Dictionary of the Christian World Mission (Συνοπτικό Λεξικό της Χριστιανικής Παγκόσμιας Ιεραποστολής): «Οι μη Χριστιανοί είχαν μπροστά στα μάτια τους . . . το εμφανές γεγονός ότι έθνη που είχαν πίσω τους χίλια χρόνια Χριστιανικής διδασκαλίας απέτυχαν να συγκρατήσουν τα πάθη τους και πυρπόλησαν ολόκληρο τον κόσμο για την ικανοποίηση φιλοδοξιών που ήταν κάθε άλλο παρά αξιοθαύμαστες».

Φυσικά, οι πόλεμοι που έχουν θρησκευτικά κίνητρα δεν είναι κάτι καινούριο. Αλλά, σε αντίθεση με το παρελθόν, που πολεμούσαν μεταξύ τους έθνη διαφορετικών θρησκειών, ο 20ός αιώνας βλέπει, ολοένα και περισσότερο, έθνη της ίδιας θρησκείας να είναι παγιδευμένα σε άγρια διαμάχη. Είναι φανερό ότι ο θεός του εθνικισμού έχει καταφέρει να μεταχειρίζεται τους θρησκευτικούς θεούς. Έτσι, στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ενώ Καθολικοί και Προτεστάντες στη Μεγάλη Βρετανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες σκότωναν Καθολικούς και Προτεστάντες στην Ιταλία και στη Γερμανία, Βουδιστές στην Ιαπωνία έκαναν το ίδιο στους Βουδιστές αδελφούς τους στη νοτιοανατολική Ασία.

Άρα, ενόψει των δικών του ρούχων, που είναι λερωμένα με αίμα, ο Χριστιανικός κόσμος δεν μπορεί να επιπλήττει με φαρισαϊσμό άλλους. Με το να υποστηρίζουν, να ενισχύουν και, κατά καιρούς, να εκλέγουν ατελείς ανθρώπινες κυβερνήσεις, τόσο οι λεγόμενοι Χριστιανοί όσο και οι μη Χριστιανοί πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη για το αίμα που έχουν χύσει αυτές οι κυβερνήσεις.

Αλλά ποιο είδος θρησκείας θα έβαζε μια κυβέρνηση πάνω από τον Θεό και θα πρόσφερε τα ίδια του τα μέλη ως θυσίες πολιτικής στο βωμό του θεού του πολέμου;

«Έχυσαν Αίμα Αθώον»

Τα λόγια αυτά, που λέχτηκαν για τον αποστάτη Ισραήλ πριν από αιώνες, εφαρμόζονται σ’ όλες τις ψεύτικες θρησκείες και ιδιαίτερα σ’ αυτές του Χριστιανικού κόσμου. (Ψαλμός 106:38) Μην ξεχνάτε τις εκατομμύρια ζωές που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, μια τραγωδία για την οποία οι εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου δεν ήταν αθώες.—Βλέπε Ξύπνα! 8 Απριλίου 1989.

Ο γερμανικός κλήρος έμεινε επίσης σιωπηλός και σ’ ένα άλλο ζήτημα, λιγότερο γνωστό, αλλά εξίσου τραγικό. Το 1927, αφού πέρασαν δυο χρόνια από τότε που ο Χίτλερ είχε εκθέσει σε γενικές γραμμές τις απόψεις του σχετικά με τις φυλές στο σύγγραμμα Mein Kampf (Ο Αγών μου), ο Καθολικός συντάκτης και θεολόγος Γιόζεφ Μάιερ δημοσίευσε ένα βιβλίο, που έφερε την έγκριση του επισκόπου και το οποίο έλεγε: «Οι ψυχασθενείς, οι ηθικά παράφρονες και άλλα κατώτερα άτομα δεν έχουν το δικαίωμα να αποκτούν απογόνους, ακριβώς όπως δεν έχουν το δικαίωμα να βάζουν φωτιές». Ο Λουθηρανός πάστορας Φρίντριχ φον Μπόντελσβινγκ πίστευε ότι η στείρωση των ανάπηρων ατόμων ήταν σύμφωνη με το θέλημα του Ιησού.

Αυτή η άποψη, που είχε θρησκευτική υποστήριξη, συντέλεσε στη διάνοιξη του δρόμου για το «διάταγμα ευθανασίας» που εξέδωσε ο Χίτλερ το 1939, το οποίο οδήγησε στη θανάτωση 100.000 και πλέον πολιτών με διανοητικές διαταραχές και στη δια της βίας στείρωση περίπου 400.000.a

Μόνο το 1985, 40 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, αξιωματούχοι της Λουθηρανικής Εκκλησίας στη Ρηνανία παραδέχτηκαν δημόσια: «Η εκκλησία μας δεν αντιστάθηκε σθεναρά στη δια της βίας στείρωση, στο φόνο των αρρώστων και των αναπήρων και στη διεξαγωγή σκληρών ιατρικών πειραμάτων σε ανθρώπινα όντα. Εκλιπαρούμε τη συγνώμη των θυμάτων που εξακολουθούν να είναι στη ζωή και των συγγενών τους που έχουν επιζήσει».

Είναι αλήθεια ότι η εκστρατεία της κυβέρνησης όσον αφορά την ευθανασία κατεστάλη σημαντικά από τη στιγμή που ο Καθολικός επίσκοπος του Μίνστερ εξαπέλυσε μια έντονη φραστική επίθεση στις 3 Αυγούστου 1941, χαρακτηρίζοντας την πολιτική αυτή φόνο. Γιατί όμως χρειάστηκε να περάσουν 19 μήνες και να πεθάνουν 60.000 άτομα προτού ακουστεί κάποια δημόσια κατάκριση;

Η Ενοχή Αίματος της Θρησκείας

Οι περισσότερες θρησκείες ισχυρίζονται ότι σέβονται τη ζωή και ότι ενδιαφέρονται να προστατεύουν τους ανθρώπους από βλάβη. Προειδοποιούν όμως οι κληρικοί, σε συνέπεια μ’ αυτό, τα ποίμνιά τους για τους σωματικούς κινδύνους που περιλαμβάνονται στο κάπνισμα, στη χρήση ναρκωτικών, στην κατάχρηση αλκοόλ, στη λήψη αίματος μέσα στο σώμα και στις αχαλίνωτες σεξουαλικές σχέσεις; Και το πιο σπουδαίο, καταδικάζουν αυτά τα έργα της σάρκας, όπως κάνει η Αγία Γραφή, εξηγώντας ότι μπορούν να μας στερήσουν την επιδοκιμασία του Θεού;—Πράξεις 15:28, 29· Γαλάτας 5:19-21.

Βέβαια μερικοί το κάνουν αυτό. Και η Καθολική Εκκλησία, καθώς και πολλές Θεμελιωτιστικές εκκλησίες δείχνουν σεβασμό για τη ζωή μέχρι του σημείου να καταγγέλλουν την έκτρωση ως έκχυση αθώου αίματος. Εντούτοις, ο νόμος της Καθολικής Ιταλίας για την έκτρωση συγκαταλέγεται στους πιο φιλελεύθερους νόμους της Ευρώπης.

Και ο Βουδισμός καταδικάζει τις εκτρώσεις. Ωστόσο, αναφέρεται ότι στην Ιαπωνία, σ’ ένα και μόνο έτος, πραγματοποιήθηκαν 618.000 εκτρώσεις, παρ’ όλο που το 70 τοις εκατό του πληθυσμού λένε ότι είναι Βουδιστές. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Βάσει ποιου πράγματος πρέπει να κρίνουμε μια θρησκεία; Βάσει του τι λένε τα επίσημα όργανά της και μερικοί κληρικοί της ή βάσει του τι κάνουν πολλοί από τα μέλη της που έχουν καλή υπόσταση;

Άλλο ένα παράδειγμα της αποτυχίας όσον αφορά την προειδοποίηση των ασεβών έχει να κάνει με τη Βιβλική χρονολογία και την εκπλήρωση Βιβλικών προφητειών. Και τα δυο δείχνουν ότι το 1914 ιδρύθηκε η ουράνια Βασιλεία στα χέρια του Ιησού Χριστού.b Παρά το ότι ο Χριστιανικός κόσμος γιορτάζει την υποτιθέμενη ημερομηνία της γέννησης του Χριστού κάθε Δεκέμβριο, οι κληρικοί δεν διακηρύττουν ότι ο Ιησούς άρχει ως Βασιλιάς, όπως και οι ηγέτες του Ιουδαϊσμού δεν τον είχαν δεχτεί ως διορισμένο Βασιλιά πριν από 19 αιώνες.

Οι κληρικοί, οποιασδήποτε θρησκείας, οι οποίοι δεν προειδοποιούν τους ανθρώπους για τις συνέπειες της ανυπακοής στους νόμους του Θεού περί ηθικής και για τις συνέπειες της άρνησης να υποταχτούν στη διακυβέρνηση της Βασιλείας του Θεού, σύμφωνα με το εδάφιο Ιεζεκιήλ 33:8, επισωρεύουν ενοχή αίματος πάνω τους. Με τη σιωπή τους είναι σαν να στέκονται απαθείς και να παρακολουθούν εκατομμύρια άτομα που ανήκουν στο ποίμνιό τους να γίνονται ένοχα αίματος.

Συνεπώς, με το να βουτήξει τα κράσπεδά της μέσα σε αθώο αίμα, η ψεύτικη θρησκεία αρνήθηκε το χυμένο αίμα του Χριστού Ιησού, το οποίο δίνει ζωή. (Βλέπε Ματθαίος 20:28 και Εφεσίους 1:7.) Γι’ αυτόν το λόγο, το αίμα με το οποίο θα είναι γεμάτα τα κράσπεδα της ψεύτικης θρησκείας σύντομα—πολύ σύντομα—θα είναι το δικό της!—Αποκάλυψις 18:8.

‘Η Ψεύτικη Θρησκεία που Πλήττεται από το Παρελθόν της!’ δεν θα μπορέσει να διαφύγει. Θα μας το εξηγήσει αυτό το επόμενο τεύχος μας.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 21]

«Σε πολλά μέρη του κόσμου σήμερα, η θρησκεία εξυπηρετεί τους σκοπούς των επαναστάσεων . . . Εξακολουθεί να υποκινεί σκοτωμούς τόσο στη Βόρεια Ιρλανδία όσο και στην ινδική υποήπειρο και στις Φιλιππίνες».—The Encyclopedia of Religion

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Την ενοχή αίματος που έχει η ψεύτικη θρησκεία από το παρελθόν—όπως αναπαριστάνεται σ’ αυτή την ξυλογραφία του 15ου αιώνα, η οποία παρουσιάζει το μαζικό κάψιμο αιρετικών—την επισκιάζει κατά πολύ το υπόμνημά της στη διάρκεια του 20ού αιώνα

[Εικόνες στη σελίδα 21]

Στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου οι άνθρωποι έλιωσαν καμπάνες από γερμανικές εκκλησίες για πολεμικούς σκοπούς

[Ευχαριστίες]

Bundesarchiv Koblenz

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 22ο: 1900 κι Έπειτα—Η Ψεύτικη Θρησκεία Πλήττεται από το Παρελθόν Της!

«Το κλειδί για το μέλλον ενός κράτους έγκειται στο παρελθόν του».

ΒΑΒΥΛΩΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ—έτσι αποκαλεί η Αγία Γραφή την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας, συνδέοντάς την με το αρχαίο κράτος της Βαβυλώνας. (Αποκάλυψις 18:2) Όσα συνέβησαν σ’ εκείνη την αρχαία αυτοκρατορία δεν προμηνύουν τίποτα καλό για τη σύγχρονη συνονόματή της. Μέσα σε μια μόνο νύχτα, το 539 πριν από την Κοινή μας Χρονολογία (Π.Κ.Χ.), η Βαβυλώνα έπεσε στους Μήδους και στους Πέρσες, που είχαν αρχηγό τον Κύρο το Μέγα. Τα επιτιθέμενα στρατεύματα, αφού άλλαξαν το ρου του Ποταμού Ευφράτη που περνούσε μέσα από την πόλη, μπόρεσαν να μπουν αθέατα περνώντας από την κοίτη του ποταμού.

Ο Ιεχωβά Θεός και ο Γιος του, ο Ιησούς Χριστός, που είναι βασιλιάς ανώτερος από τον Κύρο, θα πετύχουν μια παρόμοια νίκη επί της άπιστης Βαβυλώνας της Μεγάλης. Η Αγία Γραφή την περιγράφει σαν μια μεγάλη πόρνη που κάθεται σε πολλά νερά, πράγμα το οποίο δείχνει την υποστήριξη που της προσφέρουν «λαοί και όχλοι και έθνη και γλώσσαι». Αλλά πριν από την καταστροφή, αυτή η υποστήριξη, σαν «τον ποταμόν τον μέγαν τον Ευφράτην», πρέπει να ‘στερέψει, για να ετοιμαστεί ο δρόμος των βασιλιάδων από την ανατολή του ήλιου’.—Αποκάλυψις 16:12· 17:1, 15.

Οι αποδείξεις για το ότι αυτό το στέρεμα λαβαίνει χώρα σήμερα θα ήταν ανεκτίμητες για τον προσδιορισμό της ψεύτικης θρησκείας. Υπάρχουν τέτοιες αποδείξεις;

Οι Λαμπρές Προοπτικές Σβήνουν

Όταν έμπαινε ο 20ός αιώνας, ένας στους τρεις κατοίκους της γης ομολογούσε ότι ήταν Χριστιανός. Οι προοπτικές του Χριστιανικού κόσμου ήταν λαμπρές. Το 1900, ο ευαγγελιστής και Νομπελίστας Τζον Ρ. Μοττ, εκφράζοντας απόλυτη αισιοδοξία, εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο Ο Εκχριστιανισμός του Κόσμου Μέσα σ’ Αυτή τη Γενιά (The Evangelization of the World in This Generation).

Αλλά «ο 20ός αιώνας», παραδέχεται η Παγκόσμια Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια (World Christian Encyclopedia), «έχει αποδειχτεί τρομακτικά διαφορετικός απ’ αυτές τις προσδοκίες». Η ίδια εγκυκλοπαίδεια—εξηγώντας ότι, «το 1900, κανένας δεν περίμενε τις μαζικές αποσκιρτήσεις από τη Χριστιανοσύνη που συνέβησαν αργότερα στη Δυτική Ευρώπη εξαιτίας της προσκόλλησης στα εγκόσμια, στη Ρωσία και κατόπιν στην Ανατολική Ευρώπη εξαιτίας του Κομμουνισμού, και στην αμερικανική ήπειρο εξαιτίας του υλισμού»—λέει ότι αυτές, καθώς και άλλες «ψευτοθρησκείες», αναπτύχθηκαν ταχύτατα· «ενώ αποτελούσαν μόνο το 0,2% της ανθρωπότητας, το 1900, . . . έφτασαν το 20,8% το 1980».

Αυτές οι «μαζικές αποσκιρτήσεις» άδειασαν στην κυριολεξία τις εκκλησίες της Δυτικής Ευρώπης. Από το 1970, η Λουθηρανική Εκκλησία στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας έχει χάσει πάνω από το 12 τοις εκατό των μελών της. Το ένα τρίτο και πλέον των εκκλησιών στην Ολλανδία έχουν κλείσει· μερικές έχουν μετατραπεί σε αποθήκες, εστιατόρια, διαμερίσματα, ακόμη και ντισκοτέκ. Και στη Βρετανία, σχεδόν μία στις οχτώ Αγγλικανικές εκκλησίες που υπήρχαν πριν από 30 χρόνια δεν χρησιμοποιείται πια. Δεν είναι άξιο απορίας το παράπονο που εξέφρασε ένας κληρικός, μιλώντας πέρυσι σ’ ένα συνέδριο Ευρωπαίων Προτεσταντών θεολόγων και κληρικών, ότι δηλαδή «η πρώην ‘Χριστιανική Δύση’ δεν μπορεί πια να αυτοαποκαλείται Χριστιανική. . . . Η Ευρώπη έχει γίνει ιεραποστολικός αγρός».

Εντούτοις, το πρόβλημα προχωράει ακόμη πιο πέρα από το Χριστιανικό κόσμο και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι σ’ όλο τον κόσμο ο αγνωστικισμός αφαιρεί από το Βουδισμό 900.000 άτομα το χρόνο.

Έλλειψη «Προσωπικού»

«Για να ξεσηκώσεις ένα χωριό, πρέπει να ξεσηκώσεις πρώτα τους ιερείς του», συμβουλεύει μια ιαπωνική παροιμία. Αλλά ποιους ιερείς; Στη δεκαετία που προηγήθηκε του 1983, ο αριθμός των Καθολικών ιερέων μειώθηκε παγκόσμια κατά 7 τοις εκατό. Και μέσα σε 15 χρόνια, ο αριθμός των καλογριών μειώθηκε κατά 33 τοις εκατό. Στο μεταξύ, οι προοπτικές για αντικατάσταση όλων αυτών των ατόμων δεν είναι αισιόδοξες. Σε λιγότερο από 20 χρόνια, οι εγγραφές στις Καθολικές ιερατικές σχολές των Ηνωμένων Πολιτειών μειώθηκαν κατακόρυφα, από 48.992 σε 11.262.

Τα Καθολικά τάγματα υποφέρουν κι αυτά. Κάποτε η Εταιρία του Ιησού, που ιδρύθηκε το 1534 στο Παρίσι, από τον Ιγνάτιο Λογιόλα, στην ουσία έλεγχε την εκπαίδευση σε αρκετές χώρες. Τα μέλη της, που ονομάζονται κοινώς Ιησουίτες, ηγούνταν στο ιεραποστολικό έργο. Αλλά από το 1965, ο αριθμός των μελών της μειώθηκε κατά το ένα τέταρτο και πλέον.

Η μείωση του «προσωπικού» είναι κάτι αρκετά άσχημο· ακόμη χειρότερο όμως είναι το γεγονός ότι πολλοί απ’ αυτούς που το απαρτίζουν δεν είναι πια αξιόπιστοι. Αυξάνεται ο αριθμός των ιερέων και των καλογριών που αντιτίθενται στην εκκλησιαστική πολιτική σχετικά με την αγαμία, τον έλεγχο των γεννήσεων και το ρόλο που παίζουν οι γυναίκες στη θρησκεία. Αυτό φάνηκε τον Ιανουάριο του 1989, όταν 163 Ευρωπαίοι Καθολικοί θεολόγοι εξέδωσαν μια δημόσια δήλωση—μέχρι την 1η Μαΐου, την είχαν υπογράψει άλλα 500 και πλέον άτομα—με την οποία κατηγορούσαν το Βατικανό για αυταρχισμό και κατάχρηση εξουσίας.

Εκατομμύρια μέλη του Χριστιανικού κόσμου έχουν πεθάνει πνευματικά, έχουν πέσει θύματα πνευματικού υποσιτισμού. Ένας κληρικός από τις Η.Π.Α. το παραδέχτηκε αυτό όταν παραπονέθηκε: «Η εκκλησία [έχει γίνει] σούπερ μάρκετ που μοιράζει στους περαστικούς πνευματικές άχρηστες τροφές. Η ομιλία του ιερέα δεν είναι τίποτα παραπάνω από τη ‘σπεσιαλιτέ της εβδομάδας’, που προσφέρεται στους πελάτες με έκπτωση—δηλαδή απαιτώντας απ’ αυτούς λιγότερες υποχρεώσεις».

Από το 1965, τα μέλη πέντε κύριων Προτεσταντικών θρησκευμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μειωθεί κατά 20 περίπου τοις εκατό, και οι εγγραφές στα κατηχητικά σχολεία κατά 50 και πλέον τοις εκατό. «Τα παραδοσιακά θρησκεύματα, όχι μόνο αποτυγχάνουν να μεταδώσουν το άγγελμά τους», γράφει το περιοδικό Τάιμ (Time), αλλά «είναι ολοένα και πιο αβέβαια για το τι ακριβώς είναι αυτό το άγγελμα». Ενόψει μιας τέτοιας πνευματικής πείνας, δεν είναι να απορεί κανείς για το ότι πολλά εκκλησιαστικά περιοδικά παύουν να εκδίδονται. Ήδη στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ένα απ’ αυτά είπε με πίκρα: «Η εποχή του γενικού εκκλησιαστικού περιοδικού . . . έχει περάσει».

Ένα Ποίμνιο που Δεν Ενδιαφέρεται και δεν Ανταποκρίνεται

Το 18ο αιώνα, ο Άγγλος πολιτικός Έντμουντ Μπερκ συνειδητοποίησε ότι «τίποτα δεν είναι τόσο θανάσιμο για τη θρησκεία όσο η αδιαφορία». Αν ζούσε σήμερα, θα διαπίστωνε ότι υπάρχει αφθονία θρησκευομένων που δεν δείχνουν ενδιαφέρον.

Για παράδειγμα, σε μια δημοσκόπηση που έγινε πριν από μερικά χρόνια, το 44 τοις εκατό των Λουθηρανών στις Ηνωμένες Πολιτείες είπαν ότι δεν θα μιλούσαν για την πίστη τους σε οικογένειες που δεν ανήκαν στην εκκλησία τους, έστω κι αν τους το ζητούσε αυτό ο ιερέας τους. Μια πιο πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι τα τρία τέταρτα και πλέον των Αμερικανών Καθολικών πιστεύουν πως το γεγονός ότι διαφωνούν με τον πάπα, ακόμη και σε ηθικά θέματα, δεν τους κάνει να μην είναι καλοί Καθολικοί.

Στην Ιαπωνία, το 79 τοις εκατό του πληθυσμού λένε ότι το να είναι κανείς θρησκευόμενος είναι σπουδαίο. Αλλά αφού, όπως λέει το σύγγραμμα Οι Θρησκείες του Σύγχρονου Ανθρώπου (Religions of Modern Man), μόνο το ένα τρίτο απ’ αυτούς ομολογούν ότι ανήκουν πραγματικά σε κάποια θρησκεία, είναι φανερό ότι πολλοί δεν ενδιαφέρονται καθόλου να ενεργήσουν σύμφωνα με τα λόγια τους.

Όταν οι ενήλικοι δεν ενδιαφέρονται για τη θρησκεία, συνήθως και τα παιδιά τους δεν δείχνουν ζήλο ούτε ανταποκρίνονται. Μια έρευνα, που έκανε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Βόννης, στη Γερμανία, σε παιδιά ηλικίας 11 ως 16 ετών, αποκάλυψε ότι περισσότερο από κάθε άλλη φορά τα νεαρά άτομα ψάχνουν για προσωπικότητες, των οποίων τη συμπεριφορά να μιμηθούν. Αλλά όταν ρωτήθηκαν ποια είναι τα πρότυπά τους, οι νεαροί δεν ανέφεραν ούτε μια φορά εκκλησιαστικούς ηγέτες.

Η Πολιτική Επιρροή Μειώνεται

Η οργανωμένη θρησκεία δεν ασκεί πια την πολιτική επιρροή που ασκούσε κάποτε. Για παράδειγμα, ακόμη και σε χώρες που είναι κατά κύριο λόγο Καθολικές, το Βατικανό δεν έχει κατορθώσει να αποτρέψει την ψήφιση νόμων για τις εκτρώσεις, το διαζύγιο και την ελευθερία λατρείας, νόμους στους οποίους αντιτίθεται σαφώς. Παρόμοια, οι περιστάσεις ανάγκασαν το Βατικανό να συμφωνήσει το 1984 σ’ ένα κονκορδάτο που αφαίρεσε από τον Καθολικισμό το προνόμιο να είναι η επικρατούσα θρησκεία στην Ιταλία!

Όσα κατάφερνε κάποτε η ψεύτικη θρησκεία, ασκώντας ύπουλη πίεση στις πολιτικές κυβερνήσεις, τώρα προσπαθεί να τα πετύχει με δημόσια κινήματα διαμαρτυρίας των οποίων ηγούνται επιφανείς κληρικοί, όπως ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου στη Νότια Αφρική.

Ενωμένοι θα Επιζήσουμε, Διαιρεμένοι θα Χαθούμε

Ένα συνέδριο Προτεσταντικών ιεραποστολικών εταιριών, που έγινε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας το 1910, σήμανε τη γέννηση του σύγχρονου οικουμενικού κινήματος. Αυτό το κίνημα αναζωπυρώθηκε πρόσφατα, σε μια προσπάθεια να προαχθεί η θρησκευτική συνεργασία και η αμοιβαία κατανόηση, πράγμα που θα επιτρέψει «στη Χριστιανική θρησκεία» να μιλάει με μια φωνή.

Το οικουμενικό κίνημα παίρνει πολλές μορφές. Ένα σημαντικό βήμα έγινε το 1948 στο Άμστερνταμ, όταν ιδρύθηκε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών. Αυτό το συμβούλιο, που αρχικά αποτελούνταν σχεδόν από 150 Προτεσταντικές, Αγγλικανικές και Ορθόδοξες εκκλησίες, τώρα καυχιέται ότι αυτός ο αριθμός έχει διπλασιαστεί.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μολονότι δεν είναι μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, φαίνεται ότι βαδίζει προς αυτή την κατεύθυνση. Το 1984, στα κεντρικά γραφεία του συμβουλίου στην Ελβετία, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ηγήθηκε σε οικουμενική προσευχή μαζί με τον απερχόμενο γενικό γραμματέα του συμβουλίου. Και το Μάιο του 1989, οι Καθολικοί περιλαμβάνονταν στους 700 Ευρωπαίους κληρικούς που συγκεντρώθηκαν στη Βασιλεία της Ελβετίας, γι’ αυτό που μια εφημερίδα αποκάλεσε τη «μεγαλύτερη οικουμενική συνάντηση από τον καιρό της Μεταρρύθμισης».

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, αυτή η προθυμία για συμβιβασμούς έχει γίνει εντονότερη, επειδή γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή η ιδέα ότι όλες οι «Χριστιανικές» θρησκείες έχουν μια έμφυτη θεόδοτη ενότητα. Ως «απόδειξη» της έμφυτης ενότητας, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών τονίζει το γεγονός ότι όλα τα μέλη του αποδέχονται το δόγμα της Τριάδας, θεωρώντας ότι «ο Ιησούς Χριστός είναι Θεός και Σωτήρας».

Ο Χριστιανικός Κόσμος έχει επιδιώξει επίσης το διάλογο με μη Χριστιανικές θρησκείες. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας (The Encyclopedia of Religion), αυτό γίνεται με σκοπό την εξεύρεση ενός εφικτού συμβιβασμού «ανάμεσα σε μια τάση για θεολογικό ιμπεριαλισμό—που υποστηρίζει ότι, αν μια πίστη είναι αληθινή, καμιά άλλη πίστη δεν έχει το δικαίωμα να υπάρχει—και σ’ ένα συγκρητισμό—που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν επαρκείς διαφορές μεταξύ των διαφόρων πίστεων ώστε να τίθεται θέμα και ότι, αν όλες αυτές αναμειχθούν κατά κάποιο τρόπο, μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα πίστη για το μέλλον».

Στην πραγματικότητα, η ψεύτικη θρησκεία είναι σαν ένα σκοινί φτιαγμένο από πολλούς σπάγκους, που όλοι τους τραβάνε προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Αυτό είναι το προοίμιο συμφοράς, γιατί τα λόγια του Ιησού δεν έχουν αποδειχτεί ακόμη εσφαλμένα: «Πάσα βασιλεία διαιρεθείσα καθ’ εαυτής ερημούται, και πάσα πόλις ή οικία διαιρεθείσα καθ’ εαυτής δεν θέλει σταθή».—Ματθαίος 12:25.

Δεχτείτε την Αληθινή, Απορρίψτε την Ψεύτικη!

Μερικοί ίσως προτιμούν να αγνοούν τις αποδείξεις. Αλλά η αβάσιμη αισιοδοξία είναι επικίνδυνη. «Οι εκκλησίες έχουν ζήσει περισσότερο από μια γενιά, με την ελπίδα ότι τα πράγματα θα καλυτερέψουν μόνα τους λίγο-πολύ», παρατήρησε η εφημερίδα Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου, τον Οκτώβριο του 1988. Η ίδια εφημερίδα πρόσθεσε: «Παρά τη βαθμιαία μακροπρόθεσμη μείωση των μελών των εκκλησιών στη Βρετανία, οι ίδιες οι εκκλησίες έχουν καταβάλει ελάχιστη επίμονη προσπάθεια για να εξηγήσουν ή να αντιστρέψουν αυτή τη μείωση, ή για να επινοήσουν ανάλογες πολιτικές». Λογικά, λοιπόν, η εφημερίδα κατέληξε: «Κάθε εμπορικός οργανισμός, που διαπιστώνει ότι οι πωλήσεις του μειώνονται συνεχώς, είτε ετοιμάζεται για την τελική συμφορά είτε κάνει βήματα για να βελτιώσει το προϊόν του και το μάρκετινγκ που εφαρμόζει».

Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι η ψεύτικη θρησκεία θα ‘κάνει βήματα για να βελτιώσει το προϊόν της και το μάρκετινγκ που εφαρμόζει’. Για τα θεοφοβούμενα άτομα, η μόνη βάση για αισιοδοξία έγκειται στο να στραφούν στη μόνη αληθινή θρησκεία, της οποίας τα ορμητικά ποτάμια με το πνευματικό νερό δεν κινδυνεύουν να στερέψουν. Όσον αφορά την ψεύτικη θρησκεία, «Τώρα Είναι ο Καιρός να Τακτοποιηθούν οι Λογαριασμοί!» Μπορείτε να μάθετε περισσότερα όταν θα δημοσιευτεί αυτό το άρθρο στο επόμενο τεύχος μας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 20]

Μάρτυρες του Ιεχωβά: Τα Νερά τους Δεν Στερεύουν

«Ενώ οι παραδοσιακές θρησκείες παρακμάζουν σιγά-σιγά, και οι εκκλησίες τους και οι ναοί τους αδειάζουν διαρκώς, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν ολοένα και περισσότερα μέλη· μάλιστα παίρνουν πρώην εκκλησιαστικά κτίρια και άλλες νέες εγκαταστάσεις για να στεγάσουν τις συγκεντρώσεις των καινούριων μελών τους».—Λε Πετί Ζουρνάλ (Le Petit Journal), καναδική εφημερίδα.

«Στην Ιταλία, υπάρχουν περίπου 45 χιλιάδες . . . Σήμερα αυτή η αίρεση έχει πραγματικά περιοδικά, που είναι ωραία και ενδιαφέροντα (είναι πλούσια σε ειδήσεις και άρθρα απ’ όλο τον κόσμο), τυπώνει μικρά βιβλία που είναι σύγχρονα και δίνουν απαντήσεις στους πιο ειδήμονες Καθολικούς Βιβλικούς λόγιους, μοιράζει Γραφές μεταφρασμένες απευθείας από την εβραϊκή . . . Μ’ αυτές τις μεθόδους, οι Μάρτυρες έχουν καταπληκτική επιτυχία».—Φαμίλια Μέσε (Famiglia Mese), ιταλικό Καθολικό περιοδικό. (Αυτά γράφτηκαν το 1975· τον Απρίλιο του 1989, ο αριθμός των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ιταλία είχε αυξηθεί σε 169.646.)

«[Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά] βαφτίζουν εκατοντάδες άτομα, τη στιγμή που εμείς βαφτίζουμε δυο-τρία».—Δι Εβάντζελιστ (The Evangelist), επίσημο όργανο των Διανομέων Ευαγγελικών Φυλλαδίων. (Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά βάφτισαν 69.649 άτομα το 1962, όταν έγινε αυτή η δήλωση· το 1988, ο αριθμός των νεοβαφτισμένων Μαρτύρων ήταν 239.268.)

«Το 1962, ολοκλήρωσα μια μελέτη σχετικά με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, κάνοντας την εξής παρατήρηση: ‘Αμφιβάλλω αν η Κοινωνία του Νέου Κόσμου θα μειώσει απρόσμενα τη δραστηριότητά της’. . . . Σε σχέση με τα τότε δεδομένα [το 1979], οι Μάρτυρες έχουν υπερδιπλασιαστεί. Όλα δείχνουν ότι η Εταιρία Σκοπιά προφανώς θα διπλασιαστεί και πάλι στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας».—Γουίλιαμ Τζ. Γουέιλεν στο έντυπο Καθολικός των Η.Π.Α. (U.S. Catholic). (Οι 989.192 Μάρτυρες που υπήρχαν το 1962 αυξήθηκαν σε 3.592.654 το 1988.)

Από το 1970, ο αριθμός των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (και στο Δυτικό Βερολίνο) έχει αυξηθεί κατά 38 τοις εκατό. Τα περασμένα 30 χρόνια, ο αριθμός των εκκλησιών των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ολλανδία έχει αυξηθεί από 161 σε 317, και στη Βρετανία από 825 σε 1.257, πράγμα που δημιούργησε την ανάγκη για την ανέγερση πολλών νέων Αιθουσών Βασιλείας και στις δυο αυτές χώρες.—Παράβαλε την 3η παράγραφο του υποτίτλου «Οι Λαμπρές Προοπτικές Σβήνουν».

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν τη θρησκεία, μέσα στο γοργό ρυθμό που επικρατεί στο σημερινό κόσμο

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 23ο: 1945 κι Έπειτα—Ο Καιρός για την Τακτοποίηση των Λογαριασμών Είναι Κοντά

«Η βασική προϋπόθεση για την ευτυχία του λαού είναι η εξάλειψη της θρησκείας».—Καρλ Μαρξ, Γερμανός κοινωνιολόγος και οικονομολόγος του 19ου αιώνα

ΜΟΛΟΝΟΤΙ πολλοί πρόγονοί του—τόσο από τον πατέρα του όσο και από τη μητέρα του—ήταν Εβραίοι ραβίνοι, ο Καρλ Μαρξ βαφτίστηκε Προτεστάντης όταν ήταν έξι χρονών. Αλλά σε μικρή ηλικία, απογοητεύτηκε από τη θρησκεία και την πολιτική. Υποστήριξε ότι, αν το ανθρώπινο γένος επρόκειτο ποτέ να βρει ευτυχία, και τα δυο αυτά στοιχεία θα έπρεπε να αλλάξουν ριζικά.

Η Αγία Γραφή συμφωνεί μ’ αυτή την άποψη. Αλλά, ενώ οι ριζικές αλλαγές που πρότεινε ο Μαρξ δεν έφεραν πραγματική βελτίωση, οι αλλαγές που προείπε η Αγία Γραφή ότι πρόκειται να λάβουν χώρα στη γενιά μας θα στεφθούν με μόνιμη επιτυχία. Για το γεγονός αυτό δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία.

Κυρίως από το 1914 κι έπειτα, η ενοχή αίματος που φέρει η ψεύτικη θρησκεία έχει κορυφωθεί. Από τότε, η ψεύτικη θρησκεία πλήττεται επίσης από την αυξανόμενη αδιαφορία και τη μειούμενη λαϊκή υποστήριξη. (Βλέπε τα δυο προηγούμενα άρθρα αυτής της σειράς.) Σε διαμετρική αντίθεση μ’ αυτό, στην αληθινή θρησκεία παρατηρείται ολοένα και πιο αξιοσημείωτη άνθηση, χρόνο με το χρόνο.

Αλλά τι απομένει να συμβεί; Τώρα είναι η πιο κατάλληλη εποχή για να κάνουμε το ερώτημα: Τι δείχνει το παρελθόν της θρησκείας σχετικά με το μέλλον της;

Τι Λέει η Αγία Γραφή;

Τα γεγονότα που συνέβησαν τον πρώτο αιώνα της Κοινής μας Χρονολογίας ρίχνουν φως σ’ αυτό το ζήτημα. Επειδή είχε υιοθετήσει την ψεύτικη θρησκεία, ο Ισραήλ αντιμετώπιζε ένα μέλλον που, σύμφωνα με τα όσα είχαν προειπωθεί, θα κλιμακωνόταν με την εκτέλεση της κρίσης του Θεού πάνω σ’ αυτό το έθνος. Αλλά έγινε πρόνοια για όσους ασκούσαν την αληθινή θρησκεία, έτσι ώστε να μην καταστραφούν μαζί με το Ιουδαϊκό σύστημα. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: «Όταν δε ίδητε την Ιερουσαλήμ περικυκλουμένην υπό στρατοπέδων, τότε γνωρίσατε ότι επλησίασεν η ερήμωσις αυτής. Τότε οι όντες εν τη Ιουδαία ας φεύγωσιν εις τα όρη, και οι εν μέσω αυτής ας αναχωρώσιν έξω».—Λουκάς 21:20, 21.

Το 66 της Κοινής μας Χρονολογίας (Κ.Χ.), τα ρωμαϊκά στρατεύματα περικύκλωσαν την Ιερουσαλήμ. Η πόλη φαινόταν καταδικασμένη. Αλλά ξαφνικά, τα στρατεύματα αποχώρησαν, δίνοντας στους Χριστιανούς την ευκαιρία να διαφύγουν σε ασφαλές μέρος. Μολαταύτα, κάθε ελπίδα ότι ο αποστάτης Ισραήλ είχε αποφύγει την κρίση εξανεμίστηκε ύστερα από τέσσερα χρόνια, όταν οι Ρωμαίοι επέστρεψαν, ξαναπολιόρκησαν την πόλη και τελικά την κυρίεψαν, θανατώνοντας αμέτρητα άτομα που βρίσκονταν μέσα σ’ αυτήν. Η Μασσάδα, το τελευταίο ιουδαϊκό οχυρό έπεσε ύστερα από τρία χρόνια. Ωστόσο, η αληθινή θρησκεία, όπως την ασκούσαν οι πιστοί Χριστιανοί, επέζησε.

Τώρα, στη δική μας γενιά, ολόκληρη η παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας βρίσκεται αντιμέτωπη με την καταστροφή. Άλλη μια φορά, παραταγμένα ‘στρατεύματα’ ετοιμάζονται να εκτελέσουν θεϊκή κρίση. Σαν τα ρωμαϊκά στρατεύματα του πρώτου αιώνα, που σκοπό είχαν να διατηρήσουν την Pax Romana (Ρωμαϊκή Ειρήνη), τα σημερινά παραταγμένα στρατεύματα αποτελούν κι αυτά ειρηνευτικό όργανο. Οι προφητείες της Αγίας Γραφής δείχνουν ότι οι στρατοκρατούμενες δυνάμεις που συμπεριλαμβάνονται στα μέλη του Ο.Η.Ε. θα αποτελέσουν το όργανο που θα χρησιμοποιήσει ο Ιεχωβά για να τακτοποιήσει τελικά τους λογαριασμούς του με τη σύγχρονη Ιερουσαλήμ, το Χριστιανικό κόσμο, καθώς και με την υπόλοιπη Βαβυλώνα τη Μεγάλη.—Αποκάλυψις 17:7, 16.

Πότε θα συμβεί αυτό; Το εδάφιο 1 Θεσσαλονικείς 5:3 απαντά: «Όταν λέγωσιν, Ειρήνη και ασφάλεια, τότε επέρχεται επ’ αυτούς αιφνίδιος όλεθρος, καθώς αι ωδίνες εις την εγκυμονούσαν, και δεν θέλουσιν εκφύγει».

«Η Επιδημία Ειρήνης»

Στη διάρκεια του 1988, ο πρώην υπουργός εξωτερικών των Η.Π.Α., Τζορτζ Σουλτς, είπε ότι «η ειρήνη ξεφυτρώνει παντού». Ένας ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής μίλησε για «επιδημία ειρήνης». Η φημισμένη γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα Ντι Τσάιτ (Die Zeit) έκανε το ερώτημα: «Μέσα σ’ έναν αιώνα που βρίθει από συμφορές, θα ήταν δυνατόν η τελευταία του δεκαετία να σημειώσει το τέλος των καταστροφών και την αρχή μιας εποχής αναδιοργάνωσης;» Και το περιοδικό Τάιμ (Time) είπε: «Η ειρήνη απειλεί τη διένεξη Ιράν-Ιράκ, την Καμπότζη, το Αφγανιστάν, τη νότια Αφρική, ακόμη και την Κεντρική Αμερική».

Το έτος 1989, που πλησιάζει τώρα στο τέλος του, ήταν κι αυτό γεμάτο ειρηνευτικές συνομιλίες. Το Φεβρουάριο, η γερμανική εφημερίδα Ζουντόιτσε Τσάιτουνγκ (Süddeutsche Zeitung) έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Από το 1985 περίπου, ζούμε σε μια φάση κατά την οποία οι υπερδυνάμεις έχουν κάνει περισσότερα πράγματα από το να περιορίσουν απλώς την επιθετική τους στάση. . . . Σήμερα δεν υπάρχει σχεδόν κανένα μέρος της γης σχετικά με το οποίο να μην ταυτίζονται οι απόψεις των υπερδυνάμεων. . . . Εν πάση περιπτώσει, ποτέ πριν οι προοπτικές δεν ήταν τόσο ευνοϊκές, ποτέ δεν υπήρξε τόση σοβαρότητα και στις δυο πλευρές και ποτέ δεν έγιναν ταυτόχρονα τόσα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση».

Μόλις πριν από έξι χρόνια, η κατάσταση δεν ενέπνεε και τόση αισιοδοξία. Ο δημοσιογράφος Ρόι Λάρσον παρατήρησε ότι, «σ’ όλη τη διάρκεια του 1983, οι θρησκευτικοί ηγέτες όλου του κόσμου φώναζαν ‘ειρήνη, ειρήνη’, αλλά δεν υπήρχε ειρήνη». Αποτελούν τα εκπληκτικά γεγονότα που συμβαίνουν από τότε εκπλήρωση των εδαφίων 1 Θεσσαλονικείς 5:3; Αυτό δεν το ξέρουμε. Εντούτοις, σήμερα, το Δεκέμβριο του 1989, η πραγματοποίηση της ‘ειρήνης και της ασφάλειας’ είναι πλησιέστερα απ’ ό,τι πρωτύτερα.

Οι Θρησκευτικοί Ηγέτες Καταβάλλουν Σκληρές Προσπάθειες—Για Ποιο Σκοπό;

Όπως δείχνει ο Λάρσον, οι θρησκευτικοί ηγέτες δεν είναι αδρανείς σ’ ό,τι αφορά την επιδίωξη της ειρήνης. Συνεχίζοντας την εκτίμησή του για το 1983, αναφέρει το «ταξίδι για την ειρήνη» που έκανε ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ στην Κεντρική Αμερική και στην Καραϊβική. Επίσης, στη διάρκεια του ίδιου έτους, το Εθνικό Συνέδριο Καθολικών Επισκόπων των Η.Π.Α. αποδέχτηκε μια ποιμαντική επιστολή με τίτλο «Η Πρόκληση της Ειρήνης». Λίγο μετά απ’ αυτό, εκπρόσωποι 300 και πλέον εκκλησιών από 100 χώρες συναντήθηκαν στην έκτη Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών και ενέκριναν μια παρόμοια απόφαση. Το σχόλιο που έκανε ο Λάρσον για «το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ειρήνη» αναφερόταν και σε πολλούς Προτεστάντες ευαγγελικούς.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών—όταν ιδρύθηκε, το 1948, καθώς και όταν έκανε ένα συνέδριο το 1966—μίλησε ευθέως και με έντονη γλώσσα κατά της χρήσης σύγχρονων καταστροφικών όπλων. Σε αρμονία μ’ αυτό, δεκάδες κληρικοί και θεολόγοι ενώνονται στη μάχη υπέρ της ειρήνης, άτομα όπως ο Γερμανός Προτεστάντης θεολόγος Χέλμουτ Γκολβίτσερ. Νωρίτερα φέτος, με την ευκαιρία των ογδοηκοστών γενεθλίων αυτού του θεολόγου, ένα ελβετικό Προτεσταντικό εβδομαδιαίο έντυπο τον εξύμνησε, χαρακτηρίζοντάς τον «θεολόγο που έχει αναμειχθεί στην πολιτική και αγωνίζεται διαρκώς για την ειρήνη», ο οποίος, «μέσω της διδασκαλίας του και της πολιτικής του δέσμευσης, έχει επηρεάσει έντονα πολλούς θεολόγους καθώς και το ειρηνευτικό κίνημα μέσα στην εκκλησία».

Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Βαβυλώνα η Μεγάλη υποστήριξε ενεργά την ανακήρυξη του 1986 ως Διεθνούς Έτους Ειρήνης που έκανε ο οργανισμός Ηνωμένων Εθνών—οργανισμός που, σύμφωνα με τον καταστατικό του χάρτη, έχει σκοπό «τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας». Στη διάρκεια εκείνου του έτους, ο Καθολικός πάπας, ο Αγγλικανός Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι και 700 άλλοι θρησκευτικοί ηγέτες—στους οποίους περιλαμβάνονταν κατ’ όνομα Χριστιανοί, Βουδιστές, Ινδουιστές, Μουσουλμάνοι, Αφρικανοί ανιμιστές, ιθαγενείς Αμερικανοί (Ινδιάνοι), Εβραίοι, Σιχ, Ζωροάστρες, Σιντοϊστές και Ζαϊνιστές—συγκεντρώθηκαν στην Ασίζη, κοντά στη Ρώμη, για να προσευχηθούν υπέρ της ειρήνης.

Πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 1989, η αυστραλιανή εφημερίδα Σάντεϊ Τέλεγκραφ (Sunday Telegraph) του Σίντνεϊ έγραψε ότι συναντήθηκαν στη Μελβούρνη, στα πλαίσια της πέμπτης συνέλευσης του Παγκόσμιου Συνεδρίου για τη Θρησκεία και την Ειρήνη, «Βουδιστές, Χριστιανοί, Ινδουιστές, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Σιχ, Ουνιταριανοί, Μπαχαϊστές, Κομφουκιανιστές, Ζαϊνιστές, Σιντοϊστές, Ταοϊστές, καθώς και οπαδοί της Ράτζα Γιόγκα και του Ζωροαστρισμού». Είναι αξιοσημείωτο πως οι «600 και πλέον αντιπρόσωποι από 85 περίπου χώρες . . . παραδέχτηκαν ότι, επί πολύ καιρό, η ένταση που προκαλείται από τις θρησκευτικές διαφορές έχει τύχει εκμετάλλευσης και έχει αποτελέσει μια από τις κύριες αιτίες πολέμου».

Η ανάμειξη των θρησκειών στην αναζήτηση της ειρήνης επιβεβαιώνει τα λόγια που είπε κάποτε ο πρώην γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Νταγκ Χάμερσκελντ: «Ο Οργανισμός [Ηνωμένων Εθνών] και οι εκκλησίες στέκονται πλάι-πλάι, συμμετέχοντας στις προσπάθειες που καταβάλλουν όλοι οι άνθρωποι καλής θέλησης, άσχετα με το πιστεύω τους ή το είδος της λατρείας τους, για την εδραίωση της ειρήνης στη γη».

Παρ’ όλα αυτά, οι πορείες διαμαρτυρίας που κάνει η Βαβυλώνα η Μεγάλη, οι διαδηλώσεις της, καθώς και οι άλλες πιο ήπιες μορφές της θρησκευτικής της ανάμειξης στις πολιτικές υποθέσεις θα οδηγήσουν στον αφανισμό της.a Έχουν ήδη προκαλέσει αρκετές προστριβές, όπως παραδέχτηκε πρόσφατα ο Άλμπερτ Νόλαν, Δομινικανός μοναχός από τη Νότια Αφρική, με τα λόγια: «Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί η ειρήνη σε αρμονία με το θέλημα του Θεού είναι να πολεμήσει κανείς. . . . Για να επιτευχθεί μείωση των εξοπλισμών, οι συγκρούσεις με την κυβέρνηση είναι σχεδόν αναπόφευκτες».

Ας εξακολουθήσει η Βαβυλώνα η Μεγάλη να φωνάζει για ειρήνη. Ας εξακολουθήσει ο πάπας να απευθύνει την παραδοσιακή του ευλογία Ούρμπι ετ Όρμπι (στην πόλη [τη Ρώμη] και στον κόσμο), κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα. Ας εξακολουθήσει να υποθέτει—όπως έκανε τον περασμένο Μάιο—ότι η παρούσα εκτόνωση της πολιτικής έντασης αποτελεί την απάντηση του Θεού στις «Χριστιανικές» προσευχές. Το γεγονός ότι η Βαβυλώνα η Μεγάλη χρησιμοποιεί λόγια ειρήνης και αλαζονικά ιδιοποιείται την ευλογία του Θεού δεν μπορεί να την απαλλάξει από το αιματηρό της παρελθόν. Το παρελθόν αυτό τη στιγματίζει ως το μεγαλύτερο εμπόδιο που υπήρξε ποτέ για την ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους, καθώς και ανάμεσα στους ανθρώπους και στον Θεό. Άμεσα ή έμμεσα, κάθε πρόβλημα του ανθρώπινου γένους έχει τη ρίζα του σ’ αυτήν!

Πόσο ειρωνικό είναι το γεγονός ότι η ψεύτικη θρησκεία συνεχίζει να αγωνίζεται, σε συνεργασία με τον Ο.Η.Ε., για να φέρει εκείνη την «ειρήνη και ασφάλεια» που θα επιφέρει την καταστροφή της! Το τέλος της ψεύτικης θρησκείας θα δικαιώσει τον Θεό της αληθινής θρησκείας, ο οποίος λέει: «Μη πλανάσθε, ο Θεός δεν εμπαίζεται· επειδή ό,τι αν σπείρη ο άνθρωπος, τούτο και θέλει θερίσει».—Γαλάτας 6:7.

Μη Χάνετε Καιρό—Διαφύγετε για να Γλιτώσετε τη Ζωή σας!

Πλησιάζει ο καιρός να κληθεί η ψεύτικη θρησκεία να δώσει λογαριασμό! Ο μόνος τρόπος για να μη χάσουμε τη ζωή μας είναι να την εγκαταλείψουμε χωρίς καθυστέρηση. (Αποκάλυψις 18:4) Η τελική αντίστροφη μέτρηση για την καταστροφή της έχει ήδη αρχίσει.

Αφού καθαριστεί η όμορφη γη του Θεού από την κίβδηλη θρησκεία και τον ψευτοθρησκευτικό εθνικισμό, θα παραμείνει μόνο η αληθινή θρησκεία υπό την εξουσία της θεϊκής κυβέρνησης. Πόσο συναρπαστικές είναι οι προοπτικές για τα άτομα που θα επιζήσουν απ’ αυτές τις ριζικές αλλαγές! Θα είστε εσείς ανάμεσα σ’ αυτά τα άτομα; Θα θέλατε να χαίρεστε για πάντα, λόγω της ‘Αιώνιας Ομορφιάς της Αληθινής Θρησκείας’; Αν ναι, μπορείτε να μάθετε πώς θα το πετύχετε αυτό, διαβάζοντας το τελικό άρθρο αυτής της σειράς, το οποίο θα δημοσιευτεί στο Ξύπνα! 22 Δεκεμβρίου 1989.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Τα κεντρικά γραφεία του Ο.Η.Ε. στη Νέα Υόρκη κι ένα άγαλμα για την παγκόσμια ειρήνη—ένας άντρας που σφυρηλατεί το σπαθί του σε υνί

Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον Της

Μέρος 24ο: Τώρα και για πάντα—Οι Αιώνιες Ομορφιές της Αληθινής Θρησκείας

«Θρησκεία που’ χει φορεσιά αλήθειας απ’ τα ουράνια, αρκεί μονάχα να τη δεις για να θαυμάσεις κάλλη σπάνια».—Γουίλιαμ Κάουπερ, Άγγλος ποιητής του 18ου αιώνα

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ τίποτα το αξιοθαύμαστο που να διακρίνει την ψεύτικη θρησκεία. Αυτή έφερε 60 αιώνες αθλιότητας και παθημάτων στο ανθρώπινο γένος. Η ιστορία της, που είναι γεμάτη ψέμα, απάτη, υπουλότητα και μίσος, την έχει κάνει αποκρουστική στα μάτια τόσο του Θεού όσο και των ανθρώπων. Αντί να φοράει ουράνιες αλήθειες, η ψεύτικη θρησκεία αποτελεί το αντίθετο της αλήθειας και της ομορφιάς.

Σε λίγο, οι εκτελεστικές δυνάμεις του Θεού θα πετάξουν μια κι έξω την ψεύτικη θρησκεία στην άβυσσο του αιώνιου αφανισμού. Μετά από λίγο, θα την ακολουθήσει το υπόλοιπο σύστημα του Σατανά. Αλλά η αληθινή θρησκεία, καθώς και εκείνοι που την ασκούν, θα επιζήσουν. Τι χαρά θα νιώθει κανείς όταν θα βλέπει τις αιώνιες ομορφιές της να εκδηλώνονται σε τέτοιο βαθμό που σήμερα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε!

Ποιες Ομορφιές;

Πολλές είναι οι ομορφιές της αληθινής θρησκείας. Εδώ αναφέρονται μόνο λίγες. Γιατί να μην αφιερώσετε χρόνο για να εξετάσετε τα Γραφικά εδάφια που παρατίθενται και τα οποία αποδεικνύουν ότι αυτές οι αιώνιες ομορφιές έχουν τη βάση τους στην Αγία Γραφή;

Ανάμεσα στις άφθονες αιώνιες ομορφιές της αληθινής θρησκείας συγκαταλέγονται οι εξής:

▪ Βασίζεται στην αλήθεια ενός αλάθητου Θεού, του οποίου το όνομα είναι Ιεχωβά, και στον οποίον μπορούμε ανεπιφύλακτα να στηριζόμαστε.—Έξοδος 6:3· Ησαΐας 55:10, 11.

▪ Είναι διαθέσιμη σε κάθε άτομο που έχει ταπεινή καρδιά και δεν προορίζεται αποκλειστικά για εκείνους που έχουν ανώτερη αντίληψη.—Ματθαίος 11:25· 1 Κορινθίους 1:26-28.

▪ Δεν μεροληπτεί λαβαίνοντας υπόψη τη φυλή και την κοινωνική ή οικονομική θέση.—Πράξεις 10:34, 35· 17:24-27.

▪ Προσφέρει την καλά θεμελιωμένη ελπίδα για ζωή σ’ έναν κόσμο ειρήνης και ασφάλειας, όπου δεν θα υπάρχει λύπη, αρρώστια, αθλιότητα και θάνατος.—Ησαΐας 32:18· Αποκάλυψις 21:3, 4.

▪ Προμηθεύει το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα μέλη της μπορούν να ζουν ως μια παγκόσμια, όσια αδελφότητα, που είναι ενωμένη στη διδασκαλία, στη διαγωγή και στο πνεύμα.—Ψαλμός 133:1· Ιωάννης 13:35.

▪ Προσφέρει στον καθένα—άντρα, γυναίκα και παιδί—την ευκαιρία να συμμετάσχει ενεργά στο έργο του Θεού, δίνοντας σκοπό στη ζωή.—1 Κορινθίους 15:58· Εβραίους 13:15, 16.

▪ Μας προειδοποιεί για διάφορους κρυφούς κινδύνους, εκπαιδεύοντάς μας σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε, ώστε να αποκομίζουμε οφέλη.—Παροιμίαι 4:10-13· Ησαΐας 48:17, 18.

Και γιατί μπορεί να ειπωθεί ότι οι ομορφιές αυτές είναι αιώνιες; Απλούστατα, επειδή αυτές θα υπάρχουν όσο θα υπάρχει κι η αληθινή θρησκεία—για πάντα.

Αναπληρώνει τα Κενά

Μπορεί να λεχθεί ότι ο θάνατος είναι ένας από τους πιο μεγάλους εχθρούς της αλήθειας, αφού οι άνθρωποι πολλές φορές παίρνουν μαζί τους στον τάφο πληροφορίες οι οποίες δεν είναι γνωστές σε κανέναν άλλον άνθρωπο. Οι ακριβείς λεπτομέρειες που αφορούν ακόμη και σχετικώς πρόσφατα γεγονότα—όπως, για παράδειγμα, τη δολοφονία του προέδρου των Η.Π.Α., Τζ. Φ. Κένεντι, το 1963—εξακολουθούν να αποτελούν αμφιλεγόμενο ζήτημα. Ποια είναι τα γεγονότα; Ποιος, στ’ αλήθεια, τα γνωρίζει; Πολλοί απ’ εκείνους που θα μπορούσαν να τα γνωρίζουν δεν ζουν πια. Κι αν αυτό αληθεύει σχετικά μ’ ένα γεγονός που συνέβη πριν από 26 μόλις χρόνια, τι μπορεί να ειπωθεί για γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες χρόνια;

Εκτός αυτού, οι ιστορικοί είναι απλώς άνθρωποι, που έχουν περιορισμένες γνώσεις και επηρεάζονται κατά την εργασία τους από τις προσωπικές τους ατέλειες και τις πιθανές προκαταλήψεις. Για το λόγο αυτό, το άτομο που είναι αντικειμενικό κάνει καλά να αποφεύγει να γίνεται δογματικό γύρω από ζητήματα για τα οποία δεν έχει κάποιο αυθεντικό, θεόπνευστο έγγραφο στη διάθεσή του.

Το να ασχοληθεί κανείς με τη συγγραφή της θρησκευτικής ιστορίας παρουσιάζει παρόμοια προβλήματα, αφού οι αυθεντίες συχνά διαφωνούν ως προς τα γεγονότα. Στη σειρά των άρθρων «Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον της», το Ξύπνα! προσπάθησε να παρουσιάσει τεκμηριωμένα γεγονότα, μολονότι είναι ανάγκη να παραδεχτούμε ότι, προς το παρόν, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που απλούστατα δεν τα ξέρουμε. Για παράδειγμα, μέχρι ποιου σημείου προσκολλήθηκαν στη γνήσια Χριστιανοσύνη οι λεγόμενες Χριστιανικές ομάδες που υπήρξαν στη διάρκεια των Σκοτεινών Αιώνων και έπειτα;

Σχετικά με αυτές τις ομάδες, ο καθηγητής της εκκλησιαστικής ιστορίας, Α. Μ. Ρένγουικ, παρατηρεί: «Εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για εκτενή ιστορική έρευνα προκειμένου να διασαφηνιστεί ποια ήταν η πραγματικότητα και ποιες ήταν οι θεολογικές θέσεις των πολυάριθμων αυτών σωμάτων». Σύμφωνα με τον Ρένγουικ, «οι ιστορικοί στο παρελθόν στηρίζονταν υπερβολικά στις δηλώσεις που έκαναν οι εχθροί των σχισματικών ομάδων προκειμένου να καθορίσουν τις διδασκαλίες και τις ηθικές αρχές τους». Φυσικά, το να στηρίζεται κανείς υπερβολικά στις δηλώσεις των φίλων αυτών των ομάδων θα μπορούσε εξίσου να οδηγήσει σε εσφαλμένη άποψη. Επομένως, ακόμη και μετά από εκτενή ιστορική έρευνα πολλά ερωτηματικά θα μπορούσαν να μείνουν αναπάντητα.

Τι μπορεί να ειπωθεί για την Αγία Γραφή; Επειδή είναι θεόπνευστο βιβλίο που περιέχει σε κάποιο βαθμό και θρησκευτική ιστορία, είναι αξιόπιστη σε ό,τι λέει. Αλλά λέει πολύ λίγα σχετικά με όλες τις διαφορετικές μορφές της ψεύτικης θρησκείας που υπήρξαν ποτέ. Αυτό είναι κατανοητό, εφόσον η Γραφή έχει δοθεί προκειμένου να χρησιμεύει ως οδηγός για την αληθινή και όχι για την ψεύτικη θρησκεία.

Ακόμα και αναφορικά με την αληθινή θρησκεία, η Αγία Γραφή δεν μας αφηγείται τα πάντα. Μας παρέχει επαρκείς λεπτομέρειες, ώστε να μπορέσουμε με επιτυχία να προσδιορίσουμε την αληθινή θρησκεία· κατά καιρούς όμως παραλείπει λεπτομέρειες. Μολονότι πιθανόν να ήταν συναρπαστικό και ενδιαφέρον να γνωρίζει κανείς αυτές τις λεπτομέρειες, προς το παρόν αυτές δεν είναι ζωτικές.

Επίσης, η Αγία Γραφή παρουσιάζει χρονολογικά κενά. Για παράδειγμα, σιωπά ως προς τα γεγονότα τα οποία συνέβηκαν στη διάρκεια των 400 ετών που πέρασαν μεταξύ της ολοκλήρωσης των Εβραϊκών Γραφών, που αποκαλούνται κοινώς Παλαιά Διαθήκη, και της εμφάνισης του Ιησού. Και από τότε που ολοκληρώθηκε η Αγία Γραφή έχουν περάσει 1.900 περίπου χρόνια.

Επομένως, για το μεγαλύτερο μέρος των περασμένων 18 αιώνων δεν έχουμε στη διάθεσή μας κάποιο εμπνευσμένο έγγραφο όσον αφορά τη Χριστιανοσύνη. Αυτό είναι που δημιουργεί την αβεβαιότητα σχετικά με μερικούς λεγόμενους Χριστιανούς, όπως ανέφερε και ο συγγραφέας Ρένγουικ. Παρ’ όλα αυτά, είναι εμφανές ότι στην πάροδο των αιώνων μερικά τουλάχιστον άτομα προσκολλούνταν στην πρώτη Χριστιανοσύνη. Υπάρχουν, εντούτοις, άλυτες απορίες που σχετίζονται με τα κίνητρα και την πιθανή ειλικρίνεια ορισμένων ατόμων που έζησαν παλιά. Τι θα πούμε για μερικούς ηγέτες της Μεταρρύθμισης; Τι μπορεί, εξάλλου, να ειπωθεί για άντρες όπως ο Κομφούκιος και ο Μωάμεθ; Μολονότι, τα παρόντα θρησκευτικά συστήματα μπορούν να κριθούν επακριβώς με βάση την καρποφορία τους, συχνά, όταν πρόκειται για μεμονωμένα άτομα, δεν μπορεί να γίνει αυτό—ιδιαίτερα αν αυτά έχουν πεθάνει εδώ και πολύ καιρό.

Αν, όμως, στο νέο κόσμο του Θεού, θελήσει ο Δημιουργός να ξαναγραφτούν τα ιστορικά βιβλία—περιλαμβανομένων και αυτών που αφορούν τη θρησκευτική ιστορία—αυτό θα γίνει δυνατό. Κι αυτό, λόγω μιας άλλης ομορφιάς της αληθινής θρησκείας—της διαβεβαίωσης ότι οι νεκροί θα αναστηθούν.—Ιωάννης 5:28, 29· Πράξεις 24:15.

Φανταστείτε τη χαρά που θα νιώσουμε όταν θα λάβουμε ακριβείς απαντήσεις στις ερωτήσεις μας, μιλώντας με τους αναστημένους που έκαναν οι ίδιοι προσωπικά τα διάφορα πράγματα για τα οποία διαβάσαμε στα ιστορικά βιβλία. Φανταστείτε να μπορέσουμε να αναπληρώσουμε διάφορες λεπτομέρειες που παραλείφθηκαν, όπως το όνομα του Φαραώ που πέθανε στην Ερυθρά Θάλασσα και ο οποίος δοκίμασε τις πληγές με τις οποίες πατάχτηκε η Αίγυπτος.

Αν γραφτεί κάποια μέρα ένα τέτοιο υπόμνημα, θα γραφτεί για να δοξάσει και να δικαιώσει για πάντα τον ιδρυτή της αληθινής θρησκείας, τον Ιεχωβά Θεό. Δεν μπορεί να υπάρξει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Εντούτοις, το ερώτημα που παραμένει είναι: Θα είστε εσείς εκεί για να το διαβάσετε;

Δεν Αρκεί ο Θαυμασμός

Οι αιώνιες ομορφιές της αληθινής θρησκείας δεν διακρίνονται πάντοτε τόσο εύκολα όσο φαίνεται να υπονοούν τα λόγια του Κάουπερ που παρατέθηκαν στην αρχή αυτού του άρθρου. Γι’ αυτό, το πρώτο τεύχος του περιοδικού Η Σκοπιά της Σιών και Κήρυξ της του Χριστού Παρουσίας έκανε την εξής παρατήρηση πριν από 110 χρόνια: «Η αλήθεια, σαν ένα σεμνό λουλουδάκι στην έρημο της ζωής, περιβάλλεται και σχεδόν ασφυκτιά από τα ζιζάνια της πλάνης που θεριεύουν. Αν θέλετε να το βρείτε, πρέπει να είστε σε συνεχή εγρήγορση. Αν θέλετε να ατενίσετε την ομορφιά του, πρέπει να παραμερίσετε τα ζιζάνια της πλάνης και τα αγκάθια της μισαλλοδοξίας. Αν θέλετε να το αποκτήσετε, πρέπει να σκύψετε για να το πάρετε».

Ελπίζουμε ότι η σειρά «Το Παρελθόν της Θρησκείας Δείχνει το Μέλλον της» έχει βοηθήσει τους αναγνώστες μας να ‘παραμερίσουν τα ζιζάνια της πλάνης και τα αγκάθια της μισαλλοδοξίας’, ώστε να μπορέσουν να εκτιμήσουν πληρέστερα τις αιώνιες ομορφιές της αληθινής θρησκείας.

Αλλά, η εκτίμηση δεν αρκεί. Πόσο ταιριαστή είναι η κινέζικη παροιμία: «Διδασκαλία που μπαίνει στα αφτιά, αλλ’ όχι στην καρδιά, είναι σαν ένα δείπνο που το τρώει κανείς στο όνειρό του». Αν πρόκειται να επωφεληθούμε προσωπικά από τις αιώνιες ομορφιές της αληθινής θρησκείας—και όχι απλώς να τις ονειρευτούμε—έχει ζωτική σημασία να μπαίνουν στην καρδιά μας αυτά που μαθαίνουμε, και όχι μόνο στα αφτιά μας.

Διαβάστε προσεκτικά το πλαίσιο με τον τίτλο «Προσδιορίστε αν η Θρησκεία Σας Είναι Αληθινή ή Ψεύτικη». Κατόπιν διερωτηθείτε: ‘Συμφωνώ τώρα ότι, όσον αφορά την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας, ο Βολτέρος είχε δίκιο όταν αποκάλεσε τη θρησκεία «εχθρά του ανθρώπινου γένους»; Με βοήθησε αυτή η σύντομη αναδρομή στη θρησκευτική ιστορία να προσδιορίσω την αληθινή θρησκεία και ξέρω πού μπορεί αυτή να βρεθεί, τώρα που οι ανθρώπινες υποθέσεις έχουν προχωρήσει τόσο πολύ; Αν ναι, θέλω να είμαι σαν το άτομο που περιέγραψε ο Γάλλος δοκιμιογράφος του 18ου αιώνα, Ζοζέφ Ζουμπέρ, το οποίο «βρίσκει σ’ αυτή, τη χαρά και το καθήκον του»;’

Είθε όλοι όσοι δίνουν καταφατική απάντηση στις παραπάνω ερωτήσεις να εξακολουθήσουν να επωφελούνται από την ανάγνωση του Ξύπνα! και των άλλων εντύπων που το συνοδεύουν. Θα θέλαμε να σας προσκαλέσουμε να ακολουθήσετε τη σοφή συμβουλή που πρόσφερε Η Σκοπιά της Σιών την οποία αναφέραμε πιο πάνω: «Να μη σας αρκεί ένα λουλούδι της αλήθειας. Αν αρκούσε μόνο ένα, δεν θα υπήρχαν άλλα. Να μαζεύετε συνεχώς και να αναζητάτε περισσότερα».

Ναι, συνεχίστε να μαζεύετε και συνεχίστε να αναζητάτε—ψάξτε να βρείτε περισσότερες από τις αιώνιες ομορφιές της αληθινής θρησκείας!

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Προσδιορίστε αν η Θρησκεία Σας Είναι Αληθινή ή Ψεύτικη

▪ Η αληθινή θρησκεία εμπνέει στους οπαδούς της έναν αδιάσπαστο δεσμό αγάπης και ενότητας ο οποίος δεν επηρεάζεται από εθνικά σύνορα. (Ιωάννης 13:35) Η ψεύτικη θρησκεία δεν εμπνέει τέτοια αγάπη. Αντίθετα, μιμούμενα τον Κάιν, τα μέλη της εξορμούν και σκοτώνουν ο ένας τον άλλον σε διεθνείς πολέμους.—1 Ιωάννου 3:10-12.

▪ Η αληθινή θρησκεία παραμένει χωρισμένη από την ανθρώπινη πολιτική και αποβλέπει στον Δημιουργό για τη λύση των παγκόσμιων προβλημάτων μέσω της Βασιλικής του κυβέρνησης. Η ψεύτικη θρησκεία ακολουθεί το παράδειγμα που έθεσε ο Νεβρώδ στον Πύργο της Βαβέλ. Αυτή ανακατεύεται στην πολιτική, εμπιστεύεται στους πολιτικούς θεούς, στων οποίων τις υποθέσεις αναμειγνύεται, και έτσι θέτει τη βάση για την ίδια της την καταστροφή.—Δανιήλ 2:44· Ιωάννης 18:36· Ιακώβου 1:27.

▪ Η αληθινή θρησκεία αναγνωρίζει τον Ιεχωβά ως τον αληθινό Θεό, ως τον μόνο που μπορεί να απελευθερώσει από την καταδυνάστευση. Η ψεύτικη θρησκεία, όπως ασκούνταν στην αρχαία Αίγυπτο και Ελλάδα, προσφέρει μια πληθώρα αδύναμων μυθικών θεών που είναι όλοι τους χωρίς αξία.—Ησαΐας 42:5· 1 Κορινθίους 8:5, 6.

▪ Η αληθινή θρησκεία υπόσχεται αιώνια ζωή στη γη με ευτυχία. Η ψεύτικη θρησκεία—για παράδειγμα, ο Βουδισμός—θεωρεί τη ζωή στη γη ανεπιθύμητη και σαν κάτι από το οποίο πρέπει να απελευθερωθεί κανείς για να μπει σε μια αβέβαιη μετά θάνατον ζωή.—Ψαλμός 37:29· Αποκάλυψις 21:3, 4.

▪ Η αληθινή θρησκεία, μέσω του άγιου βιβλίου της, της Αγίας Γραφής, ενσταλάζει στους ανθρώπους ασάλευτη πίστη, τους δίνει μια διασφαλισμένη ελπίδα και τους υποκινεί να προβούν σε πράξεις γνήσιας αγάπης προς τον Θεό και προς τον πλησίον. (2 Τιμόθεον 3:16, 17) Η ψεύτικη θρησκεία, παρά τα άγια βιβλία της, είναι ως επί το πλείστον ανίκανη να κάνει τέτοια πράγματα.—1 Ιωάννου 5:3, 4.

▪ Η αληθινή θρησκεία χαρακτηρίζεται από ταπεινούς επισκόπους. Η ψεύτικη θρησκεία διακρίνεται για τους φιλόδοξους, ανεξάρτητα σκεπτόμενους ηγέτες της, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να διαστρεβλώσουν την αλήθεια και οι οποίοι επιζητούν πολιτικό και κοσμικό κέρδος.—Πράξεις 20:28, 29· 1 Πέτρου 5:2, 3.

▪ Η αληθινή θρησκεία, η οδός της κατάλληλης υποταγής στον Θεό, χρησιμοποιεί πνευματικό, και όχι κατά γράμμα, σπαθί. Από την άλλη πλευρά, η ψεύτικη θρησκεία κάνει συμβιβασμούς ως προς την αληθινή διδασκαλία, παραβιάζει τη Χριστιανική ουδετερότητα και προωθεί τις ανθρώπινες υποθέσεις περισσότερο από τα θεϊκά συμφέροντα.—2 Κορινθίους 10:3-5.

▪ Η αληθινή θρησκεία κερδίζει τις καρδιές των απίστων και τις στρέφει στη λατρεία του αληθινού Θεού. Η ψεύτικη θρησκεία συμβάλλει σ’ ένα κλίμα σκεπτικισμού, φιλελεύθερης σκέψης, ορθολογισμού και προσκόλλησης στα εγκόσμια.—Λουκάς 1:17· 1 Κορινθίους 14:24, 25.

▪ Η αληθινή θρησκεία, όπως ασκείται από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, ευδοκιμεί πνευματικά όσο ποτέ προηγουμένως. Η ψεύτικη θρησκεία, της οποίας τα κράσπεδα είναι ραντισμένα με αίμα, πάσχει από πνευματικό υποσιτισμό και μειούμενη υποστήριξη.—Ησαΐας 65:13, 14.

Τι δείχνει το παρελθόν της θρησκείας για το μέλλον της; Η ψεύτικη θρησκεία δεν έχει καν μέλλον. Εγκαταλείψτε την! (Αποκάλυψις 18:4, 5) Στραφείτε στην αληθινή θρησκεία. Αυτή θα υπάρχει για πάντα.