ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ είναι ισχυρά μέσα διδασκαλίας. Αιχμαλωτίζουν και κρατούν την προσοχή συχνά με αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα. Κεντρίζουν τις ικανότητες σκέψης. Διεγείρουν συναισθήματα και ως εκ τούτου μπορούν να αγγίξουν τη συνείδηση και την καρδιά. Μερικές φορές τα παραδείγματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να υπερνικήσουν την προκατάληψη. Είναι επίσης αποτελεσματικά βοηθήματα για τη μνήμη. Εσείς τα χρησιμοποιείτε στη διδασκαλία σας;

Τα σχήματα λόγου είναι παραστατικές εκφράσεις που συνήθως αποτελούνται από λίγες μόνο λέξεις. Εντούτοις, μπορούν να πλάσουν ολοζώντανες νοερές εικόνες. Όταν είναι καλοδιαλεγμένα, η σημασία τους είναι σε μεγάλο βαθμό αυτονόητη. Αλλά ο δάσκαλος μπορεί να αυξήσει την αξία τους προσθέτοντας μια σύντομη επεξήγηση. Η Αγία Γραφή περιέχει πληθώρα παραδειγμάτων από τα οποία μπορείτε να αντλήσετε χρήσιμα διδάγματα.

Ξεκινήστε με Παρομοιώσεις και Μεταφορές. Οι παρομοιώσεις είναι το απλούστερο σχήμα λόγου. Αν αρχίζετε μόλις τώρα να μαθαίνετε πώς να χρησιμοποιείτε παραδείγματα, ίσως σας φανεί υποβοηθητικό να ξεκινήσετε με τις παρομοιώσεις. Αυτές συνήθως εισάγονται με τη λέξη «σαν» ή «όπως». Αν και συγκρίνουν δύο πράγματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, οι παρομοιώσεις τονίζουν κάτι κοινό ανάμεσα σε αυτά τα πράγματα. Η Αγία Γραφή περιέχει άφθονες αλληγορίες, εμπνευσμένες από τη δημιουργία—τα φυτά, τα ζώα και τα ουράνια σώματα—καθώς και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στο εδάφιο Ψαλμός 1:3 αναφέρεται ότι ο άνθρωπος που διαβάζει τακτικά το Λόγο του Θεού είναι «σαν δέντρο φυτεμένο δίπλα σε ρεύματα με νερό», ένα δέντρο που είναι καρποφόρο και δεν ξεραίνεται. Ο πονηρός λέγεται ότι είναι «σαν λιοντάρι» που παραμονεύει να αρπάξει τη λεία του. (Ψαλμ. 10:9) Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι το σπέρμα του θα πληθυνόταν «σαν τα άστρα των ουρανών και σαν τους κόκκους της άμμου στην ακρογιαλιά». (Γέν. 22:17) Αναφορικά με τη στενή σχέση την οποία κατέστησε εφικτή ο Ιεχωβά ανάμεσα στον ίδιο και στο έθνος του Ισραήλ, ο Θεός είπε: «Όπως μια ζώνη προσκολλάται στους γοφούς ενός ανθρώπου», έτσι έκανε Εκείνος να προσκολληθούν πάνω Του ο Ισραήλ και ο Ιούδας.—Ιερ. 13:11.

Και οι μεταφορές επίσης τονίζουν κάποια ομοιότητα ανάμεσα σε δύο πολύ διαφορετικά πράγματα. Η μεταφορά, όμως, έχει μεγαλύτερη δύναμη. Μιλάει για αυτά τα πράγματα σαν να ταυτίζονταν το ένα με το άλλο, και ως εκ τούτου μια ιδιότητα που χαρακτηρίζει το ένα πράγμα την αποδίδει και στο άλλο. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: «Εσείς είστε το φως του κόσμου». (Ματθ. 5:14) Περιγράφοντας τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η ανεξέλεγκτη ομιλία, ο μαθητής Ιάκωβος έγραψε: «Η γλώσσα είναι φωτιά». (Ιακ. 3:6) Ο Δαβίδ έψαλε προς τον Ιεχωβά: «Είσαι ο απόκρημνος βράχος μου και το οχυρό μου». (Ψαλμ. 31:3) Η καλοδιαλεγμένη μεταφορά συνήθως χρειάζεται λίγες ή καθόλου επεξηγήσεις. Η αποτελεσματικότητά της ενισχύεται από τη συντομία της. Η μεταφορά μπορεί να βοηθήσει τους ακροατές σας να θυμούνται ένα σημείο έτσι όπως δεν μπορεί να τους βοηθήσει μια απλή δήλωση γεγονότων.

Η υπερβολή είναι ένα άλλο σχήμα λόγου, το οποίο όμως πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση, αλλιώς θα μπορούσε να παρανοηθεί. Ο Ιησούς χρησιμοποίησε αυτό το σχήμα για να πλάσει μια αλησμόνητη εικόνα όταν ρώτησε: «Γιατί . . . κοιτάζεις το άχυρο στο μάτι του αδελφού σου, αλλά δεν παρατηρείς το δοκάρι στο δικό σου μάτι;» (Ματθ. 7:3) Προτού προσπαθήσετε να χρησιμοποιήσετε αυτό ή κάποια άλλα σχήματα λόγου, μάθετε να χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά την παρομοίωση και τη μεταφορά.

Να Χρησιμοποιείτε Παραδείγματα. Αντί για κάποιο σχήμα λόγου, μπορεί να προτιμήσετε να χρησιμοποιήσετε ως διδακτικά βοηθήματα κάποια παραδείγματα—είτε φανταστικές ιστορίες είτε αληθινές εμπειρίες. Επειδή η χρήση τέτοιων παραδειγμάτων μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Τέτοιου είδους παραδείγματα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για να υποστηρίζουν σημεία που είναι όντως σημαντικά, πρέπει δε να παρουσιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε αυτό που εντυπώνεται στη μνήμη να είναι το σημείο της διδασκαλίας, όχι απλά η ιστορία.

Μολονότι δεν χρειάζεται να είναι όλα τα παραδείγματα αληθινά γεγονότα, θα πρέπει να απεικονίζουν είδη νοοτροπίας και καταστάσεις βγαλμένα από την πραγματική ζωή. Έτσι λοιπόν, καθώς ο Ιησούς δίδασκε πώς έπρεπε να θεωρούνται οι μετανοημένοι αμαρτωλοί, τόνισε το σημείο του μέσω μιας παραβολής σχετικά με τη χαρά που ένιωσε ένας άνθρωπος όταν βρήκε το χαμένο του πρόβατο. (Λουκ. 15:1-7) Απαντώντας σε κάποιον ο οποίος αδυνατούσε να συλλάβει το πλήρες νόημα της εντολής που υπήρχε στο Νόμο και η οποία υπαγόρευε αγάπη για τον πλησίον, ο Ιησούς αφηγήθηκε μια ιστορία για έναν Σαμαρείτη που βοήθησε κάποιον πληγωμένο άνθρωπο, ενώ ένας ιερέας και ένας Λευίτης δεν τον βοήθησαν. (Λουκ. 10:30-37) Αν μάθετε να παρατηρείτε προσεκτικά τη νοοτροπία και τις ενέργειες των ανθρώπων, θα μπορείτε να χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά αυτό το μέσο διδασκαλίας.

Ο προφήτης Νάθαν αφηγήθηκε μια φανταστική ιστορία για να παράσχει έλεγχο στον Βασιλιά Δαβίδ. Η ιστορία ήταν αποτελεσματική επειδή έτσι αποφεύχθηκε μια κατάσταση η οποία ίσως οδηγούσε τον Δαβίδ να αντιδράσει δικαιολογώντας τον εαυτό του. Η ιστορία μιλούσε για έναν πλούσιο που είχε πολλά πρόβατα και έναν άνθρωπο με λιγοστά υπάρχοντα που είχε μόνο μια αμνάδα, την οποία φρόντιζε με τρυφερότητα. Ο ίδιος ο Δαβίδ ήταν στο παρελθόν βοσκός, γι’ αυτό και μπορούσε να καταλάβει πώς ένιωθε ο ιδιοκτήτης εκείνης της αμνάδας. Ο Δαβίδ αντέδρασε με δίκαιη αγανάκτηση για τον πλούσιο που άρπαξε τη μονάκριβη αμνάδα του φτωχού. Τότε ο Νάθαν είπε ευθέως στον Δαβίδ: «Εσύ είσαι αυτός ο άνθρωπος!» Η ιστορία άγγιξε την καρδιά του Δαβίδ, και έτσι εκείνος μετανόησε ειλικρινά. (2 Σαμ. 12:1-14) Μέσω εξάσκησης, μπορείτε να μάθετε και εσείς να χειρίζεστε ζητήματα συναισθηματικής φύσης με ωραίο τρόπο.

Μπορείτε να αντλήσετε πολλά παραδείγματα, τα οποία θα σας φανούν χρήσιμα στη διδασκαλία, από γεγονότα που είναι καταγραμμένα στις Γραφές. Ο Ιησούς το έκανε αυτό με λίγες λέξεις όταν είπε: «Να θυμάστε τη γυναίκα του Λωτ». (Λουκ. 17:32) Όταν περιέγραφε με λεπτομέρειες το σημείο της παρουσίας του, ο Ιησούς αναφέρθηκε στις «ημέρες του Νώε». (Ματθ. 24:37-39) Στο 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής, ο απόστολος Παύλος κατονόμασε 16 άντρες και γυναίκες ως παραδείγματα πίστης. Καθώς θα εξοικειώνεστε καλά με την Αγία Γραφή, θα είστε σε θέση να αντλείτε δυνατά παραδείγματα από τα όσα λέει η Γραφή για τα γεγονότα και τους ανθρώπους που αναφέρονται στις σελίδες της.—Ρωμ. 15:4· 1 Κορ. 10:11.

Μερικές φορές μπορεί να κρίνετε ότι είναι ωφέλιμο να ενισχύσετε ένα σημείο της διδασκαλίας σας με κάποια αληθινή εμπειρία από τη σύγχρονη εποχή. Ωστόσο, όταν το κάνετε αυτό, να προσέχετε ώστε να χρησιμοποιείτε μόνο επαληθευμένες εμπειρίες και να αποφεύγετε εμπειρίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν άσκοπα αμηχανία σε κάποιον από το ακροατήριό σας ή που θα έστρεφαν την προσοχή σε ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα το οποίο είναι άσχετο με το θέμα σας. Να θυμάστε, επίσης, ότι η εμπειρία θα πρέπει να εξυπηρετεί κάποιον σκοπό. Μην αφηγείστε περιττές λεπτομέρειες που τείνουν να αποσπάσουν την προσοχή από το στόχο της ομιλίας σας.

Θα Γίνει Κατανοητό; Όποιο παράδειγμα και αν χρησιμοποιείτε, πρέπει να εκπληρώνει κάποιον συγκεκριμένο στόχο. Θα επιτύχετε αυτόν το στόχο αν δεν δείξετε πώς εφαρμόζεται το παράδειγμα στο υπό εξέταση θέμα;

Ο Ιησούς, αφού αποκάλεσε τους μαθητές του «το φως του κόσμου», έκανε λίγα ακόμη σχόλια για το πώς χρησιμοποιείται το λυχνάρι και τι ευθύνη συνεπαγόταν αυτό για εκείνους. (Ματθ. 5:15, 16) Συμπλήρωσε την παραβολή του για το χαμένο πρόβατο με ένα σχόλιο για τη χαρά που γίνεται στον ουρανό όταν μετανοεί ένας αμαρτωλός. (Λουκ. 15:7) Και μετά την ιστορία που αφηγήθηκε για τον καλό Σαμαρείτη, ο Ιησούς υπέβαλε στον ακροατή του μια εύστοχη ερώτηση την οποία συμπλήρωσε με μια άμεση συμβουλή. (Λουκ. 10:36, 37) Σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιπτώσεις, ο Ιησούς εξήγησε την παραβολή του για τα διάφορα είδη χώματος και την παραβολή για τα ζιζάνια στον αγρό μόνο σε όσους ήταν αρκετά ταπεινόφρονες ώστε να τον ρωτήσουν, όχι στα πλήθη. (Ματθ. 13:1-30, 36-43) Τρεις ημέρες πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς είπε μια παραβολή για κάποιους δολοφόνους αμπελουργούς. Δεν έκανε καμιά εφαρμογή, ούτε και χρειαζόταν να κάνει. «Οι πρωθιερείς και οι Φαρισαίοι . . . κατάλαβαν ότι μιλούσε για αυτούς». (Ματθ. 21:33-45) Έτσι λοιπόν, η φύση του παραδείγματος, η νοοτροπία του ακροατηρίου και ο δικός σας στόχος είναι παράγοντες που καθορίζουν αν χρειάζεται να γίνει εφαρμογή και, αν ναι, σε ποιο βαθμό.

Για να αναπτύξετε την ικανότητα να χρησιμοποιείτε παραδείγματα με αποτελεσματικό τρόπο απαιτείται χρόνος, αλλά η προσπάθεια αξίζει τον κόπο. Τα καλοδιαλεγμένα παραδείγματα συνδυάζουν το διανοητικό ερέθισμα με τη συναισθηματική επίδραση. Το αποτέλεσμα είναι ότι το άγγελμα μεταδίδεται με μια δύναμη που συνήθως δεν διαθέτει η απλή εξιστόρηση γεγονότων.

ΑΣΦΑΛΩΣ, οποιαδήποτε παραδείγματα χρησιμοποιείτε είναι σημαντικό να ταιριάζουν στην ύλη την οποία εξετάζετε. Για να έχουν, όμως, τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, είναι εξίσου σημαντικό να ταιριάζουν και στο ακροατήριό σας.

Πώς θα μπορούσε το είδος του ακροατηρίου να επηρεάσει την επιλογή των παραδειγμάτων σας όταν πρόκειται να μιλήσετε σε μια ομάδα ανθρώπων; Τι έκανε ο Ιησούς Χριστός; Είτε μιλούσε στα πλήθη είτε στους μαθητές του, ο Ιησούς δεν αντλούσε τα παραδείγματά του από καταστάσεις που επικρατούσαν αποκλειστικά και μόνο σε χώρες έξω από τον Ισραήλ. Τέτοια παραδείγματα δεν θα ήταν γνώριμα στο ακροατήριό του. Λόγου χάρη, ο Ιησούς δεν ανέφερε τίποτα για τον τρόπο ζωής στη βασιλική αυλή της Αιγύπτου ή για τις θρησκευτικές συνήθειες στην Ινδία. Παρ’ όλα αυτά, οι παραβολές του έβγαιναν από δραστηριότητες που ήταν κοινές μεταξύ ανθρώπων όλων των χωρών. Μίλησε για την επιδιόρθωση των ρούχων, για επαγγελματικές συναλλαγές, για την απώλεια κάποιου πολύτιμου αντικειμένου και για τη συμμετοχή σε γαμήλια συμπόσια. Κατανοούσε πώς αντιδρούν οι άνθρωποι σε ποικίλες περιστάσεις και χρησιμοποίησε αυτή τη γνώση. (Μάρκ. 2:21· Λουκ. 14:7-11· 15:8, 9· 19:15-23) Εφόσον το δημόσιο κήρυγμά του απευθυνόταν κυρίως στο λαό του Ισραήλ, οι παραβολές του Ιησού παρέπεμπαν πολύ συχνά σε αντικείμενα και δραστηριότητες που ήταν μέρος της καθημερινής τους ζωής. Γι’ αυτό, αναφέρθηκε σε πράγματα όπως η γεωργία, το πώς ανταποκρίνονται τα πρόβατα στον ποιμένα τους και η χρήση δερμάτινων ασκιών για την αποθήκευση του κρασιού. (Μάρκ. 2:22· 4:2-9· Ιωάν. 10:1-5) Μνημόνευσε επίσης γνώριμα ιστορικά παραδείγματα—τη δημιουργία του πρώτου ανθρώπινου ζευγαριού, τον Κατακλυσμό των ημερών του Νώε, την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρρων, το θάνατο της γυναίκας του Λωτ και πολλά άλλα. (Ματθ. 10:15· 19:4-6· 24:37-39· Λουκ. 17:32) Παρόμοια και εσείς, όταν διαλέγετε παραδείγματα, λαβαίνετε προσεκτικά υπόψη ποιες δραστηριότητες είναι κοινές μεταξύ των ακροατών σας καθώς και ποιο είναι το πολιτιστικό τους παρελθόν;

Τι μπορείτε να κάνετε αν μιλάτε, όχι σε μεγάλο ακροατήριο, αλλά σε ένα ή ίσως σε λίγα μόνο άτομα; Προσπαθήστε να διαλέξετε κάποιο παράδειγμα που να είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για αυτό το μικρό ακροατήριο. Όταν ο Ιησούς έδωσε μαρτυρία σε μια Σαμαρείτισσα σε κάποιο πηγάδι κοντά στη Συχάρ, χρησιμοποίησε τις εκφράσεις «ζωντανό νερό», «δεν πρόκειται να διψάσει ποτέ» και «πηγή νερού που θα αναβλύζει για να μεταδίδει αιώνια ζωή»—όλες αυτές οι εκφράσεις ήταν σχήματα λόγου που σχετίζονταν άμεσα με ό,τι έκανε εκείνη η γυναίκα. (Ιωάν. 4:7-15) Και όταν μίλησε σε κάποιους ανθρώπους που έπλεναν τα δίχτυα τους, διάλεξε ένα σχήμα λόγου συναφές με την αλιεία. (Λουκ. 5:2-11) Τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση, θα μπορούσε να μιλήσει για τη γεωργία, εφόσον εκείνοι οι άνθρωποι ζούσαν σε αγροτική περιοχή, αλλά πόσο πιο αποτελεσματικό ήταν το ότι η νοερή εικόνα που σκιαγράφησε αναφερόταν στις δικές τους δραστηριότητες! Εσείς προσπαθείτε να το κάνετε αυτό;

Ενώ ο Ιησούς κατηύθυνε την προσοχή του «στα χαμένα πρόβατα του οίκου του Ισραήλ», ο απόστολος Παύλος δεν στάλθηκε μόνο στον Ισραήλ αλλά και στους Εθνικούς. (Ματθ. 15:24· Πράξ. 9:15) Διαφοροποίησε άραγε αυτό τον τρόπο με τον οποίο μιλούσε ο Παύλος; Ναι. Γράφοντας σε Χριστιανούς της Κορίνθου, αναφέρθηκε σε αγώνες δρόμου, μνημόνευσε τη συνήθεια που υπήρχε να γευματίζουν μέσα σε ειδωλολατρικούς ναούς και έκανε λόγο για τις θριαμβευτικές πομπές—πράγματα με τα οποία ήταν εξοικειωμένοι εκείνοι οι Εθνικοί.—1 Κορ. 8:1-10· 9:24, 25· 2 Κορ. 2:14-16.

Είστε εσείς τόσο προσεκτικοί στην επιλογή παραδειγμάτων για τη διδασκαλία σας όσο ο Ιησούς και ο Παύλος; Λαβαίνετε υπόψη σας το παρελθόν και τις καθημερινές δραστηριότητες των ακροατών σας; Φυσικά, ο κόσμος έχει αλλάξει από τον πρώτο αιώνα. Πολλοί άνθρωποι μπορούν να μάθουν ειδήσεις από όλο τον κόσμο μέσω της τηλεόρασης. Οι καταστάσεις που επικρατούν σε ξένες χώρες τούς είναι συχνά γνώριμες. Όπου ισχύει αυτό, ασφαλώς δεν είναι λάθος να αντλεί κανείς παραδείγματα από τέτοιες ειδήσεις. Εντούτοις, αυτά που αγγίζουν πιο βαθιά τους ανθρώπους περιλαμβάνουν συνήθως την προσωπική τους ζωή—το σπίτι τους, την οικογένειά τους, την εργασία τους, το φαγητό που τρώνε, τον καιρό στην περιοχή τους.

Αν το παράδειγμά σας χρειάζεται πολλή επεξήγηση, ίσως μιλάτε για κάτι με το οποίο το ακροατήριό σας δεν είναι εξοικειωμένο. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί εύκολα να επισκιάσει το σημείο της διδασκαλίας. Ως αποτέλεσμα, το ακροατήριο μπορεί να θυμάται το παράδειγμά σας αλλά όχι τη Γραφική αλήθεια την οποία προσπαθούσατε να μεταδώσετε.

Αντί να κάνει περίπλοκες συγκρίσεις, ο Ιησούς αναφερόταν σε απλά, καθημερινά ζητήματα. Χρησιμοποιούσε μικρά πράγματα για να εξηγεί τα μεγαλύτερα, και εύκολα πράγματα για να διευκρινίζει τα δύσκολα. Κάνοντας συσχετισμούς ανάμεσα στα καθημερινά γεγονότα και στις πνευματικές αλήθειες, ο Ιησούς βοηθούσε τους ανθρώπους να συλλαμβάνουν πιο εύκολα και να θυμούνται τις πνευματικές αλήθειες τις οποίες δίδασκε. Τι θαυμάσιο παράδειγμα για εμάς!