Μια Έρευνα για Γνώσι

ΑΦΟΥ είχα ταξιδέψει σ’ ολόκληρο τον κόσμο μερικές φορές και είχα δει την κατάντια πολλών ανθρώπων, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η θρησκεία είναι παράλογη και μόνο σύγχυσι προκαλεί. Αλλά λαχταρούσα για γνώσι και κατανόησι. Φαινόταν να υπάρχουν τόσες αποδείξεις για την ύπαρξι ενός Θεού, και ωστόσο ταυτόχρονα, άλλα πράγματα έδειχναν ότι δεν υπάρχει τίποτε.

Μετανάστευσα στη Νέα Ζηλανδία, παντρεύτηκα και βρήκα δουλειά σ’ ένα ραδιοφωνικό σταθμό και, αργότερα, στην τηλεόρασι. Επειδή είχα ειδικευθή στην παραγωγή ντοκυμανταίρ μπορούσα σε κάποιο βαθμό να ικανοποιώ τη δίψα μου για γνώσι, δαπανώντας πολλές ώρες σε βιβλιοθήκες και γραφεία εφημερίδων κάνοντας έρευνα. Για να βελτιώσω εν μέρει την εργασία μου και επειδή η φιλοσοφία υποσχόταν να μου αυξήση τη γνώσι, γράφτηκα στο τοπικό πανεπιστήμιο για μελέτη της φιλοσοφίας.

Από την αρχή γοητεύθηκα. Η φιλοσοφία υποσχόταν απεριόριστους τομείς γνώσεως. Τα λεξικά ορίζουν τη φιλοσοφία ως τη «γνώσι των αιτιών και των νόμων όλων των πραγμάτων.» Μου άρεσε ο τρόπος που εξέταζε τη λογίκευσι του ανθρώπου επειδή νόμιζα ότι στη ρίζα των προβλημάτων του κόσμου βρισκόταν ο λανθασμένος τρόπος σκέψεως του ανθρώπου.

Τι Είναι Αλήθεια;

Η Νέα Ζηλανδία έχει μεγάλη φυσική ομορφιά και μια μέρα συγκινήθηκα τόσο από το απέραντο μεγαλείο της δημιουργίας ώστε ένοιωσα την ανάγκη να δοξάσω τον Δημιουργό. Ζήτησα να μου δώση το προνόμιο να τον γνωρίσω.

Μια ή δυο βδομάδες αργότερα, ένα αγοράκι, Μάρτυς του Ιεχωβά, μου πρόσφερε τα περιοδικά Σκοπιά και Ξύπνα! Ποτέ προηγουμένως δεν είχα δει αυτά τα περιοδικά και δεν είχα ακούσει για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, αλλά θυμόμουν όμως ακόμη μερικούς αυτοδικαιούμενους αμαθείς και δογματικούς ανθρώπους που είχαν προσπαθήσει να μου μεταδώσουν απίθανες, αντιφατικές θρησκευτικές ιδέες. Αρνήθηκα να πάρω τα περιοδικά. Αλλά το αγοράκι ξαναγύρισε μετά από δύο περίπου βδομάδες με καινούργια περιοδικά. Αυτή τη φορά το συνώδευε ο πατέρας του ο οποίος άρχισε να συζητά μαζί μου.

Σε μια προσπάθεια να κόψω αμέσως τη συζήτησι, του έκανα τέσσερις από τις πιο δύσκολες ερωτήσεις που φύλαγα για ιερείς και θεολόγους. Η πείρα με είχε διδάξει ότι αυτές οι ερωτήσεις δημιουργούσαν σύγχυσι σε κάθε θρησκευόμενο άτομο. Αλλά ο Μάρτυς, αντί να τα χάση, απάντησε στις ερωτήσεις μου—τουλάχιστον στις τρεις—από την Αγία Γραφή που είχε μαζί του. Κατάπληκτος, συμφώνησα να ξανασυζητήσω μαζί του, αλλά δεν περίμενα ότι η συζήτησις θα συνεχιζόταν σ’ αυτό το υψηλό επίπεδο.

Εν τω μεταξύ, συνέχιζα τις μελέτες μου στο πανεπιστήμιο. Ένα από τα μεγαλύτερα ενδιαφέροντά μου ήταν να εξακριβώσω την Αλήθεια.

Τι είναι Αλήθεια; Βρήκα σχεδόν τόσες απαντήσεις σ’ αυτό το βασικό ερώτημα, όσοι είναι οι φιλόσοφοι.

Η Διδασκαλία του Εμπειρισμού λέει: «Αν θες να μάθης πώς είναι το σύμπαν, ο μόνος ορθός τρόπος είναι να ερευνήσης μόνος σου, να συγκεντρώσης τα γεγονότα που φθάνουν σε σένα μέσω των αισθήσεών σου.» Η Διδασκαλία του Ορθολογισμού έχει αντίθετη γνώμη και υποστηρίζει ότι η λογίκευσις είναι αρκετή ως η εσχάτη αυθεντία για την ανεύρεσι της αλήθειας. Ο Υπαρξισμός διαφωνεί μ’ αυτή τη δοξασία, λέγοντας ότι η θέλησις είναι πιο σπουδαία από τη λογική. «Για τον Θεό δεν τίθεται θέμα υπάρξεως,» είπε ο Κίρκεγκααρντ. «Είναι αιώνιος.» Ο Πραγματισμός υποστηρίζει ότι «αληθινές είναι οι δοξασίες που είναι ωφέλιμες σε μας για να ενεργήσωμε σύμφωνα μ’ αυτές και να τις πιστέψωμε.» Ο Βιττγκενστάιν πίστευε ότι οι περιορισμοί της γλώσσας του σήμαιναν τα όρια του κόσμου του, κι έτσι δεν μπορούσε να γνωρίση περισσότερα απ’ όσα του μετέδιδαν οι λέξεις. Η Ενόρασις του Καρτέσιου διδάσκει ότι μπορεί κανείς να αποκτήση θεωρητική μόνο γνώσι με την προαίσθησι που συνδέει αυταπόδεικτες αλήθειες και ότι, αν ένα άτομο έχη διαυγή και προσεκτική διάνοια, θα αποκτήση ένα αίσθημα συγκεχυμένης αντιλήψεως αν αυτά που εξετάζη είναι αναληθή.

Αλλά κι εγώ τώρα είχα εντελώς συγκεχυμένη αντίληψι ως προς την κατανόησι της Αληθείας. Κατέληξα στη μόνη γνώσι που φαινόταν λογική, αυτή που περιέχεται στο ρητό του Καρτέσιου: «Σκέπτομαι, άρα υπάρχω.» Θα μπορούσε κανείς να μάθη κάτι περισσότερο απ’ αυτό; Αφού κάθε αντίληψις πέρα από την ικανότητα σκέψεως ενός ανθρώπου έρχεται μέσω των αισθήσεων, η γνώσις του έξω κόσμου ήταν δυνατή; Η όρασις, η ακοή, η αφή, η γεύσις και η όσφρησις είναι όλες ηλεκτρικοί ερεθισμοί στον εγκέφαλό μου. Θα μπορούσε ο εξωτερικός κόσμος να είναι δική μου εφεύρεσις;

Κάποιο Φως Αρχίζει να Λάμπη

Εκείνο τον καιρό, η σύζυγός μου κι εγώ συμφωνήσαμε κάπως διστακτικά να μελετήσωμε τη Γραφή με δυο Μάρτυρες του Ιεχωβά. Στο ζήτημα της Αλήθειας μάς έδειξαν μια δήλωσι του Ιησού Χριστού που ήταν τόσο απλή ώστε στην αρχή μας φάνηκε ότι ο Ιησούς ήταν ασαφής. Είπε σε προσευχή προς τον Θεό: «Ο λόγος ο ιδικός σου είναι αλήθεια.»—Ιωάν. 17:17.

Μελετώντας τη φιλοσοφική Θεωρία της Συνοχής, συνάντησα την ιδέα ότι η αλήθεια, σε τελευταία ανάλυσι, ξεπερνά τις δυνατότητες του ανθρώπου αφού όλα τα πράγματα συνδέονται μεταξύ τους σε τέτοιο βαθμό ώστε δεν μπορούμε να ελπίζωμε να φθάσωμε σε τόσο πολλή γνώσι. Το επιχείρημα έλεγε: «Πιθανώς υπάρχει ιδανικά μια πλήρης και απόλυτη αλήθεια—και καμμιά κρίσις που μπορούμε να κάνωμε δεν μπορεί να είναι τόσο πλήρης, οι κρίσεις μας στην καλύτερη περίπτωσι είναι εν μέρει αληθινές—κλάσματα ενός απρόσιτου συνόλου το οποίο μόνο θα ήταν ισοδύναμο προς την πραγματικότητα.» Πού αλλού θα μπορούσε να υπάρχη μια τόσο απόλυτη αλήθεια παρά στη διάνοια του Δημιουργού, που κατέχει όλη τη γνώσι;

Ήταν μια συναρπαστική ιδέα, αλλά μπορούσε να αποδειχθή; Ο μόνος τρόπος ήταν να δοκιμάσω τη γνώσι που υποτίθεται ότι προέρχεται από το Δημιουργό. Εφ’ όσον η Βίβλος υποτίθεται ότι είναι γνώσις από το Δημιουργό, μου φάνηκε καλό να δοκιμάσω σοβαρά την Αγία Γραφή.

Για λίγο καιρό ταλαντευόμουν αναποφάσιστα ανάμεσα στη Δοξασία του Οπτιμισμού που λέει ότι το σύμπαν τείνει συνεχώς προς μια καλύτερη κατάστασι, και του Πεσσιμισμού, της ιδέας ότι ο κόσμος και η ζωή είναι στην ουσία κακά. Επειδή υπήρχαν ισχυρά επιχειρήματα και για τις δύο θεωρίες, ο μόνος τρόπος για να τακτοποιηθή αυτό το παράδοξο, φαινόταν να είναι το κάθε άλλο παρά ικανοποιητικό συμπέρασμα του Αυγουστίνου—ότι το κάθετι στο σύμπαν είναι καλό, ακόμη και τα πράγματα που φαίνονται κακά.

Ωστόσο, για μια ακόμη φορά η Γραφική μας μελέτη μας έδωσε λογική εξήγησι για ένα πρόβλημα που απασχόλησε τις διάνοιες των μεγαλύτερων φιλοσόφων του κόσμου: Αν ο Θεός είναι καλός και παντοδύναμος, πώς μπορεί να υπάρχη το κακό; Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά μάς έδειξαν ότι ένα πονηρό πλάσμα (ο Σατανάς) κυβερνά προς το παρόν τη γη με προσωρινή ανοχή εκ μέρους του Υψίστου Θεού Ιεχωβά, με σκοπό να τακτοποιηθή ένα παγκόσμιο ζήτημα.—Ιώβ 1:7-12· Ιωάν. 12:31· 14:30· Αποκ. 12:9.

Γιατί η Γενική Δυσαρέσκεια με το Θέμα της Κυβερνήσεως;

Η φιλοσοφία, επίσης, στα γενικά πλαίσια του ενδιαφέροντός της έχει πολλά να πη σχετικά με το τι αποτελεί καλή κυβέρνησι. Ο Πλάτων είχε μερικές επιφυλάξεις για τις λαϊκές κυβερνήσεις. Πίστευε ότι η πλειονότητα των ανθρώπων δεν ήταν κατάλληλη για την τέχνη της κυβερνήσεως, γι’ αυτό η διακυβέρνησις δεν θάπρεπε να βρίσκεται στα χέρια τους, αλλά στα χέρια φιλοσόφων-βασιλέων. Ο Τζων Στιούαρτ Μιλλ είπε ότι η δοκιμή της καλής κυβερνήσεως είναι ο βαθμός στον οποίο προάγει τη γενική διανοητική ανάπτυξι της κοινότητας και ο βαθμός στον οποίον οργανώνει τις αξίες που ήδη υπάρχουν στην κοινότητα.

Κάθε μορφή κυβερνήσεως που έχει προταθή, απεδοκιμάσθη κατόπιν από έναν άλλο φιλόσοφο. Μου φαινόταν ότι, μ’ όλες αυτές τις ιδέες πάνω σ’ αυτό το θέμα ανά τους αιώνες, θάπρεπε τώρα να έχωμε φθάσει σ’ ένα σχεδόν τέλειο σύστημα κυβερνήσεως. Αλλά σήμερα υπάρχει περισσότερη παρά ποτέ δυσαρέσκεια με τις κυβερνήσεις.

Η Βίβλος ξεκαθάρισε ολόκληρο το ζήτημα με μόνο δυο προτάσεις: (1) Ότι ο άνθρωπος είναι ανίκανος να αυτοκυβερνηθή (Ιερ. 10:23) και (2) ότι ο Παντοδύναμος Θεός έχει, εν πάση περιπτώσει, ήδη καθορίσει το μέλλον του ανθρώπου απ’ αυτή την άποψι με το να διευθετήση μια δική του διακυβέρνησι. (Δαν. 2:44) Διαπίστωσα ότι έπαιρνα πολύ περισσότερη γνώσι από δυο ή τρεις ώρες Γραφικής μελέτης παρά από έρευνα μηνών στις ανθρώπινες φιλοσοφίες.

Ωστόσο, ένοιωθα υποχρεωμένος να τελειώσω το πανεπιστημιακό έτος και γι’ αυτό συνέχισα.

Τι Είδους Ηθικές Αρχές;

Έλπιζα ότι θα βρω σαφείς σκέψεις στο θέμα της ηθικής. Αλλά κι εδώ, ύστερα από τις μελέτες μου, ήμουν λιγότερο σίγουρος για κάθετι που σχετίζεται με την ηθική απ’ ό,τι προηγουμένως.

Η Τυπική Αρχή της Ηθικής, σύμφωνα με την Ηθική Φιλοσοφία του Καντ είναι: «Να ενεργής μόνο βάσει του αξιώματος εκείνου το οποίο μπορείς ταυτόχρονα να επιθυμής ότι πρέπει να γίνη Παγκόσμιος νόμος.» Αλλά, όπως τόνισαν άλλοι φιλόσοφοι, η ατομική παρατήρησις και πείρα της ζωής έστω και δυο ανθρώπων διαφέρουν κι έτσι τα συμπεράσματά τους ως προς το τι πρέπει να γίνη παγκόσμιος νόμος διαφέρουν επίσης. Πολλαπλασιάστε το αυτό με τον πληθυσμό της γης και θα έχετε ηθικό χάος.

Η ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη δεχόταν το θεσμό της δουλείας επειδή, όπως έλεγε, μερικοί άνθρωποι είναι δούλοι «εκ φύσεως.» Ο Ωφελιμισμός υποστηρίζει ότι όλες οι ενέργειες πρέπει να καθορίζωνται από «δύο υπέρτατους κύριους—τον πόνο και την απόλαυσι. Ό,τι είναι ευχάριστο είναι καλό· ό,τι είναι οδυνηρό είναι κακό. Επειδή αυτό ήταν υπερβολικά απλό, οι μετέπειτα φιλόσοφοι πρόσθεσαν τις «ανώτερες απολαύσεις και κατώτερες απολαύσεις,» έτσι ώστε η εκλογή ηθικών αρχών έγινε σαν το ψώνισμα στο σούπερ-μάρκετ. Οσεσδήποτε μικρές απολαύσεις δεν θα μπορούσαν ποτέ να ισοδυναμούν με μια μεγάλη απόλαυσι. Αν τώρα η φυλάκισις ενός αθώου του φέρνη μεγάλο πόνο, αλλά ολόκληρη η κοινότητα απολαμβάνη διπλάσια χαρά απ’ αυτή την αδικία, τότε είναι σωστό να φυλακισθή ο αθώος σύμφωνα με την Αρχή του Ωφελιμισμού.

Ασφαλώς πρέπει να υπάρχη μια πιο υψηλή βάσις για την ηθική από τον πόνο ή την απόλαυσι των ανθρώπων. Έμαθα από την Αγία Γραφή ότι ο Θεός διευκρίνισε στο πρώτο ανθρώπινο ζεύγος ότι αυτός είναι Εκείνος που αποφασίζει τι είναι καλό και τι κακό, κι έθεσε έτσι ηθικές αρχές, ότι η ζωή εξαρτάται από την υπακοή σ’ αυτές τις αρχές και ότι ο θάνατος είναι αποτέλεσμα ανυπακοής. (Γέν. 2:15-17) Ασφαλώς έτσι πρέπει να είναι! Η προσοχή μου κατευθύνθηκε επίσης στο Χρυσό Κανόνα του Ιησού Χριστού—«Καθώς θέλετε να πράττωσιν εις εσάς οι άνθρωποι, και σεις πράττετε ομοίως εις αυτούς.» Φαίνεται πολύ απλή δήλωσις, αλλά όταν τη σκεφθή κανείς καλά, είναι μια δήλωσις βαθειάς σοφίας στο θέμα της ηθικής. Τι απόλυτα όμορφη φιλοσοφία!—Λουκ. 6:31.

Ανώτερη Σοφία

Η μελέτη μου στη φιλοσοφία πλησίαζε στο τέλος της. Μολονότι δεν είχα φθάσει στο συμπέρασμα ότι όλοι οι φιλόσοφοι είναι ανόητοι, είχα αντιληφθή ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από διανοητική ικανότητα για ν’ αποκτήση κανείς αληθινή σοφία. Ο Θεός, η πηγή της «απόλυτης αλήθειας,» δεν αποκάλυψε όλη τη γνώσι του στον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος μπορεί να σκόνταψε τυχαία σε κάποια ψιχία αλήθειας ανεξάρτητα από τον Θεό, αλλά ένας πολύ σοφός άνθρωπος, των αρχαίων χρόνων, ο Σολομών, είπε: «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου.» (Παρ. 1:7) Οι περισσότεροι φιλόσοφοι, όσο κι αν είναι ευφυείς, δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον στην έρευνά τους για γνώσι. Μάλιστα, ο Ιησούς Χριστός είπε στους ακολούθους του ότι ο Θεός απέκρυψε τη γνώσι απ’ αυτούς. (Ματθ. 11:25) Ο απόστολος Παύλος είπε ότι η κοσμική τους γνώσις είναι μωρία για τον Θεό.—1 Κορ. 3:19.

Ακόμη και μερικοί φιλόσοφοι είναι πρόθυμοι να παραδεχθούν την Αρχή του Παραλογισμού στον τομέα τους. Ο Τόμας Χομπς έγραψε κάποτε ότι μια από τις διακριτικές ικανότητες του ανθρώπου είναι «το προνόμιο της μωρίας, στο οποίο δεν υπόκειται κανένα ζωντανό πλάσμα εκτός από τον άνθρωπο. Και από τους ανθρώπους εκείνοι που υπόκεινται πιο πολύ σ’ αυτήν είναι που ισχυρίζονται ότι είναι φιλόσοφοι.» Αλλά, παραδόξως, πολλοί άνθρωποι προτιμούν τον παραλογισμό από την αλήθεια. Δεν θέλουν να ελέγχωνται από τον Θεό για τις πράξεις τους.

Συμφωνώ με το Βασιλιά Δαβίδ—ότι οι νόμοι του Ιεχωβά, οι υπομνήσεις του και οι αποφάσεις του αποτελούν τόσο ανώτερη σοφία ώστε η αξία τους είναι πολύ μεγαλύτερη από πλήθος χρυσού. (Ψαλμ. 19:7-11)—Συνεργασία από ένα αναγνώστη του «Ξύπνα!» στη Νέα Ζηλανδία.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 21]

Αν ο Θεός είναι καλός και παντοδύναμος πώς μπορεί να υπάρχει το κακό;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 22]

Αφού οι άνθρωποι δοκίμασαν κάθε δυνατή μορφή κυβερνήσεως, γιατί δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν μια που να ικανοποιή αληθινά το λαό;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 23]

Υπάρχει καμμιά πιο υψηλή βάσις για την ηθική από τον πόνο ή την απόλαυσι των ανθρώπων;