Αντιμετώπισις του Προβλήματος της Μεταφράσεως της Βίβλου

Η ΒΙΒΛΟΣ, έως τις αρχές του 1974, μεταφράσθηκε εν όλω ή εν μέρει σε 1.526 γλώσσες και διαλέκτους. Μεταφράζεται όχι μόνον σε περισσότερες γλώσσες κάθε χρόνο αλλά ολοένα και περισσότερες μεταφράσεις γίνονται στις ίδιες γλώσσες. Μια σχετική περίπτωσις είναι η Αγγλική γλώσσα, στην οποία φαίνεται ότι τελευταία σχεδόν κάθε χρόνο γίνονται νέες μεταφράσεις.

Εν σχέσει με τη τέχνη της μεταφράσεως ένας καθηγητής γλωσσών είπε κάποτε ότι «τα προβλήματα που εγείρονται με τη μετάφρασι είναι ατέλειωτα.» Η μετάφρασις της Βίβλου παρουσιάζει το μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ όλα. Καλώς έχει λεχθή: «Η Βιβλική μετάφρασις είναι σαν μια πορεία που δεν έχει τέλος.» Περιλαμβάνει μετάφρασι από ιδιωματισμούς αρχαίων γλωσσών που δεν είναι πια σε κοινή χρήσι. Περιλαμβάνει επίσης θρησκεία, και η θρησκεία πάντοτε συνέδεε με τη Βίβλο ισχυρά αισθήματα, τα οποία κατά καιρούς μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο κρίσεως ενός μεταφραστού. Επειδή η Βίβλος είναι ο εμπνευσμένος Λόγος του Θεού, πρέπει να μεταφράζεται με τη μεγαλύτερη προσοχή και επιδεξιότητα. Αν κάποιος δεν δέχεται την αξίωσι της Βίβλου ότι είναι ο εμπνευσμένος Λόγος του Θεού δεν μπορεί πλήρως να την αποδώση. Η μετάφρασις της Βίβλου πρέπει ν’ αποτελή έργον αγάπης, καθώς και τέχνη και επιστήμη.

ΑΚΡΙΒΕΙΑ

Μεταξύ των πολλών προβλημάτων που παρουσιάζει η μετάφρασις της Βίβλου είναι το πρόβλημα της ακριβείας. Είναι η μετάφρασις τόσο σαφής όσο είναι το πρωτότυπο; Αποδίδει τον τρόπο της εκφράσεως τόσο καλά όσο οι λέξεις του πρωτοτύπου; Συχνά οι μεταφράσεις υστερούν απ’ αυτή την άποψι. Έτσι, υπάρχουν δύο Ελληνικές λέξεις, δηλαδή αλείφω και χρίω, τις οποίες πολλές Αγγλικές μεταφράσεις αποδίδουν χρίω, (anoint). Όταν υπάρχη η λέξις αλείφω αναφέρεται πάντοτε στη χρήσι ελαίου ή αλοιφής με τα οποία αλείφουν το σώμα, όπως μετά από ένα λούσιμο, ή σε περίπτωσι ασθενείας ή θανάτου. (Ματθ. 6:17· Μάρκ. 6:13· 16:1· Λουκ. 7:38, 46· Ιακ. 5:14) Αλλά η λέξις χρίω χρησιμοποιείται μόνον σε μια πνευματική, ιερή και μεταφορική ή συμβολική έννοια και επομένως πρέπει ν’ αποδοθή με τη λέξι «χρίω» (anoint), όπως είναι στο κατά Λουκάν 4:18, ΜΝΚ, όπου διαβάζομε: «Πνεύμα του Ιεχωβά είναι επ’ εμέ· διά τούτο με έχρισε· με απέστειλε διά να ευαγγελίζωμαι προς τους πτωχούς.» Ελάχιστες μεταφράσεις, αν όχι καμμία, εκτός από τη Μετάφρασι Νέου Κόσμου (ΜΝΚ), ξεχωρίζουν ομοιόμορφα αυτές τις δύο Ελληνικές λέξεις.

Ένα άλλο πρόβλημα ως προς την ακρίβεια σχετίζεται με το τι εννοείται με την «προστακτική του ενεστώτος» στην Ελληνική γλώσσα.a Σημαίνει συνεχή ή επαναλαμβανόμενη πράξι. Το χαρακτηριστικό της σχεδόν αγνοείται από τους μεταφραστάς της Αγίας Γραφής. Λόγου χάριν, στο κατά Λουκάν 11:9, 10 σχεδόν όλες οι μεταφράσεις λέγουν όπως και η Νέα Αγγλική Βίβλος (ΝΑΒ): «Αιτείτε, και θέλει σας δοθή· ζητείτε και θέλετε ευρεί· κρούετε, και θέλει σας ανοιχθή. Διότι πας ο αιτών λαμβάνει· και ο ζητών ευρίσκει· και εις τον κρούοντα θέλει ανοιχθή.»

Αλλά η απόδοσις στην Αγγλική με τους τύπους της προστακτικής ask, seek, knock, κλπ. ξεφεύγει από το όλο σημείον του παραδείγματος του Ιησού. Εκεί ο Ιησούς ομιλεί για έναν άνθρωπο του οποίου οι φιλοξενούμενοι έφθασαν τα μεσάνυχτα και ο οποίος πηγαίνει στον γείτονά του να ζητήση ψωμί. Ο γείτονας στην αρχή αρνείται επειδή είναι στο κρεββάτι με τα παιδιά του. Αλλά τελικά σηκώνεται και του δίνει ψωμί, όχι διότι αυτός που το ζητεί είναι φίλος, αλλά «διά την αναίδειαν αυτού.» Εκείνο λοιπόν που είπε ο Ιησούς εφαρμόζοντας το μάθημα της παραβολής ήταν: «Αιτείτε συνεχώς, και θα σας δοθή· ζητείτε συνεχώς και θέλετε ευρεί· κρούετε συνεχώς και θέλει σας ανοιχθή. Διότι πας ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει, και εις τον κρούοντα θέλει ανοιχθη.»—ΜΝΚ.

ΦΥΛΑΧΘΗΤΕ ΑΠΟ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΙ

Υπάρχει επίσης το ζήτημα της πιστότητος στο πρωτότυπο. Κατά καιρούς οι Βιβλικοί μεταφρασταί άφησαν τις θρησκευτικές προκαταλήψεις των να φανούν στις αποδόσεις των. Λόγου χάριν, οι σύγχρονοι μεταφρασταί φαίνεται ότι έχουν αποστροφή στη χρησιμοποίησι ενός αντιστοίχου του Εβραϊκού τετραγραμμάτου, ΓΧΒΧ. Μερικοί αρνούνται να χρησιμοποιήσουν το όνομα «Ιεχωβά» ως αντίστοιχον. Αλλ’ αν το όνομα Γιαχβέ είναι πλησιέστερα ορθό, γιατί δεν χρησιμοποιούν οι περισσότεροι απ’ αυτούς αυτή τη μορφή του ονόματος; Από τον καιρό της μεταφράσεως του Ρόδερχαμ (1897) προφανώς μόνον η Βίβλος της Ιερουσαλήμ έχει χρησιμοποιήσει το όνομα Γιαχβέ. Το Τετραγράμματον βέβαια είναι κύριον όνομα και γι’ αυτό δεν μπορεί κατάλληλα να μεταφρασθή με τη χρήσι κοινών ονομάτων, όπως είναι τα ονόματα «Κύριος» ή «Θεός.» Είναι αλήθεια ότι σε μερικές μεταφράσεις αυτά τα κοινά ονόματα είναι τυπωμένα όλα με κεφαλαία στοιχεία, αλλ’ αυτό δεν τους δίνει αληθινά προσωπικότητα. Εκτός απ’ αυτό, όταν Γραφικές περικοπές διαβάζωνται μεγαλοφώνως, ο ακροατής δεν αντιλαμβάνεται τα κεφαλαία στοιχεία.

Επίσης, τα εδάφια Ιωάννης 2:3, 4 στη Μετάφρασι της Καθολικής Συναδελφότητος (1941) λέγουν: «Και επειδή έλειψεν ο οίνος, λέγει η μήτηρ του Ιησού προς αυτόν, Οίνον δεν έχουσι. Λέγει προς αυτήν ο Ιησούς, Τι θέλεις να κάμω, γύναι; Δεν ήλθε έτι η ώρα μου.» Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο του τρόπου με τον οποίον ο Ιησούς πραγματικά μίλησε στη μητέρα του, όπως φαίνεται από το ότι εκάλεσε την Μαρία «γύναι» αντί «μητέρα.» Εκείνο που είπε πραγματικά ήταν αυτό: «Γυναίκα, γιατί απευθύνεσαι σ’ εμένα; Η ώρα μου δεν ήλθε ακόμη.» (Βίβλος της Ιερουσαλήμ) Μια υποσημείωσις λέγει: «Μια Σημιτική διατύπωσις όχι σπάνια στην Παλαιά Διαθήκη. . . . Χρησιμοποιείται για την αποδοκιμασία επεμβάσεων, ή εντονώτερα, για την απόρριψι κάθε είδους προοιμίων.» Ο Ιησούς έθετε την Μαρία στη θέσι της· δεν ενόμιζε ότι έπρεπε να την εκθειάζη.—Λουκ. 11:27, 28.

Παρόμοια παραδείγματα θρησκευτικής προκαταλήψεως δίδονται στη Ζωντανή Βίβλο των Παιδιών υπό Κ. Ν. Ταίηλορ. Έτσι, το εδάφιο 2 Τιμόθεον 2:8 λέγει: «Μη λησμονείς το θαυμαστό γεγονός ότι ο Ιησούς ήταν ένας Άνθρωπος που γεννήθηκε από την οικογένεια του Βασιλέως Δαβίδ και ότι ήταν ο Θεός, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι ανεστήθη εκ νεκρών.» Αλλά το πρωτότυπο διόλου δεν λέγει ότι ο Ιησούς ήταν ο Θεός όπως μπορεί να παρατηρηθή από τον τρόπο με τον οποίο η Νέα Αγγλική Βίβλος αποδίδει αυτό το εδάφιο: «Ενθυμού τον Ιησούν Χριστόν τον αναστάντα εκ νεκρών, γεννηθέντα από την οικογένεια του Δαβίδ.»

Επίσης, στη μετάφρασι του Ταίηλορ το εδάφιο Ματθαίος 7:13 λέγει: «Στον ουρανό μπορεί να εισέλθη κανείς μόνο διά της στενής πύλης. Η οδός για την κόλασι είναι ευρύχωρος και η πύλη της είναι πλατειά για όλα τα πλήθη που εκλέγουν τον εύκολο δρόμο της.» Αλλά το πρωτότυπο δεν λέγει για τον Άδη ή για τη Γέεννα, που οι δύο αυτές Ελληνικές λέξεις συχνά μεταφράζονται κόλασις (hell). Αντιθέτως σ’ αυτό το εδάφιο αντιπαραβάλλεται η «ζωή» με την «καταστροφή.»

Η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Όταν υπάρχη εκλογή μεταξύ δύο εκδοχών, όπως όταν η στίξις γίνεται ουσιώδης, πρέπει ν’ αφήνεται να κατευθύνη αυτό που λέγει η ίδια η Γραφή. (Όταν η Βίβλος είχε γραφή πρώτη φορά δεν υπήρχε στίξις.) Αλλά το εδάφιο Λουκάς 23:43 σχεδόν απαρέγκλητα αποδίδεται σαν να είχε πει ο Ιησούς: «Αληθώς σοι λέγω, σήμερον θέλεις είσθαι μετ’ εμού εν τω παραδείσω.» (Η Βίβλος σε Ζωντανή Αγγλική Γλώσσα υπό Μπάιγκτον) Εν τούτοις άλλες Γραφές όπως η Μετάφρασις Νέου Κόσμου και η του Ρόδερχαμ, θέτουν το κόμμα μετά την λέξι σήμερον: «Αληθώς σοί λέγω σήμερον, θέλεις είσθαι μετ’ εμού εν τω παραδείσω.» Ποιο είναι το ορθό;

Εκείνο που είναι ανάγκη να κάμωμε είναι να ερωτήσωμε, Άξιζε ο κακούργος να πάη στον ουρανό μετά από μια ζωή κακουργημάτων απλώς επειδή εξεδήλωσε συμπάθεια για τον Ιησού και τον παρεκάλεσε να τον ενθυμηθή; Μήπως ‘εργάσθηκε την σωτηρία του μετά φόβου και τρόμου’; (Λουκ. 13:24· Φιλιππ. 2:12) Επίσης, η Βίβλος δεν λέγει τίποτε για το ότι ο Ιησούς πήγε σ’ ένα ουράνιο Παράδεισο εκείνη την ημέρα. Αντιθέτως, ο Πέτρος είπε ότι ο Ιησούς πήγε στον Άδη όταν πέθανε και ετάφη, και απ’ αυτόν αναστήθηκε. Ο ίδιος ο Ιησούς είπε ότι όπως ο Ιωνάς ήταν τρεις μέρες και τρεις νύχτες στην κοιλιά του κήτους, έτσι θα ήταν και ο ίδιος—όχι στον ουρανό αλλά—‘στην καρδιά της γης’ επί τρεις μέρες. Εκτός απ’ αυτό, μετά την ανάστασί του, ο Ιησούς είπε στη Μαρία ότι δεν είχε ανεβή ακόμη προς τον Θεόν του και Θεόν της. (Ματθ. 12:40· Ιωάν. 20:17· Πράξ. 2:22-33) Εξαιτίας λοιπόν αυτών των πραγμάτων, σε τι άλλο συμπέρασμα μπορεί να φθάση ο αντικειμενικός μεταφραστής της Βίβλου παρά στο ότι ο Ιησούς πρέπει να είχε πει όχι «Σήμερον θέλεις είσθαι μετ’ εμού εν τω παραδείσω,» αλλά μάλλον: «Σοι λέγω σήμερον, θέλεις είσθαι μετ’ εμού εν τω παραδείσω,» δηλαδή σε κάποιο μελλοντικό χρόνο.

Η ίδια αρχή αληθεύει στα αρχικά γράμματα των ονομάτων που γράφονται με κεφαλαία στοιχεία· απόκειται στον μεταφραστή η χρήσις αυτών που θα κάμη. Εκείνοι που πιστεύουν ότι το άγιο πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο μιας Τριάδος θα γράψουν φυσικά το άγιον πνεύμα με κεφαλαία στοιχεία όπως στις Πράξεις 1:8, όπου η Νέα Αγγλική Βίβλος (ΝΑΒ) λέγει: «Θέλετε λάβει δύναμιν, όταν επέλθη το Άγιον Πνεύμα εφ’ υμάς.» Αλλά στην πραγματική αφήγησι, όταν εκπληρώθηκαν τα λόγια του Ιησού, τι διαβάζομε; «Και εν ταις εσχάταις ημέραις . . . θέλω εκχέει από του πνεύματός μου επί πάσαν σάρκα.»b (Πράξ. 2:17, ΝΑΒ) Πού είναι το κεφαλαίο γράμμα; Δεν υπάρχει εδώ! Γιατί; Διότι ο Θεός δεν μπορούσε να εκχύση ένα μέρος ενός ίσου Θεού· το ‘πνεύμα’ όπως χρησιμοποιείται εδώ είναι φανερό ότι δεν μπορούσε ν’ αναφέρεται σ’ ένα πρόσωπο. Αφού αυτό το εδάφιο σχετίζεται με ό,τι ακριβώς προείπε ο Ιησούς στις Πράξεις 1:8, πρέπει να συμπεράνωμε ότι δεν είχε υπ’ όψιν ένα πρόσωπο όταν είπε ότι οι απόστολοι θα ελάμβαναν άγιο πνεύμα, και γι’ αυτό στις Πράξεις 1:8 δεν πρέπει να είναι με κεφαλαίο γράμμα.

Όλ’ αυτά είναι σε αρμονία με τα λόγια του Ιωάννου του Βαπτιστού ότι ενώ αυτός εβάπτιζε με ύδωρ, Εκείνος που θα ήρχετο θα εβάπτιζε εν «πνεύματι αγίω.» (Μάρκ. 1:8) Δεν μπορεί κανείς να βαπτισθή με ένα άλλο πρόσωπο, αλλά μπορεί να βαπτίζη τους άλλους με νερό ή με μια ενεργό δύναμι, η οποία είναι το άγιο πνεύμα του Θεού. Οι μεταφρασταί πρέπει ν’ αφήνουν τα άλλα μέρη του Λόγου του Θεού να δίνουν την κατεύθυνσι όταν υπάρχη περίπτωσις εκλογής μεταξύ αποδόσεων.

Αυτή η αρχή υποδεικνύεται και με τα λόγια του Ιησού στα εδάφια κατά Ματθαίον 24:3-8. Αφού ο Ιησούς μίλησε για πολέμους, πείνες και σεισμούς, η Νέα Αγγλική Βίβλος λέγει ότι είπε ο Ιησούς: «Με όλα αυτά τα πράγματα αρχίζουν οι ωδίνες της νέας εποχής.» Αλλά δεν συμβαίνει αυτό. Μάλλον, αυτά τα πράγματα επισημαίνουν την αγωνία του θανάτου μιας παλαιάς τάξεως. Οι ωδίνες που οδηγούν στο νέο σύστημα πραγμάτων περιγράφονται στην Αποκάλυψι κεφάλαιον 12, που ομιλεί για τη γέννησι της Μεσσιανικής Βασιλείας του Θεού η οποία ακολουθείται από έναν πόλεμο στον ουρανό μεταξύ του Μιχαήλ και του μεγάλου δράκοντος, του Σατανά ή Διαβόλου.

ΤΟ ΙΔΕΩΔΕΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΑΔΟΣΙΣ

Θα μπορούσε κάλλιστα να λεχθή ότι καμμιά μετάφρασις δεν είναι ανώτερη από κάθε άποψι. Μολονότι μερικές πιο ελεύθερες μεταφράσεις μπορεί να σφάλλουν ως προς την ακρίβεια, οι πιο κατά γράμμα μεταφράσεις μπορεί μερικές φορές να μη μεταδίδουν τόσο καλά τα νοήματα όσο άλλες. Έτσι, κατ’ επανάληψιν διαβάζομε για μερικούς ότι «κατασιωπώνται.» (Ησ. 6:5· Ιερεμ. 49:26) Η πραγματική σκέψις είναι ότι αυτοί φέρθηκαν στη σιωπή του θανάτου. (Ιερεμ. 49:26, ΝΕΒ) Επίσης η έκφρασις καταφρονήσεως, «τον ουρούντα εις τον τοίχον» (1 Βασ. 14:10· 21:21· 2 Βασ. 9:8), είναι ιδιωματική, και αναφέρεται σε άρρενας μόνον, και γι’ αυτό μερικοί μεταφρασταί απλώς αποδίδουν την έκφρασι «κάθε μητέρας γυιος.» (ΝΑΒ) Αλλά σε άλλες περιπτώσεις η Νέα Αγγλική Βίβλος δεν μεταδίδει τα ίδια με άλλες μεταφράσεις, όπως, παραδείγματος χάριν, όταν λέγη: «Θέλουσι σφυρηλατήσει τας μαχαίρας αυτών διά υνία,» και «η ράβδος σου και η βακτηρία σου, αύται με παρηγορούσιν.» Ο κάθε αναγνώστης δεν ξέρει τι είναι υνίον, ούτε τι είναι βακτηρία που αναφέρεται στην γκλίτσα ενός τσοπάνου.—Ησ. 2:4· Ψαλμ. 23:4.

Αληθινά, η ακριβής απόδοσις στη μετάφρασι της Βίβλου παρουσιάζει ένα πραγματικό πρόβλημα. Αποτελεί πράγματι ευλογία το ότι έχουν γίνει τόσο πολλές και διάφορες μεταφράσεις. Εν τούτοις, από τα ανωτέρω παραδείγματα μπορεί πολύ καλά να λεχθή ότι ως ακριβής μετάφρασις, η Μετάφρασις Νέου Κόσμου είναι πολύ αξιοσύστατη.

[Υποσημειώσεις]