Να Εμπιστεύεται Κανείς ή να Μην Εμπιστεύεται;
ΤΟ ΝΑ αποφασίσει κανείς αν πρέπει να εμπιστεύεται ή όχι μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. Και οι δύο πορείες ενεργείας έχουν τους κινδύνους τους, ιδιαίτερα σε έναν κόσμο όπου η απάτη και η προδοσία είναι τόσο διαδεδομένες. Ωστόσο, όλοι χρειαζόμαστε έμπιστους φίλους οι οποίοι θα μας υποστηρίξουν σε δύσκολους καιρούς. (Παροιμίαι 17:17) Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια περίπου, ο Ρωμαίος συγγραφέας Φαίδρος εξέφρασε αυτό το δίλημμα με τον εξής τρόπο: «Και το να εμπιστεύεται κανείς και το να μην εμπιστεύεται είναι επικίνδυνο».
Το να Εμπιστεύεστε Μπορεί να Είναι Επικίνδυνο
Γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνο το να εμπιστεύεστε κάποιον άλλον; Εξετάστε την προειδοποίηση που δίνει το περιοδικό Η Ψυχολογία Σήμερα (Psychology Today). Περιγράφει κάποιους οι οποίοι εκμεταλλεύονται την εμπιστοσύνη των ανθρώπων ως «αρπακτικά» που «χρησιμοποιούν τη γοητεία τους και τη χαμαιλεοντική συμπεριφορά τους για να εξαπατούν και να μεταχειρίζονται τους γύρω τους και να τους καταστρέφουν τη ζωή». Προφανώς, με τέτοιους απατεώνες ολόγυρά του, το να δείχνει κάποιος υπερβολική εμπιστοσύνη είναι αναμφισβήτητα επικίνδυνο.
Κάποιο άτομο που δείχνει υπερβολική εμπιστοσύνη μπορεί να είναι αφελές, και, ως αποτέλεσμα, θα πέφτει εύκολα θύμα εξαπάτησης και εκμετάλλευσης. Ένα κλασικό παράδειγμα αφέλειας ήταν ο Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο εμπνευστής του οξυδερκούς, ιδιοφυούς ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς. Το 1917 δύο νεαρά κορίτσια, η Έλσι Ράιτ και η εξαδέλφη της, Φράνσις Γκρίφιθς, ισχυρίστηκαν ότι είχαν παίξει με νεράιδες στον κήπο του σπιτιού τους στο Κότινγκλι της Αγγλίας. Μάλιστα παρουσίασαν και φωτογραφίες με αυτές τις νεράιδες για να το αποδείξουν.
Ο Κόναν Ντόιλ, ο οποίος ενδιαφέρθηκε βαθιά για τον πνευματισμό έπειτα από το θάνατο του γιου του, δέχτηκε με εμπιστοσύνη αυτά που έλεγαν τα κορίτσια και πίστεψε τις ιστορίες σχετικά με τις νεράιδες—όπως έκαναν και πολλοί άλλοι άνθρωποι τότε. Χρειάστηκε να περάσουν περίπου 55 χρόνια για να παραδεχτούν αυτές οι δύο γυναίκες ότι όλα ήταν μια φάρσα, και ότι έκοψαν τις «νεράιδες» από κάποιο βιβλίο προτού τις φωτογραφίσουν. Η Φράνσις Γκρίφιθς εξέφρασε την έκπληξή της για το ότι όλοι πίστεψαν την ιστορία τους. Η ίδια είπε: «Θεωρούσα πάντοτε μυστήριο το πώς μπορεί να είναι κάποιος τόσο αφελής ώστε να πιστέψει ότι ήταν αληθινές».—Οι Φαρσέρ και τα Θύματά Τους (Hoaxers and Their Victims).
Μπορείτε να διακρίνετε την παγίδα στην οποία έπεσε ο Κόναν Ντόιλ; Έθεσε τυφλή εμπιστοσύνη στην ιστορία απλώς και μόνο επειδή ήθελε να είναι αληθινή. Ο συγγραφέας Νόρμαν Μος λέει: «Μπορούμε να εξαπατηθούμε απλώς επειδή η αντίληψή μας έχει γίνει νωθρή από τη συνήθεια, και κοιτάμε τα πράγματα με μισόκλειστα μάτια. . . . Μερικές φορές, δεχόμαστε κάτι σαν αληθινό επειδή θα θέλαμε να είναι αληθινό». (Οι Απολαύσεις της Απάτης [The Pleasures of Deception]) Αυτό απηχεί την προειδοποίηση που έδωσε ο διάσημος ρήτορας Δημοσθένης περίπου 350 χρόνια πριν από την Κοινή μας Χρονολογία: «Δεν υπάρχει ευκολότερο πράγμα από το να ξεγελάει κανείς τον εαυτό του, γιατί ό,τι επιθυμούμε, πρόθυμα και το πιστεύουμε». Το να εμπιστευόμαστε μόνο τα αισθήματά μας μπορεί να είναι επικίνδυνο.
Ασφαλώς, μπορεί να σκεφτείτε ότι αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα και ότι εσείς δεν πρόκειται ποτέ να φανείτε τόσο ανόητος όσο ο Κόναν Ντόιλ. Αλλά δεν κινδυνεύουν μόνο οι αφελείς να εξαπατηθούν. Πολλοί προσεκτικοί και φυσιολογικά επιφυλακτικοί άνθρωποι έχουν ξεγελαστεί και εξαπατηθεί από φαινομενικά αξιόπιστους ανθρώπους.
Το να Μην Εμπιστεύεστε Μπορεί να Είναι Επικίνδυνο
Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι και στο να μην εμπιστεύεστε κανέναν και τίποτα. Η δυσπιστία είναι σαν τη διαβρωτική σκουριά. Μπορεί να καταφάει και να καταστρέψει αυτό που διαφορετικά ίσως να ήταν ευτυχισμένες, στενές σχέσεις. Ο βαθιά ριζωμένος κυνισμός και η ανένδοτη δυσπιστία μπορούν να σας κάνουν έναν πολύ δυστυχισμένο άνθρωπο χωρίς φίλους. Αυτό μπορεί να είναι τόσο καταστροφικό για τις ανθρώπινες σχέσεις, ώστε ο Άγγλος συγγραφέας Σάμιουελ Τζόνσον έγραψε ότι «είναι καλύτερο να σε εξαπατούν μερικές φορές παρά να μην εμπιστεύεσαι κανέναν».
Η δυσπιστία μπορεί ακόμα και να απειλήσει τη σωματική σας υγεία. Ίσως γνωρίζετε ήδη ότι τα ισχυρά συναισθήματα, όπως είναι ο θυμός, μπορεί να σας εκθέσουν στον κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Γνωρίζατε, όμως, πως κάποιες έρευνες δείχνουν ότι το να είστε δύσπιστοι μπορεί να κάνει το ίδιο; Το περιοδικό Σατελέν (Chatelaine) λέει: «Οι άνθρωποι που εξοργίζονται εύκολα δεν είναι οι μόνοι που ίσως αυξάνουν τις πιθανότητες καρδιοπάθειας εξαιτίας της συμπεριφοράς τους. Νέες έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και συγκαλυμμένες μορφές εχθρότητας, όπως είναι η τάση τού να είστε κυνικός και δύσπιστος, μπορούν να σας εκθέσουν σε κίνδυνο».
Να Εξετάζετε τα Βήματά σας Προσεκτικά
Τι μπορείτε να κάνετε; Η Αγία Γραφή δίνει μια καλή συμβουλή πάνω σε αυτό το ζήτημα. ‘Όποιος είναι άπειρος πιστεύει σε κάθε λόγο’, λέει το εδάφιο Παροιμίαι 14:15, ΜΝΚ. Αυτός δεν είναι καταστροφικός κυνισμός. Είναι μια ρεαλιστική υπενθύμιση της ανάγκης που υπάρχει να είμαστε προσεκτικοί. Μόνο ένα πολύ εύπιστο, άπειρο άτομο θα θέσει τυφλή εμπιστοσύνη σε κάθε λόγο που ακούει. Δικαιολογημένα η Γραφική παροιμία συνεχίζει: ‘Αλλά ο διορατικός εξετάζει τα βήματά του’. Ο Άγγλος θεατρικός συγγραφέας Γουίλιαμ Σέξπιρ έγραψε: «Μην εμπιστεύεσαι τις σάπιες σανίδες». Όποιος υποψιάζεται ότι οι σανίδες μιας γέφυρας πάνω από μια βαθιά χαράδρα ίσως είναι σάπιες θα ήταν πολύ ανόητος αν πατούσε πάνω τους. Πώς, λοιπόν, μπορείτε να ‘εξετάζετε τα βήματά σας’ έτσι ώστε να μην εμπιστευτείτε λάθος πρόσωπο;
Η Αγία Γραφή μάς ενθαρρύνει να δοκιμάζουμε τα όσα λένε οι άνθρωποι αντί να δεχόμαστε με κλειστά μάτια οτιδήποτε ακούμε. «Το ωτίον δοκιμάζει τους λόγους, ο δε ουρανίσκος γεύεται το φαγητόν». (Ιώβ 34:3) Έτσι δεν είναι; Δεν γευόμαστε συνήθως το φαγητό προτού το καταπιούμε; Παρόμοια θα πρέπει να δοκιμάζουμε τα λόγια και τις πράξεις των ανθρώπων προτού τα αποδεχτούμε. Κανένα άτομο που είναι ειλικρινές δεν θα προσβληθεί αν ελέγξουμε τα διαπιστευτήριά του. Η ανάγκη για έλεγχο προκειμένου να διαπιστώσουμε αν κάτι είναι ειλικρινές υποστηρίζεται από τη σκωτσέζικη παροιμία που λέει: «Όποιος με γελάσει μία φορά, ντροπή δική του· όποιος με γελάσει δύο φορές, ντροπή δική μου».
Ο απόστολος Παύλος συμβούλεψε: «Πάντα δοκιμάζετε». (1 Θεσσαλονικείς 5:21, ΝΜ) Η λέξη που χρησιμοποίησε ο απόστολος Παύλος χρησιμοποιούνταν επίσης για τη δοκιμασία της γνησιότητας των πολύτιμων μετάλλων. Ένα συνετό άτομο πάντοτε δοκίμαζε να δει αν αυτό που αγόραζε ήταν γνήσιο. Διαφορετικά μπορεί να κατέληγε να αγοράσει αυτό που ονομαζόταν χρυσός των τρελών—κάτι που έμοιαζε με χρυσό αλλά, στην πραγματικότητα, ήταν άνευ αξίας.
Να Είστε Λογικοί και Ισορροπημένοι
Ασφαλώς, θέλουμε να είμαστε λογικοί σε αυτό το ζήτημα και να μην είμαστε αδικαιολόγητα καχύποπτοι σε σχέση με τους άλλους. (Φιλιππησίους 4:5) Μη σπεύδετε να αποδίδετε κακά κίνητρα στους άλλους. Η παρανόηση των κινήτρων μπορεί να είναι ο γρηγορότερος δρόμος για τη διάλυση κάποιας θαυμάσιας, στενής σχέσης. Είναι συνήθως καλύτερο να υποθέτετε ότι οι φίλοι σας θέλουν να κάνουν το καλύτερο για εσάς αντί να τους αποδίδετε κακά κίνητρα όταν εγείρονται δύσκολες καταστάσεις.
Να είστε επιεικείς όσον αφορά τις ατέλειες και τα λάθη των άλλων. «Η προδοσία από κάποιο φίλο σημαίνει καταπάτηση της εμπιστοσύνης», λέει η συγγραφέας Κρίστιν φον Κράισλερ. Ωστόσο, αυτή η προδοσία μπορεί να ήταν ακούσια ή ίσως να ήταν το αποτέλεσμα κάποιας αδυναμίας για την οποία το άτομο έχει τώρα μετανιώσει βαθιά. Γι’ αυτό συνεχίζει: «Μην επικεντρώνετε την προσοχή σας στην προδοσία—ούτε να την αφήνετε να σας κάνει να μην εμπιστεύεστε άλλους». Μην επιτρέπετε στις πικρές αρνητικές εμπειρίες να σας στερήσουν τις χαρές που μπορεί να προκύψουν από τη δημιουργία γεμάτων εμπιστοσύνη σχέσεων με άλλους ανθρώπους.
Να είστε ισορροπημένοι. Δεν είναι ανάγκη να φοράτε παρωπίδες όταν αξιολογείτε τους ανθρώπους· το προσεκτικό άτομο επαγρυπνεί πάντοτε. Από την άλλη πλευρά, ο Δρ Ρέντφορντ Γουίλιαμς συστήνει να προσπαθούμε να υποθέτουμε ότι οι άλλοι κάνουν το καλύτερο που μπορούν, να προσπαθούμε να καταλαβαίνουμε την άποψή τους και να «εμπιστευόμαστε τους άλλους στην πράξη» οποτεδήποτε είναι δυνατόν. Ίσως είναι καλύτερο να δείχνει κανείς πολλή εμπιστοσύνη παρά να μην εμπιστεύεται καθόλου.
Ο συγγραφέας του Γραφικού βιβλίου των Παροιμιών αναγνωρίζει ότι ‘υπάρχουν σύντροφοι που είναι διατεθειμένοι να συντρίψουν ο ένας τον άλλον’—δηλαδή, άνθρωποι που θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την εμπιστοσύνη σας. Ο κόσμος είναι γεμάτος από τέτοιους ανθρώπους. Αλλά δώστε στους άλλους το χρόνο και την ευκαιρία να δείξουν ότι είναι αξιόπιστοι, και θα βρείτε φίλους οι οποίοι, πραγματικά, ‘προσκολλούνται στενότερα από αδελφό’.—Παροιμίαι 18:24, ΜΝΚ.
Υπάρχει, λοιπόν, κάποιος ή κάτι που να μπορείτε να εμπιστευτείτε ολοκληρωτικά, χωρίς φόβο ότι θα εκμεταλλευτεί ή θα προδώσει την εμπιστοσύνη σας; Ναι, σίγουρα υπάρχει. Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει με συντομία πού μπορείτε να θέτετε την εμπιστοσύνη σας με πλήρη πεποίθηση.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]
‘Όποιος είναι άπειρος πιστεύει σε κάθε λόγο, αλλά ο διορατικός εξετάζει τα βήματά του’.—Παροιμίαι 14:15, ΜΝΚ
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Να είστε επιεικείς όσον αφορά τις ατέλειες και τα λάθη των άλλων