Εκείνος την ανέφερε σε μια από τις πιο φημισμένες ομιλίες που έγιναν ποτέ. Αυτή η ομιλία έχει σημασία σήμερα, γιατί μας δίνει μια ισχυρή βάση για να μάθουμε πώς και πότε θα επικρατήσει δικαιοσύνη για όλους και, ακόμη περισσότερο, πώς μπορούμε να ωφεληθούμε εμείς προσωπικά απ’ αυτήν.

⁴ Η λέξη «αγνωστικιστής» πάρθηκε από την αναφορά που έκανε ο Παύλος σ’ ένα βωμό, στον οποίο υπήρχε η επιγραφή «Αγνώστω Θεώ». Αυτή η σύντομη ομιλία καταγράφτηκε από το γιατρό Λουκά, στο 17ο κεφάλαιο του ιστορικού βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων. Το κεφάλαιο αυτό δείχνει πρώτα απ’ όλα πώς βρέθηκε ο Παύλος στην Αθήνα. Στο συνοδευτικό πλαίσιο (της σελίδας 6), μπορείτε να διαβάσετε τις εισαγωγικές πληροφορίες που δίνει ο Λουκάς, καθώς και το κείμενο ολόκληρης της ομιλίας.

5. Ποιο ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο έκανε ο Παύλος την ομιλία του στους Αθηναίους; (Να διαβαστούν τα εδάφια Πράξεις 17:16-31.)

⁵ Η ομιλία του Παύλου είναι πράγματι δυναμική και αξίζει να την εξετάσουμε προσεκτικά. Αφού περιβαλλόμαστε από κατάφωρες αδικίες, μπορούμε να μάθουμε πολλά απ’ αυτήν. Πρώτα-πρώτα παρατηρήστε σε τι περιβάλλον δόθηκε, διαβάζοντας τα εδάφια Πράξεις 17:16-21. Οι Αθηναίοι ήταν περήφανοι που ζούσαν σ’ ένα φημισμένο κέντρο μάθησης, όπου είχε διδάξει ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Η Αθήνα ήταν επίσης πολύ θρησκευόμενη πόλη. Ο Παύλος έβλεπε ολόγυρά του είδωλα—του θεού του πολέμου, του Άρη· του Δία· του Ασκληπιού, του θεού της ιατρικής· του βίαιου θεού της θάλασσας, του Ποσειδώνα· του Διόνυσου, της Αθηνάς, του Έρωτα και άλλων.

6. Πώς συγκρίνεται η περιοχή σας με τα όσα βρήκε ο Παύλος στην Αθήνα;

⁶ Αλλά τι θα έβλεπε ο Παύλος αν επιθεωρούσε τη δική σας πόλη ή περιοχή; Μπορεί να έβλεπε πολλά είδωλα ή θρησκευτικά αγάλματα, ακόμη και στις χώρες του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου. Σε άλλα μέρη, θα μπορούσε να δει περισσότερα. Ένα βιβλίο λέει τα εξής: «Οι ινδικοί θεοί, ανόμοια με τους άστατους ελληνικούς ‘αδελφούς τους’, είναι μονόγαμοι, και ορισμένες από τις πιο εντυπωσιακές δυνάμεις αποδίδονταν στις συζύγους τους . . . Υπάρχουν, χωρίς υπερβολές, εκατομμύρια θεοί που σχετίζονται με όλα τα είδη της ζωής και της φύσης».

7. Πώς ήταν οι αρχαίοι ελληνικοί θεοί;

⁷ Πολλοί ελληνικοί θεοί απεικονίζονταν ως μικροπρεπείς και πολύ ανήθικοι. Αν συμπεριφέρονταν έτσι θνητοί άνθρωποι, στις περισσότερες χώρες θα τους θεωρούσαν αισχρούς, ναι, εγκληματίες. Έχετε λοιπόν κάθε λόγο να αναρωτιέστε τι είδους δικαιοσύνη θα μπορούσαν να αναμένουν τότε οι Έλληνες από τέτοιους θεούς. Εντούτοις, ο Παύλος παρατήρησε ότι οι Αθηναίοι ήταν πολύ αφοσιωμένοι σ’ αυτούς τους θεούς. Γεμάτος καθώς ήταν με δίκαιες πεποιθήσεις, αυτός άρχισε να τους εξηγεί τις εξυψωμένες αλήθειες της γνήσιας Χριστιανοσύνης.

Ένα Δύσκολο Ακροατήριο

8. (α) Ποιες πεποιθήσεις και απόψεις χαρακτήριζαν τους Επικούρειους; (β) Τι πίστευαν οι Στωικοί;

⁸ Μερικοί Ιουδαίοι και Έλληνες άκουγαν με ενδιαφέρον, αλλά πώς θα αντιδρούσαν οι Επικούρειοι και οι Στωικοί φιλόσοφοι, που είχαν μεγάλη επιρροή; Όπως θα δείτε, οι ιδέες τους έμοιαζαν πολύ με πεποιθήσεις που είναι κοινές σήμερα, ακόμη και μ’ εκείνες που διδάσκονται οι νεαροί στο σχολείο. Οι Επικούρειοι πρότρεπαν τους ανθρώπους να ζουν έτσι ώστε να αποκομίζουν όσο το δυνατόν περισσότερη ηδονή, κυρίως δε διανοητική ηδονή. Η φιλοσοφία τους, που έλεγε ‘ας φάμε κι ας πιούμε γιατί αύριο θα πεθάνουμε’, χαρακτηριζόταν από έλλειψη αρχών και αρετής. (1 Κορινθίους 15:32) Δεν πίστευαν ότι οι θεοί δημιούργησαν το σύμπαν· αντίθετα, υποστήριζαν ότι η ζωή προήλθε κατά τύχη σ’ ένα μηχανικό σύμπαν. Επιπλέον, οι θεοί δεν ενδιαφέρονταν για τους ανθρώπους. Και τι θα πούμε για τους Στωικούς; Αυτοί τόνιζαν τη λογική, πιστεύοντας ότι η ύλη και η δύναμη ήταν στοιχειώδεις αρχές στο σύμπαν. Οι Στωικοί φαντάζονταν μια απρόσωπη θεότητα, αντί να πιστεύουν στον Θεό ως Πρόσωπο. Πίστευαν επίσης ότι τις ανθρώπινες υποθέσεις τις κυβερνούσε η μοίρα.

9. Γιατί ήταν δύσκολη η κατάσταση κάτω από την οποία έπρεπε να κηρύξει ο Παύλος;

⁹ Πώς αντέδρασαν αυτοί οι φιλόσοφοι στη δημόσια διδασκαλία του Παύλου; Η περιέργεια, μαζί με τη διανοητική υπεροψία, αποτελούσε τότε χαρακτηριστικό γνώρισμα των Αθηναίων, κι έτσι εκείνοι οι φιλόσοφοι άρχισαν να λογομαχούν με τον Παύλο. Τελικά τον πήγαν στον Άρειο Πάγο. Πάνω από την αγορά της Αθήνας και κάτω από το ύψωμα της Ακρόπολης, υπήρχε ένας βραχώδης λόφος που ονομαζόταν Άρειος Πάγος, δηλαδή Λόφος του Άρη, προς τιμή του Άρη, που ήταν θεός του πολέμου. Στους αρχαίους καιρούς, συνεδρίαζε εκεί ένα δικαστήριο ή συμβούλιο. Επομένως, τον Παύλο μπορεί κάλλιστα να τον πήγαν σ’ ένα δικαστήριο, το οποίο πιθανόν να συνεδρίαζε με θέα την εντυπωσιακή Ακρόπολη που είχε το φημισμένο Παρθενώνα, καθώς και άλλους ναούς και αγάλματα. Μερικοί πιστεύουν ότι ο απόστολος κινδύνευε, επειδή το ρωμαϊκό δίκαιο απαγόρευε την παρουσίαση νέων θεών. Αλλά έστω κι αν πήγαν τον Παύλο στον Άρειο Πάγο απλώς και μόνο για να διευκρινίσει τις πεποιθήσεις του ή για να δείξει αν είχε τα προσόντα του δασκάλου, το γεγονός είναι ότι αυτός αντιμετώπισε ένα φοβερά δύσκολο ακροατήριο. Θα μπορούσε να μεταδώσει το ζωτικό άγγελμά του χωρίς να τους αποξενώσει;

10. Πώς χρησιμοποίησε ο Παύλος διακριτικότητα όταν άρχισε να παρουσιάζει τις πληροφορίες του;

¹⁰ Παρατηρήστε στα εδάφια Πράξεις 17:22, 23, με τι διακριτικότητα και σοφία ξεκίνησε ο Παύλος. Όταν αναγνώρισε πόσο θρησκευόμενοι ήταν οι Αθηναίοι και πόσα είδωλα είχαν, μερικοί από τους ακροατές του μπορεί να το πήραν αυτό σαν κομπλιμέντο. Αντί να επιτεθεί κατά του πολυθεϊσμού τους, ο Παύλος συγκέντρωσε την προσοχή σ’ ένα βωμό που είχε δει, ο οποίος ήταν αφιερωμένος σε κάποιον ‘Άγνωστο Θεό’. Οι ιστορικές αποδείξεις δείχνουν ότι υπήρχαν τέτοιοι βωμοί, πράγμα που θα πρέπει να ενισχύει την πεποίθησή μας στην αφήγηση του Λουκά. Ο Παύλος χρησιμοποίησε αυτόν το βωμό σαν βάση για να αρχίσει την ομιλία του. Οι Αθηναίοι έτρεφαν ιδιαίτερη εκτίμηση για τη γνώση και τη λογική. Όμως ομολογούσαν ότι υπήρχε ένας θεός που τους ήταν ‘άγνωστος’. Ήταν επομένως πολύ λογικό να επιτρέψουν στον Παύλο να τους τον εξηγήσει. Κανείς δεν θα μπορούσε να βρει λάθος σ’ αυτή τη λογίκευση, έτσι δεν είναι;

Είναι Ακατάληπτος ο Θεός;

11. Με ποιο τρόπο έκανε ο Παύλος το ακροατήριό του να σκεφτεί σχετικά με τον αληθινό Θεό;

¹¹ Πώς ήταν λοιπόν αυτός ο ‘άγνωστος Θεός’; «Ο Θεός» έφτιαξε τον κόσμο και όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτόν. Κανένας δεν μπορούσε να αρνηθεί ότι υπάρχει το σύμπαν, ότι υπάρχουν τα φυτά και τα ζώα, ότι υπάρχουμε εμείς οι άνθρωποι. Η δύναμη και η νοημοσύνη, ναι, η σοφία, που εκδηλώνονται σ’ όλα αυτά τα πράγματα έδειχναν ότι αυτά αποτελούν προϊόν ενός σοφού και ισχυρού Δημιουργού, και όχι της τύχης. Στην πραγματικότητα, ο τρόπος λογίκευσης του Παύλου ισχύει ακόμη περισσότερο στον καιρό μας.—Αποκάλυψις 4:11· 10:6.

12, 13. Ποιες σύγχρονες αποδείξεις υποστηρίζουν το επιχείρημα που έφερε ο Παύλος;

¹² Πριν από λίγο καιρό, ο Βρετανός αστρονόμος Σερ Μπέρναρντ Λόβελ έγραψε στο βιβλίο του In the Centre of Immensities (Στο Κέντρο της Απεραντοσύνης) σχετικά με την πολυπλοκότητα των απλούστατων μορφών ζωής στη γη. Ασχολήθηκε επίσης με το αν είναι πιθανόν να προήλθαν τέτοιες μορφές ζωής κατά τύχη. Το συμπέρασμά του ήταν το εξής: «Η πιθανότητα να συνέβηκε . . . ένα τυχαίο γεγονός, που οδήγησε στο σχηματισμό ενός από τα μικρότερα μόρια πρωτεΐνης είναι αφάνταστα μικρή. Μέσα στις οριακές συνθήκες χρόνου και χώρου που εξετάζουμε, η πιθανότητα είναι στην ουσία μηδενική».

¹³ Ή, αναλογιστείτε το άλλο άκρο—το σύμπαν μας. Οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές για να μελετήσουν την προέλευσή του. Τι έχουν βρει; Στο βιβλίο God and the Astronomers (Ο Θεός και οι Αστρονόμοι), ο Ρόμπερτ Τζάστροου έγραψε τα εξής: «Τώρα καταλαβαίνουμε πώς οι αποδείξεις της αστρονομίας οδηγούν στην άποψη της Γραφής για την προέλευση του κόσμου». «Για τον επιστήμονα που ζει πιστεύοντας στη δύναμη της λογικής, η ιστορία τελειώνει σαν ένα κακό όνειρο. Αυτός έχει αναρριχηθεί στα βουνά της άγνοιας· είναι έτοιμος να κατακτήσει την ψηλότερη κορυφή· καθώς σκαρφαλώνει στον τελευταίο βράχο, τον υποδέχεται μια ομάδα θεολόγων [άτομα που πιστεύουν στη δημιουργία], που κάθονται εκεί αιώνες τώρα».—Παράβαλε Ψαλμός 19:1.

14. Ποια λογική υποστήριζε τη δήλωσε που έκανε ο Παύλος, ότι ο Θεός δεν κατοικεί σε ανθρωποποίητους ναούς;

¹⁴ Έτσι, μπορούμε να δούμε πόσο ακριβές ήταν το σχόλιο του Παύλου που αναφέρεται στο εδάφιο Πράξεις 17:24, το οποίο μας οδηγεί στην επόμενη σκέψη του, στο εδάφιο 25. Ο ισχυρός Θεός, ο οποίος μπόρεσε να φτιάξει «τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ», είναι ασφαλώς ανώτερος από το υλικό σύμπαν. (Εβραίους 3:4) Γι’ αυτό δεν θα ήταν λογικό να σκεφτούμε ότι Αυτός θα μπορούσε να περιοριστεί και να κατοικήσει σε ναούς, ιδιαίτερα σ’ εκείνους οι οποίοι είχαν κατασκευαστεί από ανθρώπους που ομολογούσαν δημόσια ότι Αυτός τους ήταν ‘άγνωστος’. Πόσο ισχυρό ήταν αυτό το επιχείρημα για εκείνους τους Αθηναίους φιλόσοφους, οι οποίοι εκείνη ακριβώς τη στιγμή μπορεί να έριχναν ματιές στους πολλούς ναούς που βρίσκονταν λίγο πιο πάνω!—1 Βασιλέων 8:27· Ησαΐας 66:1.

15. (α) Γιατί η Αθηνά θα πρέπει να ήταν στο νου των ακροατών του Παύλου; (β) Σε ποιο συμπέρασμα θα πρέπει να μας οδηγεί το γεγονός ότι ο Θεός είναι ο Δοτήρας;

¹⁵ Οι ακροατές του Παύλου πιθανότατα θα είχαν προσκυνήσει στην Ακρόπολη κάποιο από τα αγάλματα της προστάτιδας θεάς τους, της Αθηνάς. Το άγαλμα της Αθηνάς, το οποίο προσκυνούσαν στον Παρθενώνα, είχε κατασκευαστεί από ελεφαντόδοντο και χρυσό. Ένα άλλο άγαλμα της Αθηνάς είχε ύψος 20 μέτρα και μπορούσαν να το δουν από τα πλοία που βρίσκονταν στη θάλασσα. Λεγόταν μάλιστα ότι το είδωλο που ήταν γνωστό ως Αθηνά η Πολιάς είχε πέσει από τον ουρανό· και οι άνθρωποι του πήγαιναν τακτικά έναν καινούριο χειροποίητο χιτώνα. Όμως, αν ο Θεός τον οποίο δεν γνώριζαν εκείνοι οι άνθρωποι είχε δημιουργήσει το σύμπαν, τι ανάγκη είχε από τα πράγματα που μπορεί να του πρόσφεραν οι άνθρωποι; Αυτός μας δίνει ό,τι χρειαζόμαστε: τη ‘ζωή’ μας, την ‘πνοή’ που χρειαζόμαστε για να διατηρήσουμε τη ζωή και τα «πάντα», περιλαμβανομένου και του ήλιου, της βροχής και του γόνιμου εδάφους όπου καλλιεργείται η τροφή μας. (Πράξεις 14:15-17· Ματθαίος 5:45) Αυτός είναι ο Δοτήρας· οι άνθρωποι είναι οι παραλήπτες. Ο Δοτήρας ασφαλώς δεν εξαρτάται από τους παραλήπτες.

Από Έναν Άνθρωπο Προέρχονται Όλοι

16. Ποιον ισχυρισμό πρόβαλε ο Παύλος σχετικά με την προέλευση του ανθρώπου;

¹⁶ Κατόπιν, στο εδάφιο Πράξεις 17:26, ο Παύλος εξέθεσε μια αλήθεια την οποία θα πρέπει να σκεφτούν πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα επειδή σήμερα υπάρχουν τόσες πολλές φυλετικές αδικίες. Αυτός είπε ότι ο Δημιουργός «έκαμεν εξ ενός αίματος [από έναν άνθρωπο, ΜΝΚ] παν έθνος ανθρώπων, δια να κατοικώσιν εφ’ όλου του προσώπου της γης». Η ιδέα ότι η ανθρώπινη φυλή ήταν μια ενότητα, μια αδελφότητα, (με τις επιπτώσεις που θα είχε αυτό στη δικαιοσύνη) ήταν κάτι που έπρεπε να το εξετάσουν εκείνοι οι άνθρωποι, επειδή οι Αθηναίοι ισχυρίζονταν ότι είχαν μια ειδική καταγωγή που τους ξεχώριζε από το υπόλοιπο ανθρώπινο γένος. Ωστόσο, ο Παύλος δεχόταν την αφήγηση της Γένεσης για τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, ο οποίος έγινε πρόγονος όλων μας. (Ρωμαίους 5:12· 1 Κορινθίους 15:45-49) Αλλά ίσως να αναρωτηθείτε: ‘Μπορεί να υποστηριχτεί μια τέτοια ιδέα στη σύγχρονη επιστημονική εποχή μας;’

17. (α) Πώς μερικές σύγχρονες αποδείξεις δείχνουν τα ίδια πράγματα που έδειξε και ο Παύλος; (β) Τι επίδραση έχει αυτό στη δικαιοσύνη;

¹⁷ Η θεωρία της εξέλιξης λέει ότι ο άνθρωπος εξελίχτηκε σε διάφορους τόπους και διάφορες μορφές. Αλλά στις αρχές της περασμένης χρονιάς, το περιοδικό Newsweek αφιέρωσε την επιστημονική του στήλη στην «Έρευνα για τον Αδάμ και την Εύα». Συγκέντρωσε την προσοχή σε πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της γενετικής. Ενώ, όπως θα περιμέναμε, δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες, η γενική εικόνα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν έναν κοινό γενετικό πρόγονο. Αφού, όπως είπε η Αγία Γραφή πριν από πολύ καιρό, είμαστε όλοι αδέλφια, δεν θα πρέπει να υπάρχει δικαιοσύνη για όλους; Δεν θα πρέπει να δικαιούμαστε όλοι αμερόληπτη μεταχείριση, άσχετα με το χρώμα του δέρματος, το είδος των μαλλιών ή τα άλλα επιφανειακά χαρακτηριστικά μας; (Γένεσις 11:1· Πράξεις 10:34, 35) Εντούτοις, χρειάζεται ακόμα να μάθουμε πώς και πότε θα υπάρξει δικαιοσύνη για το ανθρώπινο γένος.

18. Σε τι βασίστηκε ο Παύλος για να κάνει τη δήλωση σχετικά με την πολιτεία του Θεού με τους ανθρώπους;

¹⁸ Στο εδάφιο 26, ο Παύλος τόνισε ότι θα μπορούσαμε να αναμένουμε από τον Δημιουργό να έχει κάποιο θέλημα, ή δίκαιο σκοπό, για το ανθρώπινο γένος. Ο απόστολος γνώριζε πως όταν ο Θεός είχε πολιτευτεί με το έθνος Ισραήλ, Αυτός έδωσε διατάγματα για το πού θα έπρεπε να ζουν και πώς θα μπορούσαν να τους φέρονται τα άλλα έθνη. (Έξοδος 23:31, 32· Αριθμοί 34:1-12· Δευτερονόμιον 32:49-52) Φυσικά, οι ακροατές του Παύλου μπορεί με υπερηφάνεια να εφάρμοσαν πρωτίστως στον εαυτό τους τα σχόλιά του. Στην πραγματικότητα, είτε το γνώριζαν αυτό είτε όχι, ο Ιεχωβά Θεός είχε εκφράσει προφητικά το θέλημά του για τον καιρό, δηλαδή το σημείο εκείνο της ιστορίας, κατά τον οποίο η Ελλάδα θα γινόταν η πέμπτη εξέχουσα παγκόσμια δύναμη. (Δανιήλ 7:6· 8:5-8, 21· 11:2, 3) Αφού Αυτός μπορεί ακόμη και να κατευθύνει έθνη, δεν είναι λογικό να θέλουμε να μάθουμε γι’ αυτόν;

19. Γιατί είναι λογικό το επιχείρημα που προβάλλει ο Παύλος στο εδάφιο Πράξεις 17:27;

¹⁹ Ο Θεός δεν μας άφησε σε άγνοια σχετικά με τον εαυτό του, να ψηλαφούμε στα τυφλά. Έδωσε στους Αθηναίους και σ’ εμάς μια βάση για να μάθουμε γι’ αυτόν. Στο εδάφιο Ρωμαίους 1:20, ΚΔΤΚ, ο Παύλος έγραψε αργότερα τα εξής: «Αι αόρατοι ιδιότητες [του Θεού], δηλαδή η αιωνία δύναμίς του και η Θεότης του, βλέπονται καθαρά, αφ’ ότου εδημιουργήθηκε ο κόσμος, γινόμεναι νοηταί δια μέσου των δημιουργημάτων». Συνεπώς, ο Θεός στην πραγματικότητα δεν είναι μακριά από εμάς, αν θέλουμε να τον βρούμε και να μάθουμε γι’ αυτόν.—Πράξεις 17:27.

20. Πώς είναι αληθινό ότι μέσω του Θεού «ζώμεν και κινούμεθα και υπάρχομεν»;

²⁰ Από εκτίμηση, θα πρέπει να υποκινηθούμε να το κάνουμε αυτό, όπως υποδηλώνει το εδάφιο Πράξεις 17:28. Ο Θεός μάς έδωσε τη ζωή. Στην πραγματικότητα, εμείς έχουμε κάτι περισσότερο από απλή ζωή με την έννοια που την έχει κι ένα δέντρο. Εμείς και τα περισσότερα ζώα έχουμε την ανώτερη ικανότητα στη ζωή, μπορούμε να κινούμαστε. Δεν χαιρόμαστε γι’ αυτό; Ο Παύλος όμως επεκτείνει το ζήτημα πιο πολύ. Εμείς υπάρχουμε ως νοήμονα όντα με προσωπικότητα. Ο θεόδοτος εγκέφαλός μας μάς καθιστά ικανούς να σκεφτόμαστε, να συλλαμβάνουμε αφηρημένες αρχές (όπως η αληθινή δικαιοσύνη) και να ελπίζουμε—ναι, να αποβλέπουμε στη μελλοντική επεξεργασία του θελήματος του Θεού. Όπως μπορείτε να αντιληφθείτε, ο Παύλος πρέπει να κατάλαβε ότι αυτά δεν ήταν εύκολο να τα δεχτούν οι Επικούρειοι και οι Στωικοί φιλόσοφοι. Για να τους βοηθήσει, παρέθεσε τα λόγια μερικών Ελλήνων ποιητών, τους οποίους αυτοί γνώριζαν και σέβονταν, και οι οποίοι ποιητές είχαν πει κάτι παρόμοιο: «Και γένος είμεθα τούτου».

21. Με ποιο τρόπο θα πρέπει να μας επηρεάζει το γεγονός ότι είμαστε γένος του Θεού;

²¹ Αν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι είμαστε γένος, δηλαδή προϊόν, του Ύψιστου Θεού, είναι κατάλληλο να αποβλέπουν σ’ αυτόν για κατεύθυνση σχετικά με το πώς να ζουν. Δεν μπορείτε παρά να θαυμάσετε την τόλμη που έδειξε ο Παύλος, καθώς στεκόταν σχεδόν κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης. Με θάρρος ανέπτυξε λογικά επιχειρήματα για το ότι ο Δημιουργός μας είναι ασφαλώς πιο μεγαλειώδης από οποιοδήποτε ανθρωποποίητο άγαλμα, ακόμη κι από το χρυσελεφάντινο άγαλμα που υπήρχε στον Παρθενώνα. Όλοι εμείς που δεχόμαστε τη δήλωση του Παύλου πρέπει επίσης να συμφωνήσουμε ότι ο Θεός δεν είναι όμοιος με κανένα από τα είδωλα που λατρεύουν οι άνθρωποι σήμερα.—Ησαΐας 40:18-26.

22. Πώς σχετίζεται η μετάνοια με την απόδοση δικαιοσύνης σ’ εμάς;

²² Αυτό δεν είναι απλώς ένα τεχνικό σημείο που το παραδέχεται κάποιος εγκεφαλικά, ενώ συνεχίζει να ζει όπως και πριν. Ο Παύλος το ξεκαθάρισε αυτό στο εδάφιο 30: «Τους καιρούς λοιπόν της αγνοίας [το να φαντάζονται ότι ο Θεός ήταν σαν κάποιο αδύναμο είδωλο ή ότι θα δεχόταν λατρεία μέσω ειδώλων] παραβλέψας ο Θεός, τώρα παραγγέλλει εις πάντας τους ανθρώπους πανταχού να μετανοώσι». Έτσι, καθώς κατέληγε στο ισχυρό του συμπέρασμα, ο Παύλος παρουσίασε ένα εντυπωσιακό σημείο—τη μετάνοια!

1. Πώς αντιμετωπίζετε εσείς ερωτήματα παρόμοια μ’ εκείνα που αντιμετώπισαν μερικοί άνθρωποι του πρώτου αιώνα;

ΠΟΣΟ σπουδαία είναι για εσάς η δικαιοσύνη; Πόση προσπάθεια θα καταβάλλατε για να είστε σίγουροι ότι θα λάβετε αληθινή δικαιοσύνη, ακόμη δε κι ότι θα ζείτε όταν αυτή θα επικρατεί σ’ ολόκληρη τη γη; Το οφείλετε στον εαυτό σας να σκεφτείτε αυτά τα ερωτήματα, όπως έκαναν μερικοί εξέχοντες άντρες και γυναίκες στην Αθήνα, στην Ελλάδα.

2, 3. (α) Τι οδήγησε τον Παύλο να κάνει έκκληση στους Αθηναίους ακροατές του να μετανοήσουν; (β) Γιατί η μετάνοια φαινόταν παράξενη σ’ εκείνο το ακροατήριο;

² Εκείνοι άκουσαν μια αξιομνημόνευτη ομιλία από το Χριστιανό απόστολο Παύλο, στο φημισμένο δικαστήριο του Αρείου Πάγου. Αυτός πρόβαλε στην αρχή λογικά επιχειρήματα σχετικά με την ύπαρξη ενός Θεού, του Δημιουργού, στον οποίο όλοι μας οφείλουμε τη ζωή. Αυτό οδήγησε στο λογικό συμπέρασμα ότι είμαστε υπόλογοι σ’ αυτόν τον Θεό. Σ’ αυτό το σημείο ο Παύλος διακήρυξε τα εξής: «Τους καιρούς λοιπόν της αγνοίας [όπως των ανθρώπων που λατρεύουν είδωλα] παραβλέψας ο Θεός, τώρα παραγγέλλει εις πάντας τους ανθρώπους πανταχού να μετανοώσι».—Πράξεις 17:30.

³ Ειλικρινά, η μετάνοια θα πρέπει να ήταν μια εντυπωσιακή ιδέα για εκείνο το ακροατήριο. Γιατί; Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τη μετάνοια με την έννοια της μεταμέλειας για κάποια πράξη ή δήλωση. Ωστόσο, όπως τονίζει ένα λεξικό, η λέξη αυτή «ποτέ δεν υποδ[ήλωνε] διόρθωση σ’ ολόκληρη την ηθική στάση, βαθιά αλλαγή στην κατεύθυνση της ζωής, μεταστροφή η οποία να επηρεάζει όλη τη διαγωγή».

4. Από ποια λογίκευση υποστηρίχτηκε το σχόλιο που έκανε ο Παύλος σχετικά με τη μετάνοια;

⁴ Εντούτοις, μπορείτε χωρίς αμφιβολία να δείτε γιατί είναι κατάλληλη αυτή η βαθιά μετάνοια. Παρακολουθήστε τη λογίκευση του Παύλου. Όλοι οι άνθρωποι οφείλουν τη ζωή τους στον Θεό, και γι’ αυτό είναι υπόλογοι σ’ αυτόν. Επομένως είναι σωστό και δίκαιο να αναμένει ο Θεός να τον εκζητούν οι άνθρωποι, να βρουν γνώση σχετικά με αυτόν. Αν εκείνοι οι Αθηναίοι δεν γνώριζαν τις αρχές και το θέλημά του, θα ήταν ανάγκη να μάθουν αυτά τα πράγματα κι έπειτα να μετανοήσουν με σκοπό να εναρμονίσουν τη ζωή τους μ’ αυτά. Αυτό δεν θα εξαρτιόταν απλώς από το πόσο βολικό θα ήταν να ενεργήσουν έτσι. Μπορούμε να δούμε για ποιο λόγο έχουν έτσι τα πράγματα, από το δυναμικό αποκορύφωμα στο οποίο έφτασε ο Παύλος: «Διότι προσδιώρισεν ημέραν εν η μέλλει να κρίνη την οικουμένην εν δικαιοσύνη, δια ανδρός τον οποίον διώρισε, και έδωκεν εις πάντας βεβαίωσιν περί τούτου, αναστήσας αυτόν εκ νεκρών».—Πράξεις 17:31.

5. Πώς αντέδρασε το ακροατήριο στην ομιλία του Παύλου, και γιατί;

⁵ Αυτό το εδάφιο, που είναι γεμάτο σημασία και πειστικότητα, αξίζει να το εξετάσουμε προσεκτικά, γιατί δίνει την ελπίδα ότι θα υπάρξει τέλεια δικαιοσύνη στον καιρό μας. Σημειώστε τις εξής εκφράσεις: «προσδιώρισεν ημέραν», «να κρίνη την οικουμένην», «εν δικαιοσύνη», «δια ανδρός τον οποίον διώρισε», «έδωκεν . . . βεβαίωσιν», «αναστήσας αυτόν». Αυτά τα λόγια, «αναστήσας αυτόν», έκαναν το ακροατήριο του Παύλου να αντιδράσει έντονα. Όπως δείχνουν τα εδάφια 32-34, μερικοί χλεύασαν. Άλλοι απλώς εγκατέλειψαν τη συζήτηση. Αλλά ορισμένοι μετανόησαν και πίστεψαν. Εμείς, όμως, ας δείξουμε μεγαλύτερη σοφία απ’ όση έδειξε η πλειονότητα του αθηναϊκού ακροατηρίου, γιατί αυτό είναι μέγιστης σπουδαιότητας αν λαχταράμε την αληθινή δικαιοσύνη. Για να καταλάβουμε καλύτερα το νόημα του εδαφίου 31, ας εξετάσουμε πρώτα τα λόγια: «Μέλλει να κρίνη την οικουμένην». Ποιος θα το κάνει αυτό, και ποιοι είναι οι κανόνες του, ειδικά όσον αφορά τη δικαιοσύνη;

6. Πώς μπορούμε να μάθουμε για Εκείνον που έχει προσδιορίσει μια ημέρα για να κρίνει τη γη;

⁶ Το εδάφιο Πράξεις 17:30 δείχνει σε ποιον αναφερόταν ο Παύλος—στον ίδιο τον Θεό που λέει σ’ όλους να μετανοήσουν, στον Ζωοδότη μας, στον Δημιουργό. Φυσικά μπορούμε να μάθουμε πολλά για τον Θεό από τα δημιουργικά του έργα. Αλλά ο κανόνας της δικαιοσύνης του φανερώνεται ιδιαίτερα από μια άλλη πηγή, την Αγία Γραφή, που περιέχει το υπόμνημα της πολιτείας του με ανθρώπους όπως ο Μωυσής, και των νόμων που είχε δώσει ο Θεός στον Ισραήλ.

Τι Είδους Κρίση και Δικαιοσύνη;

7. Ποια μαρτυρία δίνει ο Μωυσής σχετικά με τον Ιεχωβά και τη δικαιοσύνη;

⁷ Μπορεί να γνωρίζετε ότι για δεκαετίες ο Μωυσής είχε στενές επαφές με τον Ιεχωβά Θεό, τόσο στενές που ο Θεός είπε ότι μιλούσε με τον Μωυσή «στόμα προς στόμα». (Αριθμοί 12:8) Ο Μωυσής γνώριζε πώς του είχε φερθεί ο Ιεχωβά, καθώς και πώς είχε πολιτευτεί ο Θεός με άλλους ανθρώπους και με ολόκληρα έθνη. Όταν κόντευε να πεθάνει, ο Μωυσής έκανε την ακόλουθη ενισχυτική περιγραφή: «Αυτός είναι ο Βράχος, τα έργα αυτού είναι τέλεια· διότι πάσαι αι οδοί αυτού είναι κρίσις· Θεός πιστός, και δεν υπάρχει αδικία εν αυτώ· δίκαιος και ευθύς είναι αυτός».—Δευτερονόμιον 32:4.

8. Γιατί θα πρέπει να προσέξουμε όσα είπε ο Ελιού σχετικά με το ζήτημα της δικαιοσύνης;

⁸ Εξετάστε επίσης τη μαρτυρία του Ελιού, ενός άντρα που ήταν γνωστός για τη σοφία και την αντίληψή του. Μπορείτε να είστε σίγουροι ότι αυτός δεν ήταν άτομο που έβγαζε βιαστικά συμπεράσματα. Αντίθετα, σε μια περίπτωση κάθησε κι άκουγε πάνω από μια εβδομάδα τα μακροσκελή επιχειρήματα που πρόβαλαν και οι δυο πλευρές. Ο Ελιού τώρα, από την πείρα που είχε και από τη μελέτη που είχε κάνει για τις οδούς του Θεού, τι συμπέρασμα έβγαλε σχετικά με τον Θεό; Δήλωσε τα εξής: «Δια τούτο ακούσατέ μου, άνδρες συνετοί· μη γένοιτο να υπάρχη εις τον Θεόν αδικία, και εις τον Παντοδύναμον ανομία. Επειδή κατά το έργον του ανθρώπου θέλει αποδώσει εις αυτόν, και θέλει κάμει έκαστον να εύρη κατά την οδόν αυτού. Ναι, βεβαίως ο Θεός δεν θέλει πράξει ασεβώς, ουδέ θέλει διαστρέψει ο Παντοδύναμος την κρίσιν».—Ιώβ 34:10-12.

9, 10. Γιατί θα πρέπει να μας ενθαρρύνουν οι κανόνες που είχε θέσει ο Θεός για τους ανθρώπινους κριτές; (Λευιτικόν 19:15)

⁹ Ρωτήστε τον εαυτό σας: Δεν περιγράφει αυτό τέλεια τα όσα θα αναμέναμε από έναν κριτή, δηλαδή να μεταχειρίζεται το κάθε άτομο σύμφωνα με τις πράξεις του, με τις ενέργειές του, χωρίς να μεροληπτεί ή να διαστρέφει τη δικαιοσύνη; Σε περίπτωση που χρειαζόταν να αντιμετωπίσετε έναν ανθρώπινο κριτή, δεν θα νιώθατε ανακούφιση αν αυτός φερόταν μ’ αυτόν τον τρόπο;

¹⁰ Η Αγία Γραφή αναφέρει ότι ο Ιεχωβά είναι ο «κρίνων πάσαν την γην». (Γένεσις 18:25) Ωστόσο, μερικές φορές αυτός χρησιμοποιούσε ανθρώπινους κριτές. Τι ανέμενε από τους Ισραηλίτες κριτές που τον αντιπροσώπευαν; Στα εδάφια Δευτερονόμιον 16:19, 20, διαβάζουμε τις οδηγίες που έδωσε ο Θεός, οι οποίες ισοδυναμούν με περιγραφή της εργασίας που έπρεπε να κάνουν οι κριτές: «Δεν θέλεις διαστρέψει κρίσιν· δεν θέλεις αποβλέπει εις πρόσωπον ουδέ θέλεις λαμβάνει δώρον· διότι το δώρον τυφλόνει τους οφθαλμούς των σοφών και διαφθείρει τους λόγους των δικαίων. Το δίκαιον, το δίκαιον θέλεις ακολουθεί [δικαιοσύνη—δικαιοσύνη θα πρέπει να επιδιώκεις, ΜΝΚ] δια να ζήσης». Τα σύγχρονα αγάλματα που παριστάνουν τη Δικαιοσύνη μπορεί να την απεικονίζουν με τα μάτια δεμένα, πράγμα που υποδηλώνει ότι υπάρχει επιθυμία για αμεροληψία, αλλά μπορείτε να διακρίνετε ότι ο Θεός προχώρησε πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Στην πραγματικότητα απαίτησε να δείχνουν τέτοια αμεροληψία οι ανθρώπινοι κριτές που επρόκειτο να τον αντιπροσωπεύουν και να επιβάλλουν τους νόμους του.

11. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε ανασκοπώντας αυτές τις πληροφορίες που δίνει η Αγία Γραφή για τη δικαιοσύνη;

¹¹ Αυτές οι λεπτομέρειες αναφορικά με την άποψη που έχει ο Θεός για τη δικαιοσύνη σχετίζονται άμεσα με το αποκορύφωμα της ομιλίας του Παύλου. Στο εδάφιο Πράξεις 17:31, ο Παύλος δήλωσε ότι ο Θεός «προσδιώρισεν ημέραν εν η μέλλει να κρίνη την οικουμένην εν δικαιοσύνη». Αυτό ακριβώς μπορούμε να αναμένουμε από τον Θεό—κρίση, δικαιοσύνη και αμεροληψία. Και πάλι, μερικοί άνθρωποι μπορεί να ανησυχούν επειδή, σύμφωνα με το εδάφιο 31, ο Θεός πρόκειται να χρησιμοποιήσει κάποιον ‘άντρα’ για να κρίνει όλους τους ανθρώπους. Ποιος είναι αυτός ο ‘άντρας’, και ποια διαβεβαίωση έχουμε ότι θα προσκολληθεί στον εξυψωμένο κανόνα της δικαιοσύνης του Θεού;

12, 13. Πώς ξέρουμε ποιον ‘άντρα’ θα χρησιμοποιήσει ο Θεός για να κάνει την κρίση;

¹² Το εδάφιο Πράξεις 17:18 μας λέει ότι ο Παύλος «εκήρυττε . . . [τα καλά νέα για, ΜΝΚ] τον Ιησούν και την ανάστασιν». Στο τέλος λοιπόν της ομιλίας του, το ακροατήριο γνώριζε ότι ο Παύλος εννοούσε τον Ιησού Χριστό όταν είπε ότι ο Θεός θα ‘έκρινε την οικουμένη με δικαιοσύνη μέσω ενός άντρα τον οποίο διώρισε αυτός και τον ανέστησε ο Θεός από τους νεκρούς’.

¹³ Ο Ιησούς αναγνώρισε ότι ο Θεός τον είχε διορίσει ως κριτή που ανταποκρινόταν στο θεϊκό κανόνα. Στο εδάφιο Ιωάννης 5:22, είπε τα εξής: «Επειδή ουδέ κρίνει ο Πατήρ ουδένα, αλλ’ εις τον Υιόν έδωκε πάσαν την κρίσιν». Ο Ιησούς, αφού πρώτα αναφέρθηκε στην ερχόμενη ανάσταση εκείνων που βρίσκονται στα μνημεία, πρόσθεσε τα ακόλουθα: «Δεν δύναμαι εγώ να κάμνω απ’ εμαυτού ουδέν. Καθώς ακούω κρίνω, και η κρίσις η εμή δικαία είναι· διότι δεν ζητώ το θέλημα το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμψαντός με».—Ιωάννης 5:30· Ψαλμός 72:2-7.

14. Τι είδους μεταχείριση μπορούμε να αναμένουμε από τον Ιησού;

¹⁴ Τι ωραία που εναρμονίζεται αυτή η διαβεβαίωση με όσα διαβάζουμε στο εδάφιο Πράξεις 17:31! Εκεί, και ο Παύλος επίσης διαβεβαίωσε ότι ο Γιος θα ‘έκρινε την οικουμένην εν δικαιοσύνη’. Αυτό ασφαλώς δεν υποδηλώνει μια άκαμπτη, αλύγιστη και άσπλαχνη δικαιοσύνη, έτσι δεν είναι; Αντίθετα, η δίκαιη κρίση περιλαμβάνει εξισορρόπηση της δικαιοσύνης με το έλεος και την κατανόηση. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το εξής: Ο Ιησούς, αν και βρίσκεται τώρα στον ουρανό, ήταν κάποτε άνθρωπος. Έτσι μπορεί να μπει στη θέση μας. Στα εδάφια Εβραίους 4:15, 16, ΜΝΚ, ο Παύλος θίγει αυτό το ζήτημα, καθώς περιγράφει τον Ιησού ως αρχιερέα.

15. Πώς διαφέρει ο Ιησούς από τους ανθρώπινους κριτές;

¹⁵ Καθώς διαβάζουμε τα εδάφια Εβραίους 4:15, 16, ΜΝΚ, ας σκεφτούμε πόση ανακούφιση θα πρέπει να νιώθουμε που έχουμε για Κριτή τον Ιησού: ‘Επειδή έχουμε για αρχιερέα [και κριτή], όχι κάποιον που δεν μπορεί να δείξει συμπάθεια για τις αδυναμίες μας, αλλά κάποιον που έχει δοκιμαστεί απ’ όλες τις απόψεις, όπως κι εμείς, χωρίς όμως αμαρτία. Ας πλησιάζουμε λοιπόν με αφοβιά το θρόνο της παρ’ αξία καλοσύνης για να λάβουμε έλεος και να βρούμε παρ’ αξία καλοσύνη για βοήθεια στον κατάλληλο καιρό’. Στα δικαστήρια σήμερα, συνήθως φοβάται κανείς όταν τον καλούνε μπροστά στην έδρα. Αλλά με Κριτή τον Χριστό, μπορούμε να ‘πλησιάζουμε με αφοβιά για να βρούμε έλεος, παρ’ αξία καλοσύνη και βοήθεια στον κατάλληλο καιρό’. Σχετικά όμως με το θέμα του χρόνου, θα μπορούσατε εύλογα να ρωτήσετε: ‘Πότε θα κρίνει ο Ιησούς το ανθρώπινο γένος με δικαιοσύνη;’

‘Ημέρα’ για Κρίση—Πότε;

16, 17. Πώς ξέρουμε ότι γίνεται τώρα κρίση από τον ουρανό;

¹⁶ Θυμηθείτε ότι ο Παύλος είπε πως ο Θεός «προσδιώρισεν ημέραν» για να κρίνει τον κόσμο μέσω του Κριτή που έχει διορίσει ο Ίδιος. Ενώ αναμένεται αυτή η ‘μέρα’ κρίσης, ο Ιησούς κάνει ένα ζωτικό έργο κρίσης σήμερα, ναι, ακριβώς τώρα. Γιατί μπορούμε να το πούμε αυτό; Λίγο πριν συλληφθεί και καταδικαστεί άδικα σε θάνατο, ο Ιησούς είπε μια ιστορική προφητεία που περιλαμβάνει τις μέρες μας. Αυτή τη βρίσκουμε στο 24ο κεφάλαιο του Ματθαίου. Ο Ιησούς περιέγραψε τα παγκόσμια γεγονότα που σημάδευαν την περίοδο η οποία ονομάστηκε ‘συντέλεια του αιώνος [του συστήματος πραγμάτων, ΜΝΚ]’. Οι πόλεμοι, οι ελλείψεις τροφίμων, οι σεισμοί και οι άλλες οδύνες που συμβαίνουν σ’ ολόκληρη τη γη από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, αποδεικνύουν ότι η προφητεία του Ιησού εκπληρώνεται τώρα και ότι σύντομα «θέλει ελθεί το τέλος». (Ματθαίος 24:3-14) Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εξηγούν αυτά τα πράγματα από την Αγία Γραφή, εδώ και δεκαετίες. Αν θα θέλατε περισσότερες αποδείξεις αναφορικά με το γιατί γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε στις έσχατες μέρες αυτού του άδικου συστήματος, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά μπορούν να σας τις δώσουν.

¹⁷ Ας εξετάσουμε όμως το δεύτερο τμήμα του 25ου κεφαλαίου του Ματθαίου, που αποτελεί μέρος της προφητείας που είπε ο Ιησούς σχετικά με τις έσχατες μέρες. Τα εδάφια Ματθαίος 25:31, 32 εφαρμόζονται στους καιρούς μας: «Όταν δε έλθη ο Υιός του ανθρώπου εν τη δόξη αυτού και πάντες οι . . . άγγελοι μετ’ αυτού, τότε θέλει καθήσει επί του θρόνου της δόξης αυτού [στον ουρανό], και θέλουσι συναχθή έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη, και θέλει χωρίσει αυτούς απ’ αλλήλων, καθώς ο ποιμήν χωρίζει τα πρόβατα από των εριφίων». Ας δούμε τώρα παρακάτω, εκεί όπου ο Ιησούς λέει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα του διαχωριστικού του έργου, δηλαδή του έργου κρίσης του. Το εδάφιο 46 λέει: «Και θέλουσιν απέλθει ούτοι μεν [οι άνθρωποι που εκείνος κρίνει ότι είναι σαν ερίφια] εις κόλασιν [καταστροφή, ΜΝΚ] αιώνιον, οι δε δίκαιοι [τα πρόβατα] εις ζωήν αιώνιον».

18. Σε τι θα οδηγήσει η κρίση που γίνεται στον καιρό μας;

¹⁸ Επομένως ζούμε σ’ έναν αποφασιστικό καιρό κρίσης. Εκείνοι που ‘ζητούν τον Θεό και τον βρίσκουν πραγματικά’ θα κριθούν ως «πρόβατα» και θα έχουν την προοπτική να επιζήσουν από το τέλος του τωρινού συστήματος και να μπουν στο νέο κόσμο που θα έρθει μετά. Τότε θα πραγματοποιηθεί το εδάφιο 2 Πέτρου 3:13: «Κατά δε την υπόσχεσιν αυτού νέους ουρανούς και νέαν γην προσμένομεν, εν οις δικαιοσύνη κατοικεί». Αυτή θα είναι η ‘μέρα’ κατά την οποία θα εκπληρωθούν πλήρως τα λόγια του Παύλου που αναφέρονται στο εδάφιο Πράξεις 17:31, ο καιρός για να κριθεί η γη με δικαιοσύνη.

19, 20. Ποιους θα επηρεάσει η ερχόμενη Μέρα Κρίσης;

¹⁹ Εκείνη η Μέρα Κρίσης θα περιλάβει πολύ περισσότερους από τα επιζώντα «πρόβατα», που θα έχουν ήδη κριθεί άξια να μπουν στο νέο κόσμο. Θυμηθείτε ότι ο Ιησούς, αφού πρώτα είπε πως ο Πατέρας του τού είχε αναθέσει την κρίση, μίλησε για μια ερχόμενη ανάσταση. Επίσης, στο εδάφιο Πράξεις 10:42, ο απόστολος Πέτρος είπε ότι ο Ιησούς Χριστός «είναι ο ωρισμένος υπό του Θεού κριτής ζώντων και νεκρών».

²⁰ Κατά συνέπεια, εκείνη η ‘προσδιορισμένη μέρα’ που αναφέρεται στο εδάφιο Πράξεις 17:31, κατά την οποία ο Θεός, μέσω του Ιησού Χριστού, θα «κρίνη την οικουμένην εν δικαιοσύνη» θα είναι καιρός ανάστασης των νεκρών. Τι χαρά θα νιώσουμε όταν θα δούμε τη θεϊκή δύναμη να ασκείται για την υπερνίκηση του θανάτου, ο ερχομός του οποίου αποτελεί συχνά τη μεγαλύτερη αδικία. Μερικοί άνθρωποι, όπως κι ο ίδιος ο Ιησούς, εκτελέστηκαν άδικα από κυβερνήσεις ή στρατούς εισβολής. Άλλοι έχασαν τη ζωή τους από απρόβλεπτες περιστάσεις, όπως λόγου χάρη από κυκλώνες, σεισμούς, πυρκαγιές και συμφορές αυτού του είδους.—Εκκλησιαστής 9:11.

Οι Αδικίες του Παρελθόντος Διορθώνονται

21. Πώς θα υπερνικηθούν στο νέο κόσμο οι αδικίες του παρελθόντος;

²¹ Φανταστείτε ότι θα μπορέσουμε να δούμε τα προσφιλή μας άτομα να επανέρχονται στη ζωή! Σε πολλούς θα δοθεί για πρώτη φορά η ευκαιρία να ‘ζητήσουν τον Θεό και να τον βρουν πραγματικά’ και θα έχουν τότε μπροστά τους την ‘αιώνια ζωή’ που είναι η αμοιβή για «τα πρόβατα».