Γεγονότα που Οδήγησαν την Υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Ο Βαχάν γεννήθηκε στην Αρμενία τον Απρίλιο του 1983. Το 1996, αυτός και άλλα μέλη της οικογένειάς του άρχισαν να μελετούν την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, και σε ηλικία 16 ετών ο Βαχάν βαφτίστηκε. Μελετώντας τη Γραφή, ανέπτυξε βαθύ σεβασμό για τις διδασκαλίες του Ιησού Χριστού, στις οποίες περιλαμβάνεται η οδηγία που έδωσε στους ακολούθους του να μη χρησιμοποιούν κατά γράμμα όπλα. (Ματθαίος 26:52) Ως εκ τούτου, λίγο μετά το βάφτισμά του, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σημαντική απόφαση.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Αρμενίας, η στρατιωτική υπηρεσία είναι υποχρεωτική για όλους τους νεαρούς όταν γίνουν 18 χρονών. Αν αρνηθούν να την εκτελέσουν, μπορεί να τιμωρηθούν με φυλάκιση μέχρι και τρία χρόνια. Ο Βαχάν ήθελε να προσφέρει υπηρεσία στους συμπολίτες του. Παράλληλα, δεν ήθελε να παραβιάσει τη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή του. Τι έκανε λοιπόν;

Όταν τον κάλεσαν στο στρατό το 2001, άρχισε να γράφει επιστολές στις αρχές της Αρμενίας. Σε αυτές ανέφερε ότι η στρατιωτική υπηρεσία παραβίαζε τη συνείδησή του και τα θρησκευτικά του πιστεύω. Ταυτόχρονα, δήλωνε την επιθυμία του να εκτελέσει αντ’ αυτής εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία.

Πέρασε ένας και πλέον χρόνος, κατά τον οποίο ο Βαχάν συνέχιζε να προσφεύγει στις αρχές ώστε να αναγνωρίσουν ότι ήταν αντιρρησίας συνείδησης. Ωστόσο, το Σεπτέμβριο του 2002, συνελήφθη και αργότερα κατηγορήθηκε για ανυποταξία. Καταδικάστηκε σε 18μηνη φυλάκιση. Ο εισαγγελέας, όμως, δεν ήταν ικανοποιημένος με αυτή την τιμωρία. Μόλις έναν μήνα μετά την καταδίκη, κατέθεσε πρόταση στο εφετείο, απαιτώντας αυστηρότερη ποινή. Πρόβαλε το επιχείρημα ότι η αντίρρηση συνείδησης του Βαχάν λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων ήταν «αβάσιμη και επικίνδυνη». Το εφετείο έκανε δεκτό το αίτημα του εισαγγελέα, αυξάνοντας την ποινή του Βαχάν σε 30 μήνες φυλάκιση.

Ο Βαχάν προσέφυγε στο ανώτατο δικαστήριο της Αρμενίας. Τον Ιανουάριο του 2003, το Αναιρετικό Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση του εφετείου. Ο Βαχάν μεταφέρθηκε αμέσως στη φυλακή για να αρχίσει να εκτίει την ποινή του μαζί με δολοφόνους, εμπόρους ναρκωτικών και βιαστές.

Γεγονότα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Από το 2001, η Αρμενία ανήκει στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Επομένως, οι πολίτες της έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εφόσον έχουν εξαντλήσει όλα τα εσωτερικά ένδικα μέσα. Αυτό επέλεξε να κάνει ο Βαχάν. Στην προσφυγή του υποστήριξε ότι η καταδίκη του για άρνηση στράτευσης είχε παραβιάσει το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ζήτησε να προστατευτεί το δικαίωμά του στην αντίρρηση συνείδησης με βάση αυτό το άρθρο. Κάτι τέτοιο δεν είχε επιτευχθεί ποτέ προηγουμένως.

Στις 27 Οκτωβρίου 2009, το ΕΔΔΑ εξέδωσε την απόφασή του. Λαβαίνοντας υπόψη την ισχύουσα νομολογία, το δικαστήριο έκρινε ότι η ελευθερία συνείδησης, όπως ορίζεται στο Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, δεν προστατεύει τα δικαιώματα των αντιρρησιών συνείδησης οι οποίοι αρνούνται τη στρατιωτική υπηρεσία.

Τότε πλέον, ο Βαχάν είχε αποφυλακιστεί ήδη αρκετό καιρό, ήταν παντρεμένος και είχε ένα αγοράκι. Η απόφαση τον απογοήτευσε. Έπρεπε, λοιπόν, να επιλέξει είτε να αποσύρει την υπόθεση είτε να προσφύγει στο Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του ΕΔΔΑ. Επέλεξε το δεύτερο. Το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης εκδικάζει μόνο εξαιρετικές υποθέσεις, γι’ αυτό ο Βαχάν χάρηκε πολύ όταν αποφασίστηκε να επανεξεταστεί η υπόθεσή του.

Τελικά, στις 7 Ιουλίου 2011, το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του ΕΔΔΑ στο Στρασβούργο της Γαλλίας εξέδωσε την ετυμηγορία του. Με συντριπτική πλειοψηφία 16 προς 1, το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Αρμενία παραβίασε το δικαίωμα ελευθερίας συνείδησης του Βαχάν Μπαγιατιάν όταν τον καταδίκασε και τον φυλάκισε για το ότι ήταν αντιρρησίας συνείδησης. Η μόνη αρνητική ψήφος ήταν της δικαστού από την Αρμενία.

Γιατί είναι σημαντική αυτή η απόφαση; Επειδή για πρώτη φορά στην ιστορία του ΕΔΔΑ κρίθηκε ότι το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης απολαμβάνει πλήρους προστασίας υπό το Άρθρο 9 της Σύμβασης. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο θεωρεί ότι η φυλάκιση ενός αντιρρησία συνείδησης παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματα σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Το Δικαστήριο σχολίασε ως εξής τη στάση που διακρατούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ως αντιρρησίες συνείδησης: «Επομένως, το Δικαστήριο δεν έχει λόγο να αμφισβητήσει το ότι η αντίρρηση του προσφεύγοντος να υπηρετήσει στο στρατό πήγαζε από τα θρησκευτικά του πιστεύω, τα οποία διατηρεί με κάθε ειλικρίνεια και τα οποία έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με την υποχρέωσή του να τελέσει στρατιωτική υπηρεσία».

Ο Βαχάν Μπαγιατιάν χαίρεται για τη μνημειώδη απόφαση που λήφθηκε υπέρ του. Αυτή υποχρεώνει πλέον την Αρμενία να σταματήσει τη δίωξη και τη φυλάκιση ατόμων των οποίων οι ισχυρά εδραιωμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις δεν τους επιτρέπουν να εκτελέσουν στρατιωτική υπηρεσία.