Τι Είναι το Μπούμερανγκ;

Ένα λεξικό περιγράφει το μπούμερανγκ απλώς σαν «ένα βλήμα από σκληρό ξύλο που χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς της Αυστραλίας, που έχει σχήμα τόξου κύκλου και που είναι έτσι καλοζυγισμένο ώστε όταν εκσφενδονιστεί σε απόσταση επιστρέφει σ’ αυτόν που το έριξε». Βέβαια, η λέξη «μπούμερανγκ» αναφέρεται και σ’ ένα σχέδιο που βγαίνει σε κακό γι’ αυτόν που το επινόησε. Αλλά ας συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στο εκσφενδονιζόμενο μπούμερανγκ.

Σήμερα, η ρίψη του μπούμερανγκ αποτελεί κυρίως ένα άθλημα. Μερικοί που το παίρνουν πολύ στα σοβαρά έχουν σχηματίσει λέσχες. Μια από αυτές είναι ο Σύλλογος Αγώνων Εμού και Ρίψης Μπούμερανγκ του Μαντσιράμπα Κρηκ στο Κουήνσλαντ της Αυστραλίας. Αλλά δεν ήταν πάντοτε ένα άθλημα. Το μπούμερανγκ αναπτύχθηκε σαν κυνηγετικό και πολεμικό όπλο ανάμεσα στους ιθαγενείς της Αυστραλίας.

Αλλά μη νομίζετε ότι το μπούμερανγκ είναι αποκλειστικά ένα όπλο της Αυστραλίας. Σε αρχαίους Αιγυπτιακούς τάφους έχουν βρεθεί μπούμερανγκ. Σε μερικά από αυτά, τα άκρα τους ήταν καλυμμένα με χρυσάφι, ενδεχομένως για να αυξήσουν την εμβέλειά τους. Δεν έχει καταγραφεί ποιο ήταν το αρχαίο όνομά τους, αλλά το σύγχρονο όνομα «μπούμερανγκ» προέρχεται από τον όρο μπου-μαρ-ρανγκ στη γλώσσα της φυλής των ιθαγενών Τουραβάλ που ζούσαν στις όχθες του ποταμού Τζώρτζις, κοντά στο Σίδνεϋ.

Εκσφενδονιζόμενα ξύλα που μοιάζουν πολύ με το μπούμερανγκ έχουν βρεθεί στην Ολλανδία, στη Δανία, στη Γερμανία, στη Βορειοανατολική Αφρική, στην Ινδία (εκεί φτιάχνονταν από ατσάλι ή ελεφαντόδοντο) και ανάμεσα στους Ινδιάνους Χόπι της Αριζόνας των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν και γενικά το μπούμερανγκ αντικαταστάθηκε από το τόξο και το βέλος, αυτό το αρχαίο όπλο συνεχίζει μέχρι τους σύγχρονους καιρούς να χρησιμοποιείται πλατιά από τους ιθαγενείς της Αυστραλίας.

Η Χρήση του στο Κυνήγι

Ελάτε μαζί μας για να δείτε με τα μάτια σας τη χρήση του μπούμερανγκ σαν κυνηγετικού όπλου. Προσέξτε ότι οι ιθαγενείς κυνηγοί έχουν κρεμάσει με προσοχή δίχτυα ανάμεσα σε κατάλληλα δέντρα. Τα πουλιά που αποτελούν το θήραμά τους έχουν καθήσει ακριβώς απέναντι από τα δίχτυα, και ο στόχος είναι να αναγκάσουν τα πουλιά να πετάξουν χαμηλά και να πιαστούν πάνω στα δίχτυα. Αν πετάξουν πάνω από τα δέντρα, όλα θα ξεφύγουν.

Κοιτάξτε! Αρκετοί κυνηγοί πετάγονται όρθιοι. Σημαδεύοντας προσεκτικά εκσφενδονίζουν τα μπούμερανγκ προς το μέρος του θηράματος. Τα περιστρεφόμενα βλήματα υψώνονται με ταχύτητα στον αέρα, περνούν ξυστά πάνω από τα δέντρα, και κάνουν κύκλο ακριβώς πάνω από τα πουλιά. Αυτές οι στροβιλιζόμενες λεπίδες βγάζουν ήχους σαν του γερακιού. Τα πουλιά πετούν χαμηλά. Προσέξτε πώς οι κυνηγοί προσθέτουν στην εξαπάτηση των πουλιών με το να βγάζουν γερακίσιες κραυγές. Τα πανικοβλημένα πουλιά πέφτουν πάνω στα στημένα δίχτυα. Το κυνήγι έχει απόλυτη επιτυχία.

Στο μεταξύ, όλα τα περιστρεφόμενα μπούμερανγκ έχουν συμπληρώσει έναν πλήρη κύκλο. Σαν στρατιωτάκια, έχει το καθένα τους επιστρέψει, ή για να το πιάσει αυτός που το έριξε ή για να πέσει στα πόδια του.

Για να επιστρέψει, όμως, ένα μπούμερανγκ σ’ αυτόν που το έριξε, πρέπει να είναι σχετικά μικρό και ελαφρύ. Γι’ αυτό τα περισσότερα έχουν μήκος 75 εκατοστά (30 ίντσες). Έτσι, δεν είναι πολύ βαριά ώστε να προκαλέσουν σοβαρό τραυματισμό σε μεγαλύτερα ζώα όπως τα καγκουρό και τα γουώλλαμπυ (είδος καγκουρό). Ένα τέτοιο μπούμερανγκ θα μπορούσε να καταρρίψει ένα πουλί που πετάει ή να τραυματίσει ένα μικρό ζώο αν αυτός που το ρίχνει ξέρει καλό σημάδι. Αλλά εκτός από το είδος του κυνηγιού που μόλις περιγράψαμε, το επανερχόμενο μπούμερανγκ χρησιμοποιόταν και για κάτι περισσότερο από εξάσκηση στις ρίψεις ή αναψυχή.

Ένα «Μπούμερανγκ» που δεν Επιστρέφει

Το εργαλείο που χρησιμοποιόταν κυρίως σαν όπλο στο κυνήγι και στον πόλεμο ήταν το κύλι, ή φονικό ξύλο. Είχε το ίδιο σχήμα με το μπούμερανγκ, αλλά ήταν πολύ μεγαλύτερο—έφτανε σε μήκος τα 1,2 μέτρα (4 πόδια) και ζύγιζε περίπου 0,7 κιλά (1¹/₂ πάουντς). Όμως, όταν έριχνες το κύλι αυτό δεν επέστρεφε. Ήταν πολύ πιο θανατηφόρο όπλο σε σύγκριση με το μικρότερο αντίστοιχό του, και η ορμή που αποκτούσε εξαιτίας της περιστροφής του το βοηθούσε να φτάνει ακόμη μακρύτερα. Με το κύλι μπορούσε να στοχεύσει κάποιος με μεγαλύτερη ακρίβεια απ’ ό,τι με ένα ακόντιο, και λόγω της επιφάνειας που καλύπτει η περιστροφή του, που έχει διάμετρο 1,2 μέτρα, η θανατηφόρα δύναμη του κύλι κάλυπτε πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια, αντί να πετυχαίνει απλώς ένα σημείο όπως στην περίπτωση του ακόντιου. Έχουν καταγραφεί μερικές ρίψεις ακρίβειας σε απόσταση 200 μέτρων (660 ποδιών), και είναι εύκολο να πλησιάσεις μέσα σ’ αυτήν την απόσταση ένα ανύποπτο καγκουρό ή γουώλλαμπυ.

Αεροδυναμικό Σχέδιο

Το εκσφενδονιζόμενο ξύλο, το μπούμερανγκ, και το κύλι έχουν σχεδιαστεί με αεροδυναμικές αρχές, κάτι που τα κάνει ικανά να διατηρούνται σε πτήση για μακρύτερο χρόνο από οποιοδήποτε άλλο εκσφενδονιζόμενο αντικείμενο. Τα «φτερά» τους έχουν σχήμα όμοιο με τα φτερά ενός αεροπλάνου ή ενός πουλιού που πλανάρει. Όταν βρίσκεται σε πτήση, το στρογγυλεμένο χείλος του μπούμερανγκ σπρώχνει τον αέρα και τον «σχίζει», αναγκάζοντάς τον να περάσει από την πάνω και την κάτω επιφάνεια του «φτερού». Ο αέρας που βρίσκεται πάνω από το «φτερό» γλιστράει με ταχύτητα και δημιουργεί δύναμη άντωσης. Αυτός που το εκσφενδονίζει μπορεί να προσθέσει σ’ αυτή τη δύναμη άντωσης με το να τινάξει τον καρπό του καθώς το μπούμερανγκ αφήνει το χέρι του.

Ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό του μπούμερανγκ είναι αυτό που ονομάζεται λοξότητα· το ένα άκρο είναι λυγισμένο προς τα πάνω και το άλλο προς τα κάτω. Είναι εκπληκτικό ότι οι αυτόχθονες ιθαγενείς έμαθαν για την ανάγκη αυτής της τεχνικής χωρίς καμιά εκπαίδευση στην αεροδυναμική. Μια μέθοδος που χρησιμοποιούσαν ήταν να ζεστάνουν το μπούμερανγκ σε καφτή στάχτη μέχρι να γίνει εύκαμπτο. Μια άλλη μέθοδος ήταν να το μουλιάζουν στο νερό μέχρι που το ξύλο ήταν αρκετά μαλακό για να το λυγίσουν στο επιθυμητό σχήμα.

Ρίψη για Καλή Επιστροφή

Αυτοί που έχουν πείρα στο να κάνουν το μπούμερανγκ να επιστρέφει ισχυρίζονται ότι δεν είναι δύσκολο, και ότι απαιτεί μόνο υπομονή και εξάσκηση. Ο «αγκώνας» του μπούμερανγκ θα πρέπει να είναι μακριά από αυτόν που ρίχνει, και θα πρέπει να κρατιέται σε κάθετη, όχι οριζόντια, θέση. (Βλέπε την εικόνα.) Ο Λώριν και η Μαίρη Χάους, στο βιβλίο τους All About Boomerangs στην Αγγλική (Όλες οι Πληροφορίες για το Μπούμερανγκ), ισχυρίζονται ότι αν το μπούμερανγκ εκσφενδονιστεί σωστά, δεν έχει σημασία ποιο άκρο κρατάει στο χέρι του αυτός που το ρίχνει. Αν εκσφενδονιστεί με αρκετή περιστροφική ταχύτητα, το μπούμερανγκ θα επιστρέψει οπωσδήποτε. Δηλώνουν:

«Σωστή ρίψη του μπούμερανγκ δεν σημαίνει να ανοίξεις απλώς το χέρι σου και να το αφήσεις να φύγει, αλλά, καθώς το προωθείς με ταχύτητα και το χέρι κλειστό, να γλιστρήσει μέσα απ’ την παλάμη σου σκαλώνοντας στον δείκτη του χεριού για να πάρει έτσι μεγάλη περιστροφική ταχύτητα. . . . Η κίνηση που κάνει ο βραχίονας κατά τη ρίψη μοιάζει πάρα πολύ με την κίνηση που κάνει όταν χτυπάει ένα μαστίγιο. Το χέρι αρχίζει τη ρίψη σ’ ένα σημείο πίσω από τον ώμο και τελειώνει μ’ ένα απότομο τίναγμα ακριβώς μπροστά, σε απόσταση ίση με το μήκος του βραχίονα αν μετρηθεί από τον ώμο. Το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης ρίψης μεταφέρεται με την κάμψη του αγκώνα. Δεν πρέπει να τραβήξει κάποιος συνειδητά το χέρι του πίσω πριν ολοκληρωθεί η ρίψη, αλλά μάλλον το χέρι του πρέπει να ακολουθήσει την κίνηση μέχρι το τέλος της ρίψης».

Συνήθως, όταν ριχτεί με το δεξί χέρι, το μπούμερανγκ φεύγει ίσια μπροστά σε απόσταση περίπου 27 μέτρων (30 γυάρδες) και κατόπιν παίρνει μια κλίση προς τα αριστερά. Καθώς παίρνει την κλίση, στρέφεται σε οριζόντια θέση, υψώνεται στον ουρανό, και κάνει από ένα μέχρι πέντε κύκλους πριν επιστρέψει σ’ αυτόν που το έριξε. Καθώς το μπούμερανγκ επιστρέφει μετά από μια καλή ρίψη, αυτός που το έριξε μπορεί να το πιάσει με σβελτάδα ή να το αφήσει να πέσει στα πόδια του.

Υπάρχουν Μερικοί Κίνδυνοι

Η ρίψη του μπούμερανγκ είναι πιθανώς το μόνο άθλημα στο οποίο αυτός που ρίχνει σημαδεύει τον εαυτό του, επειδή αυτός ο ίδιος είναι ο στόχος του. Αλλά υπάρχουν επίσης κίνδυνοι για τους θεατές ή για οποιονδήποτε περνάει από εκεί κοντά. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η επίδραση του αέρα. Στην πραγματικότητα, πολλά άτομα που ρίχνουν το μπούμερανγκ με επιδεξιότητα προειδοποιούν ότι δεν πρέπει να γίνει ρίψη αν ο αέρας είναι λίγο πιο ισχυρός από ένα απαλό αεράκι. Η ταχύτητα του αέρα μπορεί να καθοριστεί αν πετάξει κανείς κομματάκια από χόρτο ή φύλλα και παρατηρήσει την κατεύθυνση της πτώσης τους.

Αυτοί που δεν έχουν πείρα στο ρίξιμο θα πρέπει να είναι υπερβολικά προσεκτικοί και θα πρέπει να ρίχνουν μόνο σε μεγάλους ανοιχτούς χώρους. Ένα απρόβλεπτο δυστύχημα μπορεί να προκαλέσει σοβαρό τραυματισμό ή ακόμα και θάνατο. Για παράδειγμα, ένας ιθαγενής γερουσιαστής από το Κουήνσλαντ έχει φημισμένες ικανότητες στο ρίξιμο του μπούμερανγκ. Αλλά κάποτε, όταν έκανε επίδειξη αυτής της τεχνικής, στη διάρκεια των εορτών για τα εκατό χρόνια ενός σχολείου, λόγω μιας ξαφνικής ριπής του αέρα το μπούμερανγκ έφυγε από την πορεία του και χτύπησε ένα μαθητή. Αρκετά ράμματα απαιτήθηκαν για το κλείσιμο του τραύματος.

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Εκσφενδονιζόμενο ξύλο που δεν επιστρέφει

Μη επανερχόμενο μπούμερανγκ

Επανερχόμενο μπούμερανγκ

[Εικόνα/Διαγράμματα στη σελίδα 24]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΜΠΟΥΜΕΡΑΝΓΚ ΠΟΥ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ

Φτερό

Αγκώνας

Χείλος προσβολής

Φτερό

Χείλος προσβολής

Κατεύθυνση περιστροφής