Θησαυρός Μέσα σε Σωρούς Σκουπιδιών στην Αίγυπτο

ΘΑ ΠΕΡΙΜΕΝΑΤΕ ποτέ να βρείτε πολύτιμα χειρόγραφα της Αγίας Γραφής μέσα σ’ ένα σωρό σκουπιδιών; Αυτό ακριβώς συνέβη στις αμμώδεις εκτάσεις της Αιγύπτου, στο τέλος του περασμένου αιώνα. Πώς;

Αρχίζοντας από το 1778 και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, αρκετά κείμενα γραμμένα σε πάπυρο ανακαλύπτονταν τυχαία στην Αίγυπτο. Ωστόσο, μέχρι και πριν από εκατό χρόνια δεν είχε γίνει σχεδόν καθόλου συστηματική έρευνα. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα πολλά αρχαία κείμενα τα έβρισκαν οι ιθαγενείς φελάχοι, και το γεγονός αυτό έκανε τον Αιγυπτιακό Οργανισμό Εξερευνήσεων, ο οποίος επιχορηγούνταν από τη Βρετανία, να αντιληφθεί την ανάγκη που υπήρχε να στείλει μια αποστολή πριν να είναι πολύ αργά. Διάλεξαν δυο λογίους από την Οξφόρδη, τον Μπέρναρντ Π. Γκρένφελ και τον Άρθουρ Σ. Χαντ, οι οποίοι πήραν άδεια να ερευνήσουν το χώρο που εκτείνεται νότια από την αγροτική περιοχή της επαρχίας Φαγιούμ (φαίνεται παραπάνω).

Ο Γκρένφελ έτρεφε μεγάλες ελπίδες για την τοποθεσία που ονομαζόταν Μπάχνασα λόγω του αρχαίου ελληνικού ονόματός της, Οξύρρυγχος. Η Οξύρρυγχος ήταν κέντρο της Χριστιανοσύνης της Αιγύπτου και σημαντική τοποθεσία στη διάρκεια του τέταρτου και του πέμπτου αιώνα Κ.Χ. Πολλά αρχαία μοναστήρια βρίσκονταν εκεί κοντά, και τα ερείπια αυτής της επαρχιακής πόλης καταλάμβαναν μεγάλη έκταση. Ο Γκρένφελ έλπιζε να βρει αποσπάσματα από Χριστιανικά συγγράμματα εκεί, αλλά η έρευνα που έγινε στα νεκροταφεία και στα ερειπωμένα σπίτια δεν απέδωσε τίποτα. Απέμεναν μόνο οι σωροί των σκουπιδιών της πόλης, μερικοί από τους οποίους είχαν ύψος 9 μέτρα. Το να ψάξει κανείς για πάπυρους εκεί έμοιαζε σχεδόν σαν να παραδεχόταν ότι είχε ηττηθεί· εντούτοις οι εξερευνητές αποφάσισαν να προσπαθήσουν.

Μια Πολύτιμη Ανακάλυψη

Τον Ιανουάριο του 1897 σκάφτηκε ένα δοκιμαστικό χαντάκι, και μέσα σε λίγες ώρες βρέθηκαν κομμάτια από αρχαίους πάπυρους. Αυτοί περιλάμβαναν επιστολές, συμβόλαια και κρατικά έγγραφα. Οι θίνες τα είχαν καλύψει, και το ξερό κλίμα τα είχε διατηρήσει σχεδόν επί 2.000 χρόνια.

Σε λίγο παραπάνω από τρεις μήνες, είχαν περισυλλεγεί πάπυροι βάρους σχεδόν δύο τόνων από την Οξύρρυγχο. Είκοσι πέντε μεγάλα κιβώτια γεμίστηκαν και στάλθηκαν στην Αγγλία. Και κάθε χειμώνα για τα επόμενα δέκα χρόνια, αυτοί οι δυο απτόητοι λόγιοι ξαναγύριζαν στην Αίγυπτο για να μεγαλώσουν τη συλλογή τους.

Σε κάποια περίπτωση, ενώ ανέσκαφταν ένα νεκροταφείο στην Τεπτούνις, δεν έφεραν στο φως τίποτα άλλο παρά μούμιες κροκοδείλων. Ένας εργάτης πάνω στην απογοήτευσή του έκανε μια μούμια κομμάτια. Προς έκπληξή του, διαπίστωσε ότι ήταν τυλιγμένη σε φύλλα πάπυρων. Ανακάλυψαν ότι κι άλλοι κροκόδειλοι είχαν βαλσαμωθεί με τον ίδιο τρόπο, και σε ορισμένους ακόμα και ο λαιμός τους ήταν γεμάτος με τυλιγμένους πάπυρους. Αποσπάσματα από αρχαία κλασικά συγγράμματα ήρθαν στο φως, μαζί με βασιλικά διατάγματα και συμβόλαια ανακατεμένα με εμπορικούς λογαριασμούς και ιδιωτικές επιστολές.

Ποια ήταν η αξία όλων αυτών των κειμένων; Όπως αποδείχτηκε, παρουσίαζαν μεγάλο ενδιαφέρον επειδή τα περισσότερα είχαν γραφτεί από απλούς ανθρώπους στην κοινή, δηλαδή την απλή ελληνική γλώσσα εκείνης της εποχής. Εφόσον πολλές από τις λέξεις τις οποίες χρησιμοποιούσαν εμφανίζονται και στις Ελληνικές Γραφές, στην «Καινή Διαθήκη», της Αγίας Γραφής, ξαφνικά έγινε φανερό ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούνταν στις Γραφές δεν ήταν μια ειδική Βιβλική ελληνική γλώσσα, όπως είχαν υποστηρίξει μερικοί λόγιοι, αλλά ήταν η συνηθισμένη γλώσσα του απλού ανθρώπου. Έτσι συγκρίνοντας τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνταν οι λέξεις σε περιστάσεις της καθημερινής ζωής, προέκυψε μια σαφέστερη κατανόηση για τη σημασία αυτών των λέξεων στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές.

Βιβλικά Χειρόγραφα

Βρέθηκαν επίσης αποσπάσματα από Βιβλικά χειρόγραφα, τα οποία, γραμμένα συχνά σε άκομψη γραφή, χωρίς πολλή διακόσμηση και σε χαμηλής ποιότητας υλικό, αντιπροσώπευαν την Αγία Γραφή του απλού ανθρώπου. Ας εξετάσουμε μερικά από τα ευρήματα:

Ο Χαντ βρήκε ένα αντίγραφο του πρώτου κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Ματθαίου, εδάφια 1 έως 9, 12 και 14 έως 20, γραμμένο τον τρίτο αιώνα Κ.Χ. σε μεγαλογράμματη γραφή (κεφαλαία). Αυτό το αντίγραφο ονομάστηκε Ρ¹, και είναι το πρώτο που έχει καταχωρηθεί σ’ έναν κατάλογο ο οποίος περιέχει κείμενα γραμμένα σε πάπυρο που προέρχονται από διάφορα μέρη και περιλαμβάνει τώρα σχεδόν εκατό χειρόγραφα ή μέρη χειρογράφων των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Σε τι χρησίμευσαν τα λίγα εδάφια που βρήκε ο Χαντ; Με βάση το χαρακτήρα της γραφής ο πάπυρος με βεβαιότητα τοποθετήθηκε χρονολογικά στον τρίτο αιώνα Κ.Χ., και ένας έλεγχος του περιεχομένου του έδειξε ότι συμφωνούσε με το κείμενο που είχε προετοιμαστεί πρόσφατα τότε από τους Γουέστκοτ και Χορτ. Ο Ρ¹ βρίσκεται τώρα στο Μουσείο του Πανεπιστημίου της Φιλαδέλφειας στην Πενσιλβανία των Η.Π.Α.

Ένα φύλλο πάπυρου από κάποιον κώδικα, δηλαδή βιβλίο, έχει στην αριστερή σελίδα μέρη από το 1ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ιωάννη και στη δεξιά σελίδα μέρη από το 20ό κεφάλαιο του βιβλίου του Ιωάννη. Η αποκατάσταση των μερών που λείπουν δείχνει ότι αρχικά ολόκληρο το Ευαγγέλιο αποτελούνταν από 25 φύλλα, και από πολύ παλιά αυτά πρέπει να περιλάμβαναν και το κεφάλαιο 21. Αυτό καταχωρήθηκε ως Ρ⁵, χρονολογείται από τον τρίτο αιώνα Κ.Χ. και τώρα βρίσκεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη στο Λονδίνο της Αγγλίας.

Ένα απόσπασμα που περιέχει τα εδάφια Ρωμαίους 1:1-7 είναι γραμμένο με τόσο μεγάλα και άκομψα γράμματα ώστε μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι ίσως ήταν άσκηση κάποιου μαθητή. Τώρα έχει καταχωρηθεί ως Ρ¹⁰ και χρονολογείται από τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ.

Ένα πολύ μεγαλύτερο εύρημα περιέχει περίπου το ένα τρίτο της επιστολής προς Εβραίους. Είχε αντιγραφεί στην πίσω πλευρά ενός ρόλου ο οποίος στην μπροστινή πλευρά περιείχε κλασικά συγγράμματα του Ρωμαίου ιστορικού Λίβιου. Γιατί υπάρχουν τόσο διαφορετικά συγγράμματα στις δυο πλευρές; Εκείνον τον καιρό το γεγονός ότι τα γραφικά υλικά ήταν σπάνια και ακριβά σήμαινε ότι οι παλιοί πάπυροι δεν έπρεπε να πάνε χαμένοι. Αυτό το εύρημα έχει καταχωρηθεί τώρα ως Ρ¹³ και χρονολογείται από τον τρίτο ή τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ.

Ένα φύλλο πάπυρου το οποίο περιέχει μέρη των κεφαλαίων 8 και 9 της επιστολής προς Ρωμαίους, γραμμένα με πολύ μικρούς χαρακτήρες, προέρχεται από ένα βιβλίο που είχε ύψος 11,5 εκατοστά και πλάτος μόνο 5 εκατοστά. Επομένως, θα έλεγε κανείς ότι τον τρίτο αιώνα Κ.Χ. υπήρχαν εκδόσεις των Γραφών σε μέγεθος τσέπης. Αυτός ο πάπυρος ονομάστηκε Ρ²⁷ και σε γενικές γραμμές συμφωνεί με το Βατικανό Κώδικα.

Κομμάτια από τέσσερα φύλλα ενός κώδικα της ελληνικής Μετάφρασης των Εβδομήκοντα περιέχουν αποσπάσματα από έξι κεφάλαια του βιβλίου της Γένεσης. Αυτός ο κώδικας είναι σπουδαίος επειδή χρονολογείται από το δεύτερο ή τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., και επειδή αυτά τα κεφάλαια λείπουν από το Βατικανό Κώδικα και είναι ελλιπή στο Σιναϊτικό Κώδικα. Αυτά τα φύλλα έχουν καταχωρηθεί ως Πάπυρος 656 και βρίσκονται τώρα στη Βιβλιοθήκη Μποντλέιαν στην Οξφόρδη της Αγγλίας.

Όλα αυτά τα αποσπάσματα δεν παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές από τα ήδη υπάρχοντα αρχαία χειρόγραφα, κι έτσι επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι το κείμενο της Αγίας Γραφής κυκλοφορούσε εκείνα τα παλιά χρόνια ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Αιγύπτου. Επίσης ενισχύουν την πίστη μας στην αξιοπιστία και στην ακρίβεια του Λόγου του Θεού.

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Πάπυροι από το Φαγιούμ που περιέχουν αποσπάσματα από το 1ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ιωάννη

[Ευχαριστίες]

By permission of the British Library

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.