Η σαμσάρα αποτελούσε βασική δοξασία. Παρουσιάστηκε, το αργότερο, στις Ουπανισάδες—σ’ αυτή την ομάδα Ινδουιστικών συγγραμμάτων που χρονολογούνται πιθανότατα από το πρώτο μισό της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Αυτά τα συγγράμματα δίδασκαν ότι μετά το θάνατο, και μετά από μια ενδιάμεση παραμονή στον παράδεισο ή στην κόλαση, τα άτομα ξαναγεννιούνται ως άνθρωποι ή ως ζώα σ’ ένα επίπεδο υψηλότερο ή κατώτερο από εκείνο στο οποίο βρίσκονταν προηγουμένως, κι αυτό σε αρμονία με το νόμο του Κάρμα. Ο στόχος της ζωής είναι η επίτευξη του μοκσά, δηλαδή η απελευθέρωση από τον αμείλικτο κύκλο της γέννησης και της αναγέννησης, η απορρόφηση στην απόλυτη πηγή της τάξης που ονομάζεται Βράχμα.

Η επιθυμία για την επίτευξη του μοκσά βασίζεται σ’ αυτό που ο ιστορικός Γουίλ Ντουράν αποκαλεί «αποστροφή για τη ζωή . . . , που ρίχνει τη σκιά της σ’ ολόκληρη την Ινδουιστική σκέψη». Αυτή η μελαγχολική και απαισιόδοξη στάση φαίνεται παραστατικά στην Ουπανισάδα Μαΐτρι, η οποία θέτει το ερώτημα: «Σ’ αυτό το σώμα—που βασανίζεται από την επιθυμία, την οργή, την πλεονεξία, την αυταπάτη, το φόβο, την αποθάρρυνση, το φθόνο, τον αποχωρισμό από το επιθυμητό, την ένωση με το ανεπιθύμητο, την πείνα, τη δίψα, τα γηρατειά, το θάνατο, την αρρώστια, τη θλίψη και τα παρόμοια—τι καλό θα προκύψει από την ικανοποίηση των επιθυμιών;»

Ένας τρόπος για την αποφυγή αυτής της δυστυχούς κατάστασης προτείνεται στις Πουράνες, που είναι μια σειρά από κείμενα τα οποία γράφτηκαν προφανώς στη διάρκεια των πρώτων αιώνων μ.Χ. Οι Πουράνες, λέξη που σημαίνει «αρχαίες ιστορίες», ήταν διαθέσιμες σε πολλούς ανθρώπους και έφτασαν στο σημείο να γίνουν γνωστές ως οι γραφές του κοινού ανθρώπου. Η Πουράνα Γκαρούντα ισχυρίζεται: «Η αληθινή ευτυχία έγκειται στην εξάλειψη όλων των συναισθημάτων. . . . Όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει μιζέρια. . . . Αποκήρυξε την αγάπη και θα είσαι ευτυχισμένος». Δυστυχώς, αυτή η λύση φαίνεται σχεδόν το ίδιο ζοφερή όσο και η κατάσταση της δυστυχίας την οποία έχει σκοπό να απαλύνει.

Προηγουμένως, η Μπαγκαβάντ Γκίτα, που σημαίνει «Ύμνος προς τον Κύριο» και αποκαλείται μερικές φορές «το σπουδαιότερο βιβλίο που γράφτηκε ποτέ στην Ινδία», πρότεινε τρεις δρόμους για την επίτευξη απελευθέρωσης. «Η οδός των καθηκόντων» τόνιζε την εκπλήρωση των τελετουργικών και κοινωνικών υποχρεώσεων, «η οδός της γνώσης» περιλάμβανε την άσκηση πνευματικής περισυλλογής και Γιόγκα, και «η οδός της αφιέρωσης» περιλάμβανε την αφιέρωση σε κάποιον προσωπικό θεό. Η Μπαγκαβάντ Γκίτα έχει παρομοιαστεί με την «Καινή Διαθήκη» του Χριστιανικού κόσμου. Οι περισσότεροι Ινδοί ξέρουν μερικά εδάφιά της απέξω και πολλοί απ’ αυτούς ψέλνουν καθημερινά ορισμένες περικοπές της που έχουν απομνημονεύσει.

Η Μπαγκαβάντ Γκίτα αποτελεί στην πραγματικότητα ένα μικρό τμήμα του Ινδουιστικού έπους που ονομάζεται Μαχαμπαράτα, το οποίο περιέχει εκατό χιλιάδες εδάφια, κι έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί άνετα ως το μεγαλύτερο ποίημα του κόσμου. Με την ενσωμάτωση της Μπαγκαβάντ Γκίτα στο Μαχαμπαράτα (προφανώς τον τρίτο αιώνα π.Χ.), ο Ινδουισμός έγινε τελικά ξεχωριστή θρησκεία, που διακρινόταν από το Βεδισμό και το Βραχμανισμό.

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Μπορεί να Έχετε Αναρωτηθεί

Πώς εξηγούν οι Ινδουιστές τη σαμσάρα; Η Μπαγκαβάντ Γκίτα λέει: «Όπως ένας άνθρωπος που βγάζει τα φθαρμένα ρούχα του φοράει καινούρια, έτσι και ο κάτοικος του σώματος που ‘βγάζει’ τα φθαρμένα σώματα μπαίνει σε άλλα που είναι καινούρια». Η Πουράνα Γκαρούντα εξηγεί ότι «είναι τα έργα του ίδιου του προσώπου σε μια προηγούμενη ύπαρξη που καθορίζουν τη φύση του οργανισμού του στη συνέχεια . . . Ο άνθρωπος λαβαίνει στη ζωή ό,τι είναι γραμμένο να λάβει, κι αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει ακόμη κι ένας θεός». Δίνοντας ένα παράδειγμα σχετικά μ’ αυτό, Η Πουράνα Μαρκαντέγια παραθέτει τα εξής λόγια ενός ατόμου: «Γεννήθηκα ως Βραχμάνος, Ξατρίγια, Βαϊσία και Σούντρα, και πάλι ως κτήνος, σκουλήκι, ελάφι και πουλί».

Θεωρούν οι Ινδουιστές τις αγελάδες ιερές; Τόσο η Ριγκ-Βέδα, όσο και η Αβέστα αναφέρονται στις αγελάδες ως «όντα που δεν πρέπει να θανατώνονται». Αλλά φαίνεται ότι αυτό βασίζεται στην τακτική της αχίμσα και όχι στη δοξασία της μετενσάρκωσης. Εντούτοις, Η Πουράνα Μαρκαντέγια τονίζει τη σοβαρότητα της ανυπακοής σ’ αυτόν το νόμο, λέγοντας ότι «εκείνος που σκοτώνει μια αγελάδα πάει στην κόλαση για τρεις διαδοχικές γεννήσεις».

Πώς θεωρούν οι Ινδουιστές τον ποταμό Γάγγη; «Οι άγιοι, που εξαγνίζονται όταν λούζονται στα νερά αυτού του ποταμού και των οποίων ο νους είναι αφιερωμένος στον Κεσάβα [Βισνού], εξασφαλίζουν τελειωτική απελευθέρωση. Ο ιερός ποταμός—όταν τον ακούνε, τον επιθυμούν, τον βλέπουν, τον αγγίζουν, λούζονται σ’ αυτόν ή τον υμνούν—μέρα με τη μέρα εξαγνίζει όλα τα όντα. Κι εκείνοι που μπορεί να ζουν σε απόσταση μέχρι και εκατό γιογιάνα [1.400 χιλιόμετρα], όταν φωνάζουν ‘Γάγγη και Γάγγη’, απαλλάσσονται από τις αμαρτίες που έχουν διαπράξει στη διάρκεια των προηγούμενων τριών υπάρξεων».—Η Πουράνα Βισνού.