Κεφάλαιο 3

Ιερά Συγγράμματα της Ινδίας

Ο ΓΚΟΥΡΟΥ ΝΑΝΑΚ ΚΑΙ ΤΟ ΓΚΟΥΡΟΥ ΓΚΡΑΝΤ ΣΑΧΙΜΠ

Σύμφωνα με το βιβλίο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, ο Γκουρού Νάνακ, ο ιδρυτής του Σιχισμού, ποτέ δεν αναγνώρισε πλήρως την αυθεντία των Ινδουιστικών γραφών επειδή αποδοκίμαζε τις Βεδικές τελετές, το σύστημα των καστών και την απόδοση λατρείας σε πολλούς θεούς. Ωστόσο, ανακαλύπτοντας την πηγή των πεποιθήσεων του Νάνακ, ο Σιχ συγγραφέας Κούσουαντ Σινχ παρατηρεί: «Ακόμη και μια απλή ανάγνωση των ύμνων του αποκαλύπτει την επιρροή της Ριγκβέδα, των Ουπανισάδων . . .  και της Μπαγκαβάντ Γκιτά». Για να κατανοήσουμε λοιπόν το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, πρέπει να εξετάσουμε τις πηγές των διδασκαλιών του​—τις Βέδες, τις Ουπανισάδες και την Μπαγκαβάντ Γκιτά.​—Οι Γκουρού των Σιχ και η Θρησκεία των Σιχ (The Sikh Gurus and the Sikh Religion), Ανίλ Τσάντρα Μπάνερτζι, 1983, σελίδες 133, 134.

ΜΠΡΑΧΜΙ​—Ο ΠΡΟΓΟΝΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΙΝΔΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΡΑΦΗΣ

Όλα τα συστήματα γραφής των ινδικών γλωσσών, παραδείγματος χάρη της σανσκριτικής, της χίντι, της παντζάμπι, της μαράτι, της μαλαγιάλαμ, της τάμιλ και της βεγγαλικής, «προέρχονται βασικά από το Μπράχμι, το σύστημα γραφής που χρησιμοποιήθηκε υπό τον Αυτοκράτορα Ασόκα τον 3ο αιώνα π.Χ. στις αρχαιότερες από τις σωζόμενες ινδικές επιγραφές».​—Ινδικά Χειρόγραφα (Indian Manuscripts), Η Βρετανική Βιβλιοθήκη (The British Library), 1977, σελίδα 1.

«Το σύστημα Μπράχμι, το κατά παράδοση αρχέτυπο στο οποίο βασίζονται όλα τα ινδοάρια συστήματα γραφής, εισάχθηκε ίσως τον όγδοο ή τον έβδομο αιώνα π.Χ.».​—Λεξικό του Ινδουισμού (A Dictionary of Hinduism), Μάργκαρετ και Τζέιμς Στάτλεϊ, 1977, σελίδα 267.

ΟΙ ΒΕΔΕΣ

Οι αρχαιότεροι ύμνοι των τεσσάρων Βεδών (Ριγκ-Βέδα, Γιατζούρ-Βέδα, Σάμα-Βέδα και Αθάρβα-Βέδα) συντέθηκαν πριν από σχεδόν 3.000 χρόνια και μεταβιβάζονταν προφορικά από δάσκαλο σε μαθητή. «Μόλις το δέκατο τέταρτο αιώνα μ.Χ. καταγράφηκε η Βέδα».​—Ιστορία της Ινδίας (A History of India), Π. Κ. Σαράτκουμαρ, 1978, σελίδα 24.

ΟΙ ΟΥΠΑΝΙΣΑΔΕΣ

Εκατό και πλέον κείμενα που πραγματεύονται Ινδουιστική φιλοσοφία και μυστικισμό συντάχθηκαν πριν από περίπου 2.500 χρόνια. «Μολονότι οι αρχαιότερες Ουπανισάδες είχαν ήδη συγκεντρωθεί πριν από το 500 π.Χ., συνέχισαν να γράφονται και σε μεταγενέστερους χρόνους, ακόμη και κατά το διάστημα που εξαπλώθηκε η Μωαμεθανική επιρροή στην Ινδία».​—A History of Indian Philosophy (Ιστορία της Ινδικής Φιλοσοφίας), Σουρεντρανάθ Ντασγκούπτα, ινδική έκδοση 1975, Τόμος 1, σελίδα 39.

ΟΙ ΠΟΥΡΑΝΕΣ

Κατηγορία σανσκριτικών συγγραμμάτων τα οποία περιέχουν αρχαίες ιστορίες και Ινδουιστική μυθολογία. «Καμία από τις δεκαοχτώ κύριες Πουράνες δεν ανάγεται σε περίοδο αρχαιότερη από την Περίοδο Γκούπτα (320-480 μ.Χ.), μολονότι μεγάλο μέρος των θρύλων τους είναι παλαιότερο».​—Ινδουισμός (Hinduism), M. Στάτλεϊ, 1985, σελίδα 37.

Ο ΜΑΧΑΒΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΚΑΜΑ

Οι διδασκαλίες που περιέχονται στις Ζαϊνιστικές γραφές, οι οποίες συλλογικά αποκαλούνται άγκαμα, αποδίδονται εν μέρει στον Μαχαβίρα και στους μαθητές του. Πού βάσισαν εκείνοι τις διδασκαλίες τους;

«Η φιλοσοφία του Ζαϊνισμού εμπνέεται κυρίως από το αθεϊστικό σύστημα Σάνκυα», παρατηρεί το βιβλίο Έπη, Μύθοι και Θρύλοι της Ινδίας ([Epics, Myths and Legends of India] Π. Τόμας, 1980, σελίδα 132). Η φιλοσοφία Σάνκυα (επίσης γνωστή ως Σάμκυα) βασίζεται με τη σειρά της στις Ουπανισάδες και διδάσκει ότι η απελευθέρωση από τα παθήματα και τις συνεχείς γεννήσεις είναι εφικτή μέσω της σωστής συμπεριφοράς και του ασκητισμού. Για να κατανοήσουμε, λοιπόν, τις Ζαϊνιστικές αντιλήψεις, πρέπει να εξετάσουμε την πηγή τους​—τις Ουπανισάδες.

ΤΟ ΓΚΟΥΡΟΥ ΓΚΡΑΝΤ ΣΑΧΙΜΠ

Συλλογή σχεδόν 6.000 ύμνων οι οποίοι συντέθηκαν από διάφορους γκουρού των Σιχ, καθώς επίσης από Ινδουιστές και Μουσουλμάνους μυστικιστές. «Το Γκουρού-Γκραντ το συνέταξε ο πέμπτος Γκουρού των Σιχ, ο Αρτζούν, το 1604 μ.Χ.».​—Σρι Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ (Sri Guru Granth Sahib), μετάφραση (στην αγγλική) Δρ Γκόπαλ Σινχ, 1987, Τόμος 1, σελίδα XVIII.

ΤΑ ΕΠΗ

Το έπος Ραμαγιάνα αφηγείται την ιστορία του Ράμα, ενός άρχοντα ο οποίος αργότερα κυβέρνησε στη βόρεια Ινδία με πρωτεύουσα την Αγιόδια και θεοποιήθηκε ως η έβδομη αβατάρα του Βισνού.

Το έπος Μαχαμπαράτα περιγράφει τη διαμάχη ανάμεσα σε δύο οικογένειες για τη διακυβέρνηση της άνω Ινδίας πριν από σχεδόν 3.000 χρόνια.

«Τόσο το Ραμαγιάνα του Βαλμίκι όσο και το Μαχαμπαράτα του Βυάσα πρέπει να ολοκληρώθηκαν μεταξύ του 500 π.Χ. και του 200 μ.Χ., το πρώτο έργο στο πρώτο μισό αυτής της περιόδου και το δεύτερο στο δεύτερο μισό».​—Η Ιστορία της Ινδίας σε Βάθος (Advanced History of India), K. A. Νιλκάντ Σάστρι και Γ. Σρινιβασατσάρι, 1982, σελίδα 59.

ΤΑ ΑΓΚΑΜΑ

Ζαϊνιστικές γραφές που συντάχθηκαν στη σανσκριτική και στην πρακριτική γλώσσα γύρω από τη ζωή και τις διδασκαλίες του Μαχαβίρα, ο οποίος έζησε πριν από 2.400 και πλέον χρόνια. «Ο κανόνας των γραφών των Σβετάμπαρα, που οριστικοποιήθηκε τελικά το 500 μ.Χ. περίπου, αποτελείται από σχεδόν σαράντα πέντε κείμενα τα οποία διαιρούνται σε έξι ομάδες».​—Λεξικό Άμπινγκντον Περί Ζωντανών Θρησκειών (Abingdon Dictionary of Living Religions), επιμέλεια Κιθ Κριμ, 1981, σελίδα 371.

Κεφάλαιο 4

Οι Βέδες—Η Αναζήτηση της Αλήθειας

Οι Βέδες είναι οι αρχαιότερες και οι σημαντικότερες γραφές του Ινδουισμού. Μέχρι σήμερα, αποτελούν τη βασική πηγή των Ινδουιστικών τελετουργιών που γίνονται κατά τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο. Οι ύμνοι τους αποκαλύπτουν πώς επιζητούν οι λάτρεις να έχουν την ευλογία του Θεού και να ευημερούν στην καθημερινή τους ζωή.

² Οι ορθόδοξοι Ινδουιστές πιστεύουν ότι οι Βέδες είναι Σρούτι, δηλαδή έργα θεϊκής αποκάλυψης, και επομένως δεν υπάρχουν σε αυτές λάθη και ατέλειες. Από την άλλη μεριά, ο Βούδας, τον οποίο πολλοί τιμούν ως την ένατη μετενσάρκωση του Βισνού, απέρριψε το κύρος τους, περιγράφοντάς τες ως “ζούγκλα χωρίς μονοπάτι”. Ανάμεσα σε αυτές τις εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις υπάρχουν ποικίλες άλλες αντιλήψεις.

³ Οι ρισί (οι «βλέποντες») είπαν ότι συνέθεσαν τους Βεδικούς ύμνους με τη δική τους “ικανότητα και γνώση”.¹ Σε έναν ύμνο προς τον Άγκνι, κάποιος ρισί προσεύχεται: «Με ποιητική έμπνευση έχω δημιουργήσει αυτή την ωδή αίνου για εσένα . . . , όπως ο επιδέξιος καλλιτέχνης δημιουργεί ένα άρμα».² Όπως οι ποιητές και οι καλλιτέχνες, έτσι και οι ρισί υποκινήθηκαν από προσωπική τους έμπνευση να συνθέσουν τους χίλιους και πλέον Βεδικούς ύμνους. Πόσο σημαντικοί είναι αυτοί οι ύμνοι;

Ο Βεδικός Κώδικας Περί Ηθικής

⁴ Καθοδηγούμενοι από τη συνείδησή τους, οι ρισί τονίζουν πόσο κακό πράγμα είναι η ανηθικότητα. Δίνουν σε αυτόν που παίζει τυχερά παιχνίδια την εξής συμβουλή: «Σταμάτα να παίζεις ζάρια και καλλιέργησε το χωράφι σου».³ Όταν ενοχλούνται από κακή συνείδηση, προσεύχονται: «Αν εμείς οι άνθρωποι έχουμε διαπράξει κάποιο αδίκημα εναντίον του γένους των θεών, ω! Βαρούνα, ή εξαιτίας απροσεξίας έχουμε παραβιάσει τους νόμους σου, μη μας βλάψεις, ω! θεέ, για αυτή την αμαρτία».⁴

⁵ Ορισμένοι από τους ύμνους των ρισί εμπνέονται από τις ανθρώπινες ιδιότητες της αγάπης και της καλοσύνης. Για παράδειγμα, τα μέλη των οικογενειών προτρέπονται να είναι «προσκολλημένα το ένα στο άλλο όπως προσκολλάται το νεογέννητο μοσχαράκι στην αγελάδα. . . . Ας μιλάει η γυναίκα στον άντρα με μελιστάλακτα λόγια, πάντοτε ευμενή. Ας μη μισεί ο αδελφός τον αδελφό, ούτε η αδελφή την αδελφή».⁵

Η Αναζήτηση της Αλήθειας από τους Ρισί

⁶ Οι Βέδες αποκαλύπτουν την αξιοθαύμαστη δίψα που είχαν οι ρισί για την αλήθεια. Επίσης αποκαλύπτουν ότι η κατανόησή τους ήταν περιορισμένη. Προκειμένου να ανακαλύψουν το νόημα της ζωής, αναρωτιούνται για την προέλευση του σύμπαντος: «Ποιο ήταν το ξύλο και ποιο το δέντρο που σκάλισαν [οι θεοί] για να φτιάξουν τον ουρανό και τη γη;» ρωτάει ένας ρισί.⁶ Ορισμένοι ύμνοι δείχνουν ότι η ύλη προϋπήρχε του Θεού, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι ο Θεός ήταν εκείνος που παρήγαγε την ύλη από την οποία σχηματίστηκε το σύμπαν.

⁷ Σύμφωνα με έναν ακόμη ύμνο, οι θεοί έφτιαξαν το σύμπαν από τη θυσία ενός κοσμικού ανθρώπου. «Το φεγγάρι προήλθε από το νου του (μάνας), ο ήλιος (σούργια) από το μάτι του, . . . ο ουρανός από το κεφάλι του, η γη από τα πόδια του».⁷ Από τον άνθρωπο αυτόν προήλθαν επίσης οι διαφορετικές κάστες και τα ζώα.

⁸ Ωστόσο, οι εξηγήσεις αυτού του είδους δεν ικανοποίησαν πλήρως εκείνους τους ρισί οι οποίοι επιθυμούσαν να μάθουν την αλήθεια. Γι’ αυτό, ενώ ολοκληρώνουν τις Βέδες, συνεχίζουν να αναρωτιούνται: «Ποιος γνωρίζει την αλήθεια; Ποιος μπορεί να πει από πού και πώς προέκυψε αυτό το σύμπαν; Οι [Βεδικοί] θεοί είναι μεταγενέστεροι από την αρχή του: ποιος ξέρει, λοιπόν, από πού προέρχεται αυτή η δημιουργία; Μόνο εκείνος ο θεός ο οποίος βλέπει από το ψηλότερο σημείο του ουρανού: μόνο εκείνος γνωρίζει από πού προήλθε αυτό το σύμπαν και αν κατασκευάστηκε ή όχι. Μόνο εκείνος ξέρει ή ίσως και να μην ξέρει».⁸

⁹ Οι ρισί απηύθυναν τους ύμνους τους σε θεοποιημένα στοιχεία της φύσης, παραδείγματος χάρη στον ήλιο, στον ουρανό, στον άνεμο και στη φωτιά. Αλλά δεν θεωρούσαν κανένα από αυτά ως την υπέρτατη θεότητα. Κατά συνέπεια, στο τελευταίο βιβλίο της Ριγκ-Βέδα, θέτουν το εξής ερώτημα: «Ποιον Θεό πρέπει να λατρεύουμε με τις προσφορές μας;»⁹ Με άλλα λόγια, ποιος από τους 33 θεούς των Βεδών είναι ο Δημιουργός τον οποίο πρέπει να λατρεύουμε με αγάπη και αλήθεια;

¹⁰ Ολοκληρώνοντας τις Βέδες, οι ρισί δεν είχαν βρει ποιος είναι ο αληθινός Θεός που θα έπρεπε να λατρεύουν. Τον αναζητούσαν ακόμη. Επομένως, οι Βέδες δεν αποτελούν αποκάλυψη της αλήθειας του Θεού, απλώς μαρτυρούν ότι οι ρισί αναζήτησαν αυτή την αλήθεια ένθερμα. Η έρευνά μας στρέφεται τώρα στις Ουπανισάδες, την επόμενη συλλογή σημαντικών γραφών της Ινδίας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 10]

Οι Βέδες​—Το Γνωρίζατε;

«Η Αθάρβα Βέδα . . . δεν αναγνωρίστηκε από την αρχή ως κανονική Βέδα όπως οι άλλες τρεις. Προέκυψε όταν ο ιερέας αδβάργιου άρχισε να εξυπηρετεί τις λαϊκές μάζες και να φτιάχνει μαγικές ρήσεις και ξόρκια για τις αρρώστιες, τους εχθρούς και τα δαιμόνια».​—Νέα Ιστορία της Σανσκριτικής Γραμματείας (A New History of Sanskrit Literature), Κρίσνα Τσαϊτάνυα, 1962, σελίδα 33.

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Πώς ανταποκρίνονται οι Βέδες σε αυτά τα κριτήρια;

Πρέπει:

1. Να μεγαλύνουν τον Θεό και να απαντούν στα ερωτήματά μας σχετικά με αυτόν

2. Να μην έχουν καμία σχέση με μύθους

3. Να μην έχουν καμία σχέση με δαιμονικές συνήθειες

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Οι Ινδουιστικές τελετουργίες, όπως αυτές που γίνονται κατά τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο (βλέπε διπλανή σελίδα), βασίζονται στις Βέδες

Κεφάλαιο 5

Οι Ουπανισάδες—Η Αγάπη για τη Φιλοσοφία

«Όλα τα φιλοσοφικά και τα θρησκευτικά συστήματα της Ινδίας, είτε τα αιρετικά είτε τα ορθόδοξα, έχουν προέλθει από τις Ουπανισάδες», δηλώνει το βιβλίο Η Βεδική Εποχή (The Vedic Age).¹ Σε αυτά τα συγγράμματα διδάσκεται για πρώτη φορά ο κύκλος του Κάρμα και των συνεχών γεννήσεων​—η βασική δοξασία των Ινδουιστών, των Ζαϊνιστών και των Σιχ. Τι άλλο διδάσκεται εκεί;

Στοχασμός Γύρω από το Νόημα της Ζωής

² Οι Ουπανισάδες συνεχίζουν την αναζήτηση της αλήθειας που άρχισαν οι ρισί στις Βέδες. «Οι σοφοί στις Ουπανισάδες είχαν ήδη ως αφετηρία την ιδέα ότι υπάρχει ένας υπέρτατος ρυθμιστής ή ουσία που διευθύνει τον άνθρωπο και το σύμπαν», παρατηρεί ο Δρ Σ. Ντασγκούπτα. «Ποια ήταν όμως η φύση αυτής [της πραγματικότητας]; Θα μπορούσε να ταυτιστεί με κάποια . . . καινούρια θεότητα ή μήπως δεν ήταν καν θεότητα; Οι Ουπανισάδες μάς παρουσιάζουν την ιστορία αυτής της αναζήτησης», προσθέτει ο ίδιος.²

³ Σε ησυχαστήρια μέσα στα δάση, οι σοφοί διαλογίζονταν και συζητούσαν ερωτήματα όπως: «Ποια είναι η προέλευση αυτού του σύμπαντος; . . . Από πού ερχόμαστε; Με ποια δύναμη ζούμε; Πού βρίσκουμε ανάπαυση [κατά το θάνατο]; Ποιος ορίζει τις χαρές και τις λύπες μας;»³ Αναμένοντας να βρουν τις απαντήσεις μέσω της δικής τους λογίκευσης και πείρας, αντί μέσω αποκάλυψης από τον Θεό, έλεγαν: «Πείτε το μας αυτό, ω! φιλόσοφοι».⁴

Οι Καρποί της Φιλοσοφίας

⁴ Οι σοφοί αποδίδουν τη δημιουργία του κόσμου στο Βράχμαν, το οποίο σύμφωνα με την Ίσα Ουπανισάδα είναι ένα ον, ξεχωριστό από το σύμπαν. (Χωρίο 1) Η Μουντάκα Ουπανισάδα, από την άλλη μεριά, θεωρεί το Βράχμαν ως το ίδιο το σύμπαν. Μια τρίτη άποψη, βασισμένη στη Σβετασβατάρα Ουπανισάδα, υποδεικνύει ότι, ενώ το Βράχμαν είναι πραγματικό, το σύμπαν είναι απλώς μια ψευδαίσθηση (μάγια).

⁵ Η αφήγηση της δημιουργίας στην Τσαντόγκυα Ουπανισάδα υποστηρίζει ότι ο κόσμος γεννήθηκε από ένα γιγάντιο αβγό. Περί της προέλευσης της ζωής, η Μπριχανταραγιάνκα Ουπανισάδα δηλώνει ότι ο Δημιουργός, εξαιτίας της μοναξιάς και της δυστυχίας που ένιωθε, «αναπτύχθηκε τόσο όσο ένας άντρας και μια γυναίκα μαζί, σε εναγκαλισμό, και μετά χωρίστηκε στα δύο, δημιουργώντας έναν σύζυγο και μια σύζυγο. . . . Με αυτόν τον τρόπο δημιούργησε το αρσενικό και το θηλυκό σε όλα τα πλάσματα​—μέχρι και στα μυρμήγκια».⁵

⁶ Τι συμβαίνει κατά το θάνατο; Σύμφωνα με την Κάθα Ουπανισάδα, ο νεαρός Νατσικέτας πλησιάζει τον Γιάμα, θεό του θανάτου, και τον ρωτάει: «Όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει, εγείρεται η εξής αμφιβολία: μερικοί λένε “υπάρχει” και μερικοί άλλοι “δεν υπάρχει”. Δίδαξέ με την αλήθεια». Ο Γιάμα απαντάει: «Ακόμη και οι θεοί είχαν αυτή την αμφιβολία στους αρχαίους χρόνους, επειδή μυστήριο είναι ο νόμος της ζωής και του θανάτου. Να ζητήσεις άλλη χάρη».⁶ Ο Νατσικέτας επιμένει, ωστόσο, και ο Γιάμα τελικά αναπτύσσει διεξοδικά το δόγμα των συνεχών γεννήσεων.

⁷ Περιγράφοντας αυτόν τον κύκλο των συνεχών γεννήσεων, η Τσαντόγκυα Ουπανισάδα διηγείται ότι στο θάνατο η ψυχή του ατόμου πηγαίνει στο φεγγάρι, και παραμένει εκεί μέχρις ότου «αναλωθούν τα καλά του έργα».⁷ Έπειτα, αυτό το άτομο πέφτει σαν βροχή στη γη για να «γεννηθεί εδώ ως ρύζι και ως κριθάρι, ως βότανα και ως δέντρα». Κατόπιν πρέπει να περιμένει για να μπει σε μια μήτρα ωσότου «κάποιος ή κάτι άλλο τον φάει ως τροφή και τον αποβάλει ως σπέρμα».⁸ Η κάστα του, δηλαδή η μορφή ζωής του, καθορίζεται κατά την καινούρια γέννησή του βάσει του προηγούμενου Κάρμα του.

Η Αναζήτηση Συνεχίζεται

⁸ Όπως οι Βέδες, έτσι και «οι Ουπανισάδες δεν τακτοποίησαν κάποια σημαντικά ζητήματα», παρατηρεί το βιβλίο Ινδία (India). «Ο κάθε Ινδουιστής ατομικά συνεχίζει να είναι ελεύθερος να αποφασίσει αν θα πιστέψει ότι η μία Υπέρτατη Πραγματικότητα είναι απρόσωπο . . . πνεύμα . . . ή είναι ένας προσωπικός Θεός. . . . Παρόμοια, ο πιστός μπορεί να καταλήξει είτε στο ότι ο κόσμος είναι μια πλευρά του Βράχμαν, ή Βράχμα, είτε στο ότι είναι απλώς δημιουργία του Βράχμαν, ως απρόσωπου πνεύματος ή ως προσωπικού Θεού​—ή ακόμη μπορεί να παραμείνει αναποφάσιστος».⁹

⁹ Μολονότι η διδασκαλία του Κάρμα και των συνεχών γεννήσεων θεωρείται σήμερα από τους ευλαβείς Ινδουιστές ως θεϊκά αποκαλυμμένη αλήθεια, στο βιβλίο Η Βεδική Εποχή διαβάζουμε ότι «οι Ουπανισάδες δεν περιέχουν “υπερανθρώπινες αντιλήψεις”, αλλά ανθρώπινες, αποκλειστικά ανθρώπινες προσπάθειες για προσέγγιση της αλήθειας».¹⁰ Παρόμοια, το βιβλίο Η Ιστορία της Ινδίας σε Βάθος (Advanced History of India) παρατηρεί: «Οι ουπανισάδες αποκαλύπτουν τη φύση διαφόρων εικασιών όσον αφορά την Αλήθεια, που έγιναν από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Αυτές οι εικασίες οδήγησαν τελικά στην εξέλιξη των [ινδικών] συστημάτων φιλοσοφίας».¹¹

¹⁰ Ως εκ τούτου, προκειμένου να γνωρίσετε την αλήθεια του Θεού, χρειάζεται να προχωρήσετε στην αναζήτησή σας πέρα από τις Βέδες και τις Ουπανισάδες. Κάνοντάς το αυτό, θα δείξετε ότι αγαπάτε πραγματικά τον Θεό και ότι θέλετε να τον λατρεύετε με αλήθεια. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, στη συνέχεια τα έπη και την Μπαγκαβάντ Γκιτά, τις σημαντικότερες από τις γραφές που θεωρούνται από την παράδοση ως Σμρίτι. Μπορούν τα συγγράμματα αυτά να μας βοηθήσουν στην αναζήτησή μας;

[Πλαίσιο στη σελίδα 13]

Οι Ουπανισάδες​—Το Γνωρίζατε;

«Κυριολεκτικά, [“Ουπανισάδα”] σημαίνει κάθομαι κοντά με αφοσίωση, και έτσι φέρνει συγκεκριμένα στο νου το μαθητή που μαθαίνει με λαχτάρα από τον γκουρού του, τον πνευματικό του δάσκαλο. Σημαίνει επίσης μυστική διδασκαλία​—μυστική, αναμφίβολα, επειδή αποκαλύπτεται κατά χάρη μόνο σε εκείνους οι οποίοι είναι πνευματικά έτοιμοι να τη λάβουν».​—Η Πνευματική Κληρονομιά της Ινδίας (The Spiritual Heritage of India), Σουάμι Πραμπαβανάντα, 1980, σελίδα 39.

[Πλαίσιο στη σελίδα 13]

Πώς ανταποκρίνονται οι Ουπανισάδες σε αυτά τα κριτήρια;

Πρέπει:

1. Να μεγαλύνουν τον Θεό και να απαντούν στα ερωτήματά μας σχετικά με αυτόν

2. Να είναι διαθέσιμες σε όλους

3. Να είναι ευκολονόητες

4. Να διδάσκουν αληθινά δόγματα και σωστές ηθικές αρχές

5. Να μην έχουν καμία σχέση με μύθους

[Εικόνα στη σελίδα 12, 13]

Η διδασκαλία του κύκλου του Κάρμα και των συνεχών γεννήσεων προέρχεται από τις Ουπανισάδες

Κεφάλαιο 6

Τα Έπη—Αλήθεια και Μύθος

«Από την αρχή το Ραμαγιάνα και το Μαχαμπαράτα ασκούσαν βαθιά επίδραση στην Ινδία», παρατηρεί ο Σουάμι Πραμπαβανάντα. Οι θρύλοι τους «έχουν αποτελέσει πηγή άσβεστης έμπνευσης για ποιητές και δραματουργούς, θεολόγους και πολιτικούς στοχαστές, ζωγράφους και γλύπτες».¹ Αναμφίβολα γνωρίζετε πολλούς από αυτούς τους θρύλους. Πώς τους θεωρείτε εσείς;

² Σήμερα πολλοί Ινδουιστές αποβλέπουν στα έπη ως πηγή ηθικής και πνευματικής καθοδήγησης. Άλλοι θεωρούν ότι αυτά έχουν πρωτίστως ιστορική αξία παρά θρησκευτική. Περιέχουν, όμως, τα έπη αλήθειες για τον Θεό και τη λατρεία του;

Στοιχεία Αλήθειας

³ «Η μεγάλη μάχη που περιγράφεται στο Μαχαμπαράτα ίσως να έχει κάποια ιστορική βάση στις μνήμες μιας μάχης η οποία έγινε στη βόρεια Ινδία το δέκατο αιώνα π.Χ.», λέει η Μ. Στάτλεϊ, στο βιβλίο Ινδουισμός (Hinduism).² Οι αρχαιολόγοι έχουν επιβεβαιώσει ότι μερικές τοποθεσίες τις οποίες αναφέρει αυτό το έπος υπήρξαν όντως ανάμεσα στα έτη 800 και 400 Π.Κ.Χ. Ωστόσο, «το περιεχόμενο του έπους διευρύνθηκε και διανθίστηκε» ανά τους αιώνες για να περιλάβει «πλήθος θρύλων, μύθων και φανταστικών ιστοριών που δημιούργησαν ένα συνονθύλευμα με ηθικά, θρησκευτικά και φιλοσοφικά στοιχεία», παρατηρεί το σύγγραμμα Ιστορία της Ανατολικής και της Δυτικής Φιλοσοφίας (History of Philosophy Eastern and Western).³

⁴ Η ιστορία του Μανού στο Μαχαμπαράτα, ο οποίος έσωσε την ανθρωπότητα από παγγήινο κατακλυσμό, εμπεριέχει επίσης κάποια ιστορική αλήθεια. Ο κατακλυσμός ήταν «το πιο σπουδαίο ορόσημο στην ιστορία του αρχαίου κόσμου, και οι κοινοί θρύλοι περί κατακλυσμού υποδεικνύουν ότι το ίδιο συμβάν έχει περιγραφεί στις ινδικές, στις εβραϊκές και στις βαβυλωνιακές αφηγήσεις», λέει το βιβλίο Η Βεδική Εποχή (The Vedic Age).⁴a

⁵ Το ίδιο αυτό βιβλίο λέει ότι η ιστορία του Ράμα, «απαλλαγμένη από τα υπερφυσικά, θρυλικά, απίστευτα και μυθολογικά στοιχεία της, υποδηλώνει ξεκάθαρα ότι αυτός [ο Ράμα] ήταν ένας μεγάλος βασιλιάς ο οποίος διέδωσε ευρύτερα και σε μακρινές περιοχές τις ιδέες και τους θεσμούς των Αρίων».⁵

⁶ Εκτός από αυτά τα ιστορικά χαρακτηριστικά, τα έπη περιέχουν επίσης ηθικές και θρησκευτικές αρχές. Για παράδειγμα, το Μαχαμπαράτα ενθαρρύνει τη φιλοξενία, λέγοντας: «Ακόμη και στους εχθρούς που έρχονται ως επισκέπτες πρέπει να εκδηλώνεται η οφειλόμενη φιλοξενία. Το δέντρο προστατεύει με τα φύλλα του τον άνθρωπο που το κόβει».⁶ Αλλού αναφέρει: «Ο ουρανός δεν ευαρεστείται τόσο με ακριβά δώρα, τα οποία προσφέρονται με την ελπίδα μελλοντικής ανταπόδοσης, όσο με το πιο ασήμαντο που απορρέει από έντιμα κέρδη και αγιάζεται μέσω πίστης».⁷

Φανταστικές Ιστορίες

⁷ Σε αντίθεση, όμως, με αυτές τις καλές αρχές, τα έπη αντανακλούν κάποιες φορές τις απόψεις εκείνων που τα συνέταξαν. Στο έπος Ραμαγιάνα, λόγου χάρη, λέγεται ότι η γη στηρίζεται σε οχτώ ελέφαντες οι οποίοι κινούνται όταν κουράζονται και έτσι προκαλούνται οι σεισμοί. Εκείνοι που συνέταξαν το Ραμαγιάνα δεν γνώριζαν επίσης ότι οι πηγές του ποταμού Γάγγη βρίσκονται στα Ιμαλάια. Πίστευαν ότι ο ποταμός αυτός έρρεε από τον ουρανό.​—Ραμαγιάνα 1:40-44.

⁸ Γνωρίζατε ότι οι συγγραφείς του Μαχαμπαράτα υιοθέτησαν την επικρατούσα άποψη πως οι γυναίκες έχουν δημιουργηθεί μόνο για να διαφθείρουν τους αγνούς άντρες, έτσι ώστε να μην μπορέσουν αυτοί να αποκτήσουν τη σωτηρία; (Μαχαμπαράτα 13:40) Ακόμη και η Γκιτά θεωρεί τις γυναίκες ως άτομα κατώτερης γέννησης και τις κατατάσσει με τους ταπεινούς δούλους. Το πιστεύετε εσείς αυτό; Σας φαίνεται δίκαιο και λογικό;​—Μπαγκαβάντ Γκιτά 9:32.

⁹ Η απουσία θεόπνευστων Σρούτι έκανε τους επικούς συγγραφείς να δημιουργήσουν μύθους προκειμένου να δώσουν απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα. Εξηγώντας το ζήτημα του θανάτου, για παράδειγμα, το Μαχαμπαράτα δηλώνει ότι κάποτε οι άνθρωποι πολλαπλασιάζονταν χωρίς να πεθαίνουν και έγιναν τόσο πολλοί ώστε «δεν υπήρχε χώρος για να αναπνεύσουν».⁸ Φοβούμενος ότι αυτό θα κατέληγε στο να “βυθιστεί η γη στα νερά”, ο Δημιουργός έφερε σε ύπαρξη μια θεά για να επιφέρει το θάνατο στους ανθρώπους είτε μέσω ασθενειών είτε μέσω τραυματισμού.​—Μαχαμπαράτα 12:248-250.

¹⁰ Σύμφωνα με Ινδούς λογίους, οι συντάκτες των επών είναι αυτοί που δημιούργησαν και τους θρύλους οι οποίοι περιέχονται σε αυτά. Στην Γκιτά, ο Κρίσνα ισχυρίζεται ότι είναι Θεός. Αναφορικά με αυτό, ο Δρ Σ. Ραντακρίσναν δηλώνει: «Ο ποιητής Βυάσα [ο συγγραφέας της] διατυπώνει με ζωηρή φαντασία το πώς θα μιλούσε για τον εαυτό του ο Κρίσνα ως ενσαρκωμένος Θεός». Παρόμοια, ο συγγραφέας Χαρίχαραν επισημαίνει ότι «κάποιος άλλος πρέπει να έκανε τον Κρίσνα Θεό και να τον έκανε να εκτελέσει τις υπερφυσικές πράξεις».⁹ Στο Ραμαγιάνα, ο Ράμα δεν ισχυρίζεται ότι είναι θεός αλλά απλώς άνθρωπος, ο οποίος υποφέρει εξαιτίας των αμαρτιών του.​—Ραμαγιάνα 3:63, 64.

Έπη​—Η Εκλογή

¹¹ Τα επικά ποιήματα ψάλλονταν αρχικά στις αυλές των βασιλιάδων κατά τη διάρκεια μεγάλων γιορτών που διεξάγονταν για να διακηρύξουν τη δόξα των αρχόντων. Εκείνοι που τα συνέταξαν πρόσθεσαν αργότερα θρησκευτικούς μύθους.¹⁰ «Η λαμπρότερη από αυτές τις προσθήκες», παρατηρεί ο Ντ. Ντ. Κοσάμπι, «είναι η Μπαγκαβάντ-γκιτά, ένας διάλογος που έκανε, υποτίθεται, ο θεός Κρίσνα ακριβώς πριν από τη μάχη. Ο ίδιος ο θεός ήταν καινούριος. Η υπέρτατη θειότητά του δεν θα γινόταν παραδεκτή παρά αιώνες αργότερα».¹¹ Με αυτόν τον τρόπο, τα έπη κατέληξαν στο σημείο να περιλαμβάνουν ιστορικές αλήθειες μαζί με θρησκευτικούς μύθους.

¹² Καθώς, λοιπόν, συνεχίζετε την αναζήτησή σας για τα Σρούτι, δηλαδή μια πλήρη αποκάλυψη της αλήθειας του Θεού, εξετάστε, ως επόμενο βήμα, τις Πουράνες, πάνω στις οποίες βασίζεται η Ινδουιστική λατρεία σήμερα.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

Τα Έπη​—Το Γνωρίζατε;

«Ενσωματωμένη σε ένα βιβλίο του μεγάλου ινδικού έπους Μαχαμπαράτα, υπάρχει η Μπαγκαβάντ-γκιτά, ή το Τραγούδι του Θεού, το πιο δημοφιλές έργο μεταξύ όλων των θρησκευτικών συγγραμμάτων της Ινδίας. . . . Αναντίρρητα, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι η Βίβλος της Ινδίας, παρότι, ανόμοια με τις Ουπανισάδες, δεν θεωρείται Σρούτι, δηλαδή αποκαλυμμένη γραφή, αλλά Σμρίτι, δηλαδή παράδοση η οποία αναλύει λεπτομερώς τα δόγματα των Ουπανισάδων».​—Η Πνευματική Κληρονομιά της Ινδίας (The Spiritual Heritage of India), Σουάμι Πραμπαβανάντα, 1980, σελίδα 95.

[Πλαίσιο στη σελίδα 15]

Πώς ανταποκρίνονται τα έπη σε αυτά τα κριτήρια;

Πρέπει:

1. Να μεγαλύνουν τον Θεό και να απαντούν στα ερωτήματά μας σχετικά με αυτόν

2. Να διδάσκουν αληθινά δόγματα και σωστές ηθικές αρχές

3. Να μην έχουν καμία σχέση με μύθους

Κεφάλαιο 7

Οι Πουράνες και η Ινδουιστική Λατρεία Σήμερα

Η σύγχρονη Ινδουιστική λατρεία βασίζεται στις γραφές που είναι γνωστές ως Πουράνες. Ανόμοια με τις Βέδες, οι Πουράνες προωθούν τη χρήση ομοιωμάτων, τις τελετουργίες σε ναούς και τα προσκυνήματα σε ιερούς τόπους. Μέσω αυτών των πράξεων, οι λάτρεις αναζητούν την ευλογία του Θεού προκειμένου να απελευθερωθούν από τον κύκλο των συνεχών γεννήσεων.

² «Οι Πουράνες έχουν αποκληθεί “η Βέδα του κοινού λαού”, εφόσον παρουσιάζουν πολλά παραδοσιακά και ορθόδοξα στοιχεία μέσα από μύθους και θρύλους, ιστορίες και σύμβολα», παρατηρεί το βιβλίο Ινδουιστικός Κόσμος (Hindu World).¹ Μολονότι οι Πουράνες δεν είναι γενικώς αποδεκτές από τους ορθόδοξους Βραχμάνους και από τους μεταρρυθμιστές, είναι δημοφιλείς ανάμεσα στους απλούς Ινδουιστές. Μπορούν αυτά τα συγγράμματα να σας βοηθήσουν να λατρεύετε τον Θεό με αλήθεια; Ας εξετάσουμε τι διδάσκουν.

Η Δημιουργία Σύμφωνα με τις Πουράνες

³ Επηρεασμένοι από τις Βεδικές αντιλήψεις, οι συντάκτες της Βισνού Πουράνα πίστευαν ότι το σύμπαν αποτελείται από εφτά στρώματα πάνω από τη γη και εφτά στρώματα κάτω από τη γη στα οποία κατοικούν πλάσματα κατά το ήμισυ άνθρωποι και κατά το ήμισυ φίδια.

⁴ Στην Μπαγκαβάτα Πουράνα περιέχεται η ιδέα ότι ο ήλιος και η σελήνη περιστρέφονται γύρω από τη γη. Η σελήνη, λόγω υψηλότερης ταχύτητας, λέγεται ότι προσπερνάει τον ήλιο κατά την τροχιά που διαγράφει. Η γη, η οποία βρίσκεται πάνω σε μια κόμπρα, διαιρείται σε ηπείρους που χωρίζονται από ωκεανούς νερού, κρασιού και γκι.​—Μπαγκαβάτα Πουράνα 5:16-22, 25.

Η Αναζήτηση του Θεού

⁵ Οι Πουράνες, όπως και οι Βέδες και οι Ουπανισάδες, συνεχίζουν την αναζήτηση για τον αληθινό Θεό. Μολονότι οι σοφοί λατρεύουν πολλές θεότητες, επιθυμούν έντονα να μάθουν τα εξής: «Ποια θεότητα πρέπει να λατρεύει ο πιστός που επιθυμεί την απελευθέρωση . . . ; Ποιος είναι ο θεός των θεών;» Πόσο σπουδαία ερωτήματα είναι αυτά!

⁶ Απαντώντας, η Βράχμα Πουράνα παρατηρεί πως, μολονότι λατρεύεται ο Βράχμα, ο Βισνού ή ο Σίβα, ο αληθινός Δημιουργός είναι κάποιος άλλος.² Επιβεβαιώνοντας αυτό το σημείο, ο Βράχμα δηλώνει στην Μπαγκαβάτα Πουράνα ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Σίβα δεν έχουν κατανοήσει ακόμη τη φύση του Δημιουργού.​—Μπαγκαβάτα Πουράνα 2:6.

⁷ Ωστόσο, οι σοφοί δεν ήταν σε θέση να γνωρίσουν τον Θεό χωρίς αποκάλυψη από Εκείνον. Ως αποτέλεσμα, μερικοί λάτρεις έφτασαν στο σημείο να τον φαντάζονται ως άνθρωπο, ζώο ή ακόμη κατά το ήμισυ άνθρωπο και κατά το ήμισυ ζώο. Η Μπαγκαβάτα Πουράνα περιγράφει τον Βισνού ως ψάρι «χρυσού χρώματος, με κέρατο, και σώμα που εκτείνεται σε απόσταση δέκα εκατομμυρίων και πλέον γιοτζανά».³a Η Βαγιού Πουράνα τον περιγράφει ως σκουρόχρωμο αγριόχοιρο που έχει ύψος 6.400 χιλιόμετρα.

⁸ Οι συντάκτες των Πουρανικών θρύλων φαντάζονταν επίσης ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινες αδυναμίες. Η Βραχμαβαΐ Πουράνα δηλώνει ότι οι συνετοί δεν λατρεύουν τον Βράχμα, επειδή αυτός ήταν καταραμένος εξαιτίας του ότι είχε διαπράξει κάποιο χονδροειδές αδίκημα.⁴b Άλλες Πουράνες περιγράφουν τον Σίβα ως «κακό προμηθευτή [ο οποίος] άφηνε την οικογένειά του να πεινάει, ενώ ο ίδιος έκανε χρήση οπίου και άλλων ναρκωτικών», σύμφωνα με το βιβλίο Ινδουιστικός Κόσμος.⁵

⁹ Ενοχλημένος επειδή έμαθε ότι κάποια θεότητα είχε σχέσεις με ντόπιες βοσκοπούλες, ένας βασιλιάς στην Μπαγκαβάτα Πουράνα ρωτάει: “Πώς μπορεί ο θεϊκός κύριος, ο οποίος γεννήθηκε για να εδραιώσει την αρετή και να εξαλείψει την εξαχρείωση, να πράττει το αντίθετο, δηλαδή να διαφθείρει συζύγους άλλων αντρών;”⁷ Σε αυτό, ο σοφός απαντάει πως, όταν ανώτερα όντα παρεκκλίνουν από την αρετή, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί αμαρτία, όπως ακριβώς δεν αποδίδεται ενοχή στη φωτιά όταν αυτή καταστρέφει ακάθαρτα πράγματα.⁸

Μέθοδοι Λατρείας

¹⁰ Επίκεντρο της Πουρανικής λατρείας είναι οι ναοί, ή τα ιερά, που κατασκευάζονται βάσει προσεκτικού σχεδίου. Η κάτοψή τους ακολουθεί ένα μάνταλα, το οποίο, σύμφωνα με τον Σουάμι Χαρσανάντα, «είναι ένα γεωμετρικό διάγραμμα με αποκρυφιστικές δυνατότητες».⁹ Το πιο ιερό αντικείμενο του ναού είναι το γιάντρα, χρυσό πιάτο με αποκρυφιστικά διαγράμματα. Στο παρελθόν, αυτό χρησιμοποιούνταν από οπαδούς Ταντρικών αιρέσεων οι οποίοι πραγματοποιούσαν τις σεξουαλικές ιεροτελεστίες που απεικονίζονται στους τοίχους μεγάλων Ινδουιστικών και Ζαϊνιστικών ναών.

¹¹ Οι λάτρεις οι οποίοι ελπίζουν να αποκτήσουν πλούτη ή καλή υγεία περιλούζουν τα είδωλα με νερό ή γάλα. Ύστερα, σύμφωνα με τη Βραχμαβαΐ Πουράνα, τοποθετείται τιλάκ στο μέτωπο των λάτρεων για να διασφαλιστεί η μαγική επίδραση των ιεροτελεστιών.¹⁰ Ανάβουν λυχνάρια και προσφέρουν λουλούδια για να απωθήσουν τα κακά πνεύματα, ενώ παράλληλα απαγγέλλουν μάντρα για να εξυμνήσουν τις θεότητες ή να ζητήσουν την εύνοιά τους.

¹² Η Σκάντα Πουράνα αποδίδει την προέλευση της χρήσης ειδώλων σε κάποια κατάρα που πρόφερε εναντίον των θεών η θεά Παρβάτι επειδή αυτοί παραβίαζαν την ιδιωτική της ζωή. Η Εγκυκλοπαίδεια των Πουρανικών Δοξασιών και Συνηθειών (Encyclopaedia of Puranic Beliefs and Practices) δηλώνει: «Αυτό φαίνεται να εξηγεί την [Ινδουιστική] συνήθεια απόδοσης λατρείας σε ογκόλιθους ως θεούς, καθώς επίσης σε καλολαξευμένα είδωλα».¹¹

Τι θα Επιλέξετε Εσείς;

¹³ Οι Πουράνες ταξινομούνται από τους Ινδουιστές ως Σμρίτι επειδή δεν είναι θεόπνευστα συγγράμματα αλλά είναι ανθρώπινης προέλευσης. Αν, λοιπόν, επιθυμούμε ειλικρινά να αποδέχεται ο Θεός τη λατρεία μας και να μας ευλογεί, πρέπει να συνεχίσουμε την αναζήτησή μας για τα Σρούτι. Τι καθοδηγία μπορούν να μας δώσουν οι γκουρού;