Πώς Δημιουργούνται οι Αναμνήσεις;

Η μνήμη—«ίσως το πιο εκπληκτικό φαινόμενο στο φυσικό κόσμο», σύμφωνα με τον καθηγητή Ρίτσαρντ Φ. Τόμσον—περιλαμβάνει αρκετές διαφορετικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Οι περισσότεροι ερευνητές του εγκεφάλου χωρίζουν τη μνήμη σε δύο είδη, τη δηλωτική και τη διαδικαστική. Η διαδικαστική περιλαμβάνει τις ικανότητες και τις συνήθειες. Η δηλωτική, από την άλλη μεριά, περιλαμβάνει την αποθήκευση δεδομένων. Το σύγγραμμα Ο Εγκέφαλος—Ένα Βιβλίο Νευροεπιστήμης (The Brain—A Neuroscience Primer) ταξινομεί τις λειτουργίες της μνήμης με βάση τη χρονική τους διάρκεια: αισθητηριακή (υπερβραχυπρόθεσμη) μνήμη, που διαρκεί περίπου 100 χιλιοστά του δευτερολέπτου· βραχυπρόθεσμη μνήμη, που διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα· μνήμη εργασίας, που αποθηκεύει πρόσφατες εμπειρίες· και μακροπρόθεσμη μνήμη, που φιλοξενεί το προφορικό υλικό το οποίο έχει επαναληφθεί και τις κινητικές ικανότητες οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί.

Μια πιθανή εξήγηση για τη μακροπρόθεσμη μνήμη είναι ότι ξεκινάει με δραστηριότητα η οποία λαβαίνει χώρα στο πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου. Η πληροφορία που επιλέγεται για τη μακροπρόθεσμη μνήμη περνάει με τη μορφή ηλεκτρικής διέγερσης σε ένα τμήμα του εγκεφάλου που είναι γνωστό ως ιππόκαμπος. Εδώ, μια διαδικασία η οποία ονομάζεται μακροπρόθεσμη δυναμικότητα αυξάνει την ικανότητα που έχουν οι νευρώνες να στέλνουν σήματα.—Βλέπε το πλαίσιο «Πώς Γεφυρώνεται το Χάσμα».

Μια διαφορετική θεωρία περί μνήμης στηρίζεται στην ιδέα ότι τα εγκεφαλικά κύματα παίζουν βασικό ρόλο. Οι υποστηρικτές της πιστεύουν ότι οι τακτικές ταλαντώσεις της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, που μοιάζουν με το χτύπημα του τυμπάνου, βοηθούν στη συνένωση των αναμνήσεων και στον έλεγχο του πότε ακριβώς ενεργοποιούνται διαφορετικά εγκεφαλικά κύτταρα.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος αποθηκεύει τις διάφορες πτυχές των αναμνήσεων σε διαφορετικά σημεία, και ότι η κάθε έννοια συνδέεται με την περιοχή του εγκεφάλου η οποία ειδικεύεται στην κατανόησή της. Ασφαλώς, μερικά τμήματα του εγκεφάλου συμβάλλουν στη μνήμη. Η αμυγδαλή, μια μικρή μάζα νευρικών κυττάρων με σχήμα αμυγδάλου η οποία βρίσκεται κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος, επεξεργάζεται τις αναμνήσεις του φόβου. Τα βασικά γάγγλια, ασχολούνται κυρίως με τις συνήθειες και τις σωματικές ικανότητες, ενώ η παρεγκεφαλίδα, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, χειρίζεται την εξαρτημένη μάθηση και τα εξαρτημένα αντανακλαστικά. Πιστεύεται ότι εδώ αποθηκεύονται οι ικανότητες της ισορροπίας—λόγου χάρη, αυτές που απαιτούνται για να κάνουμε ποδήλατο.

Ένα φαινόμενο που ονομάζεται μακροπρόθεσμη δυναμικότητα συμβαίνει όταν οι νευρώνες διεγείρονται τακτικά και απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές οι οποίοι υπερπηδούν τη σύναψη. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό κάνει τους νευρώνες να πλησιάζουν ο ένας τον άλλον. Άλλοι ισχυρίζονται πως υπάρχουν αποδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο νευρώνας-δέκτης στέλνει πίσω στο νευρώνα-πομπό ένα μήνυμα. Αυτό, με τη σειρά του, προκαλεί χημικές μεταβολές που παράγουν ακόμη περισσότερες πρωτεΐνες οι οποίες δρουν ως νευροδιαβιβαστές. Κατόπιν, αυτές ενισχύουν το δεσμό ανάμεσα στους νευρώνες.

Λόγω των μεταβαλλόμενων συνδέσεων του εγκεφάλου και της προσαρμοστικότητάς του, ισχύει το εξής: «Ή τον χρησιμοποιείς ή τον χάνεις». Συνεπώς, για να διατηρήσουμε μια ανάμνηση, είναι καλό να την επαναφέρουμε συχνά στο νου μας.