Θαυμάσια Πλασμένοι για να Παραμένουμε Ζωντανοί

ΣΤΟ σώμα σας υπάρχουν θαυμάσιοι, καταπληκτικοί αυτόματοι μηχανισμοί, που σας βοηθούν να παραμένετε ζωντανοί και υγιείς. Ας εξετάσουμε μερικούς απ’ αυτούς με συντομία.

Ένα παράδειγμα τέτοιου μηχανισμού είναι οι πνεύμονές σας. Πρώτα-πρώτα υπάρχει η επιγλωττίδα, μια μικρή καταπακτή που φράζει την είσοδο των πνευμόνων όταν καταπίνετε την τροφή. Ο βήχας είναι ο δεύτερος στη σειρά τρόπος άμυνας των πνευμόνων. Τρίτον, καθ’ οδόν προς τους πνεύμονές σας, υπάρχει ένας κινούμενος κολλητικός αυλός, στον οποίο οι μικροί εισβολείς παγιδεύονται με τη βλέννα και απομακρύνονται με την κίνηση που κάνουν προς τα πάνω ορισμένες μικροσκοπικές τρίχες.

Ο τελευταίος στη σειρά τρόπος άμυνας των πνευμόνων είναι τα μακροφάγα λευκά αιμοσφαίρια. Αυτά τα αιμοσφαίρια που συντελούν στην υγιεινή καταβροχθίζουν τα βλαβερά μικροσκοπικά σωματίδια. Χάρη σ’ αυτούς τους μηχανισμούς, οι πνεύμονές μας εξακολουθούν να λειτουργούν με ασφάλεια.

Καθώς διαβάζετε αυτό το άρθρο, το διάφραγμά σας συστέλλεται και διαστέλλεται. Με κάθε συστολή απορροφάται αέρας στους πνεύμονές σας και καθώς οι μύες σας διαστέλλονται, ο αέρας σπρώχνεται προς τα έξω. Το διάφραγμα λαβαίνει την εντολή να το κάνει αυτό, περίπου 15 φορές το λεπτό, από ένα αξιόπιστο κέντρο εντολών που βρίσκεται στον εγκέφαλό σας.

Είναι ενδιαφέρον ότι το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, που έχει γραφτεί πριν από 3.500 χρόνια, χρησιμοποιεί την εβραϊκή λέξη νέφες για να περιγράψει τόσο τον άνθρωπο όσο και τα ζώα. Αυτή η λέξη σημαίνει κατά γράμμα «αυτός που αναπνέει».a Η Αγία Γραφή δείχνει, με τρόπο που είναι ακριβής από ιατρικής πλευράς, ότι η αναπνοή συντηρεί τη ζωή και ότι χωρίς ‘πνοήν ζωής εις τους μυκτήρας αυτού’, τόσο ο άνθρωπος όσο και τα ζώα πεθαίνουν γρήγορα.—Γένεσις 1:20, 21, 24, 30· 2:7· 7:22.

Άλλα αρχαία έγγραφα περιέχουν αστήρικτες εικασίες σχετικά με το σκοπό της αναπνοής. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι φιλόσοφοι, για παράδειγμα, υποστήριζαν μια παράξενη θεωρία σύμφωνα με την οποία η αναπνοή διατηρούσε αναμμένη μια φωτιά μέσα στην καρδιά και αυτή η εσωτερική φλόγα έδινε στο σώμα την απαραίτητη θερμότητα.

Αυτή η θεωρία εξακολούθησε να είναι δημοφιλής μέχρι τον 16ο αιώνα και μονάχα στον 20ό μας αιώνα αποσαφηνίστηκε ο πραγματικός σκοπός της αναπνοής. Το αίμα απορροφά οξυγόνο από τον αέρα και το μεταφέρει στα τρισεκατομμύρια κύτταρα που αποτελούν το σώμα. Κάθε ζωντανό κύτταρο χρησιμοποιεί στη συνέχεια το οξυγόνο για να παράγει ενέργεια. Οπουδήποτε κι αν πάμε στη γη, το πολύτιμο οξυγόνο είναι διαθέσιμο για την εξυπηρέτηση αυτού του ζωτικού σκοπού. Όπως είπε κάποιος αρχαίος δάσκαλος σε μια ομάδα Ελλήνων φιλοσόφων: «Ο Θεός, όστις έκαμε τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ, . . . δίδει εις πάντας ζωήν και πνοήν και τα πάντα».—Πράξεις 17:24, 25.

Η αναπνοή παίζει επίσης σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της καθαριότητας του σώματος. Καθώς το αίμα περνάει διαμέσου των πνευμόνων, απελευθερώνει πρώτα διοξείδιο του άνθρακα κι έπειτα απορροφά καινούριο οξυγόνο. Με κάθε έντονη σωματική δραστηριότητα, το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα στο σώμα μας ανεβαίνει. Αλλά ένας θαυμαστός μηχανισμός δεν αφήνει τα κύτταρα να πάθουν ασφυξία εξαιτίας αυτού του άχρηστου αέριου. Καθώς το αίμα ρέει διαμέσου του εγκεφάλου, οποιαδήποτε άνοδος του επιπέδου του διοξειδίου του άνθρακα γίνεται γρήγορα αντιληπτή. Το κέντρο εντολών αντιδρά αυξάνοντας το ρυθμό και το βάθος της αναπνοής.

Η ρύθμιση της αναπνοής γίνεται αυτόματα. Ωστόσο, όπως ένα μηχανικό όχημα που έχει και αυτόματη μετάδοση και επιλογέα ταχυτήτων, έτσι και η αναπνοή μπορεί να λειτουργήσει χειροκίνητα, σαν να λέγαμε. Μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες που αυτός ο μηχανισμός μάς καθιστά ικανούς να κρατάμε την αναπνοή μας όταν είμαστε κάτω από το νερό ή όταν βγαίνουμε τρέχοντας από ένα δωμάτιο γεμάτο καπνό. Αλλά δεν μπορούμε να κρατήσουμε την αναπνοή μας απεριόριστα, επειδή ο αυτόματος μηχανισμός υπερισχύει της ‘χειροκίνητης’ λειτουργίας όταν χάνουμε τις αισθήσεις μας. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ακόμη κι όταν κοιμόμαστε, το σώμα παίρνει το οξυγόνο που συντηρεί τη ζωή.

Ο Εσωτερικός σας Ποταμός Ζωής

Ο αριθμός των κυττάρων του σώματος είναι κάτι που ο ανθρώπινος νους δεν το χωράει. Σύμφωνα με ένα συντηρητικό υπολογισμό, υπάρχουν 75 τρισεκατομμύρια—αριθμός 15 χιλιάδες φορές μεγαλύτερος από τον πληθυσμό της γης μας. Για να φτάσει το οξυγόνο σε καθένα απ’ αυτά τα κύτταρα, απαιτείται ένα πιο πολύπλοκο και πιο αποτελεσματικό μεταφορικό σύστημα από το σύστημα οποιασδήποτε σύγχρονης πόλης.

Το μεταφορικό σύστημα του σώματος είναι το αίμα που ρέει διαμέσου της καρδιάς, των αρτηριών, των φλεβών και ενός δικτύου μικρότερων αιμοφόρων αγγείων. Πρόκειται για «ένα κλειστό σύστημα που αποτελείται από 160.000 περίπου χιλιόμετρα . . . σωλήνωσης», δηλώνει το βιβλίο The Human Body (Το Ανθρώπινο Σώμα). Σύμφωνα μ’ αυτόν τον υπολογισμό, τα αιμοφόρα αγγεία σας, αν απλωθούν από τη μια άκρη στην άλλη, μπορούν να καλύψουν τέσσερις φορές την περιφέρεια της γης.

Αυτό το τεράστιο δίκτυο μεταφέρει επίσης μικροσκοπικούς κόκκους τροφής που απορροφούνται από τα τοιχώματα των εντέρων σας. Έτσι εφοδιάζεται με τροφή και οξυγόνο ολόκληρο το σώμα, ακόμη και τα φαινομενικά ασήμαντα μέρη του. Στο δέρμα σας φυτρώνουν κάπου πέντε εκατομμύρια τρίχες· ωστόσο, στη ρίζα κάθε τρίχας κατευθύνεται ένα δίκτυο λεπτών αιμοφόρων αγγείων. Η φροντίδα που δίνεται στη ρίζα κάθε μικροσκοπικής τρίχας είναι αξιοθαύμαστη. «Μη φοβάσθε», διαβεβαίωσε ο Ιησούς τους μαθητές του, «σ’ εσάς και οι τρίχες της κεφαλής είναι όλες μετρημένες».—Ματθαίος 10:28, 30, ΚΔΤΚ.

Οι ουσίες που περιέχει το αίμα υπολογίζεται ότι καθιστούν το σώμα σας ικανό να κατασκευάζει τρία δισεκατομμύρια νέα κύτταρα το λεπτό. Η ανάπτυξη της τρίχας είναι αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού των κυττάρων στη ρίζα. Καθώς το παλιό δέρμα ξεφλουδίζει από το σώμα σας, από κάτω πολλαπλασιάζονται νέα δερματικά κύτταρα. Καθώς αποβάλλονται ορισμένα κύτταρα από τα τοιχώματα των εντέρων σας, κατασκευάζονται νέα κύτταρα για να τα αντικαταστήσουν. Κάθε δευτερόλεπτο, κατασκευάζονται εκατομμύρια ερυθρά αιμοσφαίρια στο μυελό των οστών σας!

Φυσιολογικά, όλη αυτή η δραστηριότητα παράγει πολλές άχρηστες ουσίες. Και πάλι το αίμα αποδεικνύεται σωτήριο, αφού απομακρύνει το διοξείδιο του άνθρακα και τα μικρά άχρηστα σωματίδια. Τα μεγαλύτερα άχρηστα σωματίδια, όπως λόγου χάρη τα νεκρά κύτταρα, καταβροχθίζονται από τα λευκά αιμοσφαίρια που μπαίνουν στους ιστούς από το αίμα. Πάρα πολλά απ’ αυτά τα αιμοσφαίρια που συντελούν στην υγιεινή συγκεντρώνονται στο σημείο της μόλυνσης για να εκτελέσουν το έργο τους. Πριν ακόμη ανακαλυφθούν αυτά τα γεγονότα από την ιατρική επιστήμη, η Αγία Γραφή το είχε διατυπώσει με απλότητα: «Η ζωή της σαρκός είναι εν τω αίματι».—Λευιτικόν 17:11, 14.

Κίνδυνος—Αντιμετώπιση της Απώλειας Αίματος

Μπορείτε να θυμηθείτε κάποιο τραυματισμό που σας προκάλεσε σοβαρή αιμορραγία; Θα μπορούσατε να πεθάνετε αν χάνατε πάρα πολύ αίμα. Αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις, ορισμένοι θαυμαστοί μηχανισμοί, που λειτουργούν σε περίπτωση κινδύνου και τους οποίους η επιστήμη δεν μπορεί να εξηγήσει πλήρως, βοηθούν να αποφευχθεί αυτό.

Όταν σπάσει κάποιο αιμοφόρο αγγείο, τότε συστέλλεται μειώνοντας έτσι τη ροή του αίματος. Αμέσως μετά, ενεργοποιείται ένας άλλος μηχανισμός. Τα αιμοπετάλια του αίματος κολλούν γύρω από την περιοχή του τραύματος και συσσωρεύονται εκεί. Τότε αρχίζουν να σχηματίζονται στην πληγή ινώδη τριχίδια. Αυτά δένουν τα αιμοπετάλια σχηματίζοντας ένα θρόμβο που σταματάει και την τελευταία σταγόνα αίματος.

Τι γίνεται όμως όταν οι μηχανισμοί που προαναφέρθηκαν αποτυγχάνουν να σταματήσουν την αιμορραγία; Η μαζική αιμορραγία ενεργοποιεί άλλους μηχανισμούς. Τα μικροσκοπικά αισθητήρια κύτταρα των αρτηριών καταγράφουν γρήγορα οποιαδήποτε πτώση της πίεσης του αίματος. Στέλνονται μηνύματα στον εγκέφαλο κι εκείνος αντιδρά, κάνοντας τα αιμοφόρα αγγεία να συσταλούν. Ταυτόχρονα, ο εγκέφαλος δίνει εντολή στην καρδιά να χτυπάει πιο γρήγορα. Αν η αιμορραγία συνεχίζεται, υφίσταται και ο ίδιος ο εγκέφαλος τις συνέπειές της και αντιδρά κάνοντας πιο έντονα αυτά τα νευρικά αντανακλαστικά. Ο καρδιακός ρυθμός μπορεί να αυξηθεί από 72 χτύπους το λεπτό που είναι το κανονικό, σε 200 περίπου χτύπους. Πόσο αποτελεσματικοί είναι αυτοί οι μηχανισμοί;

Τα αιμοφόρα αγγεία που έχουν συσταλεί μειώνουν τη ροή του αίματος προς τα περισσότερα μέρη του σώματος. Αυτό, μαζί με τον αυξημένο καρδιακό ρυθμό, διατηρεί την πίεση του αίματος. «Ωστόσο, μέσω ενός απίθανου μηχανισμού», παρατηρεί ο Δρ Α. Ρεντλ Σορτ στο βιβλίο του Wonderfully Made (Θαυμάσια Πλασμένοι), «οι αρτηρίες του εγκεφάλου εξαιρούνται της γενικής συστολής». Το ίδιο συμβαίνει και με τις αρτηρίες που τροφοδοτούν τους μυς της καρδιάς. Έτσι εξασφαλίζεται η φυσιολογική ροή του αίματος διαμέσου αυτών των ζωτικών οργάνων. Σύμφωνα με το βιβλίο Textbook of Medical Physiology (Εγχειρίδιο Φυσιοπαθολογίας) του καθηγητή Άρθουρ Γκάιτον, τα προαναφερθέντα αντανακλαστικά «διπλασιάζουν περίπου την ποσότητα του αίματος που μπορεί να χαθεί χωρίς να προκληθεί θάνατος, σε σύγκριση με την αντίστοιχη ποσότητα όταν δεν υπάρχουν αυτά τα αντανακλαστικά».

Στο μεταξύ, μπαίνουν σε λειτουργία άλλοι μηχανισμοί για να αυξήσουν τον όγκο του αίματος. Ο Δρ Μίλερ δίνει την εξής εξήγηση στο βιβλίο του The Body in Question (Το Σώμα Υπό Συζήτηση): «Τη μεγαλύτερη προτεραιότητα έχει η αποκατάσταση του όγκου του υγρού. Αν η απώλεια είναι αρκετά αργή, το σώμα μπορεί να το κάνει αυτό μόνο του, διαλύοντας το αίμα. Αποσύρονται υγρά από τους ιστούς, μειώνεται αυτόματα η έκκριση ούρων και αυξάνεται η λήψη νερού από το στόμα».

Ο Δρ Μίλερ, μολονότι είναι υπέρ της μετάγγισης αίματος σε περίπτωση αιμορραγίας, παραδέχεται: «Η πιο άμεση απειλή για τη ζωή δεν είναι η έλλειψη αίματος αυτή καθαυτή, αλλά ο ανεπαρκής όγκος του υγρού. . . . Η χορήγηση . . . υποκατάστατου του πλάσματος, είναι αποδεκτή ως αντικατάστατο στα αρχικά στάδια, αφού μιμείται τη φυσιολογική τάση του σώματος να αποκαθιστά τον όγκο του αίματος με τίμημα τη διάλυσή του». Ο καθηγητής Γκάιτον δηλώνει: «Έχουν κατασκευαστεί διάφορα υποκατάστατα πλάσματος που εκτελούν περίπου ακριβώς τις ίδιες [κυκλοφορικές] λειτουργίες με το πλάσμα [το υγρό στοιχείο του αίματος]».

Το σώμα έχει επίσης ένα μηχανισμό για να αντισταθμίζει την έλλειψη ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα οποία μεταφέρουν οξυγόνο. Το ντοκυμαντέρ «Accident» (Ατύχημα) της σειράς The Living Body (Το Ζωντανό Σώμα) εξηγούσε σχετικά: «Φυσιολογικά ο μυελός των οστών μας παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια που αντιστοιχούν περίπου στο 20 τοις εκατό των δυνατοτήτων του. Αυτό σημαίνει ότι αν υπάρξει ξαφνική ζήτηση ερυθρών αιμοσφαιρίων, μπορούμε να αυξήσουμε το ρυθμό παραγωγής πέντε περίπου φορές».

Σε περίπτωση ατυχήματος, πρέπει να είμαστε πολύ ευγνώμονες που το σώμα μας έχει αυτούς τους έμφυτους μηχανισμούς. Άλλοι μηχανισμοί μάς γλιτώνουν από την απειλή θανατηφόρων μικροβίων.

Το Ανοσοποιητικό μας Σύστημα

Μερικές φορές, επικίνδυνα βακτήρια ή επικίνδυνοι ιοί εισχωρούν στο σώμα και καταφέρνουν να αναπαραχθούν μέσα μας. Ευτυχώς, έχουμε ένα μεγάλο σώμα πολεμιστών—τα λευκά αιμοσφαίρια—που επιτίθενται και καταστρέφουν τους ξένους εισβολείς. Κι όμως, μέσω ενός θαυμαστού μηχανισμού, τον οποίο η επιστήμη δεν κατανοεί ακόμη πλήρως, τα λευκά αιμοσφαίρια φυσιολογικά δεν προξενούν βλάβη στα υγιή κύτταρα του σώματος.

Ίσως η τηλεόραση σας έχει δώσει την ευκαιρία να δείτε πώς εργάζονται αυτοί οι ταλαντούχοι πολεμιστές. Είναι θαυμάσιο να παρατηρείς ένα λευκό αιμοσφαίριο να καταβροχθίζει το άχρηστο υλικό· είναι όμως ακόμη πιο φοβερό να παρατηρείς ένα λευκό αιμοσφαίριο να επιθεωρεί κάποιο άλλο μέρος του σώματος, που έχει μολυνθεί από κάποιον ιό, κι έπειτα να σκοτώνει τον εισβολέα με τη βοήθεια κάποιου συντρόφου του. Έτσι η μόλυνση καταπολεμείται.

Αν ένας θανατηφόρος ιός ή κάποιος άλλος ξένος εισβολέας εισβάλει για πρώτη φορά, το ανοσοποιητικό σας σύστημα μπορεί να χρειαστεί μερικές μέρες για να τον καταστρέψει. Αρχικά, πρέπει να βρεθεί το σωστό λεμφοκύτταρο (ένας ειδικός τύπος λευκού αιμοσφαιρίου). Το σώμα έχει εκατομμύρια λεμφοκύτταρα για να διαλέξει και το καθένα απ’ αυτά είναι ικανό να αποτελέσει ένα και μοναδικό είδος όπλου κατάλληλου για κάποιο συγκεκριμένο ιό.

Όταν βρεθεί το σωστό λεμφοκύτταρο, αναπαράγεται πολύ γρήγορα. Σε λίγες μέρες το αίμα είναι γεμάτο απ’ αυτούς τους πολεμιστές, οι οποίοι είτε αναμιγνύονται με τον εχθρό και τον εξοντώνουν είτε παράγουν αντισώματα τα οποία αδρανοποιούν τον εχθρό και τον σημαδεύουν για καταστροφή. «Το αντισώμα», δηλώνει το βιβλίο The Body Machine (Η Μηχανή του Σώματος), «προσαρμόζεται πάνω στα μόρια της επιφάνειας του ιού, όπως μπαίνει το κλειδί στην κλειδαριά».

Το ανοσοποιητικό σας σύστημα έχει κι άλλη μια αξιοσημείωτη ικανότητα. Αφού βρει το σωστό όπλο, το θυμάται μετά. Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση που υπάρξει μελλοντική εισβολή από τον ίδιο τύπο μικροβίου, μπορούν να κατασκευαστούν αντισώματα γρήγορα. «Το άτομο που έχει περάσει μια παιδική αρρώστια, όπως η ιλαρά, η παρωτίτιδα ή η ανεμοβλογιά, συνήθως δεν προσβάλλεται δεύτερη φορά απ’ αυτή την αρρώστια», εξηγεί το επιστημονικό εγχειρίδιο Elements of Microbiology (Στοιχεία Μικροβιολογίας).

Η ιατρική επιστήμη έχει δει πολλά καλά αποτελέσματα, καθώς συνεργάζεται μ’ αυτόν το μνημονικό μηχανισμό. Οι εμβολιασμοί κάνουν το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει αντισώματα κατά ορισμένων ασθενειών που δεν έχουν προσβάλει ποτέ το άτομο. Μ’ αυτό το μέσο, τα παιδιά αποκτούν ανοσία σε μερικές ασθένειες. Ωστόσο ορισμένες ασθένειες αψηφούν τις προσπάθειες του ανθρώπου να τις θέσει υπό έλεγχο.

«Η μεγαλύτερη κατανόηση των αντισωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερο έλεγχο μερικών ασθενειών, όπως ο καρκίνος και ο πυρετός εκ χόρτου», δηλώνει το βιβλίο Elements of Microbiology. «Η μελλοντική έρευνα», προσθέτει, «πρέπει να δώσει μεγαλύτερη κατανόηση για το πώς η ισχύς της ανοσοποιητικής λειτουργίας θα μπορούσε να επεκταθεί και στην περίοδο των γηρατειών, προκειμένου να βελτιωθεί η υγεία και να μεγαλώσει η διάρκεια ζωής όλων των ανθρώπων». Παρ’ όλα αυτά, το 1981, τη χρονιά που εκδόθηκε αυτό το επιστημονικό εγχειρίδιο, προσδιορίστηκε η ταυτότητα του Συνδρόμου Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας (AIDS). Όπως δείχνει το όνομά του, ο ιός του AIDS προσβάλλει μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος, κάνοντας τα θύματά του ανίκανα να αμυνθούν σε ορισμένες ασθένειες.

Μήπως διακρίνετε κάποια αντίφαση; Το ανθρώπινο σώμα είναι στ’ αλήθεια πλασμένο να παραμένει ζωντανό. Αμύνεται, αυτοεπιδιορθώνεται και αυτοανανεώνεται με θαυμάσιο τρόπο. Ωστόσο κάτι λείπει. Είναι αλήθεια ότι η πρόληψη ορισμένων ασθενειών, όπως το AIDS, είναι δυνατή μέσω συμμόρφωσης με τις αρχές της Αγίας Γραφής. (Πράξεις 15:28, 29· 2 Κορινθίους 7:1) Αλλά άλλες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, πλήττουν ακόμη και ανθρώπους που είναι προσεκτικοί και παίρνουν προφυλακτικά μέτρα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ήταν ο άνθρωπος φτιαγμένος για να ζει ή για να πεθαίνει; Αυτό το ερώτημα θα απαντηθεί σ’ ένα μελλοντικό τεύχος του Ξύπνα!

[Υποσημειώσεις]

[Διάγραμμα στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Η επιγλωττίδα είναι ένας από τους πολλούς μηχανισμούς που προστατεύουν τους πνεύμονές σας

Η επιγλωττίδα ανοιχτή

Η επιγλωττίδα κλειστή

Τραχεία

Οισοφάγος (δίοδος της τροφής)

[Διάγραμμα στη σελίδα 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ένα δίκτυο αιμοφόρων αγγείων κατευθύνεται στη ρίζα κάθε τρίχας του σώματος

Ο θύλακος μιας τρίχας

Αιμοφόρο αγγείο

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Το σώμα αυτοανανεώνεται κατασκευάζοντας, όπως υπολογίζεται, τρία δισεκατομμύρια κύτταρα το λεπτό

Κάθετη τομή ενός κυττάρου

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Είμαστε γεννημένοι μ’ ένα ανοσοποιητικό σύστημα που καταπολεμά τις ασθένειες