Ο αριθμός των διαφόρων νευρικών οδών ανάμεσα στους νευρώνες (νευρικά κύτταρα) του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι αστρονομικός. Αυτό συμβαίνει επειδή οι νευρώνες έχουν πολλές εσωτερικές συνδέσεις· ένας νευρώνας μπορεί να συνδέεται με εκατό χιλιάδες και πλέον άλλους νευρώνες. «Ο αριθμός των συνδέσεων που είναι δυνατό να υπάρχουν στον εγκέφαλό μας σήμερα είναι μάλλον απροσδιόριστος», δηλώνει ο Άντονι Σμιθ, στο βιβλίο του The Mind (Η Διάνοια). Αυτός ο αριθμός είναι μεγαλύτερος «από το συνολικό αριθμό των ατομικών σωματιδίων που αποτελούν το γνωστό σύμπαν», λέει ο νευρολόγος Τόμσον.

[Πλαίσιο στη σελίδα 10]

Οι Θαυμάσιοι Νευρώνες σας

Ο ΝΕΥΡΩΝΑΣ είναι ένα νευρικό κύτταρο με όλες του τις αποφυάδες. Το νευρικό σας σύστημα περιέχει πολλούς τύπους νευρώνων, οι οποίοι στο σύνολό τους είναι περίπου 500 δισεκατομμύρια. Μερικοί αποτελούν τα αισθητήρια που στέλνουν πληροφορίες από διάφορα μέλη του σώματος στον εγκέφαλό σας. Οι νευρώνες που βρίσκονται στην ανώτερη περιοχή του εγκεφάλου σας λειτουργούν σαν βίντεο. Μπορούν να αποθηκεύουν διαρκώς πληροφορίες που έρχονται από τα μάτια και τα αυτιά σας. Μετά από χρόνια, μπορείτε να «ξαναπαίξετε» αυτές τις εικόνες κι αυτούς τους ήχους, μαζί με τις σκέψεις και τα άλλα συναισθήματα που κανένα ανθρωποποίητο μηχάνημα δεν μπορεί να καταγράψει.

Η ανθρώπινη μνήμη παραμένει μυστήριο. Έχει κάποια σχέση με τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι νευρώνες. Ο Καρλ Σάμπαγκ εξηγεί, στο βιβλίο του The Living Body (Το Ζωντανό Σώμα), ότι «το μέσο κύτταρο του εγκεφάλου συνδέεται με 60.000 περίπου άλλα κύτταρα· μάλιστα μερικά κύτταρα συνδέονται ως και με διακόσιες πενήντα χιλιάδες άλλα κύτταρα. . . . Ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα μπορούσε να συγκρατήσει στις οδούς που συνδέουν τα νευρικά του κύτταρα τουλάχιστον 1.000 φορές περισσότερη πληροφορία απ’ όση περιέχεται στη μεγαλύτερη εγκυκλοπαίδεια—λόγου χάρη κάποια που αποτελείται από 20 ή και 30 μεγάλους τόμους».

Πώς όμως μεταβιβάζεται η πληροφορία από τον ένα νευρώνα στον άλλο; Στα πλάσματα που έχουν απλό νευρικό σύστημα, υπάρχουν πολλά νευρικά κύτταρα που συνδέονται μεταξύ τους. Σ’ αυτή την περίπτωση, ένα ηλεκτρικό ερέθισμα περνάει τη γέφυρα που ενώνει τον ένα νευρώνα με τον άλλο. Το πέρασμα αυτό ονομάζεται ηλεκτρική σύναψη. Αυτή είναι γρήγορη και απλή.

Όσο παράξενο κι αν φαίνεται όμως, οι περισσότεροι νευρώνες του ανθρώπινου σώματος μεταβιβάζουν μηνύματα μέσω μιας χημικής σύναψης. Αυτή η πιο αργή και πιο περίπλοκη μέθοδος μπορεί να παρομοιαστεί με τρένο που φτάνει σ’ ένα ποτάμι χωρίς γέφυρα και πρέπει να περάσει απέναντι. Όταν ένα ηλεκτρικό ερέθισμα φτάνει σε μια χημική σύναψη, αναγκάζεται να σταματήσει εξαιτίας του κενού που χωρίζει τους δύο νευρώνες. Εδώ, το σήμα «περνάει απέναντι», μέσω χημικών ουσιών. Γιατί χρησιμοποιείται αυτή η περίπλοκη ηλεκτροχημική μέθοδος για τη μεταβίβαση των νευρικών ερεθισμάτων;

Οι επιστήμονες λένε ότι υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα στη χημική σύναψη. Αυτή εξασφαλίζει το πέρασμα των μηνυμάτων προς τη μια κατεύθυνση μόνο. Χαρακτηρίζεται επίσης ως πλαστική, επειδή η λειτουργία της ή η κατασκευή της μπορεί να αλλάξει εύκολα. Εδώ τα σήματα μπορούν να τροποποιηθούν. Μερικές χημικές συνάψεις γίνονται ισχυρότερες με τη χρήση, ενώ άλλες εξαφανίζονται επειδή δεν χρησιμοποιούνται. «Η μάθηση και η μνήμη δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σ’ ένα νευρικό σύστημα που θα είχε μόνο ηλεκτρικές συνάψεις», δηλώνει ο Ρίτσαρντ Τόμσον στο βιβλίο του The Brain (Ο Εγκέφαλος).

Ο επιστημονικός συγγραφέας Σμιθ εξηγεί στο βιβλίο του The Mind (Η Διάνοια): «Με τους νευρώνες δεν συμβαίνει απλώς να διεγείρονται ή να μη διεγείρονται . . . πρέπει να είναι ικανοί να μεταβιβάζουν πληροφορίες πολύ πιο περίπλοκες από ένα ναι ή ένα όχι. Δεν είναι απλώς σφυριά που χτυπάνε το επόμενο καρφί, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο συχνά. Για να ολοκληρώσουμε την παρομοίωση, είναι σαν την εργαλειοθήκη του ξυλουργού, με τα κατσαβίδια, τις πένσες, τις τανάλιες, τα ξυλόσφυρα—και τα σφυριά. . . . Κάθε νευρικό ερέθισμα τροποποιείται καθ’ οδόν και πουθενά αλλού, παρά μόνο στις συνάψεις».

Η χημική σύναψη έχει κι άλλο ένα πλεονέκτημα. Πιάνει λιγότερο χώρο απ’ όσο μια ηλεκτρική σύναψη, πράγμα που εξηγεί γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τόσο πολλές συνάψεις. Το περιοδικό Science λέει πως υπάρχουν 100.000.000.000.000 συνάψεις—αριθμός ίσος με το σύνολο των αστεριών που υπάρχουν σε εκατοντάδες γαλαξίες σαν τον δικό μας. «Είμαστε αυτό που είμαστε», προσθέτει ο νευρολόγος Τόμσον, «επειδή ο εγκέφαλός μας είναι στην ουσία χημικό μηχάνημα και όχι ηλεκτρικό».