Επιμέλεια Παιδιών—Θρησκεία και Νόμος

ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ διαζυγίου και επιμέλειας παιδιών, η θρησκεία μπορεί να είναι σημαντικός, αλλά και περίπλοκος, παράγοντας. Παραδείγματος χάρη, μπορεί να εγερθούν ερωτήματα όπως τα παρακάτω.

Πρέπει κάποιος δικαστής να λάβει υπόψη του μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες ένας γονέας είναι ακατάλληλος να αναλάβει την επιμέλεια του παιδιού επειδή αυτός ο γονέας ανήκει σε μια ορισμένη θρησκεία, ιδιαίτερα κάποια μειονοτική θρησκεία; Πρέπει ο δικαστής να λάβει υπόψη του μαρτυρίες σχετικά με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και συνήθειες των γονέων ώστε να μπορέσει να καθορίσει ποια θρησκεία, κατά τη γνώμη του, θα ήταν καλύτερη για το παιδί; Πρέπει κατόπιν να δώσει εντολή να ανατραφεί το παιδί σύμφωνα με εκείνη τη θρησκεία και να απαγορεύσει την επαφή του παιδιού με άλλες θρησκείες;

Σήμερα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι παντρεύονται άτομα που δεν ανήκουν στη δική τους θρησκεία ή εθνικότητα. Έτσι όταν αυτά τα αντρόγυνα παίρνουν διαζύγιο, τα παιδιά ίσως έχουν ήδη δεσμούς με δύο θρησκευτικές κοινότητες. Μερικές φορές, κάποιος γονέας ο οποίος πρόκειται να πάρει διαζύγιο ίσως έχει ακολουθήσει πρόσφατα μια θρησκεία διαφορετική από εκείνη που είχε στο παρελθόν. Η νέα θρησκεία μπορεί να είναι σταθεροποιητικός παράγοντας για τη ζωή εκείνου του γονέα και να τη θεωρεί πολύ σημαντική, αλλά τα παιδιά δεν είναι εξοικειωμένα με αυτήν. Έτσι εγείρεται ένα ακόμη ερώτημα: Μπορεί το δικαστήριο να απαγορεύσει στο γονέα να παίρνει τα παιδιά στις τελετές αυτής της θρησκείας απλώς και μόνο επειδή διαφέρει από τη θρησκεία που είχαν προηγουμένως οι γονείς;

Αυτά είναι δύσκολα ερωτήματα. Απαιτούν από το δικαστή να εξετάσει όχι μόνο τις ανάγκες του παιδιού αλλά και τα ενδιαφέροντα καθώς και τα δικαιώματα των γονέων.

Θεμελιώδη Δικαιώματα των Γονέων και των Παιδιών

Είναι αλήθεια ότι οι δικαστές μπορεί να επηρεάζονται από τις προσωπικές τους θρησκευτικές απόψεις. Αλλά σε πολλές χώρες δεν είναι πιθανό ότι θα αγνοούνται τα θρησκευτικά δικαιώματα των γονέων ή του παιδιού. Το σύνταγμα αυτών των χωρών ίσως απαγορεύει στο δικαστή να περιορίσει το θεμελιώδες δικαίωμα των γονέων να κατευθύνουν την ανατροφή του παιδιού, περιλαμβανομένης της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής διδασκαλίας του.

Με τη σειρά του, το παιδί έχει το δικαίωμα να λαβαίνει τέτοια εκπαίδευση από τους γονείς του. Για να παρέμβει νόμιμα κάποιος δικαστής στη θρησκευτική εκπαίδευση ενός παιδιού, το δικαστήριο πρέπει να έχει ακούσει πειστικές αποδείξεις για το ότι «συγκεκριμένες θρησκευτικές συνήθειες απειλούν άμεσα και ουσιαστικά την ευημερία του παιδιού». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Απλές διαφορές όσον αφορά τη θρησκεία, ή ακόμη και η εχθρότητα ανάμεσα στους γονείς γύρω από τη θρησκεία, δεν είναι επαρκής λόγος που να δικαιολογεί κρατική παρέμβαση.

Στη Νεμπράσκα των Η.Π.Α., η λογική θέση κάποιας μητέρας η οποία είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά σε μια διένεξη για την επιμέλεια δείχνει καθαρά πώς αυτές οι νομικές διατάξεις προστατεύουν τόσο τους γονείς όσο και τα παιδιά. Ο πατέρας, ο οποίος δεν ήταν Μάρτυρας, δεν ήθελε να παρευρίσκεται η κόρη του στις τελετές των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Αίθουσα Βασιλείας. Ένα κατώτερο δικαστήριο συμφώνησε με τον πατέρα.

Κατόπιν η μητέρα έκανε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο της Νεμπράσκα. Η μητέρα ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχαν αποδείξεις που να πιστοποιούν ότι η ευημερία του παιδιού απειλούνταν άμεσα ή ουσιαστικά από οποιαδήποτε δραστηριότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Η μητέρα κατέθεσε «ότι η παρακολούθηση και η συμμετοχή στις θρησκευτικές δραστηριότητες και των δύο γονέων θα . . . βοηθούσαν το παιδί να καθορίσει ποια θρησκεία προτιμάει όταν θα έφτανε στην ηλικία που θα μπορούσε να το καταλάβει αυτό».

Το ανώτερο δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση του κατώτερου δικαστηρίου και υποστήριξε ότι «το [κατώτερο] δικαστήριο υπερέβη τα όριά του θέτοντας περιορισμούς στο δικαίωμα που έχει η μητέρα, η οποία έχει αναλάβει την επιμέλεια, να ελέγχει τη θρησκευτική ανατροφή του ανήλικου παιδιού της». Δεν υπήρξε καμία απολύτως απόδειξη που να πιστοποιεί ότι το παιδί υφίστατο βλάβη παρευρισκόμενο σε τελετές στην Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

Δικαιώματα των Γονέων που Δεν Έχουν την Επιμέλεια

Μερικές φορές, οι διαζευγμένοι γονείς προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τις διενέξεις για τη θρησκευτική εκπαίδευση ως μέσο απόκτησης του ελέγχου των παιδιών. Για παράδειγμα, στην υπόθεση Κάλζα εναντίον Κάλζα, στην πολιτεία Νέο Μεξικό των Η.Π.Α., και οι δύο γονείς ήταν Σιχ όσο ήταν παντρεμένοι. Αλλά λίγο μετά το διαζύγιό τους, η μητέρα ασπάστηκε τον Καθολικισμό και άρχισε να αποθαρρύνει τα παιδιά από το Σιχισμό.

Ο πατέρας αναστατώθηκε και κατέφυγε στο δικαστήριο επιδιώκοντας να πάρει περισσότερη εξουσία ώστε να κατευθύνει τη θρησκευτική εκπαίδευση των παιδιών προς τη δική του θρησκεία, το Σιχισμό. Ποια ήταν η απάντηση του δικαστηρίου στο αίτημα του πατέρα; Απέρριψε το αίτημά του. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι «όταν τα παιδιά ήταν μαζί του, δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν εκούσια ή ακούσια σε οποιαδήποτε δραστηριότητα του Σιχισμού, περιλαμβανομένου του εκκλησιασμού, ούτε να πηγαίνουν στην κατασκήνωση και στο βρεφονηπιακό σταθμό των Σιχ».

Ο πατέρας εφεσίβαλε αυτή την απόφαση στο Εφετείο του Νέου Μεξικού. Αυτό το ανώτερο δικαστήριο συμφώνησε με τον πατέρα και ακύρωσε την απόφαση του πρώτου δικαστηρίου. Το εφετείο δήλωσε: «Τα δικαστήρια θα πρέπει να ακολουθούν πιστά μια τακτική αμεροληψίας μεταξύ των θρησκειών, και θα πρέπει να παρεμβαίνουν σε αυτόν τον ευαίσθητο και συνταγματικά κατοχυρωμένο τομέα μόνο όταν υπάρχει σαφής και κατηγορηματική ένδειξη ότι τα παιδιά υφίστανται βλάβη. Οι απαγορεύσεις σε αυτόν τον τομέα εγκυμονούν τον κίνδυνο ότι οι περιορισμοί που επιβάλλονται από το δικαστήριο θα παραβιάσουν αντισυνταγματικά την ελευθερία λατρείας του γονέα ή θα θεωρηθούν ότι έχουν αυτό το αποτέλεσμα».

Αυτή η απόφαση είναι σε αρμονία με μια μακρά σειρά αρχών που είναι καθιερωμένες σε πολλές χώρες. Ο λογικός γονέας θα εξετάσει αυτές τις αρχές. Επιπλέον, ο Χριστιανός γονέας θα σκεφτεί προσεκτικά την ανάγκη του παιδιού για επικοινωνία και με τους δύο γονείς, καθώς και την υποχρέωση του παιδιού να δείχνει τιμή και στη μητέρα και στον πατέρα.—Εφεσίους 6:1-3.

Δικαστικές Κατευθυντήριες Αρχές

Θέτοντας κατευθυντήριες αρχές, μερικοί δικαστές έχουν προσπαθήσει να αποτρέψουν περιττές διενέξεις για τις θρησκευτικές αξίες ενός γονέα. Παραδείγματος χάρη:

1. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται μια ουσιαστική σχέση μεταξύ του παιδιού και των δύο γονέων. Ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου του Καναδά Τζον Σοπίνκα σημείωσε ότι σε κάθε γονέα θα πρέπει να επιτρέπεται «να ασχολείται με τις δραστηριότητες εκείνες που συμβάλλουν στο να μπορεί ο γονέας να αναγνωρίζεται ως αυτό που πραγματικά είναι [περιλαμβανομένης της άσκησης της θρησκείας του]. Ο γονέας που δεν έχει την επιμέλεια δεν αναμένεται να παίζει θέατρο ή να ζει διαφορετικά από ό,τι συνήθως όταν παίρνει τα παιδιά».

2. Αν απαγορευτεί στο γονέα που δεν έχει την επιμέλεια το να διδάσκει στο παιδί τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, αυτό αποτελεί παραβίαση της ελευθερίας θρησκείας του γονέα, εκτός αν υπάρχει σαφής, κατηγορηματική απόδειξη ότι το παιδί θα υποστεί άμεση και ουσιαστική βλάβη.