Όταν τα παιδιά σας χαλαρώνουν, τι προτιμούν να κάνουν: να δουν βίντεο ή να διαβάσουν κάτι; Τι είναι πιο πιθανό να πάρουν στα χέρια τους: ένα κινητό ή ένα βιβλίο;

Εδώ και δεκαετίες, το διάβασμα έχει δυνατό ανταγωνισμό—πρώτα από την τηλεόραση και έπειτα από τα αμέτρητα οπτικά πολυμέσα που είναι διαθέσιμα στο Ίντερνετ. «Φαίνεται ότι η ανάγνωση ως δραστηριότητα θεωρείται όλο και πιο απαρχαιωμένη», έγραψε το 1990 η Τζέιν Χίλι στο βιβλίο της Μυαλά που Κινδυνεύουν (Endangered Minds).

Εκείνη την εποχή, αυτή η δήλωση μπορεί να ακουγόταν υπερβολική. Ωστόσο τώρα, δεκαετίες αργότερα, εκπαιδευτικοί σε χώρες που η τεχνολογία είναι ευρέως διαδεδομένη παρατηρούν ότι οι ικανότητες ανάγνωσης των νεαρών, που είναι τόσο σημαντικές, μειώνονται κατακόρυφα.

Σε αυτό το άρθρο

• Γιατί είναι το διάβασμα σημαντικό για τα παιδιά;

• Πώς να τα παρακινήσετε να διαβάζουν

• Τι λένε οι γονείς

Γιατί είναι το διάβασμα σημαντικό για τα παιδιά;

• Το διάβασμα ξυπνάει τη φαντασία. Για παράδειγμα, όταν κάποιος διαβάζει μια ιστορία, πρέπει να καθίσει και να σκεφτεί: Πώς ακούγονται οι φωνές των ηρώων; Ποια είναι η εμφάνισή τους; Πώς είναι το περιβάλλον; Ο συγγραφέας δίνει κάποια στοιχεία, αλλά τα κενά πρέπει να τα γεμίσει ο αναγνώστης.

  

  «Όταν βλέπουμε ένα βίντεο ή μια ταινία, βλέπουμε πώς χρησιμοποίησε τη φαντασία του κάποιος άλλος», λέει μια μητέρα, η Λόρα. «Όσο διασκεδαστικό και αν είναι αυτό, το διάβασμα έχει άλλη γλύκα—με το δικό σου μυαλό ζωντανεύεις τα λόγια κάποιου άλλου».

• Το διάβασμα διαμορφώνει χαρακτήρα. Όταν τα παιδιά διαβάζουν, αναπτύσσουν την ικανότητα να αναλύουν και να λύνουν προβλήματα. Επίσης, για να διαβάσουν πρέπει να είναι συγκεντρωμένα. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργούν ιδιότητες όπως η υπομονή, η εγκράτεια και η συμπόνια.

  Συμπόνια; Και όμως! Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι το αργό και συνειδητό διάβασμα μιας ιστορίας βοηθάει τα παιδιά να καθίσουν και να σκεφτούν τα αισθήματα των ηρώων. Αυτό μπορεί με τη σειρά του να τα βοηθήσει να εκδηλώνουν συμπόνια στην καθημερινότητα.

• Το διάβασμα καλλιεργεί τη βαθιά σκέψη. Για να ακολουθήσουν τον ειρμό της σκέψης του συγγραφέα, οι προσεκτικοί αναγνώστες προχωρούν με τον δικό τους ρυθμό—ακόμα και αν χρειαστεί να ξαναδιαβάσουν κάτι. Με αυτόν τον τρόπο, είναι πιο πιθανό να θυμούνται τι έχουν διαβάσει και να ωφεληθούν από αυτό.—1 Τιμόθεο 4:15.

  Ένας πατέρας, ο Τζόζεφ, αναφέρει: «Όταν διαβάζεις, μπορείς εύκολα να συλλογιστείς το νόημα της δήλωσης, να το συνδέσεις με όσα ήδη γνωρίζεις, και να σκεφτείς τι μαθαίνεις. Οι ταινίες και τα βίντεο δεν μας υποκινούν πάντα να κάνουμε βαθιές σκέψεις».

Συμπέρασμα: Παρ’ όλο που τα βίντεο και άλλα οπτικά πολυμέσα έχουν την αξία τους, τα παιδιά σας μπορεί να χάσουν σημαντικά πράγματα αν δεν υπάρχει αρκετός χώρος για διάβασμα στη ζωή τους.

Πώς να τα παρακινήσετε να διαβάζουν

• Αρχίστε νωρίς. Η Κλόι, που έχει δύο αγόρια, λέει: «Διαβάζαμε στους γιους μας από όταν τους είχα στην κοιλιά μου, και συνεχίσαμε και μετά τη γέννησή τους. Χαιρόμαστε που τηρήσαμε αυτή τη συνήθεια. Με τον καιρό, το διάβασμα—ακόμη και ως χόμπι—έγινε μέρος της καθημερινότητάς τους».

  Βιβλική αρχή: «Από βρέφος γνωρίζεις τα άγια συγγράμματα».—2 Τιμόθεο 3:15.

• Δημιουργήστε τις κατάλληλες συνθήκες για διάβασμα. Κάντε το σπίτι σας έναν χώρο φιλικό για διάβασμα έχοντας αναγνωστική ύλη που είναι άμεσα διαθέσιμη. «Βρείτε βιβλία που θα ήθελε να διαβάσει το παιδί σας και βάλτε τα δίπλα στο κρεβάτι του», προτείνει η Ταμάρα που έχει τέσσερα παιδιά.

  Βιβλική αρχή: «Εκπαίδευσε το παιδί στην οδό που πρέπει να ακολουθήσει· ακόμη και όταν γεράσει δεν θα την εγκαταλείψει».—Παροιμίες 22:6, υποσημείωση.

• Περιορίστε τη χρήση του Ίντερνετ. Ένας πατέρας, ο Ντάνιελ, προτείνει να ξεχωρίσετε ένα απόγευμα χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές. Ο ίδιος λέει: «Τουλάχιστον ένα βραδάκι την εβδομάδα το περνούσαμε ήσυχα, χωρίς τηλεόραση. Καθόμασταν και διαβάζαμε, είτε όλοι μαζί είτε ο καθένας μόνος του».

  Βιβλική αρχή: «Να βεβαιώνεστε για τα πιο σπουδαία πράγματα».—Φιλιππησίους 1:10.

• Δώστε το καλό παράδειγμα. Η Καρίνα, μητέρα δύο κοριτσιών, σχολιάζει: «Κάντε τις ιστορίες που διαβάζετε στα παιδιά σας να ζωντανέψουν με τον τρόπο που τις διαβάζετε και με τον ενθουσιασμό σας για αυτές. Αν εσείς αγαπάτε το διάβασμα, τα παιδιά σας ίσως ακολουθήσουν το παράδειγμά σας».

  Βιβλική αρχή: «Να επιδίδεσαι στη δημόσια ανάγνωση».—1 Τιμόθεο 4:13.

Δεν θα γίνουν όλα τα παιδιά δεινοί αναγνώστες. Η δική σας υποκίνηση όμως μπορεί να δώσει στα παιδιά σας το απαραίτητο κίνητρο. Ο Ντέιβιντ, που είναι πατέρας δύο κοριτσιών, το πάει ένα βήμα παραπέρα λέγοντας: «Διάβαζα ό,τι διάβαζαν και οι κόρες μου για να κρατάω επαφή με τα ενδιαφέροντά τους, και έτσι είχαμε θέματα για συζήτηση. Ήταν σαν να έχουμε τη δική μας μικρή αναγνωστική λέσχη. Περνούσαμε πολύ ωραία!»

Πώς προτιμάει να διαβάζει το παιδί σας—από την τυπωμένη σελίδα ή από την ψηφιακή οθόνη;

Πολλοί νέοι θα επέλεγαν την οθόνη. «Για μια γενιά που έχει μεγαλώσει κάνοντας κλικ στον επόμενο σύνδεσμο ή κύλιση στην επόμενη σελίδα μέσα σε δευτερόλεπτα, τα βιβλία φαντάζουν βαρετά», γράφει η Δρ Τζιν Μ. Τουένγκι.a

Το διάβασμα από ηλεκτρονική συσκευή έχει σίγουρα τα πλεονεκτήματά του. «Στο σχολείο μου χρησιμοποιούσαμε ψηφιακά βιβλία», λέει ο 20χρονος Τζον. «Η λειτουργία αναζήτησης με βοηθούσε να βρίσκω γρήγορα τις πληροφορίες που χρειαζόμουν».

Όσοι διαβάζουν από ηλεκτρονική συσκευή έχουν αρκετά ακόμα χρήσιμα εργαλεία στα χέρια τους. Για παράδειγμα, με ένα απλό κλικ ή άγγιγμα, οι αναγνώστες μπορούν να βρουν τον ορισμό μιας λέξης, να ακούσουν μια ηχογράφηση, να δουν ένα σχετικό βίντεο ή να πάρουν επιπρόσθετες πληροφορίες μέσω ενός συνδέσμου. Ωστόσο, μήπως αυτό σημαίνει ότι η ανάγνωση έντυπης ύλης έχει μικρότερη αξία;

Όταν θέλουν να κάνουν βαθύτερη μελέτη, ορισμένοι προτιμούν την έντυπη έκδοση. Γιατί;

• Προσοχή. Ένας έφηβος, ο Νέιθαν, λέει: «Όταν διαβάζω από οθόνη, πετάγονται συχνά διαφημίσεις και ειδοποιήσεις που με αποσυντονίζουν και δεν με αφήνουν να συγκεντρωθώ σε αυτό που θέλω».

  Η Κάρεν, που είναι 20 χρονών, έχει ένα παρόμοιο πρόβλημα. «Όταν διαβάζω από το κινητό ή το τάμπλετ», λέει η ίδια, «είναι εύκολο να αποσπαστεί η προσοχή μου από μια άσχετη εφαρμογή ή να μπω στον πειρασμό να παίξω ένα παιχνίδι».

  Βιβλική αρχή: “Να αξιοποιείτε τον χρόνο σας με τον καλύτερο τρόπο”.—Κολοσσαείς 4:5.

  Σκεφτείτε: Έχει το παιδί σας αρκετή αυτοπειθαρχία για να αποφεύγει τους περισπασμούς την ώρα που διαβάζει ή μελετάει από μια ηλεκτρονική συσκευή; Αν όχι, πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να μάθει να συγκεντρώνεται;

  Ιδέα: Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει ότι οι ψηφιακοί περισπασμοί απλώς παρατείνουν τον χρόνο που χρειάζεται για τα μαθήματά του και κλέβουν από τον χρόνο που θα μπορούσε να αφιερώσει σε άλλες δραστηριότητες.

• Κατανόηση. «Πολλά πειράματα έχουν δείξει ότι όσοι διαβάζουν από οθόνη δεν γίνεται να έχουν το ίδιο επίπεδο κατανόησης με όσους διαβάζουν από χαρτί», αναφέρει το βιβλίο Σε Παρακαλώ, Γίνε ο Γονέας (Be the Parent, Please).

  Ένας λόγος είναι ότι τα άτομα που διαβάζουν από οθόνες έχουν την τάση να καλύπτουν βιαστικά την ύλη αντί να την αναλύουν. «Όταν είμαστε στο διαδίκτυο», λέει ο συγγραφέας Νίκολας Καρ, «θέλουμε να μαζέψουμε όσο περισσότερες πληροφορίες προλαβαίνουμε με την ταχύτητα που κινούνται τα μάτια και τα δάχτυλά μας».b

  Φυσικά, κάποιες φορές, η γρήγορη κάλυψη της ύλης έχει πλεονεκτήματα. Το πρόβλημα, όπως παρατηρεί ο κ. Καρ, είναι ότι «αυτός γίνεται ο κυρίαρχος τρόπος ανάγνωσής μας». Ως αποτέλεσμα, το παιδί σας θα μπορούσε να αναπτύξει τη συνήθεια να περνάει στα γρήγορα την ύλη χωρίς να αντιλαμβάνεται το νόημά της.

  Βιβλική αρχή: «Μαζί με όλα όσα αποκτάς, απόκτησε κατανόηση».—Παροιμίες 4:7.

  Σκεφτείτε: Πώς μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας να ερευνάει βαθύτερα ένα θέμα, είτε διαβάζει από χαρτί είτε από οθόνη;

  Ιδέα: Να είστε ισορροπημένοι. Το θέμα δεν είναι να χρησιμοποιείτε μόνο τον έναν τρόπο ή μόνο τον άλλον. Και οι δύο έχουν πλεονεκτήματα. Μάλιστα, ορισμένες λειτουργίες των ηλεκτρονικών συσκευών μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση. Επομένως, να είστε λογικοί όταν συζητάτε με τα παιδιά σας τα υπέρ και τα κατά των δύο τρόπων ανάγνωσης. Να θυμάστε επίσης ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό.

• Απομνημόνευση. Σε σύγκριση με την ανάγνωση έντυπης ύλης, όπως σημειώνει ο Φέρις Τζέιμπερ σε ένα άρθρο του περιοδικού Scientific American, η ανάγνωση από ηλεκτρονική συσκευή πιθανόν «να μας απομυζά περισσότερες διανοητικές δυνάμεις . . . και να καθιστά κάπως δυσκολότερο το να θυμόμαστε όσα διαβάζουμε».

  Για παράδειγμα, η ανάγνωση ενός έντυπου βιβλίου μπορεί να βοηθήσει τη μνήμη επειδή δημιουργεί στο μυαλό μας έναν «χάρτη» για το πού ακριβώς βρισκόταν κάποιο σημείο στη σελίδα ή στο δισέλιδο. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει σαν διανοητικός «σελιδοδείκτης» για μελλοντική χρήση.

  Επιπρόσθετα, ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι εκείνοι που διαβάζουν έντυπη ύλη τείνουν να αφομοιώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις πληροφορίες. Θυμούνται πληροφορίες επειδή φαίνεται πως τις μαθαίνουν καλύτερα.

  Βιβλική αρχή: «Φύλαξε την πρακτική σοφία και την ικανότητα σκέψης».—Παροιμίες 3:21.

  Σκεφτείτε: Δυσκολεύεται το παιδί σας να κατανοήσει ή να θυμάται όσα έχει διαβάσει ή μελετήσει; Αν ναι, πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να βελτιώσει τις συνήθειες μελέτης του; Θα βοηθούσε η χρήση έντυπων εκδόσεων;

  Ιδέα: Συλλογιστείτε, όχι τι προτιμάει το παιδί σας, αλλά τι το ωφελεί. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους να διαβάζουν από οθόνη.