Όταν οι Παππούδες Γίνονται Γονείς

«Είχα μόλις επιστρέψει στο σπίτι από μια συνάθροιση στην Αίθουσα Βασιλείας. Άκουσα ένα δυνατό χτύπημα στην πόρτα, και όταν άνοιξα είδα δύο αστυνομικούς μαζί με δύο βρώμικα αναμαλλιασμένα παιδιά που πρέπει να είχαν μήνες να πλυθούν. Μόλις και μετά βίας καταλάβαινες ότι ήταν παιδιά! Ήταν τα εγγόνια μου, και η μητέρα τους—η οποία ήταν ναρκομανής—τα είχε εγκαταλείψει. Εγώ ήμουν χήρα, και ήδη είχα έξι δικά μου παιδιά. Αλλά δεν μπορούσα να πω όχι».—Σάλι.a

«Η κόρη μου με ρώτησε αν μπορούσα να πάρω τα παιδιά της μέχρι να βάλει σε τάξη τη ζωή της. Δεν ήξερα ότι έπαιρνε ναρκωτικά. Κατέληξα να μεγαλώνω τα δύο παιδιά της. Χρόνια αργότερα, η κόρη μου απέκτησε και άλλο μωρό. Δεν ήθελα να το πάρω, αλλά ο εγγονός μου με παρακαλούσε, λέγοντας: “Γιαγιά, δεν μπορούμε να πάρουμε ένα ακόμα;”»—Γουίλι Μέι.

ΤΟ ΝΑ έχει κάποιος εγγόνια αποκαλούνταν συνήθως «ευχαρίστηση χωρίς ευθύνη». Αλλά αυτό δεν ισχύει πια. Μερικοί υπολογίζουν ότι, στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο, πάνω από τρία εκατομμύρια παιδιά μένουν με τους παππούδες τους. Και ο αριθμός αυξάνεται γοργά.

Τι βρίσκεται πίσω από αυτή την ανησυχητική τάση; Παιδιά των οποίων οι γονείς παίρνουν διαζύγιο μπορεί να καταλήξουν τελικά να μένουν με τους παππούδες τους. Το ίδιο ισχύει για τα παιδιά που οι γονείς τους τα παραμελούν ή τα κακοποιούν. Το περιοδικό Προστασία του Παιδιού (Child Welfare) λέει ότι “το κρακ δημιουργεί μια χαμένη γενιά” εξαιτίας της αποχαύνωσης που προξενεί στους εθισμένους γονείς. Υπάρχουν επίσης εκατομμύρια παιδιά που μένουν «ορφανά» επειδή οι γονείς τους είτε τα εγκαταλείπουν είτε πεθαίνουν είτε υποφέρουν από κάποια ψυχική νόσο. Τα παιδιά που χάνουν τη μητέρα τους από AIDS ίσως καταλήξουν και αυτά στη φροντίδα των παππούδων τους.

Το να αναλάβει κάποιος τις ευθύνες της ανατροφής παιδιών ενώ βρίσκεται στη μέση ηλικία ή στις «ημέρες της συμφοράς», δηλαδή της γεροντικής ηλικίας, ίσως είναι κάτι δυσβάσταχτο. (Εκκλησιαστής 12:1-7) Πολλοί άνθρωποι απλώς δεν έχουν τις δυνάμεις που απαιτούνται για να προσέχουν συνεχώς τα μικρά παιδιά. Μερικοί παππούδες φροντίζουν επίσης τους δικούς τους ηλικιωμένους γονείς. Κάποιοι άλλοι έχουν χηρέψει ή έχουν πάρει διαζύγιο και πρέπει να τα καταφέρουν χωρίς την υποστήριξη ενός συντρόφου. Και πολλοί διαπιστώνουν ότι, από οικονομική άποψη, δεν είναι έτοιμοι να αναλάβουν ένα τέτοιο φορτίο. Σε μια έρευνα, οι 4 στους 10 παππούδες οι οποίοι είχαν την επιμέλεια των εγγονιών τους ζούσαν με εισοδήματα που πλησίαζαν στο επίπεδο της φτώχειας. «Τα παιδιά αρρώστησαν», θυμάται η Σάλι. «Αναγκάστηκα να πληρώσω πολλά λεφτά για φάρμακα. Η οικονομική βοήθεια που έλαβα από το κράτος ήταν ελάχιστη». Μια ηλικιωμένη θυμάται: «Έπρεπε να χρησιμοποιώ τη σύνταξή μου για να φροντίζω τα εγγόνια μου».

Το Άγχος και οι Πιέσεις

Σύμφωνα με κάποια μελέτη, δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι «το να φροντίζουν τα εγγόνια τους δημιουργούσε αρκετό άγχος στους παππούδες, καθώς το 86 τοις εκατό των 60 παππούδων που συμμετείχαν στη μελέτη ανέφεραν ότι “τον περισσότερο χρόνο ένιωθαν καταθλιμμένοι ή ανήσυχοι”». Πράγματι, πολλοί αναφέρουν ότι έχουν προβλήματα υγείας. «Με επηρέασε σωματικά, ψυχικά και πνευματικά», λέει η Ελίζαμπεθ, μια γυναίκα που φρόντιζε την έφηβη εγγονή της. Η Γουίλι Μέι, η οποία υποφέρει από καρδιακά προβλήματα και υπέρταση, λέει: «Η γιατρός μου πιστεύει ότι όλα αυτά σχετίζονται με το άγχος που προξενεί η ανατροφή των παιδιών».

Πολλοί δεν είναι έτοιμοι για την αλλαγή που απαιτεί να κάνουν στον τρόπο ζωής τους το γεγονός ότι ανατρέφουν τα εγγόνια τους. «Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν μπορώ να πάω εκεί που θέλω», λέει κάποιος παππούς. «Αισθάνομαι ένοχος . . . όταν τα αφήνω σε κάποιον άλλον, και έτσι προτιμώ να μην πάω εκεί που θέλω ή να μην κάνω αυτό που θέλω». Μια γιαγιά περιέγραψε τον προσωπικό της χρόνο ως «ανύπαρκτο». Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά είναι κάτι κοινό. Κάποια άλλη είπε: «Τώρα που είμαστε σε αυτή την ηλικία, οι περισσότεροι φίλοι μας δεν έχουν [μικρά] παιδιά και αυτό πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα να μη δεχόμαστε τις προσκλήσεις για να πάμε να τους δούμε επειδή δεν είναι προσκαλεσμένα τα παιδιά μας [τα εγγόνια μας]».

Οδυνηρές είναι και οι συναισθηματικές πιέσεις. Ένα άρθρο στο περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report) λέει τα εξής: «Οι περισσότεροι [παππούδες] υποφέρουν από ντροπή και ενοχές εξαιτίας του γεγονότος ότι τα παιδιά τους έχουν αποτύχει ως γονείς—και πολλοί κατηγορούν τον εαυτό τους, διερωτώμενοι πού έσφαλαν οι ίδιοι ως γονείς. Προκειμένου να παράσχουν ένα ασφαλές και στοργικό σπιτικό στα εγγόνια τους, μερικοί πρέπει να εγκαταλείψουν από συναισθηματική άποψη τα δικά τους παιδιά τα οποία είναι βίαια ή παίρνουν ναρκωτικά».

Μια μελέτη αναφέρει: «Πάνω από το ένα τέταρτο . . . είπαν ότι η ικανοποίησή τους από τη γαμήλια σχέση τους είχε μειωθεί επειδή φρόντιζαν τα εγγόνια τους». Οι σύζυγοι, ιδιαίτερα, νιώθουν πολλές φορές παραμελημένοι καθώς οι γυναίκες τους επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας των παιδιών. Μερικοί παντρεμένοι άντρες νιώθουν ότι απλώς δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πίεση. Κάποια γυναίκα λέει για το σύζυγό της: «Μας εγκατέλειψε. . . . Νομίζω ότι πρέπει να ένιωθε παγιδευμένος».

Οργισμένα Παιδιά

Το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις λέει: «Το άγχος επιτείνεται από το γεγονός ότι μερικά από τα παιδιά που κληρονομούν [οι παππούδες] είναι ανάμεσα στα πιο στερημένα, στα πιο πληγωμένα συναισθηματικά και στα πιο οργισμένα που υπάρχουν στη χώρα».

Σκεφτείτε την εγγονή της Ελίζαμπεθ. Ο πατέρας του παιδιού στην κυριολεξία το εγκατέλειψε στη γωνιά του δρόμου όπου εργαζόταν η Ελίζαμπεθ βοηθώντας τους μαθητές να διασχίζουν το δρόμο. «Είναι ένα οργισμένο παιδί», λέει η Ελίζαμπεθ. «Είναι πληγωμένη». Τα εγγόνια της Σάλι έχουν παρόμοιες πληγές. «Ο εγγονός μου νιώθει πικραμένος. Αισθάνεται ότι κανένας δεν τον θέλει». Κάθε παιδί, από τη στιγμή που γεννιέται, δικαιούται να έχει έναν πατέρα και μια μητέρα που να το αγαπούν. Φανταστείτε πώς νιώθει ένα παιδί που το έχουν εγκαταλείψει, το έχουν παραμελήσει ή το έχουν απαρνηθεί οι γονείς του! Το να κατανοήσει κάποιος αυτά τα αισθήματα μπορεί να είναι το κλειδί για να φέρεται υπομονετικά στα παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς. Το εδάφιο Παροιμίες 19:11 λέει: «Η ενόραση του ανθρώπου ασφαλώς καταστέλλει το θυμό του».

Για παράδειγμα, ένα εγκαταλειμμένο παιδί ίσως αντιστέκεται όταν προσπαθείτε να το φροντίσετε. Αν κατανοήσετε τους φόβους και τις ανησυχίες του παιδιού μπορεί να βοηθηθείτε να του φέρεστε με συμπόνια. Πιθανώς, αν λάβετε υπόψη σας τους φόβους του παιδιού και το διαβεβαιώσετε πως θα κάνετε ό,τι μπορείτε για να το φροντίσετε, θα καθησυχάσετε σε μεγάλο βαθμό τους φόβους του.

Αντιμετωπίζοντας τις Πιέσεις

“Νιώθω μεγάλη στενοχώρια και αυτολύπηση. Δεν ήταν δίκαιο να μας συμβεί αυτό”. Αυτά είπε μια γιαγιά που είχε αναλάβει την επιμέλεια των εγγονιών της. Αν βρίσκεστε σε αυτή την κατάσταση, ίσως έχετε παρόμοια αισθήματα. Αλλά η περίπτωσή σας είναι κάθε άλλο παρά απελπιστική. Ένας λόγος είναι ότι μπορεί μεν η ηλικία να περιορίζει τις σωματικές σας δυνάμεις, αλλά παράλληλα αποτελεί πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τη σοφία, την υπομονή και την ικανότητα στο χειρισμό ζητημάτων. Σύμφωνα με κάποια μελέτη, δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι «τα παιδιά που είχαν ανατραφεί αποκλειστικά από τους παππούδες τους τα πήγαιναν πολύ καλά σε σύγκριση με τα παιδιά που είχαν ζήσει σε οικογένειες όπου υπήρχε μόνο ένας βιολογικός γονέας».

Η Αγία Γραφή μάς προτρέπει να “ρίχνουμε κάθε ανησυχία μας πάνω στον Ιεχωβά, επειδή αυτός ενδιαφέρεται για εμάς”. (1 Πέτρου 5:7) Γι’ αυτό να προσεύχεστε διαρκώς σε εκείνον για δύναμη και καθοδηγία, όπως έκανε και ο ψαλμωδός. (Παράβαλε Ψαλμός 71:18.) Να δίνετε προσοχή στις δικές σας πνευματικές ανάγκες. (Ματθαίος 5:3) «Οι Χριστιανικές συναθροίσεις και το κήρυγμα με βοήθησαν να επιβιώσω», λέει μια Χριστιανή. Όπου αυτό είναι δυνατόν, προσπαθήστε να διδάξετε στα εγγόνια σας τις οδούς του Θεού. (Δευτερονόμιο 4:9) Ο Θεός ασφαλώς θα υποστηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλετε για να ανατρέφετε τα εγγόνια σας «με τη διαπαιδαγώγηση και τη νουθεσία του Ιεχωβά».—Εφεσίους 6:4.b

Μη διστάζετε να ζητάτε βοήθεια. Πολλές φορές, οι φίλοι μπορούν να προσφέρουν βοήθεια, ιδιαίτερα εκείνοι που βρίσκονται μέσα στη Χριστιανική εκκλησία. Η Σάλι θυμάται: «Οι αδελφοί και οι αδελφές στην εκκλησία με υποστήριξαν πολύ. Όταν έπεφτα, ήταν εκεί για να με σηκώσουν. Μερικοί μάλιστα με βοήθησαν οικονομικά».

Μην παραβλέπετε τη βοήθεια που ίσως μπορείτε να πάρετε από το κράτος. (Ρωμαίους 13:6) Σύμφωνα με μια έρευνα στην οποία συμμετείχαν παππούδες, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι «οι περισσότεροι δεν ξέρουν τι παροχές υπάρχουν ή πού να στραφούν για βοήθεια». (Προστασία του Παιδιού) Κοινωνικοί λειτουργοί και τοπικά γραφεία τα οποία παρέχουν υποστήριξη στους ηλικιωμένους ίσως είναι σε θέση να σας κατευθύνουν σε υπηρεσίες που μπορούν να σας βοηθήσουν.

Σε πολλές περιπτώσεις, το να αναλαμβάνουν οι παππούδες την επιμέλεια των εγγονιών τους αποτελεί επακόλουθο αυτών “των κρίσιμων καιρών που είναι δύσκολοι στην αντιμετώπισή τους”. (2 Τιμόθεο 3:1-5) Ευτυχώς, αυτοί οι δύσκολοι καιροί δείχνουν ότι ο Θεός σύντομα θα παρέμβει και θα δημιουργήσει μια «νέα γη» στην οποία οι τραγικές καταστάσεις που βασανίζουν τόσες οικογένειες σήμερα θα ανήκουν πια στο παρελθόν. (2 Πέτρου 3:13· Αποκάλυψη 21:3, 4) Στο μεταξύ, οι παππούδες που έχουν αναλάβει την επιμέλεια των εγγονιών τους πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να αντιμετωπίσουν την κατάστασή τους με τον καλύτερο τρόπο. Πολλών οι προσπάθειες στέφονται με μεγάλη επιτυχία! Να θυμάστε πάντα ότι, παρά τις απογοητεύσεις, μπορούν να υπάρξουν χαρές. Μάλιστα, ίσως δοκιμάσετε τη χαρά να δείτε τα εγγόνια σας να γίνονται ευθείς άνθρωποι που αγαπούν τον Θεό! Δεν θα άξιζε αυτό το αποτέλεσμα όλη τη σκληρή σας προσπάθεια;

[Πλαίσιο στη σελίδα 10]

Νομικά Ζητήματα

Το αν θα πάρετε ή όχι την επιμέλεια των εγγονιών σας δια της δικαστικής οδού είναι ένα λεπτό και περίπλοκο ζήτημα. Μια ειδική στο θέμα, η Μαίρη Φρον, εξηγεί: «Αφενός, έχετε λίγα νομικά δικαιώματα χωρίς την επιμέλεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι βιολογικοί γονείς μπορεί να επιστρέψουν και να πάρουν το παιδί ή τα παιδιά οποιαδήποτε στιγμή. Αφετέρου, πολλοί παππούδες διστάζουν να ζητήσουν την επιμέλεια, επειδή αυτό θα απαιτούσε να πάνε στο δικαστήριο και να πουν ότι το παιδί τους δεν είναι καλός γονέας».—Σωστό Νοικοκυριό (Good Housekeeping).

Χωρίς τη νομική επιμέλεια οι παππούδες πολλές φορές δυσκολεύονται να γράψουν τα εγγόνια τους στο σχολείο ή ακόμα και να εξασφαλίσουν ιατρική περίθαλψη για αυτά. Ωστόσο, το να πάρουν την επιμέλεια μπορεί να είναι μια δαπανηρή, χρονοβόρα και συναισθηματικά εξουθενωτική δοκιμασία. Ακόμα και αν πάρουν την επιμέλεια, οι παππούδες μπορεί να διαπιστώσουν ότι δεν δικαιούνται κρατική οικονομική βοήθεια. Γι’ αυτό, το περιοδικό Προστασία του Παιδιού συστήνει στους παππούδες να «συμβουλευτούν κάποιο δικηγόρο της περιοχής τους ο οποίος έχει πείρα στο οικογενειακό δίκαιο, στις περιπτώσεις επιμέλειας και στον τομέα της προστασίας των παιδιών».

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Υπολογίστε το Κόστος

Το να βλέπετε κάποιο παιδί που βρίσκεται σε ανάγκη—ειδικά αν πρόκειται για το εγγόνι σας—είναι πολύ θλιβερό. Επίσης, η Αγία Γραφή δίνει εντολή στους Χριστιανούς να φροντίζουν “τους δικούς τους”. (1 Τιμόθεο 5:8) Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις είναι σοφό να το σκεφτούν σοβαρά οι παππούδες προτού επωμιστούν μια τέτοια ευθύνη. (Παροιμίες 14:15· 21:5) Εκείνος που θα κάνει κάτι τέτοιο πρέπει να υπολογίσει το κόστος.—Παράβαλε Λουκάς 14:28.

Εξετάστε με προσευχή τα ακόλουθα: Είστε πραγματικά σε θέση, από σωματική, συναισθηματική, πνευματική και οικονομική άποψη, να ικανοποιήσετε τις ανάγκες αυτού του παιδιού; Πώς αισθάνεται ο σύντροφός σας για αυτή την κατάσταση; Υπάρχει κάποιος τρόπος να ενθαρρύνετε ή να βοηθήσετε τους γονείς του παιδιού προκειμένου να μπορούν να φροντίζουν το παιδί τους μόνοι τους; Δυστυχώς, μερικοί γονείς που παραμελούν τα καθήκοντά τους απλώς εξακολουθούν να ζουν ανήθικη ζωή. Κάποια γιαγιά λέει με πίκρα: «Πήρα κοντά μου αρκετά από τα παιδιά της. Αλλά αυτή συνέχισε να παίρνει ναρκωτικά και να κάνει μωρά. Έφτασα σε ένα σημείο όπου έπρεπε να πω όχι!»

Από την άλλη μεριά, αν δεν φροντίσετε εσείς τα εγγόνια σας, τι θα τους συμβεί; Μπορείτε να αντιμετωπίσετε την πίεση που θα νιώθετε γνωρίζοντας ότι τα φροντίζουν άλλοι, ίσως ακόμα και κάποιοι άγνωστοι; Τι θα γίνει με τις πνευματικές ανάγκες των παιδιών; Θα μπορέσουν οι άλλοι να τα αναθρέψουν σύμφωνα με τους κανόνες του Θεού; Μερικοί ίσως αποφασίσουν ότι, παρά τις δυσκολίες που περιλαμβάνονται, δεν έχουν άλλη εκλογή από το να επωμιστούν την ευθύνη.

Αυτές είναι βασανιστικές ανησυχίες, και κάθε άτομο θα πρέπει να πάρει τις δικές του αποφάσεις.