Στο μεταξύ, οι δύο υπερδυνάμεις, η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έκαναν μεγάλη πρόοδο στη μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων και στην απομάκρυνση της πυρηνικής απειλής. Κάθε συμφωνία που γινόταν αναπτέρωνε την ελπίδα για επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης—σε βαθμό που ο συγγραφέας Τζον Έλσον σημείωσε το Σεπτέμβριο του 1989: «Για πολλούς σχολιαστές, οι τελικές μέρες της δεκαετίας του 1980 αντιπροσωπεύουν ένα είδος αποχαιρετισμού στα όπλα. Ο ψυχρός πόλεμος φαίνεται ότι τελειώνει· η ειρήνη αρχίζει να διαφαίνεται σε πολλά μέρη του κόσμου».

Τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου

Ο συγγραφέας Σέλμπορν λέει: «Το μοτίβο της κατάρρευσης του ανατολικοευρωπαϊκού συστήματος ήταν αξιοσημείωτα σταθερό». Κατόπιν προσθέτει: «Ο καταλύτης ήταν σαφώς το ότι ο Γκορμπατσόφ ανέλαβε την εξουσία στη Μόσχα το Μάρτιο του 1985 και ότι τερμάτισε το ‘Δόγμα Μπρέζνιεφ’, γεγονός που μοιραία στέρησε τα ανατολικοευρωπαϊκά καθεστώτα από τη διαβεβαίωση της σοβιετικής βοήθειας και παρέμβασης σε περίπτωση λαϊκής εξέγερσης».

Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα αποκαλεί τον Γκορμπατσόφ «τον πιο σπουδαίο πρωτουργό μιας σειράς γεγονότων στα τέλη του 1989 και το 1990 τα οποία μεταμόρφωσαν την πολιτική δομή της Ευρώπης και αποτέλεσαν την αρχή του τέλους του Ψυχρού Πολέμου».

Φυσικά, ο Γκορμπατσόφ δεν μπορούσε να τερματίσει μόνος του τον Ψυχρό Πόλεμο. Ενδεικτικό του τι θα επακολουθούσε σύντομα ήταν αυτό που είπε η Βρετανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ όταν τον πρωτοσυνάντησε: «Μου αρέσει ο κ. Γκορμπατσόφ. Μπορούμε να συνεργαστούμε καλά». Επιπλέον, η ξεχωριστή προσωπική σχέση που είχαν η Θάτσερ και ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίγκαν της έδωσε τη δυνατότητα να τον πείσει ότι ήταν πορεία σοφίας να συνεργαστεί με τον Γκορμπατσόφ. Η Γκέιλ Σίχι, συγγραφέας του βιβλίου Γκορμπατσόφ—Η Πορεία του Ανθρώπου που Τάραξε τον Κόσμο (Gorbachev—The Making of the Man Who Shook the World), συμπεραίνει: «Η Θάτσερ μπορούσε να συγχαρεί τον εαυτό της επειδή ήταν, ‘με κυριολεκτική έννοια, η νουνά στη σχέση Ρίγκαν-Γκορμπατσόφ’».

Όπως έχει συμβεί συχνά στην ιστορία, οι άνθρωποι-κλειδιά βρέθηκαν στην κατάλληλη θέση την κατάλληλη στιγμή για να διαμορφώσουν αλλαγές που αλλιώς ίσως να μην είχαν συμβεί.