«ΥΓΕΙΑ για όλους μέχρι το έτος 2000»—αυτό το σύνθημα έχει ακουστεί επανειλημμένα, ιδιαίτερα μετά τη Διεθνή Διάσκεψη για Στοιχειώδη Ιατρική Περίθαλψη, που χρηματοδοτήθηκε το 1978 από την ΠΟΥ (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) και την UNICEF (Ταμείο του Ο.Η.Ε. για την Προστασία του Παιδιού). Αυτή η διάσκεψη, που την παρακολούθησαν εκπρόσωποι από 134 χώρες, έστρεψε τη διεθνή προσοχή στις ελλείψεις που υπάρχουν στον τομέα της υγείας παγκόσμια.

Ο τότε διευθυντής της UNICEF, Χένρυ Ρ. Λαμπουίζ, είπε: «Ένας από τους λόγους για τους οποίους συναντηθήκαμε εδώ σήμερα, είναι η βαθιά μας πεποίθηση ότι δεν μπορούν να γίνουν πια ανεκτές οι σκανδαλώδεις ανισότητες που υπάρχουν στα διάφορα μέρη του κόσμου, καθώς επίσης και μέσα στις ίδιες τις χώρες σχετικά με την προσφορά ιατρικής περίθαλψης».

Πριν από τη διάσκεψη, μια έκθεση αναφέρθηκε στο τεράστιο παγκόσμιο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα σε αυτά που έχουν οι πλούσιες χώρες και σ’ εκείνα που δεν έχουν οι υπόλοιπες. Μια έκθεση της UNICEF τον ίδιο χρόνο, έδειξε ότι σε μερικές φτωχότερες χώρες «μόνο το δέκα τοις εκατό των ανθρώπων έχει τη δυνατότητα να τύχει ικανοποιητικής ιατρικής περίθαλψης» και «ίσως μόνο το είκοσι τοις εκατό πίνει καθαρό νερό».

Η διάσκεψη έκανε έκκληση «να ληφθεί φροντίδα για προμήθειες τροφίμων, για κατάλληλη διατροφή, για επαρκείς ποσότητες καθαρού νερού και για στοιχειώδεις μεθόδους υγιεινής· να ληφθεί φροντίδα για την υγεία της μητέρας και την υγεία του παιδιού . . . και να παρασχεθούν τα απαραίτητα φάρμακα».

Όλα αυτά, όμως, κοστίζουν πάρα πολύ, ιδιαίτερα για τους ανθρώπους των φτωχών χωρών. Πού θα μπορούσαν να βρεθούν τα χρήματα γι’ αυτές τις ανάγκες; Η διάσκεψη ανάφερε ότι «η ειρήνη, η ύφεση κι ο αφοπλισμός» θα απελευθέρωναν τεράστια ποσά χρημάτων για να χρησιμοποιηθούν για τέτοιους σκοπούς. Γι’ αυτό, το περιοδικό World Health (Παγκόσμια Υγεία), που εκδίδεται από την ΠΟΥ, υποκινήθηκε να σχολιάσει: «Φανταστείτε έναν ιδανικό κόσμο στον οποίο όλη η τεχνική ικανότητα, τα χρήματα, οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι, που προς το παρόν δαπανιούνται για στρατιωτικούς εξοπλισμούς, διαθέτονταν για να βελτιωθεί η υγεία του κόσμου!»

Παρ’ όλα αυτά, τα προβλήματα της υγείας συνεχίζουν να αυξάνουν. Το 1978, τον καιρό της Διεθνούς Διάσκεψης για Στοιχειώδη Ιατρική Περίθαλψη, το 80 τοις εκατό των κατοίκων της υπαίθρου και των φτωχών αστικών περιοχών σε όλη τη γη εξακολουθούσαν να στερούνται τη δυνατότητα κάθε ιατρικής περίθαλψης και τα 30 από τα 31 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 χρονών που θα πέθαιναν εκείνο το χρόνο ζούσαν στις φτωχότερες χώρες. Στις «αναπτυγμένες» χώρες η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η μόλυνση και τα βλαβερά απόβλητα συνεχίζουν να αποτελούν ένα σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή.

Το ευρωπαϊκό γραφείο της ΠΟΥ έχει προβλέψει όχι ότι θα υπάρχει υγεία μέχρι το έτος 2000, αλλά το ότι η υγεία μάλλον θα περνάει κρίση τότε. Το 1983 αυτό το γραφείο χρηματοδότησε την έκδοση ενός βιβλίου με τίτλο Health Crisis 2000, γραμμένο από τον Πήτερ Ο’Νηλ, το οποίο αναφέρεται στην «ανατριχιαστική πραγματικότητα» ότι ένα σωρό «νέες ασθένειες» εισχωρούν αθόρυβα στον πολιτισμένο κόσμο. Ποιες είναι αυτές οι ασθένειες; Ο καρκίνος που προκαλείται από το περιβάλλον, οι καρδιακές παθήσεις, η τοξικομανία, οι διανοητικές ασθένειες, οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, «η αυτοκαταστροφική συνήθεια του καπνιστή και του αλκοολικού» και «η ‘επιδημία των τροχαίων ατυχημάτων’ η οποία αφανίζει ζωές και στραγγίζει τους οικονομικούς μας πόρους». Αυτές οι «ασθένειες των εύπορων κοινωνιών» εξαπλώνονται και στις φτωχότερες χώρες.

Σύγχρονα Προβλήματα

Ας εξετάσουμε μερικά απ’ αυτά τα σύγχρονα προβλήματα:

Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ είναι η δεύτερη στη σειρά αιτία που προξενεί θανάτους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Προσβάλλει τον ένα στους τέσσερις Αμερικανούς. Σε παγκόσμια κλίμακα, περίπου 40 εκατομμύρια μπορεί να υποφέρουν απ’ αυτή την ασθένεια. Οι ουσίες που προκαλούν καρκίνο αφθονούν.

ΜΟΛΥΝΣΗ. Επικίνδυνα προϊόντα και βλαβερά απόβλητα μολύνουν το περιβάλλον. Δηλητηριώδεις ουσίες βρίσκονται στις τροφές. Τα ποτάμια και οι θάλασσες έχουν μολυνθεί. Σε μερικές περιοχές ακόμα και τα υπόγεια νερά που αντλούνται από πηγάδια είναι μολυσμένα.

ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΙΑ. Το βιβλίο Health Crisis 2000 αποκαλεί την τοξικομανία, «το αργό γλίστρημα στην κόλαση». Λέει ότι «η διαδικασία καταστροφής της διάνοιας και του σώματος των νεαρών . . . είναι τόσο τρομακτική και η διαδικασία για την αποκατάσταση του τοξικομανή στην κοινωνία είναι τόσο μακρόχρονη και δύσκολη, και για τον ασθενή και γι’ αυτούς που προσπαθούν να τον βοηθήσουν, ώστε χρειάζεται αυτό να γίνει αντικείμενο προσεκτικής έρευνας».

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Σαν αποτέλεσμα της κατάρρευσης των ηθών, η εξάπλωση των αφροδισίων νοσημάτων έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που να ονομάζεται πανδημία—εκτεταμένη επιδημία. Το περιοδικό World Health λέει ότι «η εξάπλωση τέτοιων ασθενειών στον πληθυσμό είναι σήμερα τόσο γενικευμένη, ώστε οποιοδήποτε σεξουαλικά δραστήριο άτομο [ένα άτομο που έχει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους] κινδυνεύει να προσβληθεί».

ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ. Σε πολλά μέρη, γυναίκες, έφηβοι, ακόμα και νεαρά παιδιά προσχωρούν στις τάξεις των αλκοολικών. Λέγεται ότι το αλκοόλ είναι υπεύθυνο για το 40 τοις εκατό όλων των τροχαίων ατυχημάτων. Ακόμα κι εκείνος που πίνει μόνο με παρέα, μπορεί να καταστρέψει μια ολόκληρη οικογένεια καθώς προσπαθεί να αποδείξει την ικανότητά του πάνω στο τιμόνι.

ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΤΑΞΙΔΙΟΥ. Η ευκολία των σύγχρονων τρόπων ταξιδιού έχει κάνει δυνατή τη γρήγορη εξάπλωση των επιδημιών σε παγκόσμια κλίμακα. Το AIDS και τα μικρόβια της γονόρροιας που είναι ανθεκτικά στην πενικιλίνη, εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο μέσω ταξιδιωτών, και λέγεται ότι αυτές οι ασθένειες έχουν «εκμεταλλευτεί την εντυπωσιακή μετακίνηση των πληθυσμών, που αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του εικοστού αιώνα».

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ. Η πληθυσμιακή έκρηξη και η γρήγορη μετακίνηση των πληθυσμών από την ύπαιθρο στις ήδη υπερσυνωστισμένες αστικές περιοχές, περιπλέκει περισσότερο τα παγκόσμια προβλήματα υγείας. Μέχρι το 1983, 26 πόλεις είχαν πληθυσμό τουλάχιστον πέντε εκατομμυρίων. Μέχρι το έτος 2000 θα μπορούσαν οι πόλεις αυτές να γίνουν 60. Το περιοδικό World Health λέει ότι θα υπάρχουν ίσως περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι «που θα ζουν τότε σε αστικές περιοχές σε κατάσταση άθλιας φτώχειας». Ο Ρόμπερτ Μακ Ναμάρα, πρώην πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, προειδοποίησε: «Αν οι πόλεις δεν αρχίσουν να αντιμετωπίζουν πιο εποικοδομητικά το πρόβλημα της φτώχειας, τότε η φτώχεια ίσως αρχίσει να καταστρέφει τις πόλεις».

Έτσι, παρά τις προσπάθειες πολλών σκληρά εργαζόμενων και αφοσιωμένων ανθρώπων, ο στόχος «υγεία για όλους» φαίνεται ανέφικτος. Στην πραγματικότητα, το σύνθημα αυτό δεν πρέπει να ληφθεί κατά γράμμα. Δεν προορίζεται να δώσει την εντύπωση ότι ο καθένας θα είναι υγιής, αλλά ότι τουλάχιστον η στοιχειώδης ιατρική περίθαλψη θα είναι διαθέσιμη για όλους. Σύμφωνα μ’ ένα βιβλιάριο που εκδόθηκε από την ΠΟΥ, ο στόχος είναι «να διανεμηθούν δίκαια οι δαπάνες για την υγεία . . . να μπορεί ο καθένας να επωφεληθεί από τη στοιχειώδη ιατρική περίθαλψη . . . και να μπορέσουν οι άνθρωποι να χρησιμοποιήσουν καλύτερες μεθόδους απ’ τις σημερινές» για την πρόληψη και την ανακούφιση από τις ασθένειες και τις αναπηρίες.