Ο Ιερός Γκάνγκα της Ινδίας—Γιατί τον Λατρεύουν Εκατομμύρια Άνθρωποι;

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ινδία

Ανέκαθεν, σ’ ολόκληρη την ιστορία, οι Ινδουιστές τιμούν τον ποταμό Γάγγη ή Γκάνγκα, όπως είναι γνωστός στην Ινδία, ως τον ιερότερο ποταμό του κόσμου. Επί αιώνες, εκατομμύρια λάτρεις συγκεντρώνονται στις όχθες του. Γιατί πηγαίνουν σ’ αυτόν οι άνθρωποι; Τι είναι εκείνο που αναζητούν; Σ’ αυτό το άρθρο, θα ρίξουμε μια σύντομη ματιά στον ποταμό κι αυτό θα μας βοηθήσει να βρούμε την απάντηση.

ΣΤΗΝ ιερή πόλη Χαρντβάρ, κοντά στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, μια αστραφτερή άσπρη Μερσεντές στρίβει στους στενούς δρόμους. Προσπερνάει προσεκτικά τα τρίκυκλα ποδήλατα, τις άμαξες που τις τραβάνε άλογα, τις βέσπες και τους πεζούς. Τελικά, προς το άκρο της πόλης, το όχημα σταματάει σ’ ένα σημείο που έχει θέα προς τον Γκάνγκα.

Παρ’ ότι ο ποταμός είναι πολύ μολυσμένος στο κύριο τμήμα του, τα γαλαζοπράσινα νερά, που φτάνουν εδώ στο Χαρντβάρ καθαρά καθώς χύνονται από τα βουνά, προσφέρουν ένα ευχάριστο θέαμα για τα μάτια. Όμως το αυτοκίνητο δεν ήρθε μέχρι εδώ απλώς και μόνο για την απόλαυση του τοπίου.

Οι πόρτες του αυτοκινήτου ανοίγουν και βγαίνει έξω μια οικογένεια Ινδών, που φαίνεται μορφωμένη και μοντέρνα. Καθώς η μητέρα ισιώνει το κατακόκκινο σάρι της, τα χρυσά της βραχιόλια και κολιέ αιχμαλωτίζουν τις αχτίδες του ήλιου και λαμποκοπούν. Ο πατέρας κλειδώνει το αυτοκίνητό του και μαζεύει τα παιδιά, που είναι όλα τους ντυμένα με μοντέρνα τζιν και σπορ ρούχα. Εκ πρώτης όψεως, υπάρχει ευημερία και φαινομενική ελευθερία από τις μέριμνες που μαστίζουν τους φτωχούς. Κι όμως, όπως και εκείνοι που έχουν πολύ πιο ταπεινή καταγωγή, έτσι κι αυτοί έχουν έρθει για να λατρέψουν τη θεά Γκάνγκα, ελπίζοντας να ωφεληθούν από τις δυνάμεις της.

Κοντά στο ιερό γκατ (χώρο για λουόμενους) που λέγεται Χάρι Κι Παούρι, βγάζουν τα παπούτσια τους και μετά κατεβαίνουν τα σκαλιά που οδηγούν στο ποτάμι. Στη στιγμή, χάνονται ανάμεσα στα πολυάριθμα χρωματιστά σάρι και στις άλλες τοπικές φορεσιές. Εδώ, οποιαδήποτε μέρα, κάθε λογής άνθρωποι της Ινδίας, πλούσιοι και φτωχοί, έρχονται στις όχθες του Γκάνγκα. Τους φέρνει εδώ μια βασική πνευματική ανάγκη, μια ανάγκη που υπάρχει παντού σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Ιερές Τελετουργίες και Άφοβη Αφοσίωση

Στην περιοχή των λουομένων βρίσκονται ιερείς που είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τους προσκυνητές στην τέλεση των τελετουργιών για την πουτζά (λατρεία) του Γκάνγκα. Προσφέρουν λουλούδια και ψέλνουν προσευχές. Ύστερα ο ιερέας κάνει ένα σημάδι, ή αλλιώς τιλάκ, με κόκκινη ή κίτρινη αλοιφή στο μέτωπο των λάτρεων. Έπειτα ακολουθεί μια αξιοθαύμαστη επίδειξη άφοβης αφοσίωσης.

Τα ψυχρά νερά που τρέχουν με ορμή τις μέρες του Νοεμβρίου δεν αποθαρρύνουν τους προσκυνητές. Νέοι και γέροι μπαίνουν θαρραλέα στο κρύο ποτάμι. Απολαμβάνοντας αυτή την ευκαιρία που ίσως είναι η μοναδική στη ζωή τους, αφήνουν το κορμί τους να μουδιάσει από τα νερά του Γκάνγκα. Ακόμα και μικρά παιδιά μπαίνουν στο νερό, στα χέρια των προσεκτικών γονέων τους. Οι λουόμενοι, τρέμοντας αλλά και νιώθοντας ικανοποίηση, βγαίνουν έξω από το νερό για να ζεσταθούν μπροστά στον Σούργια, τον θεό-ήλιο. Αργότερα, θα επισκεφτούν ορισμένους από τους πολλούς ναούς του Χαρντβάρ ή ίσως να κατευθυνθούν, αντίθετα με το ρου του ποταμού, προς το Ρισικές που βρίσκεται σε απόσταση 26 χιλιομέτρων. Εκεί, κατά μήκος των οχθών του Γκάνγκα, βρίσκονται δεκάδες ασράμα, και πολλοί ξένοι πηγαίνουν εκεί για αυτοσυγκέντρωση και για να μελετήσουν Γιόγκα.

Κατά το σούρουπο, οι προσκυνητές έχουν κιόλας γυρίσει στην περιοχή των λουομένων για να προσφέρουν ειδική λατρεία. Οικογένειες και ζευγάρια έρχονται κρατώντας γερές βαρκούλες φτιαγμένες από χλωρά φύλλα. Αυτές είναι γεμάτες με πολύχρωμους κατιφέδες, ευωδιαστά ροδοπέταλα κι ένα μικρό πήλινο κύπελλο που έχει μέσα ένα φιτίλι. Ένα νεαρό ζευγάρι βγάζουν τα παπούτσια τους, προσεύχονται μαζί και οι δυο, ανάβουν το φιτίλι και αφήνουν απαλά τη βάρκα τους στα ορμητικά νερά. Όπως τόσοι και τόσοι νιόπαντροι, ίσως ζήτησαν κι αυτοί από τον Γκάνγκα να τους ευλογήσει μ’ ένα γερό γιο. Κατά τον ίδιο τρόπο κι άλλοι, αφού εκφράσουν τις παρακλήσεις τους, ρίχνουν στον ποταμό τα πλοιάριά τους. Σύντομα ένας μικρός στόλος από φωτάκια που αναπηδούν στο νερό κατακλύζει το ποτάμι, όμως το δυνατό ρεύμα τον παρασέρνει γρήγορα στην πορεία του.

Ξαφνικά, οι ήχοι από τις καμπάνες του ναού που χτυπάνε δυνατά διαταράζουν την ησυχία της βραδιάς. Η φασαρία αυτή συνεχίζεται για μερικά λεπτά, ενώ οι ιερείς κουνάνε πέρα-δώθε αναμμένα λυχνάρια στην όχθη του ποταμού και ψέλνουν προσευχές στον Γκάνγκα. Έτσι λήγει άλλη μια μέρα λατρείας και προσευχής.

«Πίνεις από το Μαστό της Μητέρας σου»

Αναμφίβολα, ο Γκάνγκα είναι μοναδικός ανάμεσα στους ποταμούς, όχι όμως χάρη στα φυσικά του χαρακτηριστικά. Σχεδόν 30 ποταμοί στον κόσμο έχουν μεγαλύτερο μήκος, ενώ στην Ινδία και μόνο, οι ποταμοί Βραχμαπούτρα και Ινδός είναι πολύ μεγαλύτεροι. Κι όμως, από τις ταπεινές και παγερές πηγές του μέχρι τις εκβολές του, που απλώνονται στον Κόλπο της Βεγγάλης, ο Γκάνγκα λατρεύεται σ’ όλο του το μήκος, που είναι 2.700 χιλιόμετρα. Το ένα τρίτο των 800 εκατομμυρίων ανθρώπων της χώρας ζουν στη λεκάνη του ποταμού Γκάνγκα και από υλικής άποψης εξαρτώνται από τον ποταμό για φαγητό, νερό και άρδευση. Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ποτάμι, ο Γκάνγκα συμβολίζει την Ινδία.

Για τους Ινδουιστές πιστούς λοιπόν ο Γκάνγκα είναι η Ganga Ma, ή αλλιώς η Μητέρα Γάγγης. Βλέπουν το ποτάμι σαν μια αφοσιωμένη μητέρα που τρέφει και καθαρίζει τα παιδιά της, τόσο από πνευματική όσο και από φυσική άποψη. Γι’ αυτό, ο Ινδός ποιητής Τουλσίντας περιέγραψε τον Γκάνγκα ως μπούκτι μούκτι ντεΐνι, δηλαδή, δοτήρα σωτηρίας και υλικής απόλαυσης. Ένας πιστός είπε ότι όταν πίνεις απ’ αυτόν είναι «σαν να πίνεις από το μαστό της μητέρας σου». Τέτοιου είδους αισθήματα αντανακλούν τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στον ποταμό και στους λάτρεις του. Είναι τόσο δυνατός αυτός ο δεσμός ώστε σε περασμένα χρόνια ορισμένοι προσκυνητές δεν δίστασαν να ‘θυσιάσουν’ τη ζωή τους, με το να πνιγούν στα νερά του.

Αυτή η ιδεαλιστική εικόνα παίρνει σήμερα καινούριο χαρακτήρα και χρώμα. Ο Γκάνγκα, καθώς ελίσσεται μέσα από ευημερούσες πόλεις δέχεται σε σταθερή βάση λύματα από ακαθαρσίες υπονόμων και από χημικές ουσίες. Κάποιος πολιτικός μηχανικός, εκφράζοντας τη λύπη του γι’ αυτή την κατάσταση, σχολίασε: «Οι φτωχοί αφοδεύουν στο ποτάμι, οι πλούσιοι πετάνε μέσα βιομηχανικά απόβλητα και οι θρησκευόμενοι πετάνε σ’ αυτό πτώματα». Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον δέκα χιλιάδες πτώματα ρίχνονται στο ποτάμι κάθε μέρα. Παρ’ όλα αυτά, καθημερινά στην πόλη Βαράνασι (Μπενάρες) συνεπαρμένοι λουόμενοι κάνουν τις τελετουργικές βουτιές τους στα βρώμικα, καφετιά νερά, όπως είναι τώρα, αψηφώντας τις ακαθαρσίες που επιπλέουν και προέρχονται από τους κοντινούς χώρους αποτέφρωσης. Με αποφασιστικότητα, εκτελούν το άχαμαν, καταπίνουν δηλαδή λίγο νερό από τον Γκάνγκα ως μέρος της λατρείας του ήλιου.

«Θα συνεχίσω να κάνω την άγια βουτιά μέχρι να πεθάνω», είπε κάποιος επιστήμονας που μένει κοντά στον Γκάνγκα. «Αλλά κάθε φορά που κάνω άχαμαν . . . , γίνεται μια τρομερή σύγκρουση μέσα μου». Κάποιο περιοδικό της Ινδίας, σχολιάζοντας αυτή τη δήλωση, σημείωσε: «Ως επιστήμονας, ο καθηγητής Μίσρα γνωρίζει ότι το νερό που καταπίνει είναι μολυσμένο. Αλλά ο Μαχάντ Βιρμπάντρα Μίσρα δεν μπορεί παρά να πιει μερικές γουλιές από το άγιο νερό του Γκάνγκα, και ίσως δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα απ’ αυτό για τα αισθήματα που τρέφουν οι Ινδουιστές για τον Γκάνγκα».

Γιατί είναι τόσο αφοσιωμένοι στον Γκάνγκα οι Ινδουιστές λάτρεις; Η αφοσίωση αυτή μπορεί να προβληματίζει όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με το μύθο της θρυλικής του προέλευσης και με τις δυνάμεις που αποδίδονται στα νερά του. Σ’ αυτά βρίσκεται το μυστικό της μυστηριακής επιρροής που ασκεί ο Γκάνγκα στους ανθρώπους του.

Κατέβηκε από τους Ουρανούς—Γιατί;

Ο θρύλος για τον Γκάνγκα είναι περίπλοκα επινοημένος, όπως και οι άλλες ιστορίες για τους θεούς και τις θεές των Ινδουιστών. Οι ακριβείς λεπτομέρειες ποικίλλουν, αλλά, με συντομία, η ιστορία έχει ως εξής:

Ο Βασιλιάς Σαγκάρα είχε 60.000 γιους, τους οποίους σκότωσε ένας σοφός, ο Καπίλα. Οι ψυχές τους ήταν καταδικασμένες να περιπλανιούνται στη γη για πάντα, εκτός αν η θεά Γκάνγκα κατέβαινε από τον ουρανό για να τους καθαρίσει και να τους απελευθερώσει από την κατάρα. Χάρη στα επιτίμια που απέδωσε ένας άλλος βασιλιάς, ο Μπαγκιράτι, η Γκάνγκα ήρθε στη γη και πιάστηκε στα μαλλιά του θεού Σίβα—στις χιονισμένες κορυφές των Ιμαλαΐων. Από εκεί, έτρεξε στη θάλασσα και τα νερά της εξάγνισαν τις ψυχές των 60.000 γιων του Βασιλιά Σαγκάρα και τις αποκατέστησαν στον παράδεισο.

Εδώ βρίσκεται η απάντηση στο γιατί εκατομμύρια άνθρωποι επισκέπτονται και λατρεύουν τον Γκάνγκα εδώ και αιώνες. Η θεά Γκάνγκα, σύμφωνα με τους λάτρεις της, έχει τη δύναμη να απελευθερώνει, να εξαγνίζει, να καθαρίζει και να θεραπεύει. Ένα αρχαίο Ινδουιστικό σύγγραμμα, Η Βραχμάντα Πουράνα, δηλώνει: «Η Θεά προστατεύει από εκατοντάδες χιλιάδες κινδύνους τις φυλές εκείνων που λούζονται μια φορά με ευλάβεια στα αγνά ρεύματα του Γκάνγκα. Κατάρες που έχουν συσσωρευτεί επί γενιές και γενιές εξαλείφονται. Απλώς και μόνο με το να λουστεί κανείς στον Γκάνγκα εξαγνίζεται αμέσως». Επιπλέον, λέγεται ότι αν πιει κανείς νερό του Γκάνγκα κερδίζει αθανασία. Πιστεύουν ότι αν κάποιος πεθάνει στον Γκάνγκα, αποτεφρωθεί στις όχθες του και οι στάχτες του πεταχτούν μέσα στο ποτάμι, οδηγείται σε αιώνια ευδαιμονία. Λέγεται ότι η ψυχή—η οποία πολλοί πιστεύουν ότι είναι αθάνατη—απελευθερώνεται από τον κύκλο των αναγεννήσεων, για να μπορέσει να αναπαυθεί τελικά και να ενωθεί με την ίδια τη θεϊκή ουσία.

Η Θεραπεία Όλων των Εθνών Πλησιάζει

Η επιθυμία για πνευματικό καθαρισμό και απελευθέρωση από τα βάσανα φαίνεται να είναι βασική για τους ανθρώπους παντού. Σε άλλα μέρη του κόσμου, αυτή τη σωτηρία, ή αλλιώς μούκτι, την αναζητούν με άλλους τρόπους. Μερικοί μπορεί να εξομολογούνται τις αμαρτίες τους σε κάποιον μεσάζοντα, λόγου χάρη σ’ έναν ιερέα, για να λάβουν συγχώρεση, και μετά αποδίδουν τα ανάλογα επιτίμια. Άλλοι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να εξιλεωθεί από τα σφάλματά του και να λάβει ευλογίες μετά θάνατο, μέσω προσευχών, ανάγνωσης ιερών γραφών, θυσιών, με το να δίνει δώρα και ελεημοσύνες ή με την αυταπάρνηση. Αλλά με τέτοιες αλληλοσυγκρουόμενες ιδέες, υπάρχει κανένας σίγουρος τρόπος να απελευθερωθεί κανείς από την αμαρτία και το θάνατο;

Είναι ενδιαφέρον ότι ένα αρχαίο βιβλίο με ιερά συγγράμματα, η Αγία Γραφή, μιλάει κι αυτό για τον πνευματικό καθαρισμό και τη θεραπεία του ανθρώπινου γένους σε σχέση μ’ έναν ποταμό. Ο προφήτης και συγγραφέας Ιωάννης είδε σε κάποιο όραμα έναν ‘ποταμό ύδατος της ζωής’ που ξεκινούσε από το θρόνο του Θεού. Αντί για λουόμενους, κατά μήκος των οχθών του βρίσκονταν άφθονα καρποφόρα δέντρα ‘για τη θεραπεία των εθνών’.—Αποκάλυψις 22:1, 2, ΜΝΚ.

Εδώ η Αγία Γραφή μιλάει συμβολικά για την υπέροχη προμήθεια του Δημιουργού να απελευθερώσει για πάντα το ανθρώπινο γένος από την αμαρτία και το θάνατο και να προμηθεύσει αιώνια ζωή. Μέσω αυτής της προμήθειας, πλήθη ανθρώπων που λούστηκαν στα νερά του Γκάνγκα—καθώς και εκατομμύρια άλλοι που δεν είδαν ποτέ τους τον Γκάνγκα—θα έχουν την ευκαιρία να καθαριστούν από την αμαρτία και να απελευθερωθούν από το θάνατο στο πολύ κοντινό μέλλον.a

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ανάμεσα σε πολυάριθμους ναούς και ιερά, κάθε είδους άνθρωποι έρχονται για να λουστούν στον Γκάνγκα

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Στην όχθη του ποταμού, ένας ιερέας βοηθάει κάποια γυναίκα στην εκτέλεση της πουτζά, δηλαδή της λατρείας του Γκάνγκα

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Πάνθεο από θεούς και θεές των Ινδουιστών σ’ έναν από τους πολλούς ναούς του Χαρντβάρ

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Μια νεαρή γυναίκα ετοιμάζεται να ρίξει στον Γκάνγκα τη βάρκα της που είναι φτιαγμένη από φύλλα