Είναι ο Σταυρός για Χριστιανούς;

«ΜΟΥ ΤΟΝ χάρισε η μητέρα μου». «Μου προσθέτει αντρική γοητεία». «Τον φοράω σαν κόσμημα». «Δεν θα ένιωθα άνετα αν δεν τον φορούσα». «Με προστατεύει από κακό». «Είναι απλώς κάτι για να κρεμάμε στην αλυσίδα».

Αυτές ήταν οι απαντήσεις μερικών ανθρώπων τους οποίους ρώτησαν γιατί φορούσαν σταυρό. Αν και είναι φανερό ότι δεν το κάνουν όλοι αυτό από θρησκευτική αφοσίωση, σε μερικά μέρη του κόσμου είναι πολύ συνηθισμένο να φοράει κανείς σταυρό. Υπάρχουν ακόμα και νεαροί Ρώσοι που τους φοράνε. Πολλοί άνθρωποι αποδίδουν στο σταυρό βαθιά θρησκευτική σημασία, γιατί, όπως είπε απλά ένας νεαρός, «Είναι ιερός».

Αλλά είναι πραγματικά σωστό για ένα χριστιανό να φοράει σταυρό; Απεικονίζει με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο πέθανε ο Χριστός; Και υπάρχουν σοβαρές αντιρρήσεις να τον φοράμε ακόμα και σαν κόσμημα; Για να βρούμε τις απαντήσεις, ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στην προέλευση του σταυρού.

Χριστιανικό Σύμβολο;

Ίσως υποθέτετε ότι πρώτοι οι χριστιανοί χρησιμοποίησαν το σταυρό. Όμως, η The Encyclopedia Americana λέει ότι «τον χρησιμοποίησαν από τους αρχαίους χρόνους οι ινδουιστές και οι βουδιστές στην Ινδία και στην Κίνα, καθώς και οι Πέρσες, οι Ασσύριοι και οι Βαβυλώνιοι». Παρόμοια, η Chambers’s Encyclopaedia (Έκδοση 1969) λέει ότι ο σταυρός «ήταν ένα έμβλημα στο οποίο αποδόθηκε θρησκευτική και μυστικιστική έννοια πολύ πριν από τη χριστιανική εποχή».

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι οι πρώτοι χριστιανοί χρησιμοποιούσαν το σταυρό στη λατρεία τους. Στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της χριστιανοσύνης οι ειδωλολάτρες Ρωμαίοι ήταν αυτοί που χρησιμοποιούσαν το σταυρό! Το The Companion Bible λέει: «Αυτοί οι σταυροί χρησιμοποιούνταν σαν σύμβολα του βαβυλωνιακού θεού του ήλιου . . . και πρωτοεμφανίζονται σε ένα νόμισμα του Ιούλιου Καίσαρα (100-44 π.Χ.) και μετέπειτα σε ένα νόμισμα που έθεσε σε κυκλοφορία ο διάδοχος του Καίσαρα [ο Αύγουστος] το 20 π.Χ.» Μερικές φορές απεικόνιζαν το θεό της φύσης Βάκχο, ένα θεό των Ρωμαίων, με έναν κεφαλόδεσμο γεμάτο σταυρούς.

Πώς, λοιπόν, έγινε ο σταυρός το σύμβολο του λεγόμενου Χριστιανικού Κόσμου;

Ο Κωνσταντίνος και ο Σταυρός

Το 312 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος, κυβερνήτης της περιοχής που τώρα είναι γνωστή ως Γαλλία και Βρετανία, ξεκίνησε να κάνει πόλεμο με τον κουνιάδο του Μαξέντιο, κυβερνήτη της Ιταλίας. Στην πορεία του λέγεται ότι είδε ένα όραμα—ένα σταυρό πάνω στον οποίο υπήρχαν τα λόγια «Hoc vince», που σημαίνει «Εν τούτω νίκα». Μετά τη νίκη του, ο Κωνσταντίνος ύψωσε το σταυρό ως λάβαρο του στρατού του. Όταν ο χριστιανισμός έγινε αργότερα η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο σταυρός έγινε το σύμβολο της εκκλησίας.

Αλλά συνέβηκε ποτέ πραγματικά αυτό το όραμα; Οι αφηγήσεις αυτής της παράδοσης είναι στην καλύτερη περίπτωση από δεύτερο χέρι και γεμάτες αντιφάσεις. Αληθινά, δύσκολα θα μπορούσε να βρει κάποιος πιο απίθανο υποψήφιο από τον Κωνσταντίνο για να λάβει μια θεία αποκάλυψη. Τον καιρό που έγινε αυτό το υποτιθέμενο περιστατικό, ο Κωνσταντίνος ήταν φανατικός λάτρης του θεού του ήλιου. Έφτασε μάλιστα και στο σημείο να αφιερώσει τη μέρα της Κυριακής στη λατρεία του ήλιου. Η διαγωγή του επίσης μετά από το δήθεν προσηλυτισμό του δεν έδειχνε αληθινή αφιέρωση στις δίκαιες αρχές. Φόνοι, ραδιουργίες και πολιτικές φιλοδοξίες κυριαρχούσαν στη ζωή του. Φαίνεται ότι για τον Κωνσταντίνο ο χριστιανισμός δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα τέχνασμα για να ενώσει τα υπολείμματα της αυτοκρατορίας του.

Συγχρόνως, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το είδος του σταυρού που «είδε» ο Κωνσταντίνος αντιπροσώπευε το όργανο που χρησιμοποιήθηκε για να θανατωθεί ο Χριστός. Σε πολλά νομίσματα που ο Κωνσταντίνος έκοψε αργότερα είναι αποτυπωμένοι σταυροί σχήματος Χ με ένα «Ρ» τοποθετημένο από πάνω τους. (Βλέπε εικόνα.) Το An Expository Dictionary of New Testament Words (Ένα Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Καινής Διαθήκης), του Γ. Ε. Βάιν, λέει: «Όσον αφορά το Χ, το οποίο ο Κωνσταντίνος διακήρυξε ότι είχε δει σε όραμα που τον οδήγησε να υπερασπιστεί τη χριστιανική πίστη, αυτό το γράμμα ήταν το αρχικό της λέξης ‘Χριστός’ και δεν είχε καμιά σχέση με ‘το Σταυρό’», σαν εκτελεστικό όργανο. Στην πραγματικότητα αυτό το είδος σταυρού είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το ειδωλολατρικό σύμβολο του ήλιου.

Γιατί, λοιπόν, οι «χριστιανοί» αποδέχτηκαν τόσο εύκολα το σταυρό; Το Λεξικό του Βάιν συνεχίζει: «Μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. οι εκκλησίες είχαν είτε απομακρυνθεί είτε παραποιήσει ορισμένες διδασκαλίες της χριστιανικής πίστης. Με σκοπό την αύξηση του γοήτρου του αποστατικού εκκλησιαστικού συστήματος, δέχονταν τους ειδωλολάτρες στις εκκλησίες χωρίς να λαβαίνουν υπόψη τους αν αυτοί είχαν αναμορφωθεί από την πίστη, και τους επέτρεπαν σε μεγάλο βαθμό να διατηρούν τα ειδωλολατρικά σημεία και σύμβολά τους. Έτσι, το Ταυ ή Τ, στην πιο συνηθισμένη μορφή του όπου το οριζόντιο τμήμα βρίσκεται χαμηλότερα, υιοθετήθηκε για να αντιπροσωπεύει το σταυρό του Χριστού».

Η Εξέλιξη του Σταυρού

Μήπως ήταν η αγάπη για τον Χριστό που, μετά από τόσα χρόνια, έκανε να γίνει ο σταυρός αντικείμενο ευλάβειας; Η Encyclopaedia of Religion and Ethics (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Δεοντολογίας) λέει: «Ξεκινώντας από τον 4ο αιώνα η πίστη στη μαγεία άρχισε να ασκεί ισχυρή επιρροή μέσα στην Εκκλησία». Νόμιζαν ότι το να κάνουν το σημείο του σταυρού ήταν «η πιο σίγουρη άμυνα κατά των δαιμόνων και η πανάκεια για όλες τις αρρώστιες», σαν αυτό να ήταν μαγικό φυλαχτό. Η δεισιδαιμονική χρήση του σταυρού συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Σε όλα αυτά τα χρόνια αναπτύχθηκαν περίπου 400 διαφορετικά είδη σταυρών. Στην αρχή, δεν απεικόνιζαν τον ίδιο τον Χριστό. Προτιμούσαν να παριστάνουν ένα νεαρό να κρατάει ένα στολισμένο σταυρό. Αργότερα, συμπεριέλαβαν στην απεικόνιση και ένα αρνάκι. Το 691 μ.Χ., η σύνοδος του Τρούλλου «επισημοποίησε» ένα σταυρό που έδειχνε, αντί για το αρνάκι, την προτομή ενός νέου, πάνω στο σταυρό. Με τον καιρό αυτό εξελίχτηκε στον εσταυρωμένο—ένα σταυρό που έχει πάνω του μια αναπαράσταση του σώματος του Χριστού.

Πέθανε ο Χριστός Πάνω σε Σταυρό;

‘Δεν διδάσκει, όμως, η Αγία Γραφή ότι ο Χριστός πέθανε πραγματικά πάνω σε ένα σταυρό;’ μπορεί κάποιος να ρωτήσει. Για να δώσουμε την απάντηση, πρέπει να καταλάβουμε την έννοια των δυο λέξεων που χρησιμοποίησαν οι συγγραφείς της Γραφής για να περιγράψουν το όργανο του θανάτου του Χριστού: σταυρός και ξύλον.

Η The International Standard Bible Encyclopedia (Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου) (1979) σημειώνει κάτω από το λήμμα «Σταυρός»: «Αρχικά η ελληνική λέξη σταυρός προσδιόριζε ένα μυτερό κατακόρυφο ξύλινο πάσσαλο καλά στηριγμένο στο έδαφος. . . . Τους τοποθετούσαν τον ένα δίπλα στον άλλο σε σειρές για να σχηματίσουν φράχτες ή αμυντικά περιφράγματα γύρω από οικισμούς, ή έστηναν τον καθένα χωριστά και τους χρησιμοποιούσαν σαν όργανα βασανισμού όπου κρεμούσαν δημόσια τους ένοχους μεγάλων παραβάσεων του νόμου για να πεθάνουν (ή, αν είχαν ήδη εκτελεστεί, για να εξευτελίσουν εντελώς τα πτώματά τους)».

Είναι αλήθεια ότι οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν πράγματι ένα όργανο εκτέλεσης που στα λατινικά λέγεται crux. Και η λέξη crux χρησιμοποιήθηκε στη μετάφραση της Αγίας Γραφής στα λατινικά για να αποδώσει τη λέξη σταυρός. Επειδή η λατινική λέξη crux είναι παρόμοια με την αγγλική cross, πολλοί κάνουν το λάθος να υποθέσουν ότι το crux ήταν σίγουρα ένας πάσσαλος με ένα οριζόντιο δοκάρι. Όμως, το The Imperial Bible-Dictionary (Αυτοκρατορικό Λεξικό της Βίβλου) λέει: «Ακόμα και οι Ρωμαίοι φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν αρχικά το crux (από όπου προέρχεται το cross) σαν έναν όρθιο στύλο και αυτό παρέμεινε για πάντα η πρωταρχική σημασία του».

Το βιβλίο The Non-Christian Cross (Ο Μη Χριστιανικός Σταυρός) προσθέτει: «Δεν υπάρχει ούτε μια μεμονωμένη πρόταση σε κανένα από τα πολυάριθμα συγγράμματα που συγκροτούν την Καινή Διαθήκη η οποία να δίνει έστω και έμμεση απόδειξη για το ότι ο σταυρός που χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωση του Ιησού ήταν διαφορετικός από ένα συνηθισμένο σταυρό [στύλο ή πάσσαλο]· πολύ λιγότερο για την πιθανότητα να απαρτιζόταν, όχι από ένα κομμάτι ξύλου, αλλά από δυο κομμάτια καρφωμένα μαζί το ένα κάθετα στο άλλο». Μπορεί κάλλιστα να κρέμασαν τον Χριστό σε ένα είδος crux (σταυρού) που λέγεται crux simplex (μονός σταυρός). Μ’ αυτό τον τρόπο απεικόνισε έναν τέτοιο πάσσαλο ο ρωμαιοκαθολικός λόγιος του 16ου αιώνα Ιούστος Λίψιος.

Τι θα πούμε για την άλλη λέξη, ξύλον; Χρησιμοποιήθηκε στην ελληνική μετάφραση της Γραφής των Εβδομήκοντα στο εδάφιο Έσδρας 6:11: Η Νεοελληνική Μετάφραση το αποδίδει ως εξής: «Εξεδόθη έτι παρ’ εμού διαταγή περί παντός ανθρώπου, όστις παραλλάξη τον λόγον τούτον, να αποσπασθή ξύλον εκ της οικίας αυτού και να στηθή και να κρεμασθή επ’ αυτό· η δε οικία αυτού ας γείνη δια τούτο κοπρών». Εδώ αναφέρεται καθαρά ένα μόνο δοκάρι ή «ξύλον».

Συνεπώς, πολλοί μεταφραστές των Ελληνικών Χριστιανικών Γραφών (Καινή Διαθήκη) μεταφράζουν τα λόγια του Πέτρου στις Πράξεις 5:30 ως εξής: «Ο Θεός των πατέρων μας ανέστησε τον Ιησού, τον οποίο εσείς σκοτώσατε κρεμώντας τον σε έναν πάσσαλο [ή, «δέντρο», σύμφωνα με τις King James Version, New International Version, The Jerusalem Bible, και Revised Standard Version]». Ίσως να θέλετε επίσης να ελέγξετε το αρχαίο κείμενο καθώς και το πώς η Γραφή σας μεταφράζει το ξύλον στα εδάφια: Πράξεις 10:39· 13:29· Γαλάτας 3:13· και 1 Πέτρου 2:24.

Περπατώντας με Πίστη, Όχι με την Όψη

Ακόμα και τώρα που έχουμε εξετάσει τόσες αποδείξεις για το ότι ο Χριστός πέθανε πραγματικά πάνω σε έναν πάσσαλο, μερικοί μπορεί και πάλι να μην βλέπουν τίποτε το εσφαλμένο στο να φορούν σταυρό. Ίσως λένε, ‘Είναι απλώς ένα κόσμημα’.

Θυμηθείτε, όμως, πώς έχει χρησιμοποιηθεί ο σταυρός στην πορεία της ιστορίας—σαν αντικείμενο ειδωλολατρίας και δεισιδαιμονικού φόβου. Θα μπορούσε κανείς αν φοράει σταυρό, ακόμα και σαν απλό κόσμημα, να εναρμονιστεί με τη νουθεσία του αποστόλου Παύλου στην 1 Κορινθίους 10:14: «Δια τούτο, αγαπητοί μου, φεύγετε από της ειδωλολατρείας»;

Τι θα πούμε για τους αληθινούς χριστιανούς σήμερα; Και αυτοί επίσης πρέπει να αναγνωρίζουν ότι χρειάζεται να προσέχουν να ‘φυλάξουν εαυτούς από των ειδώλων’, όπως συμβουλεύει η Αγία Γραφή. (1 Ιωάννου 5:21) Έτσι, δεν θεωρούν το σταυρό ότι είναι κατάλληλο κόσμημα. Θυμούνται τη δήλωση του Παύλου: «Επικατάρατος πας ο κρεμάμενος επί ξύλου», και γι’ αυτό το λόγο προτιμούν να σκέφτονται τον Χριστό ως ένδοξο ενθρονισμένο Βασιλιά!—Γαλάτας 3:13· Αποκάλυψις 6:2.

Αν και αυτοί οι χριστιανοί δεν φορούν σταυρούς, εκτιμούν βαθιά το γεγονός ότι ο Χριστός πέθανε γι’ αυτούς. Γνωρίζουν ότι η θυσία του Χριστού είναι μια θαυμάσια εκδήλωση της ‘δύναμης του Θεού’ και της αιώνιας αγάπης του. (1 Κορινθίους 1:18· Ιωάννης 3:16) Αλλά δεν χρειάζονται τη βοήθεια των υλικών αντικειμένων για να λατρεύουν αυτόν τον Θεό της αγάπης. Επειδή, όπως πρότρεψε ο Παύλος, ‘περιπατούν δια της πίστεως, ουχί δια της όψεως’.—2 Κορινθίους 5:7.

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Ο σταυρός έχει εξελιχθεί σε πολλά σχήματα και μορφές με το πέρασμα των αιώνων

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Άγαλμα του θεού των Ελλήνων Μαρσύα που τον έγδαραν ζωντανό πάνω σε έναν κορμό δέντρου—Λούβρο, Παρίσι