Γιατί Είναι Τόσο Ακριβά τα Διαμάντια;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΜΕΡΙΚΕΣ φορές η ομορφιά μπορεί να ανακαλυφτεί. Άλλες φορές πρέπει να δημιουργηθεί. Ένα διαμάντι, όμως, πρέπει και να ανακαλυφτεί και να δημιουργηθεί.

Τα ακατέργαστα διαμάντια είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα όμορφο δημιούργημα της φύσης. Η μεγάλη πίεση και οι υψηλές θερμοκρασίες που υπάρχουν κάτω από το φλοιό της γης μετατρέπουν αργά αργά τον απλό άνθρακα σε σκληρούς, ημιδιαφανείς κρυστάλλους. Αλλά αυτοί οι σπάνιοι λίθοι συνήθως είναι δυσεύρετοι. Μερικές από τις μεγαλύτερες τρύπες που υπάρχουν στη γη—οι οποίες βρίσκονται διασκορπισμένες στην Αυστραλία, στη Νότια Αφρική και στη Σιβηρία—έχουν ανοιχτεί σε αναζήτηση αυτών των πολύτιμων λίθων. Για να βγουν λίγα διαμάντια τα οποία ζυγίζουν μόνο γύρω στα 6 γραμμάρια, πρέπει να εκσκαφούν και να κοσκινιστούν εκατό τόνοι χώμα!

Όταν ανακαλυφτεί ένα διαμάντι, επιδέξιοι τεχνίτες πρέπει να σμιλεύσουν με πολύ κόπο την κρυμμένη ομορφιά του προτού στολίσει ένα δαχτυλίδι ή κάποιο περιδέραιο.

Ασφαλώς, όλη αυτή η προσπάθεια και η δεξιοτεχνία έχουν το κόστος τους. Αλλά οι περισσότερες γυναίκες—και άντρες—πιστεύουν ότι το έξοδο αξίζει τον κόπο, ειδικά αν το διαμάντι είναι δώρο που το προσφέρει ένας άντρας στη σύζυγό του ή στην αρραβωνιαστικιά του ως σύμβολο αιώνιας αγάπης. Η ομορφιά του και τα ειδύλλια έχουν κάνει το διαμάντι τον πιο περιζήτητο κρύσταλλο στη γη.a

Επίσκεψη στην Αμβέρσα

Το ενδιαφέρον μου για αυτά τα μοναδικά πετράδια ξύπνησε όταν κάποτε επισκέφτηκα την Αμβέρσα, μια βελγική πόλη της οποίας ο πλούτος εξαρτάται κυρίως από τα διαμάντια. ‘Τι είναι αυτό’, αναρωτήθηκα, ‘που κάνει ένα διαμάντι τόσο ελκυστικό; Ποιο είναι το μυστικό που κρύβεται πίσω από τη δημιουργία ενός διαμαντιού;’

Για να λάβω απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις, μίλησα με τον Ντερκ Λουτς, του οποίου η οικογένεια ασχολείται με το εμπόριο των διαμαντιών εδώ και τρεις γενιές. «Αποκαλούμε την Αμβέρσα καλύτερη φίλη του διαμαντιού», μου εξήγησε, «επειδή αυτή η πόλη είναι ένα από τα κύρια κέντρα κατεργασίας διαμαντιών παγκόσμια. Συνεπώς, ήρθες στο ιδανικό μέρος για να ανακαλύψεις τα μυστικά του αδαμαντουργού».

Πρώτα από όλα, μου έδειξε μια χούφτα ακατέργαστα διαμάντια που μόλις είχε αγοράσει. Μολονότι κόστιζαν 350.000 δολάρια (περ. 87,5 εκατ. δρχ.), δεν φαίνονταν και τόσο εντυπωσιακά με την πρώτη ματιά—έμοιαζαν περισσότερο με μια χούφτα κομμάτια γυαλί. Αλλά μια πιο κοντινή ματιά αποκάλυψε μια εσωτερική λάμψη, η οποία αποτελεί τον προάγγελο της ομορφιάς που μπορεί να φέρει στο φως εκείνος που κόβει τα διαμάντια. Άρχισα να καταλαβαίνω πού οφείλεται η έλξη τους.

«Μερικές φορές όταν βλέπω ένα μεγάλο ακατέργαστο διαμάντι, νιώθω να ασκεί πάνω μου μια γοητεία, κάτι που μοιάζει με συναισθηματικό δεσμό», ομολόγησε ο Ντερκ. «Ενστικτωδώς, θέλω να αγοράσω αυτό το πετράδι. Αυτό μου θυμίζει την παραβολή του Ιησού για τον άντρα που βρήκε ένα υπέροχο μαργαριτάρι, ένα μαργαριτάρι τόσο τέλειο ώστε ήταν διατεθειμένος να πουλήσει όλα όσα είχε για να το αγοράσει. Ποτέ δεν έχω φτάσει σε αυτό το σημείο», λέει χαμογελώντας, «αλλά πρέπει να παραδεχτώ ότι μερικά εξαιρετικά πετράδια ασκούν ιδιαίτερη έλξη, ακόμα και σε εμάς που δαπανούμε τη ζωή μας αγοράζοντάς τα και πουλώντας τα. Ασφαλώς, το να δημιουργήσεις έναν πολύτιμο λίθο από ένα ακατέργαστο πετράδι, όσο εντυπωσιακό και αν είναι, δεν είναι απαλλαγμένο από παγίδες».

Η Λείανση του Ακατέργαστου Διαμαντιού

Είχα ακούσει ότι ένα ανεκτίμητο πετράδι μπορεί να θρυμματιστεί αν εκείνος που το κόβει είναι απρόσεκτος. Αναρωτήθηκα αν αυτό συμβαίνει συχνά. «Δεν είναι και τόσο σπάνιο φαινόμενο», παραδέχτηκε ο Ντερκ. «Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο κατά τον τεμαχισμό του πετραδιού. Ακόμα και εκείνος που στιλβώνει το διαμάντι μπορεί μερικές φορές να πέσει πάνω σε ένα γκλετς, δηλαδή μια εσωτερική ατέλεια, και να καταστρέψει το πετράδι. Εξετάζουμε πάντοτε προσεκτικά το ακατέργαστο πετράδι με τη βοήθεια πολωμένου φωτός, το οποίο αποκαλύπτει τις προβληματικές περιοχές· φοβάμαι όμως πως κανένα σύστημα δεν είναι αλάνθαστο.

»Αν και ένα θρυμματισμένο πετράδι είναι ο χειρότερος εφιάλτης μας, αυτή δεν είναι η μοναδική δυσκολία. Μερικές φορές το χρώμα του πετραδιού σκουραίνει όταν κοπούν και στιλβωθούν οι έδρες του, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αξία του. Και πρέπει να θυμάσαι ότι πολλές φορές είμαστε αναγκασμένοι να αφαιρέσουμε το 60 τοις εκατό ή και περισσότερο του ακατέργαστου πετραδιού προκειμένου να το κάνουμε ένα πρώτης τάξης διαμάντι».

Νόμιζα ότι έτσι πήγαιναν χαμένα πολλά χρήματα, μέχρι που κατάλαβα τι ακριβώς περιλαμβάνει η δημιουργία ενός διαμαντιού. Ο Ντερκ μου έδειξε ένα τεράστιο διαμάντι σε σχήμα καρδιάς, το οποίο είχε μόλις κοπεί και στιλβωθεί. «Βλέπεις πώς λαμποκοπάει;» με ρώτησε. «Αυτή η ‘φωτιά’ στο εσωτερικό του πετραδιού στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από ανακλώμενο φως.

»Ο τεχνίτης πρέπει να κόψει όλες τις έδρες με τέτοιον τρόπο ώστε το φως να παγιδεύεται μέσα στο πετράδι και κατόπιν να ανακλάται προς τον παρατηρητή. Μερικά παραδοσιακά σχήματα, όπως είναι η στρογγυλή κοπή, το επιτυγχάνουν αυτό με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Αλλά ακόμα και τα φανταχτερά σχέδια, όπως αυτό που είναι κομμένο σε σχήμα καρδιάς, έχουν ως στόχο να ανακλούν όσο το δυνατόν περισσότερο φως. Αυτή είναι η βασική τέχνη του αδαμαντουργού. Μάλιστα, ένας πολύ γνωστός κατασκευαστής διαμαντιών χρησιμοποιεί το εξής σύνθημα: ‘Η γοητεία είναι στην κατασκευή’».

«Πώς αποφασίζετε σε τι σχήμα θα κόψετε το διαμάντι;» ρώτησα τον Ντερκ. «Ξεκινάμε κοιτάζοντας πολύ προσεκτικά το αρχικό πετράδι που αγοράζουμε», μου είπε. «Και όταν λέω προσεκτικά, το εννοώ! Θυμάμαι ότι κάποιο μεγάλο πετράδι το εξετάζαμε επί ένα μήνα προτού πάρουμε την τελική απόφαση για το πώς έπρεπε να κοπεί. Μερικές φορές αυτό είναι ευκολότερο επειδή το ακατέργαστο πετράδι προσφέρεται για να κοπεί σε ένα ορισμένο σχήμα. Σε κάθε περίπτωση ο στόχος είναι να καθορίσουμε το καλύτερο σχήμα για το εκάστοτε πετράδι ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες. Αλλά κάθε έδρα που κόβουμε—και ένα συνηθισμένο διαμάντι έχει πάνω από 50 έδρες—μεταφράζεται σε απώλεια βάρους».

Ο Ντερκ κατόπιν μου ζήτησε να κοιτάξω προσεκτικά ένα συγκεκριμένο πετράδι. «Βλέπεις την ακαθαρσία που υπάρχει στην επάνω δεξιά πλευρά του πετραδιού;» με ρώτησε δίνοντάς μου μια λούπα, έναν ειδικό μεγεθυντικό φακό για κοσμηματοπώλες. Είδα μερικές ακανόνιστες γραμμές, σαν και εκείνες που υπάρχουν σε ένα ραγισμένο καθρέφτη, στο εσωτερικό μιας γωνίας του διαμαντιού. «Αυτού του είδους η ατέλεια μειώνει κατά πολύ την αξία του διαμαντιού. Βέβαια, θα μπορούσαμε να την κόψουμε, αλλά αυτό ίσως σημαίνει ότι θα χάσουμε μεγάλο μέρος του πετραδιού. Αν η ατέλεια δεν γίνεται αντιληπτή με γυμνό μάτι, μπορούμε να πουλήσουμε το πετράδι σε χαμηλότερη τιμή».

Με ενδιέφερε να μάθω γιατί αυτά τα τόσο μικρά πετράδια είναι τόσο πολύτιμα. Σαφώς, αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες.

«Η συνηθισμένη φράση ‘τα διαμάντια είναι παντοτινά’—μολονότι αποτελεί διαφημιστικό σλόγκαν—είναι σε γενικές γραμμές αληθινή», είπε ο Ντερκ. «Τα διαμάντια δεν φθείρονται από τη χρήση, και η λάμψη τους δεν χάνεται. Είναι σπάνια, αν και όχι τόσο σπάνια όσο ήταν κάποτε, και είναι πανέμορφα—δίχως αμφιβολία! Αλλά ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας που καθορίζει την αξία τους είναι η παγκόσμια ζήτηση για διαμάντια. Αυτή εξαρτάται κυρίως από τη διαφήμιση.

»Γιατί μια γυναίκα θέλει ένα διαμαντένιο δαχτυλίδι;» αναρωτήθηκε σκεφτικός ο Ντερκ. «Πιθανώς συνδέει τα διαμάντια με την αγάπη και τον έρωτα. Ένα διαμάντι είναι κάτι το ξεχωριστό, ένας παντοτινός θησαυρός που θα της θυμίζει μια αγάπη η οποία ελπίζει να κρατήσει όσο και το διαμάντι. Αυτή η ιδέα, ή το μυστήριο, όπως θα το αποκαλούσαν μερικοί, έχει καλλιεργηθεί επιδέξια. Το 1995, δαπανήθηκαν περίπου 180.000.000 δολάρια [περ. 45 δισ. δρχ.] για την προώθηση αυτού του μηνύματος, ενός μηνύματος που κάνει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να εξακολουθούν να αγοράζουν διαμάντια».

Η Αξία του Διαμαντιού

«Υποθέτω ότι η αξία του κατεργασμένου διαμαντιού εξαρτάται από το μέγεθός του», παρατήρησα. «Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα», απάντησε ο Ντερκ. «Οι έμποροι διαμαντιών συνηθίζουν να λένε ότι η αξία του διαμαντιού εξαρτάται από τέσσερις παράγοντες: κοπή, καράτια, χρώμα και καθαρότητα. Ο κάθε παράγοντας έχει αντίκτυπο στην ομορφιά—και κατ’ επέκταση στην αξία—του πετραδιού.

»Ας αρχίσουμε με την κοπή. Η καλή κοπή είναι έργο τέχνης, ένα γλυπτό σε μικρογραφία, θα έλεγε κανείς. Κοίταξε καλύτερα το διαμάντι σε σχήμα καρδιάς που θαύμαζες προηγουμένως. Δεν είναι εύκολο να δημιουργηθεί αυτό το σχήμα, και μάλιστα απαιτεί να θυσιαστεί μεγαλύτερο μέρος του αρχικού πετραδιού από ό,τι άλλα σχήματα. Παρατήρησε πώς όλες οι έδρες έχουν τοποθετηθεί συμμετρικά ώστε να αναδεικνύουν την ομορφιά του διαμαντιού. Θα λέγαμε ότι αυτό το συγκεκριμένο διαμάντι έχει πολύ περίτεχνη κοπή.

»Αρχικά εντυπωσιάστηκες από το μέγεθός του, και αυτό είναι φυσικό, εφόσον πρόκειται για ένα μεγάλο πετράδι 8 καρατιών. Παρεμπιπτόντως, ένα καράτι αντιστοιχεί με δύο δέκατα του γραμμαρίου· έτσι καθορίζουμε την αξία του πετραδιού σε καράτια απλώς ζυγίζοντάς το. Σε γενικές γραμμές, όσο πιο πολλά καράτια ζυγίζει το διαμάντι τόσο πιο πολύτιμο είναι, αλλά η αξία του επηρεάζεται επίσης από το χρώμα και την καθαρότητά του.

»Διαμάντια υπάρχουν σε όλα τα σχήματα και χρώματα, όπως θα παρατήρησες από το σύνολο των ακατέργαστων διαμαντιών μας. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να τα χωρίσουμε σύμφωνα με το χρώμα· τα λευκότερα είναι πιο πολύτιμα. Ωστόσο, υπάρχουν λίγα πετράδια τα οποία έχουν αυτό που λέμε φανταχτερό χρώμα, όπως ροζ, γαλάζιο ή κόκκινο· και αυτά πουλιούνται πιο ακριβά από τα λευκά επειδή είναι εξαιρετικά σπάνια.

»Τέλος, αξιολογούμε ένα πετράδι με βάση την καθαρότητά του. Αν ένα πετράδι χαρακτηριστεί αψεγάδιαστο αυτό σημαίνει ότι αν κοιτάξετε το πετράδι—ακόμα και με λούπα—δεν θα δείτε καμιά ατέλεια. Έτσι, η κοπή, η καθαρότητα και το χρώμα ενός διαμαντιού μπορεί να είναι εξίσου σημαντικά με το βάρος του σε καράτια. Παραδείγματος χάρη, το 1995, σε κάποια έκθεση παρουσιάστηκε πιθανώς το μεγαλύτερο διαμάντι που στιλβώθηκε ποτέ (546,67 καράτια). Ωστόσο, παρά το μέγεθός του—σχεδόν όσο ένα μπαλάκι του γκολφ—αυτό δεν είναι το πολυτιμότερο διαμάντι στον κόσμο, λόγω της μέτριας καθαρότητάς του και του καφεκίτρινου χρώματός του».

Προτού φύγω από την Αμβέρσα, μίλησα με τον Χανς Βινς, ο οποίος ασχολείται με τη βιομηχανία διαμαντιών εδώ και 50 χρόνια. Είχα ένα τελευταίο ερώτημα: Τι κάνει ένα διαμάντι τόσο ξεχωριστό;

«Δεν θεωρώ τα μικρά πετράδια τόσο συναρπαστικά—αυτά μπορεί να τα κατεργαστεί και μια μηχανή», μου απάντησε. «Αλλά τα μεγάλα διαμάντια με γοητεύουν. Κάθε πετράδι είναι διαφορετικό—ένα μοναδικό δημιούργημα το οποίο προήλθε από άνθρακα έπειτα από εκατομμύρια χρόνια ηφαιστειακής πίεσης. Όταν εξετάζεις το πετράδι, μπορείς πράγματι να δεις τις γραμμές ανάπτυξής του, κάτι παρόμοιο με τις γραμμές που υπάρχουν στον κορμό ενός δέντρου. Ένας έμπειρος πωλητής μπορεί να σου πει ακόμα και από ποιο ορυχείο προέρχεται.

»Ο κατασκευαστής διαμαντιών κοιτάζει ένα τέτοιο πετράδι όπως κάποιος γλύπτης κοιτάζει ένα κομμάτι μάρμαρο. Βλέπει ήδη με τα μάτια του νου του τι μπορεί να δημιουργήσει. Στη φαντασία του, κόβει και στιλβώνει ώσπου εμφανίζεται ένας υπέροχος πολύτιμος λίθος. Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι, όταν το διαμάντι βρει την τελική του θέση σε ένα δαχτυλίδι ή σε κάποιο περιδέραιο, θα χαρίζει την ίδια ευχαρίστηση στον ιδιοκτήτη του».

Σε τελική ανάλυση, γι’ αυτό αξίζει να δημιουργήσει κάποιος ένα διαμάντι.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Διαμάντι 8 καρατιών σε σχήμα καρδιάς (τα πετράδια δεν βρίσκονται σε κλίμακα)

Κοπή σε σχήμα αχλαδιού

Κοπή σε σχήμα «καπέλο καρδινάλιου»

Καθορισμός του βάρους άκοπων πετραδιών σε καράτια

Διαχωρισμός ακατέργαστων διαμαντιών με βάση το χρώμα

Εξέταση των εδρών για να καθοριστεί αν χρειάζεται περισσότερη στίλβωση