Η Θρησκευτική Μισαλλοδοξία Σήμερα

«Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας σκέψης, συνείδησης και θρησκείας· στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών». Άρθρο 18, Οικουμενική Διακήρυξη Των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, 1948.

ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΕΤΕ θρησκευτική ελευθερία στη χώρα σας; Οι περισσότερες χώρες στον κόσμο φαινομενικά ασπάζονται αυτή την ευγενή αρχή, η οποία έχει περιληφθεί πολλές φορές σε διεθνείς διακηρύξεις. Υπολογίζεται, ωστόσο, ότι σε μεγάλο αριθμό χωρών όπου η μισαλλοδοξία και οι διακρίσεις αποτελούν τη σκληρή πραγματικότητα, αναρίθμητα εκατομμύρια άνθρωποι σήμερα δεν απολαμβάνουν θρησκευτική ελευθερία. Από την άλλη μεριά, πολλοί άνθρωποι ζουν σε κοινωνίες που περιλαμβάνουν διάφορες φυλές, εθνότητες και θρησκείες, κοινωνίες στις οποίες η ελευθερία είναι εγγυημένη δια νόμου και η ανεξιθρησκεία φαίνεται πως αποτελεί ιερό χαρακτηριστικό του πολιτισμού του έθνους.

Εντούτοις, ακόμα και σε αυτά τα μέρη, η θρησκευτική ελευθερία κάποιων ανθρώπων απειλείται. «Διακρίσεις με βάση τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα οικονομικά, κοινωνικά και ιδεολογικά συστήματα και σε όλα τα μέρη του κόσμου», παρατήρησε ο Άντζελου ντ’ Αλμέιντα Ριμπέιρο, πρώην Ειδικός Εισηγητής διορισμένος από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. Στο βιβλίο τους Ελευθερία Θρησκείας και Πεποιθήσεων—Παγκόσμια Έκθεση (Freedom of Religion and Belief—A World Report), το οποίο εκδόθηκε το 1997, οι συντάκτες Κέβιν Μπόιλ και Τζούλιετ Σιν δηλώνουν: «Ο θρησκευτικός διωγμός των μειονοτικών θρησκειών, η απαγόρευση των πεποιθήσεων και οι ευρέως διαδεδομένες διακρίσεις . . . αποτελούν καθημερινό φαινόμενο στα τέλη του εικοστού αιώνα».

Ωστόσο, οι θρησκευτικές διακρίσεις δεν επηρεάζουν μόνο τις θρησκευτικές μειονότητες. Ο καθηγητής Αμπντελφατάχ Αμόρ, Ειδικός Εισηγητής για τη Θρησκευτική Μισαλλοδοξία, της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε., θεωρεί ότι «καμιά θρησκεία δεν είναι ασφαλής σε σχέση με τις παραβιάσεις». Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, ότι στο μέρος όπου ζείτε υπάρχουν κάποιες θρησκείες που αντιμετωπίζουν συχνά μισαλλοδοξία και προκατάληψη.

Διάφορες Μορφές Διακρίσεων

Οι θρησκευτικές διακρίσεις μπορούν να πάρουν πολλές μορφές. Μερικές χώρες απλώς αποκλείουν όλες τις θρησκείες εκτός από μία, την οποία ουσιαστικά καθιστούν κρατική θρησκεία. Σε άλλες χώρες, ψηφίζονται νόμοι που περιορίζουν τη δράση ορισμένων θρησκειών. Μερικά κράτη έχουν θεσπίσει νόμους οι οποίοι έχουν ερμηνευτεί με αυθαίρετο τρόπο. Σκεφτείτε τι περιθώρια αφήνει για εσφαλμένη εφαρμογή ένας προτεινόμενος νόμος στο Ισραήλ που ποινικοποιεί την εισαγωγή, την εκτύπωση, τη διανομή και την κατοχή βιβλιαρίων ή ύλης «στα οποία γίνεται παρακίνηση για θρησκευτική μεταστροφή». Δεν είναι να απορεί κανείς που η εφημερίδα Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν (International Herald Tribune) αναφέρει: «Στο Ισραήλ, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν πέσει θύματα παρενοχλήσεων και επιθέσεων». Μια Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Λοντ παραβιάστηκε τρεις φορές και έγινε στόχος βανδαλισμών δύο φορές από φανατικούς οπαδούς του ακραίου ορθόδοξου Ιουδαϊσμού. Η αστυνομία αρνήθηκε να επέμβει.

Το βιβλίο Ελευθερία Θρησκείας και Πεποιθήσεων παραθέτει και άλλα παραδείγματα μισαλλοδοξίας: «Οι αιρέσεις και οι αιρετικοί δεν αποτελούν απλώς μια εικόνα του παρελθόντος. . . . Η απόρριψη και ο διωγμός, καθώς και οι διακρίσεις σε βάρος εκείνων που έχουν διαλέξει διαφορετικό μονοπάτι, παραμένουν μια κύρια αιτία μισαλλοδοξίας. Μερικά παραδείγματα είναι οι Αχμαντί στο Πακιστάν και οι [Μπαχάι] στην Αίγυπτο, στο Ιράν και στη Μαλαισία, καθώς και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σε αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, στην Ελλάδα και στη Σιγκαπούρη». Σαφώς, η θρησκευτική ελευθερία απειλείται σε πολλά μέρη του κόσμου.

Έχοντας υπόψη του αυτό το γεγονός, ο Φεντερίκο Μαγιόρ, γενικός διευθυντής της Εκπαιδευτικής, Επιστημονικής και Πολιτιστικής Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε ότι ο αναδυόμενος κόσμος του κοντινού μέλλοντος «δεν εμπνέει ολόκαρδο ενθουσιασμό. . . . Οι άνεμοι της ελευθερίας έχουν αναζωπυρώσει τις στάχτες του μίσους». Επιβεβαιώνοντας αυτούς τους φόβους, ο διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πανεπιστημίου του Έσεξ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρατήρησε: «Όλα τα αποδεικτικά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η θρησκευτική μισαλλοδοξία . . . αυξάνεται αντί να μειώνεται στο σύγχρονο κόσμο». Αυτή η αυξανόμενη μισαλλοδοξία απειλεί τη θρησκευτική ελευθερία, πιθανώς τη δική σας θρησκευτική ελευθερία. Γιατί, όμως, είναι η θρησκευτική ελευθερία τόσο σημαντική;

Τι Διακυβεύεται;

«Η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί θεμελιώδη απαίτηση προκειμένου να χαρακτηριστεί κάποια κοινωνία ελεύθερη. . . . Χωρίς την ελευθερία θρησκείας και το δικαίωμα του να διαδίδει κάποιος την πίστη του δεν μπορούν να υπάρξουν δικαιώματα που αφορούν τη συνείδηση ούτε γνήσια δημοκρατία», παρατήρησε ο κοινωνιολόγος Μπράιαν Γουίλσον στο βιβλίο του Ανθρώπινες Αξίες σε ένα Μεταβαλλόμενο Κόσμο (Human Values in a Changing World). Μάλιστα, όπως αναγνώρισε πρόσφατα κάποιο δικαστήριο στη Γαλλία, «η ελευθερία των θρησκευτικών πεποιθήσεων είναι ένα από τα θεμελιώδη συστατικά στοιχεία των δημόσιων ελευθεριών». Έτσι, είτε είστε θρησκευόμενο άτομο είτε όχι, θα πρέπει να ενδιαφέρεστε για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας.

Η στάση μιας χώρας απέναντι στη θρησκευτική ελευθερία επηρεάζει επίσης σημαντικά τη φήμη της και την αξιοπιστία της σε διεθνές επίπεδο. Μια έκθεση που παρουσιάστηκε το 1997 σε κάποια συνδιάσκεψη του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, στον οποίο συμμετέχουν 54 κράτη, δήλωνε: «Η Θρησκευτική Ελευθερία είναι μια από τις υψηλότερες αξίες ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα, και φτάνει στην ίδια την καρδιά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κανένα σύστημα το οποίο παραβιάζει αυτού του είδους τα δικαιώματα, ή επιτρέπει τη συστηματική παραβίασή τους, δεν μπορεί να διεκδικήσει νόμιμα μια θέση στην κοινότητα των δίκαιων και δημοκρατικών κρατών που σέβονται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα».

Η ελευθερία θρησκείας μοιάζει με ένα τμήμα των θεμελίων κάποιου κτιρίου. Άλλες ελευθερίες—αστικές, πολιτικές, πολιτιστικές και οικονομικές—οικοδομούνται πάνω της. Αν τα θεμέλια κλονιστούν, ολόκληρο το οικοδόμημα υποφέρει. Ο καθηγητής Φραντσέσκο Μαρτζιότα-Μπρόλιο το εκφράζει με συντομία ως εξής: «Κάθε φορά που παραβιάζεται η [θρησκευτική] ελευθερία, άλλες ελευθερίες πρόκειται να πληγούν στη συνέχεια». Αν θέλουμε να προστατέψουμε τις άλλες ελευθερίες, πρέπει πρώτα να περιφρουρήσουμε τη θρησκευτική ελευθερία.

Προκειμένου να διακρίνουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψουμε κάτι, είναι απαραίτητο να το καταλάβουμε. Ποιες είναι οι ρίζες της θρησκευτικής ελευθερίας; Πώς εδραιώθηκε, και με ποιο τίμημα;

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Η θρησκευτική μισαλλοδοξία έχει μακραίωνη ιστορία