Οι Δυσκολίες που Δημιουργεί η Παροχή Φροντίδας

«ΜΕΡΙΚΕΣ φορές ευχόμουν να μπορούσα να ξεφύγω από αυτή την κατάσταση. Αλλά με χρειαζόταν όσο ποτέ άλλοτε. Ορισμένες φορές ένιωθα πολύ μόνη».—Τζίνι· περιέθαλψε τον 29χρονο σύζυγό της επί 18 μήνες προτού αυτός πεθάνει από όγκο στον εγκέφαλο.a

«Έρχονται στιγμές που εκνευρίζομαι με τη μαμά, και τότε σιχαίνομαι τον εαυτό μου. Νιώθω αποτυχημένη όταν δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα».—Ρόουζ, 59 ετών· φροντίζει την 90χρονη ασθενική μητέρα της που είναι κατάκοιτη.

Η είδηση ότι κάποιος έχει προσβληθεί από μια θανατηφόρα ή χρόνια ασθένεια μπορεί να συγκλονίσει την οικογένεια και τους φίλους του. «Τη στιγμή της διάγνωσης κάθε οικογένεια αισθάνεται μόνη. Ίσως να μη γνωρίζουν κάποιον άλλον που να είχε το ίδιο πρόβλημα», λέει η Τζιν Μαν Μπράκεν στο βιβλίο Καρκινοπαθή Παιδιά (Children With Cancer). Πολλές φορές επίσης νιώθουν «μουδιασμένοι και αρνούνται να το πιστέψουν», όπως συνέβη με την Έλσα όταν έμαθε ότι η 36χρονη στενή της φίλη, η Μπέτι, είχε καρκίνο. Η Σου, της οποίας ο πατέρας ήταν άρρωστος, ένιωσε «ένα αρρωστημένο αίσθημα κενού» στο στομάχι της όταν τελικά συνειδητοποίησε ότι ο πατέρας της πέθαινε από καρκίνο.

Τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι μπορεί ξαφνικά να αναγκαστούν να αναλάβουν το ρόλο εκείνων που παρέχουν φροντίδα—καλύπτοντας τόσο τις σωματικές όσο και τις συναισθηματικές ανάγκες του ασθενούς. Ίσως χρειαστεί να ετοιμάζουν θρεπτικά γεύματα, να του δίνουν τα φάρμακά του, να διευθετούν τη μεταφορά του στο γιατρό, να περιποιούνται τους επισκέπτες του, να του γράφουν τα γράμματά του, και πολύ περισσότερα πράγματα. Συνήθως, στριμώχνουν αυτές τις δραστηριότητες σε ένα ήδη γεμάτο πρόγραμμα.

Ωστόσο, καθώς η κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται, το έργο της παροχής φροντίδας γίνεται ακόμα πιο απαιτητικό. Τι μπορεί να περιλαμβάνει αυτό; «Τα πάντα!» αναφωνεί η Έλσα αναφερόμενη στην κατάκοιτη φίλη της, την Μπέτι. «Να την πλένω και να την ταΐζω, να τη βοηθάω όταν κάνει εμετό, να αδειάζω τον ουροσυλλέκτη της». Η Κάθι, μολονότι εργαζόταν πλήρες ωράριο, έπρεπε να φροντίζει την άρρωστη μητέρα της. Η Σου, που αναφέραμε προηγουμένως, λέει ότι «θερμομετρούσε [τον πατέρα της] ανά μισάωρο, τον δρόσιζε με το σφουγγάρι όταν του ανέβαινε πυρετός, ενώ του άλλαζε τα ρούχα και τα σεντόνια του κάθε λίγες ώρες».

Η ποιότητα της φροντίδας που λαβαίνει ο ασθενής θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ευημερία εκείνων οι οποίοι παρέχουν τη φροντίδα. Εντούτοις, τα αισθήματα και οι ανάγκες εκείνων που περιποιούνται τον άρρωστο συχνά παραβλέπονται. Ακόμα και αν η παροχή φροντίδας προξενούσε μόνο πόνους στη μέση και στους ώμους θα ήταν και πάλι αρκετά δύσκολο πράγμα. Αλλά, όπως θα επιβεβαιώσει η πλειονότητα εκείνων που παρέχουν φροντίδα, υπάρχει και πολύ υψηλό συναισθηματικό τίμημα.

«Ένιωσα Μεγάλη Αμηχανία»

«Οι μελέτες συνήθως περιγράφουν τη στενοχώρια που προξενεί η απρόβλεπτη συμπεριφορά [του ασθενούς], η οποία φέρνει τους άλλους σε αμηχανία, καθώς και τα προφορικά ξεσπάσματά του», αναφέρουν Τα Πρακτικά Γεροντολογίας (The Journals of Gerontology). Για παράδειγμα, η Τζίλιαν περιγράφει τι συνέβη όταν, σε κάποια Χριστιανική συνάθροιση, μια αδελφή θέλησε να γνωρίσει την ηλικιωμένη μητέρα της. «Η μητέρα ήταν σαν χαμένη και δεν μιλούσε», θυμάται η Τζίλιαν με λύπη. «Ένιωσα μεγάλη αμηχανία, και τα μάτια μου γέμισαν δάκρυα».

«Είναι ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς», λέει η Τζόουν, της οποίας ο σύζυγος πάσχει από άνοια. «Εξαιτίας της άνοιας δεν δίνει και μεγάλη σημασία στους καλούς τρόπους», εξηγεί. Όταν τρώμε έξω με άλλους, «μερικές φορές πηγαίνει στα άλλα τραπέζια, δοκιμάζει τη μαρμελάδα και βάζει το χρησιμοποιημένο κουτάλι μέσα στο βάζο της μαρμελάδας. Όταν επισκεπτόμαστε γείτονες, μερικές φορές φτύνει στο δρομάκι του κήπου. Είναι πολύ δύσκολο να μη σκέφτομαι ότι οι άλλοι μπορεί να μιλάνε για αυτές τις συνήθειες και ίσως τον θεωρούν φοβερά ανάγωγο. Αυτό με κάνει να κλείνομαι στον εαυτό μου».

«Φοβόμουν ότι αν Δεν Προσέχαμε . . .»

Η παροχή φροντίδας σε κάποιο προσφιλές πρόσωπο, το οποίο είναι σοβαρά άρρωστο, μπορεί να δημιουργεί πολλούς φόβους. Το άτομο που παρέχει φροντίδα ίσως φοβάται για το τι θα συμβεί καθώς η ασθένεια προχωράει—είναι ακόμα πιθανό να φοβάται ότι ο προσφιλής του θα πεθάνει. Μπορεί επίσης να φοβάται ότι δεν θα έχει τη δύναμη ή την ικανότητα να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ασθενούς.

Η Έλσα περιγράφει την αιτία του φόβου της λέγοντας τα εξής: «Φοβόμουν μήπως βλάψω την Μπέτι σωματικά, κάνοντάς την έτσι να υποφέρει περισσότερο ή μήπως κάνω κάτι που θα συντόμευε τη ζωή της».

Μερικές φορές οι φόβοι του ασθενούς γίνονται και φόβοι εκείνου που παρέχει φροντίδα. «Ο πατέρας μου φοβόταν πολύ μήπως πνιγεί με το φαγητό, και μερικές φορές τον κυρίευε πανικός», εκμυστηρεύτηκε η Σου. «Φοβόμουν ότι αν δεν προσέχαμε θα πνιγόταν και έτσι θα γινόταν πραγματικότητα ο μεγαλύτερος φόβος του».

«Ίσως Λυπάστε Επειδή Θυμάστε Πώς Ήταν Κάποτε»

«Οι άνθρωποι που περιθάλπουν ένα προσφιλές τους άτομο, το οποίο έχει κάποια χρόνια ασθένεια, είναι φυσιολογικό να λυπούνται», δηλώνει το έντυπο Φροντίδα για το Άτομο που Πάσχει από Άνοια (Caring for the Person With Dementia). «Καθώς η κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται, ίσως υποστείτε την απώλεια ενός συντρόφου και μιας σχέσης η οποία ήταν σημαντική για εσάς. Ίσως λυπάστε επειδή θυμάστε πώς ήταν κάποτε».

Η Τζένιφερ περιγράφει πώς επηρεάστηκε η οικογένειά της από τη σταθερή επιδείνωση της υγείας της μητέρας της: «Είχαμε πληγωθεί. Μας έλειπαν οι κεφάτες συζητήσεις της. Ήμασταν πολύ στενοχωρημένοι». Η Τζίλιαν εξηγεί: «Δεν ήθελα να πεθάνει η μητέρα μου ούτε ήθελα να υποφέρει. Έκλαιγα συνέχεια».

«Ένιωθα Άχρηστη, Θυμωμένη»

Αυτός που παρέχει φροντίδα μπορεί να αναρωτηθεί: ‘Γιατί να μου συμβεί αυτό; Γιατί δεν βοηθάνε οι άλλοι; Δεν βλέπουν ότι δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα; Δεν μπορεί ο ασθενής να είναι πιο συνεργατικός;’ Κατά καιρούς, αυτός που παρέχει φροντίδα ίσως αισθάνεται πολύ θυμωμένος επειδή ο ασθενής και άλλα μέλη της οικογένειας φαίνεται να έχουν ολοένα περισσότερες και παράλογες απαιτήσεις. Η Ρόουζ, που αναφέρθηκε στην εισαγωγή, λέει: «Τις περισσότερες φορές είμαι θυμωμένη με τον εαυτό μου—μέσα μου. Αλλά η μαμά λέει πως φαίνεται στο πρόσωπό μου».

Το άτομο που παρέχει φροντίδα ίσως υφίσταται σε μεγαλύτερο βαθμό την απογοήτευση και το θυμό του ίδιου του ασθενούς. Στο βιβλίο Ζώντας με τον Καρκίνο (Living With Cancer), ο Δρ Έρνεστ Ρόζενμπαμ εξηγεί ότι ορισμένοι ασθενείς «μπορεί μερικές φορές να νιώθουν οργή και κατάθλιψη και να ξεσπούν στο πιο κοντινό πρόσωπο . . . Αυτός ο θυμός συνήθως εκδηλώνεται ως εκνευρισμός για ασήμαντα ζητήματα τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες ούτε καν θα απασχολούσαν τον ασθενή». Είναι ευνόητο ότι αυτό μπορεί να ερεθίσει περισσότερο τα τεντωμένα νεύρα των αγαπημένων προσώπων τα οποία κάνουν το καλύτερο που μπορούν για να φροντίσουν τον ασθενή.

Η Μαρία, για παράδειγμα, έκανε αξιέπαινο έργο περιθάλποντας την ετοιμοθάνατη φίλη της. Μερικές φορές, όμως, η φίλη της γινόταν υπερευαίσθητη και έσπευδε να βγάλει εσφαλμένα συμπεράσματα. «Γινόταν πολύ απότομη και αγενής, και έκανε τα άτομα που αγαπούσε να νιώθουν αμηχανία», εξηγεί η Μαρία. Πώς επηρέασε αυτό τη Μαρία; «Όταν συνέβαινε αυτό, φαινόταν πως ‘καταλάβαινα’ την ασθενή. Αλλά όταν το σκεφτόμουν αργότερα, ένιωθα άχρηστη, θυμωμένη, αβέβαιη—και δεν είχα καμιά διάθεση να εκδηλώσω την απαραίτητη αγάπη».

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά Γεροντολογίας συμπέρανε: «Ο θυμός μπορεί να φτάσει στα ύψη σε περιπτώσεις που παρέχεται φροντίδα [και] μερικές φορές καταλήγει σε άσκηση βίας ή σε βίαιες σκέψεις». Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σχεδόν το 1 στα 5 άτομα που παρείχε φροντίδα φοβόταν μήπως γίνει βίαιο. Και περισσότερα από 1 στα 20 άτομα γίνονταν βίαια με τον ασθενή τους.

«Αισθάνομαι Ενοχές»

Πολλά άτομα που παρέχουν φροντίδα διακατέχονται από αισθήματα ενοχής. Μερικές φορές η ενοχή ακολουθεί το θυμό—δηλαδή, τα άτομα αισθάνονται ένοχα επειδή μερικές φορές θυμώνουν. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να τους εξαντλήσουν μέχρι του σημείου να νιώθουν ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν.

Σε μερικές περιπτώσεις, δεν υπάρχει άλλη λύση από το να αναλάβει τη φροντίδα του ασθενούς κάποιο ίδρυμα ή νοσοκομείο. Αυτή η απόφαση μπορεί να πληγώσει και να αναστατώσει συναισθηματικά εκείνον που παρέχει φροντίδα. «Όταν τελικά αναγκάστηκα να πάω τη μαμά σε κάποιον οίκο ευγηρίας, ένιωσα πως την πρόδιδα, πως την πέταγα», λέει η Τζιν.

Είτε ο ασθενής βρίσκεται σε κάποιο νοσοκομείο είτε όχι, οι αγαπημένοι του ίσως αισθάνονται ένοχοι επειδή νομίζουν ότι δεν κάνουν αρκετά για αυτόν. Η Έλσα είπε: «Πολλές φορές αισθανόμουν άσχημα επειδή ο χρόνος μου ήταν πολύ περιορισμένος. Μερικές φορές, η φίλη μου δεν με άφηνε να φύγω». Το άτομο που παρέχει φροντίδα ίσως επίσης ανησυχεί επειδή παραμελεί άλλες οικογενειακές ευθύνες, ιδιαίτερα αν δαπανάει πολύ χρόνο στο νοσοκομείο ή αν πρέπει να εργάζεται υπερωρίες για να πληρώνει τους συσσωρευμένους λογαριασμούς. «Πρέπει να εργάζομαι για να βοηθάω στα έξοδα», είπε λυπημένη κάποια μητέρα, «ωστόσο αισθάνομαι ενοχές επειδή δεν μπορώ να είμαι στο σπίτι για να βοηθάω τα παιδιά μου».

Προφανώς, εκείνοι που παρέχουν φροντίδα νιώθουν μια απεγνωσμένη ανάγκη για υποστήριξη, ειδικά μετά το θάνατο του ατόμου το οποίο φρόντιζαν. «Η πιο βαριά ευθύνη μου [μετά το θάνατο του ασθενούς] . . . είναι να ανακουφίζω εκείνον που παρέχει φροντίδα από τα αισθήματα ενοχής, τα οποία συνήθως δεν εκδηλώνονται», λέει ο Δρ Φρέντρικ Σέρμαν από το Χάντινγκτον της Νέας Υόρκης.

Αν αυτά τα αισθήματα δεν εκδηλωθούν, μπορεί να βλάψουν τόσο εκείνον που παρέχει φροντίδα όσο και τον ασθενή. Τι μπορούν, λοιπόν, να κάνουν όσοι παρέχουν φροντίδα για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία αυτά τα αισθήματα; Και τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι—τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι—για να τους βοηθήσουν;

Μην τους Παίρνετε ως Δεδομένο!

«ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι το 80% της φροντίδας των ηλικιωμένων στο σπίτι παρέχεται από γυναίκες», λέει η Μίρνα Ι. Λιούις, υφηγήτρια στο τμήμα κοινοτικής ιατρικής της Ιατρικής Σχολής Μάουντ Σάιναϊ, στη Νέα Υόρκη.

Κάποια μελέτη με αντικείμενο γυναίκες που παρείχαν φροντίδα, η οποία δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά Γεροντολογίας,b επισήμανε ότι το 61 τοις εκατό των γυναικών είπαν πως δεν είχαν καμιά βοήθεια από την οικογένεια ή από φίλους. Επίσης, οι μισές και πλέον (57,6 τοις εκατό) είπαν ότι δεν λάβαιναν αρκετή συναισθηματική υποστήριξη από τους συζύγους τους. Στο βιβλίο Καρκινοπαθή Παιδιά, η Τζιν Μαν Μπράκεν τονίζει ότι ενώ η μητέρα μπορεί να επωμίζεται μεγάλο μέρος του φορτίου της παροχής φροντίδας, «ο πατέρας μπορεί κάλλιστα να αποτραβιέται στην εργασία του».

Ωστόσο, υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό αντρών που παρέχουν βοήθεια, λέει η Δρ Λιούις. Για παράδειγμα, αρκετά μεγάλη ομάδα αποτελούν οι σύζυγοι των οποίων οι γυναίκες πάσχουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Και ασφαλώς αυτοί δεν είναι άτρωτοι από τις πιέσεις που συνεπάγεται η φροντίδα ενός άρρωστου αγαπημένου ατόμου. «Αυτοί οι άντρες είναι πιθανώς οι πιο ευάλωτοι από όλους», συνεχίζει η Λιούις, «επειδή συνήθως είναι μεγαλύτεροι από τις συζύγους τους και μπορεί και αυτοί να έχουν κακή υγεία. . . . Οι περισσότεροι δεν έχουν μάθει τις πρακτικές πλευρές της παροχής φροντίδας».

Οι οικογένειες πρέπει να φυλάγονται από την τάση να επιβαρύνουν ένα μέλος επειδή φαίνεται να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις δυσκολίες. «Συνήθως ένα συγκεκριμένο μέλος της οικογένειας είναι εκείνο που παρέχει φροντίδα, και σε μερικές περιπτώσεις για το ένα άτομο μετά το άλλο», δηλώνει το βιβλίο Φροντίδα για Εκείνον που Παρέχει Φροντίδα (Care for the Carer). «Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των ατόμων είναι γυναίκες, που και οι ίδιες γερνούν. . . . Επίσης, οι γυναίκες θεωρούνται γενικά εκείνες που είναι ‘φυσιολογικό’ να παρέχουν φροντίδα . . . , αλλά οι οικογένειες και οι φίλοι ποτέ δεν πρέπει να το παίρνουν αυτό ως δεδομένο».

Πώς να Αντιμετωπίσετε με Επιτυχία τα Αισθήματα

ΜΗΠΩΣ φροντίζετε τώρα κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο που είναι σοβαρά άρρωστο; Αν ναι, ίσως έχετε μπερδεμένα συναισθήματα που σας φέρνουν σύγχυση και φόβο. Τι μπορείτε να κάνετε; Εξετάστε με τι είδους αισθήματα παλεύουν μερικά άτομα τα οποία παρέχουν φροντίδα καθώς και τις πρακτικές εισηγήσεις που τους βοήθησαν να τα αντιμετωπίσουν.

Αμηχανία. Μερικές φορές, η συμπεριφορά του ασθενούς μπροστά σε άλλους μπορεί να σας φέρει σε αμηχανία. Αλλά αν εξηγήσετε τη φύση της ασθένειας από την οποία πάσχει το αγαπημένο σας πρόσωπο στους φίλους και στους γείτονες, μπορεί να βοηθηθούν να καταλάβουν και ίσως επίσης υποκινηθούν να δείξουν «κατανόηση» και να κάνουν υπομονή. (1 Πέτρου 3:8) Αν είναι δυνατόν, μιλήστε με άλλες οικογένειες που βρίσκονται σε παρόμοια θέση. Ίσως η ανταλλαγή εμπειριών σάς βοηθήσει να νιώσετε λιγότερη αμηχανία. Η Σου εξηγεί τι ήταν αυτό που τη βοήθησε: «Η μεγάλη συμπόνια που ένιωθα για τον πατέρα μου επισκίαζε κάθε ίχνος αμηχανίας. Επίσης βοηθούσε το ότι είχε την αίσθηση του χιούμορ». Ναι, η αίσθηση του χιούμορ—από μέρους του ασθενούς και εκείνων που τον φροντίζουν—είναι ένα θαυμάσιο μέσο για να ηρεμούν τα κουρασμένα νεύρα.—Παράβαλε Εκκλησιαστής 3:4.

Φόβος. Η άγνοια γύρω από την ασθένεια μπορεί να προξενεί τρομερούς φόβους. Αν είναι δυνατόν, συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό σχετικά με το τι να αναμένετε καθώς εξελίσσεται η ασθένεια. Μάθετε πώς να παρέχετε φροντίδα υπό αυτές τις συνθήκες. Για την Έλσα, ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που τη βοήθησαν να αντιμετωπίσει το φόβο της ήταν οι συζητήσεις με άλλα άτομα τα οποία παρείχαν φροντίδα καθώς και με τις νοσοκόμες του ιδρύματος για το τι να περιμένει καθώς η κατάσταση της ασθενούς χειροτέρευε. Η Τζίνι συμβουλεύει: «Αντιμετωπίστε και ελέγξτε τους φόβους σας. Πολλές φορές ο φόβος τού τι μπορεί να συμβεί είναι χειρότερος από την πραγματικότητα». Ο Δρ Έρνεστ Ρόζενμπαμ συστήνει, ανεξάρτητα από τα αίτια των φόβων σας, «να τους συζητάτε όταν γεννιούνται».—Παράβαλε Παροιμίαι 15:22.

Λύπη. Δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσετε τη λύπη, ιδιαίτερα όταν παρέχετε φροντίδα. Ίσως λυπάστε επειδή χάνετε τη συντροφική σας σχέση, ιδιαίτερα αν το αγαπημένο σας πρόσωπο που είναι άρρωστο δεν μπορεί πλέον να μιλήσει, να καταλάβει καλά ή να σας αναγνωρίσει. Αυτά τα αισθήματα ίσως να μην τα καταλαβαίνουν εύκολα οι άλλοι. Το να μιλήσετε για τη λύπη σας σε κάποιο φίλο που έχει κατανόηση, ο οποίος θα σας ακούσει με υπομονή και συμπόνια, μπορεί να σας φέρει την πολυπόθητη ανακούφιση.—Παροιμίαι 17:17.

Θυμός και Απογοήτευση. Αυτά είναι φυσιολογικές αντιδράσεις για εκείνους που φροντίζουν κάποιο σοβαρά άρρωστο άτομο, το οποίο ίσως μερικές φορές γίνεται δύστροπο. (Παράβαλε Εφεσίους 4:26.) Πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι για τη δυσάρεστη συμπεριφορά συνήθως ευθύνεται η αρρώστια και όχι ο ασθενής. Η Λούσι θυμάται: «Όταν θύμωνα πολύ, στο τέλος έβαζα τα κλάματα. Κατόπιν, προσπαθούσα να υπενθυμίσω στον εαυτό μου την κατάσταση και την αρρώστια του ασθενούς. Γνώριζα ότι ο ασθενής χρειαζόταν τη βοήθειά μου. Αυτό με βοηθούσε να συνεχίζω». Αυτή η ενόραση ίσως ‘καταστείλει το θυμό σας’.—Παροιμίαι 14:29· 19:11, ΜΝΚ.

Ενοχή. Τα αισθήματα ενοχής είναι κοινά ανάμεσα σε εκείνους που παρέχουν φροντίδα. Να είστε βέβαιοι, όμως, ότι εκτελείτε μια ζωτική αλλά πολύ δύσκολη εργασία. Δεχτείτε το γεγονός ότι οι αντιδράσεις σας, με λόγια ή με έργα, δεν θα είναι πάντοτε τέλειες. Η Αγία Γραφή μάς υπενθυμίζει: «Όλοι σφάλλουμε πολλές φορές. Αν κάποιος δεν σφάλλει σε λόγο, αυτός είναι τέλειος άντρας, ικανός να χαλιναγωγήσει και όλο το σώμα του». (Ιακώβου 3:2· Ρωμαίους 3:23) Μην επιτρέπετε στα αισθήματα ενοχής να σας εμποδίζουν από το να αναλαμβάνετε θετική δράση τώρα. Όταν νιώθετε αναστατωμένοι από κάτι που είπατε ή κάνατε, πιθανόν θα διαπιστώσετε ότι λέγοντας «συγνώμη» θα αισθανθείτε καλύτερα τόσο εσείς όσο και ο ασθενής σας. Κάποιος άντρας που φρόντιζε έναν άρρωστο συγγενή συμβούλεψε: «Κάντε το καλύτερο που μπορείτε ανάλογα με τις περιστάσεις».

Κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι πολύ συνηθισμένη—και δικαιολογημένη—σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν κάποια σοβαρή ασθένεια. (Παράβαλε 1 Θεσσαλονικείς 5:14.) Μια γυναίκα που παρέχει φροντίδα και πάσχει από κατάθλιψη εξηγεί τι τη βοήθησε: «Πολλοί μας ευχαριστούν επειδή παρέχουμε φροντίδα. Μόνο λίγα ενθαρρυντικά λόγια μπορεί να σου δώσουν την ώθηση για να συνεχίσεις όταν είσαι πολύ κουρασμένος ή καταθλιμμένος». Η Αγία Γραφή δηλώνει: ‘Η γεμάτη ανησυχία μέριμνα στην καρδιά του ανθρώπου την κάνει να λυγίζει, ο καλός όμως λόγος την ευφραίνει’. (Παροιμίαι 12:25, ΜΝΚ) Οι άλλοι μπορεί να μην αντιλαμβάνονται πάντοτε πόσο ανάγκη έχετε την ενθάρρυνση. Έτσι, μερικές φορές, ίσως χρειάζεται πρώτα να εκφράσετε ανοιχτά τη ‘γεμάτη ανησυχία μέριμνα’ που έχετε στην καρδιά σας προκειμένου να ακούσετε έναν ‘καλό λόγο’ ενθάρρυνσης από τους άλλους. Ωστόσο, αν τα αισθήματα της κατάθλιψης επιμένουν ή γίνονται εντονότερα, ίσως θα ήταν καλό να συμβουλευτείτε κάποιο γιατρό.

Απόγνωση. Ίσως νιώθετε απόγνωση όταν υπάρχει κάποια εξουθενωτική ασθένεια. Δεχτείτε την κατάστασή σας όπως είναι. Αναγνωρίστε τους περιορισμούς σας—δεν είναι στο χέρι σας να ελέγξετε την υγεία του ασθενούς, αλλά μπορείτε να παρέχετε στοργική φροντίδα. Μην αναμένετε τελειότητα από τον εαυτό σας, τον ασθενή σας ή εκείνους που σας στηρίζουν. Μια ισορροπημένη προσέγγιση όχι μόνο μειώνει τα αισθήματα απόγνωσης αλλά επίσης ελαττώνει το φόρτο εργασίας. Σοφά, πολλοί οι οποίοι έχουν φροντίσει κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο συμβουλεύουν: Μάθετε να αντιμετωπίζετε την κάθε μέρα ξεχωριστά.—Ματθαίος 6:34.

Ενθαρρυντικά Λόγια από Άτομα που Παρέχουν Φροντίδα

«ΜΗ ΣΤΕΝΟΧΩΡΙΕΣΤΕ αν κάνετε αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σας. Είναι φυσιολογικές κάτω από τέτοιες περιστάσεις. Ασφαλώς, δεν πρέπει να καταπνίγετε τα αισθήματά σας. Εκμυστηρευτείτε σε κάποιον πώς νιώθετε, και αν μπορείτε κάντε κάποιο διάλειμμα—φύγετε για λίγο—για να ανανεωθείτε».—Λούσι· λόγω της εργασίας της σε κάποια κλινική έχει συμπαρασταθεί σε αρκετά άτομα που παρέχουν φροντίδα καθώς και σε ασθενείς.

«Αν κάποια μέλη της οικογένειας ή φίλοι είναι διαθέσιμοι και πρόθυμοι, αφήστε τους να βοηθήσουν. Είναι ζωτικό να μοιράζεστε το φορτίο με άλλους».—Σου· περιέθαλψε τον πατέρα της προτού πεθάνει από τη νόσο του Χότζκιν.

«Μάθετε να καλλιεργείτε την αίσθηση του χιούμορ».—Μαρία· βοήθησε στη φροντίδα μιας αγαπημένης της φίλης που πέθανε από καρκίνο.

«Να παραμένετε πνευματικά ισχυροί. Να πλησιάζετε τον Ιεχωβά, και να προσεύχεστε ακατάπαυστα. (1 Θεσσαλονικείς 5:17· Ιακώβου 4:8) Αυτός παρέχει βοήθεια και παρηγοριά μέσω του πνεύματός του, του Λόγου του, των επίγειων υπηρετών του και των υποσχέσεών του. Προσπαθήστε να είστε όσο πιο οργανωμένοι γίνεται. Για παράδειγμα, βοηθάει το να κάνετε κάποιο πρόγραμμα για τα φάρμακα και καταλόγους για εκείνους που βοηθούν».—Γιάλμαρ· φρόντισε τον ετοιμοθάνατο γαμπρό του.

«Μάθετε όσα μπορείτε για τη φύση της αρρώστιας του ασθενούς σας. Αυτό, με τη σειρά του, θα σας βοηθήσει να γνωρίζετε τι να αναμένετε από τον ασθενή και από τον εαυτό σας, καθώς και πώς να φροντίζετε τον ασθενή σας».—Τζόουν· ο σύζυγός της πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

«Συνειδητοποιήστε ότι και άλλοι έχουν αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις πριν από εσάς και ότι ο Ιεχωβά μπορεί να σας βοηθήσει να αντεπεξέλθετε σε οτιδήποτε συμβεί».—Τζίνι· περιέθαλψε το σύζυγό της προτού αυτός πεθάνει.

Φροντίδα για Εκείνον που Παρέχει Φροντίδα—Πώς Μπορούν να Βοηθήσουν οι Άλλοι

«Ο ΛΟΡΙ και εγώ είμαστε παντρεμένοι 55 χρόνια—πολύς καιρός—και τι ευτυχισμένα χρόνια ήταν αυτά! Αν είχα τη δυνατότητα να τον κρατήσω στο σπίτι, θα το έκανα. Αλλά η υγεία μου άρχισε να κλονίζεται. Τελικά, αναγκάστηκα να φροντίσω να μεταφερθεί σε κάποιον οίκο ευγηρίας. Και μόνο η αναφορά αυτού του γεγονότος μου προξενεί αβάσταχτο συναισθηματικό πόνο. Τον αγαπώ και τον σέβομαι βαθιά, και τον επισκέπτομαι όσο συχνότερα μπορώ. Από σωματική άποψη, δεν μπορώ να κάνω τίποτα άλλο».—Άννα, μια 78χρονη που φρόντιζε επί 10 και πλέον χρόνια το σύζυγό της, ο οποίος πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ, καθώς επίσης τα τελευταία 40 χρόνια φρόντιζε την κόρη τους που έχει σύνδρομο Ντάουν.a

Η περίπτωση της Άννας δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη. Μια έρευνα που διεξάχθηκε στα Βρετανικά Νησιά αποκάλυψε ότι «σε μερικές ηλικίες (40 ως 60 χρονών), η μία στις δύο γυναίκες έχει επωμιστεί την παροχή φροντίδας». Όπως εξετάσαμε προηγουμένως, η συναισθηματική αναστάτωση και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εκείνοι οι οποίοι παρέχουν φροντίδα ίσως φαίνονται αφόρητα μερικές φορές.

«Πιστεύω ότι τουλάχιστον το 50% των ατόμων που παρέχουν φροντίδα παθαίνει κατάθλιψη τον πρώτο χρόνο», λέει ο Δρ Φρέντρικ Σέρμαν, της Αμερικανικής Γηριατρικής Εταιρίας. Οι ηλικιωμένοι, όπως η Άννα, μπορεί να δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να αντιμετωπίσουν την κατάσταση επειδή οι δυνάμεις τους μειώνονται και η υγεία τους καταρρέει.

Για να βοηθήσουμε εκείνους που παρέχουν φροντίδα να αντεπεξέλθουν στις ευθύνες τους, χρειάζεται να γνωρίζουμε τις ανάγκες τους. Ποιες είναι αυτές οι ανάγκες, και πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε σε αυτές;

Εκείνοι που Παρέχουν Φροντίδα Νιώθουν την Ανάγκη να Μιλάνε

«Ένιωθα την ανάγκη να βγάλω από πάνω μου το βάρος», είπε μια γυναίκα η οποία βοηθούσε στη φροντίδα της ετοιμοθάνατης φίλης της. Όπως έδειξε το προηγούμενο άρθρο, πολλές φορές είναι ευκολότερο να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει κάποιος τα προβλήματα όταν τα συζητήσει με ένα φίλο που έχει κατανόηση. Πολλά άτομα που παρέχουν φροντίδα και αισθάνονται παγιδευμένα από τις περιστάσεις τους διαπιστώνουν ότι μιλώντας για την κατάστασή τους βοηθιούνται να ξεδιαλύνουν τα αισθήματά τους και να απαλλαγούν από τη συσσωρευμένη πίεση.

«Το εκτιμούσα όταν οι φίλοι συνειδητοποιούσαν ότι και οι δύο χρειαζόμασταν ηθική υποστήριξη», θυμάται η Τζίνι από τον καιρό που φρόντιζε τον άντρα της. Εξηγεί ότι εκείνοι που παρέχουν φροντίδα χρειάζονται ενθάρρυνση και, μερικές φορές, έναν ώμο για να κλάψουν. Ο Γιάλμαρ, ο οποίος βοήθησε στην περίθαλψη του άρρωστου γαμπρού του, συμφωνεί: «Χρειαζόμουν κάποιον που θα άκουγε τους φόβους μου και τα προβλήματά μου και θα καταλάβαινε πώς ένιωθα». Ο Γιάλμαρ προσθέτει τα εξής σχετικά με ένα στενό του φίλο: «Ήταν πολύ ωραίο να τον επισκέπτομαι, έστω και για μισή ώρα. Με άκουγε. Ενδιαφερόταν πραγματικά. Έπειτα από αυτό ένιωθα αναζωογονημένος».

Εκείνοι που παρέχουν φροντίδα μπορούν να αντλήσουν μεγάλη ενθάρρυνση από κάποιον που ακούει με κατανόηση. ‘Να είστε γρήγοροι στο να ακούτε, αργοί στο να μιλάτε’, συμβουλεύει σοφά η Αγία Γραφή. (Ιακώβου 1:19) Μια έκθεση στα Πρακτικά Γεροντολογίας (The Journals of Gerontology) αποκάλυψε πως «και μόνο η γνώση ότι υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια είναι συνήθως αρκετή για να παράσχει σημαντική ανακούφιση».

Εκτός, όμως, από κάποιον που θα τους ακούσει και από την ηθική υποστήριξη, τι άλλο χρειάζονται εκείνοι που παρέχουν φροντίδα;

Να Παρέχετε Πρακτική Βοήθεια

«Ο ασθενής και η οικογένεια ωφελούνται με όποιον τρόπο και αν εκδηλωθεί η αγάπη και η ενθάρρυνση», παρατηρεί ο Δρ Έρνεστ Ρόζενμπαμ. Κατ’ αρχάς, «η αγάπη και η ενθάρρυνση» μπορούν να εκδηλωθούν με μια προσωπική επίσκεψη, ένα τηλεφώνημα ή ένα σύντομο γράμμα (που ίσως θα συνοδεύεται από λουλούδια ή κάποιο άλλο δώρο).

«Με παρηγορούσε όταν οι φίλοι μας μάς έκαναν σύντομες επισκέψεις», θυμάται η Σου για την υποστήριξη που έλαβε η οικογένειά της όταν ο πατέρας της πέθαινε από τη νόσο του Χότζκιν. «Μια φίλη μου», συνεχίζει, «απαντούσε στα τηλεφωνήματα και έπλενε και σιδέρωνε τα ρούχα όλων μας».

Η υποστήριξη για εκείνους που παρέχουν φροντίδα μπορεί, και πρέπει, να περιλαμβάνει συγκεκριμένη, χειροπιαστή βοήθεια. Η Έλσα θυμάται: «Με βοηθούσε πολύ όταν οι φίλοι πρόσφεραν πρακτική υποστήριξη. Δεν έλεγαν απλώς: ‘Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, πες το μου’. Αντίθετα, έλεγαν: ‘Θα πάω για ψώνια. Τι να σου φέρω;’ Θέλεις να φροντίσω τον κήπο σου;’ ‘Μπορώ να καθήσω με την ασθενή και να της διαβάσω’. Κάτι άλλο που βρήκαμε πρακτικό ήταν να γράφουν οι επισκέπτες κάποιο μήνυμα σε ένα τετράδιο όταν η άρρωστη φίλη μου ήταν κουρασμένη ή κοιμόταν. Αυτό έφερνε σε όλους μας μεγάλη χαρά».

Συγκεκριμένες προτάσεις για βοήθεια μπορεί να περιλαμβάνουν διάφορες μικροδουλειές. Η Ρόουζ, μια 58χρονη η οποία φρόντισε τους ηλικιωμένους γονείς της, εξηγεί: «Το εκτιμούσα όταν με βοηθούσαν στο στρώσιμο των κρεβατιών, στο γράψιμο επιστολών εκ μέρους των ασθενών, στην περιποίηση των επισκεπτών τους, στην αγορά των φαρμάκων, στο λούσιμο και στο χτένισμά τους, καθώς και στο πλύσιμο των πιάτων». Η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν επίσης να βοηθήσουν εκείνον που παρέχει φροντίδα με το να μαγειρεύουν εκ περιτροπής.

Όπου είναι κατάλληλο, ίσως είναι επίσης πρακτικό να βοηθάτε στις ουσιαστικές πλευρές της περίθαλψης. Για παράδειγμα, το άτομο που παρέχει φροντίδα μπορεί να χρειάζεται βοήθεια για να ταΐσει ή να πλύνει τον ασθενή.

Τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι που ενδιαφέρονται μπορεί να παρέχουν πρακτική βοήθεια στα αρχικά στάδια της αρρώστιας, αλλά τι θα γίνει αν η ασθένεια είναι μακροχρόνια; Αν απορροφηθούμε από το δικό μας φορτωμένο πρόγραμμα, μπορεί εύκολα να παραβλέψουμε τη συνεχιζόμενη—και πιθανώς εντεινόμενη—πίεση την οποία αντιμετωπίζουν εκείνοι που παρέχουν φροντίδα. Πόσο λυπηρό θα ήταν αν αρχίζαμε να μειώνουμε την τόσο απαραίτητη υποστήριξη!

Αν συμβεί αυτό, ίσως είναι σκόπιμο από μέρους εκείνου που παρέχει φροντίδα να συγκαλέσει οικογενειακό συμβούλιο προκειμένου να συζητήσουν για την περίθαλψη του ασθενούς. Πολλές φορές είναι πιθανό να χρησιμοποιήσετε τη βοήθεια φίλων και συγγενών που έχουν εκδηλώσει την επιθυμία να βοηθήσουν. Αυτό έκανε η Σου και η οικογένειά της. «Όταν προέκυπταν κάποιες ανάγκες», αφηγείται, «θυμόμασταν εκείνους που είχαν προσφερθεί να βοηθήσουν και τους τηλεφωνούσαμε. Νιώθαμε ότι μπορούσαμε να τους ζητήσουμε βοήθεια».

Βοηθήστε τους να Κάνουν Διάλειμμα

«Είναι απολύτως απαραίτητο», δηλώνει το βιβλίο Η Ημέρα με τις 36 Ώρες (The 36-Hour Day), «τόσο για εσάς [εκείνον που παρέχει φροντίδα] όσο και για [τον ασθενή σας]—να ‘ξεφεύγετε’ σε τακτικά διαστήματα από την εικοσιτετράωρη φροντίδα τού χρόνια άρρωστου ατόμου. . . . Το να έχετε ελεύθερο χρόνο από τη φροντίδα του [ασθενούς] είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μπορέσετε να συνεχίσετε να φροντίζετε κάποιον». Συμφωνούν τα άτομα που παρέχουν φροντίδα;

«Ασφαλώς», απαντάει η Μαρία, που βοήθησε στη φροντίδα μιας στενής της φίλης η οποία πέθαινε από καρκίνο. «Κατά καιρούς, ένιωθα την ανάγκη να ‘απαγκιστρωθώ’ και να με αντικαταστήσει για λίγο κάποιος άλλος». Η Τζόουν, που φροντίζει το σύζυγό της ο οποίος πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ, έχει την ίδια γνώμη. «Μια από τις μεγαλύτερες ανάγκες μας», παρατηρεί, «είναι να έχουμε λίγο ελεύθερο χρόνο πότε πότε».

Πώς, όμως, μπορούν να βρουν ελεύθερο χρόνο από την πίεση των ευθυνών τους; Η Τζένιφερ, η οποία βοήθησε στη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων της, αναφέρει πώς βρήκε ανακούφιση: «Κάποια οικογενειακή μας φίλη μερικές φορές αναλάμβανε τη μητέρα για μια ημέρα ώστε να κάνουμε εμείς διάλειμμα».

Ίσως μπορέσετε να βοηθήσετε το άτομο που παρέχει φροντίδα να κάνει διάλειμμα με το να προσφερθείτε να πάτε τον ασθενή μια σύντομη βόλτα, αν κάτι τέτοιο είναι πρακτικό. Η Τζόουν λέει: «Με αναζωογονεί όταν κάποιος παίρνει το σύζυγό μου για μια βόλτα ώστε να μπορώ να μένω μόνη μου κάπου κάπου». Από την άλλη μεριά, ίσως μπορείτε να περνάτε λίγο χρόνο με τον ασθενή στο σπίτι του. Είτε έτσι είτε αλλιώς, δώστε την ευκαιρία στο άτομο που παρέχει φροντίδα να απολαύσει την ηρεμία που τόσο έχει ανάγκη.

Να θυμάστε, όμως, ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο για εκείνους που παρέχουν φροντίδα να κάνουν διάλειμμα. Ίσως αισθάνονται ένοχοι όταν είναι μακριά από το αγαπημένο τους άτομο. «Δεν είναι εύκολο να ξεφύγεις από την κατάσταση και να ψυχαγωγηθείς ή να ξεκουραστείς», παραδέχεται ο Γιάλμαρ. «Ήθελα να είμαι εκεί συνεχώς». Αλλά βρήκε μεγαλύτερη ειρήνη διάνοιας κάνοντας διάλειμμα όταν ο γαμπρός του χρειαζόταν λιγότερη προσοχή. Άλλοι έχουν διευθετήσει ώστε το αγαπημένο τους άτομο να μένει μερικές ώρες την ημέρα σε κάποιο ίδρυμα όπου περιθάλπουν ενηλίκους.

Το Τέλος Όλων των Ασθενειών

Το βέβαιο είναι ότι η φροντίδα για κάποιο αγαπημένο πρόσωπο που είναι σοβαρά άρρωστο αποτελεί βαριά ευθύνη. Παρ’ όλα αυτά, το να φροντίζει κάποιος ένα αγαπημένο του πρόσωπο μπορεί να φέρει μεγάλη ικανοποίηση και ευχαρίστηση. Ερευνητές καθώς και άτομα που παρέχουν φροντίδα τονίζουν ότι ισχυροποιούνται οι οικογενειακές και οι φιλικές σχέσεις. Χωρίς εξαίρεση, εκείνοι που παρέχουν φροντίδα αναπτύσσουν καινούριες ιδιότητες και ικανότητες. Πολλοί απολαμβάνουν επίσης πνευματικά οφέλη.

Το πιο σπουδαίο είναι πως η Αγία Γραφή δείχνει ότι ο Ιεχωβά και ο Γιος του, ο Ιησούς Χριστός, παρέχουν φροντίδα με τον πιο συμπονετικό τρόπο. Οι προφητείες της Αγίας Γραφής μάς διαβεβαιώνουν ότι το τέλος όλων των ασθενειών, των παθημάτων και του θανάτου είναι πολύ κοντά. Σε λίγο, ο στοργικός Δημιουργός του ανθρώπου θα ανταμείψει τους δίκαιους κατοίκους της γης με αιώνια ζωή σε έναν πλήρως υγιή νέο κόσμο—στον οποίο ‘κανένας κάτοικος δεν θα λέει: «Είμαι άρρωστος»’.—Ησαΐας 33:24, ΜΝΚ· Αποκάλυψη 21:4.

Η Παροχή Φροντίδας Μπορεί να Είναι Ανταμειφτική

‘ΑΝΤΑΜΕΙΦΤΙΚΗ;’ ίσως αναρωτηθούν μερικοί. ‘Πώς είναι δυνατόν;’ Παρακαλούμε δώστε προσοχή στα όσα είπαν στο Ξύπνα! τα παρακάτω άτομα που παρείχαν φροντίδα:

«Το να παραιτηθεί κάποιος από τις επιδιώξεις και τις επιθυμίες του δεν σημαίνει ότι θα είναι λιγότερο ευτυχισμένος. ‘Υπάρχει περισσότερη ευτυχία στο να δίνει κανείς παρά στο να λαβαίνει’. (Πράξεις 20:35) Το να φροντίζεις κάποιον που αγαπάς σου δίνει μεγάλη ικανοποίηση».—Τζόουν.

«Είμαι ευγνώμων που μπόρεσα να βοηθήσω την αδελφή μου και το γαμπρό μου όταν το είχαν πραγματική ανάγκη—χωρίς να μπορούν να μου το ανταποδώσουν. Αυτό μας έφερε πιο κοντά. Ελπίζω ότι κάποια μέρα θα μπορέσω να χρησιμοποιήσω την πείρα που απέκτησα για να βοηθήσω κάποιον άλλον ο οποίος θα βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση».—Γιάλμαρ.

«Όπως έλεγα πολλές φορές στην άρρωστη φίλη μου, την Μπέτι, έπαιρνα περισσότερα από όσα έδινα. Έμαθα τη συμπόνια και την υπομονή. Έμαθα ότι είναι δυνατόν να διατηρεί κανείς θετική στάση κάτω από τις δυσκολότερες περιστάσεις».—Έλσα.

«Έγινα πιο ισχυρή ως άτομο. Έμαθα πληρέστερα τι σημαίνει να εξαρτώμαι από τον Ιεχωβά Θεό καθημερινά και εκείνος να ικανοποιεί τις ανάγκες μου».—Τζίνι

Όταν Επισκέπτεστε Κάποιον που Παρέχει Φροντίδα

• Να ακούτε συμπονετικά

• Να δίνετε εγκάρδιο έπαινο

• Να προσφέρετε συγκεκριμένη βοήθεια