• 1993 Οι προσπάθειες για μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ένωση των μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας οδηγούν στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

• 2000 Η ΕΕ αποτελείται από 15 κράτη-μέλη​—Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σουηδία και Φινλανδία.

ΑΝ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΣΤΕ να πιστέψετε ότι η Ευρώπη έχει πάρει στα σοβαρά το ζήτημα της ενοποίησης, το μόνο που χρειάζεται είναι να διασχίσετε μερικά από τα εσωτερικά της σύνορα. Οι άνθρωποι τώρα κινούνται ελεύθερα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η αναμονή στα σύνορα έχει ουσιαστικά τελειώσει. Ασφαλώς οι ταξιδιώτες είναι ενθουσιασμένοι​—αλλά δεν είναι οι μόνοι που ωφελούνται. Τώρα, οι πολίτες των χωρών της ΕΕ μπορούν εύκολα να σπουδάσουν, να εργαστούν και να ιδρύσουν επιχειρήσεις σε οποιοδήποτε μέρος της ΕΕ. Αυτό, με τη σειρά του, έχει συμβάλει στην οικονομική πρόοδο των φτωχότερων περιοχών της Ένωσης.

Ασφαλώς, η ευκολία στο πέρασμα των συνόρων αποτελεί μεγάλη αλλαγή. Θα πρέπει, όμως, να συμπεράνουμε ότι η Ευρώπη είναι ήδη ενωμένη και ότι δεν υπάρχουν εμπόδια στην ενοποίηση; Απεναντίας, τα εμπόδια προβάλλουν απειλητικά, και μερικά είναι αρκετά σοβαρά. Αλλά προτού ασχοληθούμε με αυτά, ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα από τα μεγαλύτερα βήματα προς την ενότητα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Έτσι, ίσως καταλάβουμε καλύτερα γιατί οι άνθρωποι τρέφουν τόσο μεγάλες ελπίδες για ενότητα.

Βήματα προς τη Νομισματική Ενοποίηση

Η διατήρηση των συνόρων μπορεί να είναι δαπανηρή. Οι τελωνειακές διαδικασίες μεταξύ των 15 κρατών-μελών της ΕΕ κάποτε κόστιζαν σε αυτά τα κράτη περίπου 12 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Δικαιολογημένα, λοιπόν, η νέα κατάσταση στα σύνορα της Ευρώπης έχει προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη. Αν σκεφτείτε ότι 370 εκατομμύρια κάτοικοι της ΕΕ κινούνται ελεύθερα από χώρα σε χώρα μέσα σε μια ενιαία, κοινή αγορά, είναι σαφές ότι η δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης είναι εξαιρετική. Πώς έγινε δυνατή αυτή η πρόοδος;

Το Φεβρουάριο του 1992, οι ηγέτες των κυβερνήσεων έκαναν ένα σημαντικό βήμα στο δρόμο προς την ενότητα υπογράφοντας τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ή αλλιώς τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Αυτή η συνθήκη έθεσε τη βάση για τη δημιουργία μιας ενοποιημένης αγοράς μέσα στην Ευρώπη, μιας κεντρικής τράπεζας και ενός ενιαίου νομίσματος. Εντούτοις, έπρεπε να ακολουθήσει ένα ακόμη σημαντικό βήμα: η κατάργηση των διακυμάνσεων στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Άλλωστε, η αυριανή συναλλαγματική ισοτιμία μπορεί να κάνει μια σημερινή εμπορική πράξη να φαίνεται εντελώς διαφορετική.

Αυτό το εμπόδιο στο δρόμο για την ενότητα ξεπεράστηκε με τη δημιουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και την καθιέρωση του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος. Το συναλλαγματικό κόστος δεν υπάρχει πια, και οι επιχειρήσεις δεν χρειάζεται πλέον να λαβαίνουν μέτρα προστασίας από το συναλλαγματικό κίνδυνο. Το αποτέλεσμα είναι ότι μειώνονται τα έξοδα των επιχειρήσεων και επεκτείνεται το διεθνές εμπόριο. Με τη σειρά του, αυτό ίσως δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας και αυξημένη αγοραστική δύναμη​—προς όφελος όλων.

Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το 1998 ήταν άλλο ένα σημαντικό βήμα προς την υιοθέτηση ενός ενιαίου νομίσματος. Αυτή η ανεξάρτητη τράπεζα, η οποία εδρεύει στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, ασκεί νομισματική κυριαρχία επί των κυβερνήσεων που συμμετέχουν. Προσπαθεί να κρατήσει τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα σε αυτό που αποκαλείται ζώνη ευρώ, η οποία αποτελείται από 11 χώρες,a και να σταθεροποιήσει τις διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες ανάμεσα στο ευρώ, στο δολάριο και στο γιεν.

Έτσι, στον οικονομικό τομέα, έχει σημειωθεί αλματώδης πρόοδος προς την επίτευξη ενότητας. Ωστόσο, τα οικονομικά θέματα δείχνουν επίσης καθαρά πόσο βαθιά διαιρεμένα είναι ακόμα τα ευρωπαϊκά κράτη.

Και Άλλα Νομισματικά Θέματα

Τα φτωχότερα κράτη της ΕΕ έχουν τα παράπονά τους. Πιστεύουν ότι τα πιο πλούσια κράτη-μέλη δεν μοιράζονται αρκετό από τον πλούτο τους μαζί τους. Κανένα από τα κράτη-μέλη δεν αρνείται ότι απαιτείται να παρασχεθεί στους φτωχότερους Ευρωπαίους εταίρους επιπλέον οικονομική υποστήριξη. Εντούτοις, τα πιο πλούσια κράτη πιστεύουν ότι έχουν βάσιμους λόγους για να είναι επιφυλακτικά.

Πάρτε για παράδειγμα τη Γερμανία. Τώρα που τα δικά της οικονομικά φορτία έχουν αυξηθεί δεν είναι πια τόσο πρόθυμη να καταβάλλει τα ποσά που απαιτούνται για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Το τίμημα για την ενοποίηση απλώς και μόνο της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας ήταν τεράστιο​—σχεδόν τριάντα τρισεκατομμύρια δραχμές το χρόνο. Αυτό ισοδυναμεί με το ένα τέταρτο του εθνικού προϋπολογισμού! Αυτές οι εξελίξεις εκτίναξαν το εθνικό χρέος της Γερμανίας σε τέτοια ύψη, ώστε η χώρα χρειάστηκε να καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να ανταποκριθεί στα κριτήρια ένταξης που έχει θέσει η ΟΝΕ.

Νέα Μέλη Χτυπάνε την Πόρτα της ΕΕ

Βραχυπρόθεσμα, οι υποστηρικτές του ενιαίου νομίσματος ελπίζουν ότι οι χώρες της ΕΕ που δεν ανήκουν ακόμα στην ΟΝΕ θα υπερπηδήσουν τα εμπόδια πριν από το έτος 2002, κατά το οποίο υποτίθεται πως το ευρώ θα αντικαταστήσει τα σημερινά ευρωπαϊκά νομίσματα. Αν η Βρετανία, η Δανία και η Σουηδία ξεπεράσουν τους δισταγμούς τους, ακόμα και σε αυτές τις χώρες οι άνθρωποι μπορεί να δουν το ευρώ να αντικαθιστά τις λίρες τους και τις κορώνες τους.

Στο μεταξύ, έξι άλλες ευρωπαϊκές χώρες χτυπάνε την πόρτα της ΕΕ. Αυτές είναι η Εσθονία, η Κύπρος, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβενία και η Τσεχία. Άλλες πέντε περιμένουν τη σειρά τους: η Βουλγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Το τίμημα για την ένταξή τους δεν θα είναι μικρό. Υπολογίζεται ότι μεταξύ των ετών 2000 και 2006 η ΕΕ θα πρέπει να χορηγήσει 80 δισεκατομμύρια ευρώ για να βοηθήσει τις δέκα καινούριες χώρες από την Ανατολική Ευρώπη.

Ωστόσο, τα κεφάλαια τα οποία πρέπει να συγκεντρώσουν αυτές για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ένταξής τους στην ΕΕ είναι πολλαπλάσια της βοήθειας που θα λάβουν από την ΕΕ. Λόγου χάρη, η Ουγγαρία θα πρέπει να δαπανήσει 12 δισεκατομμύρια ευρώ για να αναπτύξει το οδικό και σιδηροδρομικό της δίκτυο. Η Τσεχία θα χρειαστεί να δαπανήσει πάνω από 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για την επεξεργασία του νερού, και η Πολωνία 3 δισεκατομμύρια ευρώ για να μειώσει τις εκπομπές θείου. Παρ’ όλα αυτά, οι υποψήφιοι πιστεύουν ότι τα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος. Ένας λόγος είναι ότι οι εμπορικές τους συναλλαγές με τις χώρες της ΕΕ θα αυξηθούν. Εντούτοις, οι υποψήφιοι ίσως χρειαστεί να περιμένουν για κάποιο διάστημα. Η τρέχουσα άποψη της κοινής γνώμης είναι ότι τα νέα κράτη-μέλη θα πρέπει να γίνουν αποδεκτά μόνο αφότου η ΕΕ τακτοποιήσει τα δικά της οικονομικά ζητήματα.

Δυσφορία, Εθνικισμός και Ανεργία

Παρ’ όλες τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για να επιτευχθεί μεγαλύτερη ενότητα, υπάρχει, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης, ανησυχία για τις εξελίξεις στη Γηραιά Ήπειρο. Επίσης υπάρχει μεγάλη ανησυχία όσον αφορά την αντιμετώπιση των εθνοτικών συγκρούσεων, όπως αυτές στα διασπώμενα Βαλκάνια—αρχικά ο πόλεμος στη Βοσνία και μετά η σύγκρουση στο Κοσσυφοπέδιο. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ συχνά διαφωνούν για το χειρισμό τέτοιων συγκρούσεων στην Ευρώπη και έξω από αυτήν. Εφόσον η ΕΕ δεν είναι μια ομοσπονδία κρατών και δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική, πολύ συχνά επικρατούν τα εθνικά συμφέροντα. Είναι σαφές ότι τα εθνικά συμφέροντα αποτελούν τεράστιο εμπόδιο στη δημιουργία των “Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης”.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει άλλο ένα σοβαρό πρόβλημα​—την υψηλή ανεργία. Κατά μέσο όρο, το 10 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού είναι άνεργοι. Αυτό σημαίνει ότι πάνω από 16 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν εργασία. Σε πολλές χώρες οι νέοι, που αποτελούν σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΕΕ, καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να βρουν εργασία, αλλά μάταια. Εύλογα, λοιπόν, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η καταπολέμηση της εκτεταμένης ανεργίας είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη! Ως τώρα, οι προσπάθειες για την αναμόρφωση της αγοράς εργασίας αποδείχτηκαν άκαρπες.

Ωστόσο, υπάρχει ένα ακόμα πιο σοβαρό εμπόδιο για την ενότητα.

Ποιος Ασκεί τον Έλεγχο;

Το ζήτημα της κυριαρχίας παραμένει το μεγαλύτερο πρόσκομμα στην επίτευξη της ενωμένης Ευρώπης. Τα κράτη-μέλη πρέπει να συμφωνήσουν σε ποιο βαθμό είναι διατεθειμένα να παραμερίσουν την εθνική τους κυριαρχία. Στόχος της ΕΕ είναι να υπάρξει ένα υπερεθνικό είδος διακυβέρνησης. Η εφημερίδα Λε Μοντ (Le Monde) λέει ότι, αν δεν γίνει αυτό, η καθιέρωση του ευρώ θα είναι απλώς «μια προσωρινή νίκη». Μερικά κράτη-μέλη, όμως, δυσκολεύονται να δεχτούν την ιδέα της μείωσης της εξουσίας τους. Για παράδειγμα, ο ηγέτης ενός κράτους-μέλους της ΕΕ δήλωσε ότι η χώρα του «γεννήθηκε για να είναι ηγέτιδα και όχι ακόλουθος των άλλων χωρών».

Εύλογα τα μικρότερα κράτη-μέλη φοβούνται ότι μακροπρόθεσμα τα μεγαλύτερα κράτη θα κινούν τα νήματα και θα αρνούνται να δεχτούν αποφάσεις που θα μπορούσαν να βλάψουν τα συμφέροντά τους. Λόγου χάρη, τα μικρότερα κράτη αναρωτιούνται πώς θα αποφασίζεται σε ποιες χώρες θα εδρεύουν οι διάφορες υπηρεσίες της ΕΕ. Πρόκειται για σημαντική απόφαση, επειδή αυτές οι υπηρεσίες ενισχύουν την αγορά εργασίας στις χώρες που τις φιλοξενούν.