Το βρετανικό περιοδικό The Evangelical Quarterly (Τριμηνιαίο Περιοδικό των Ευαγγελικών) αναφέρει σχετικά μ’ αυτό: «Ένα από τα σημαντικότερα κωλύματα που εμποδίζουν την πίστη σ’ έναν παντοδύναμο, πάνστοργο Θεό είναι το γεγονός ότι στον κόσμο υπάρχουν παθήματα που προφανώς είναι άδικα».

Συνεπώς, μερικοί μπορεί να κατηγορούν τον Θεό ότι ανέχεται—αν όχι ότι προκαλεί—τα παθήματα. Ο θεολόγος Τζων Κ. Ροθ έγραψε: «Η ίδια η ιστορία αποτελεί κατηγορητήριο ενάντια στον Θεό. . . . Μην μικροποιείτε τις επιπτώσεις της ευθύνης που φέρνει ο Θεός».

Ωστόσο, πολλοί θρησκευτικοί στοχαστές, από τον καιρό του Αυγουστίνου, έχουν επιδοθεί σε ρητορική επιχειρηματολογία προσπαθώντας να υποστηρίξουν την αθωότητα του Θεού. Ο φιλόσοφος του δέκατου έβδομου αιώνα Λάιμπνιτζ επινόησε γι’ αυτή την προσπάθεια τον όρο θεοδικία, δηλαδή «δικαίωση του Θεού».—Βλέπε σελίδα 6.

Η Σύγχρονη Θεολογία Ενεργεί ως Μάρτυρας

Οι προσπάθειες να απαλλαχτεί ο Θεός από τη μομφή συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας. Η ιδρύτρια της Εκκλησίας της Χριστιανικής Επιστήμης, Μαίρη Μπέικερ Έντυ, προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα με το να αρνηθεί την ίδια την ύπαρξη του κακού! Στο βιβλίο Science and Health With Key to the Scriptures (Επιστήμη και Υγεία με Κλείδα δια τας Γραφάς), έγραψε: «Ο Θεός . . . δεν έκανε τον άνθρωπο ικανό να αμαρτήσει . . . Άρα, το κακό δεν είναι παρά μια αυταπάτη, δεν έχει πραγματική βάση».—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Άλλοι δικαιολογούν τον Θεό λέγοντας ότι τα παθήματα περικλείουν κάποια υποτιθέμενη αρετή. Ένας ραβίνος είπε κάποτε: «Τα παθήματα έρχονται για να εξευγενίσουν τον άνθρωπο, να εξαγνίσουν τις σκέψεις του από κάθε περηφάνια και επιπολαιότητα». Με παρόμοια λόγια, μερικοί θεολόγοι έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι τα επίγεια παθήματα είναι «απαραίτητα για να μας προπαρασκευάσουν ως ηθικές προσωπικότητες για τη ζωή στη μελλοντική ουράνια Βασιλεία».

Αλλά είναι λογικό να πιστεύουμε ότι ο Θεός επιφέρει ή επιτρέπει καταστροφές για να εξαγνίσει και να τιμωρήσει τους ανθρώπους; Ασφαλώς εκείνοι οι κάτοικοι του Σαν Ραμόν που θάφτηκαν ζωντανοί στη λάσπη έχασαν κάθε δυνατότητα να βελτιώσουν ηθικά την προσωπικότητά τους. Μήπως ο Θεός τους θυσίασε για να διδάξει κάποιο μάθημα στους επιζώντες; Αν ναι, ποιο ήταν το μάθημα;

Κατανοούμε, λοιπόν, γιατί το βιβλίο του Κούσνερ When Bad Things Happen to Good People (Όταν Έρχονται Συμφορές σε Καλούς Ανθρώπους) βρήκε απήχηση στο κοινό. Επειδή ο συγγραφέας του είχε νιώσει προσωπικά τον πόνο των παθημάτων, προσπάθησε να παρηγορήσει τους αναγνώστες του, με το να τους δώσει μια ακόμα διαβεβαίωση ότι ο Θεός είναι καλός. Ωστόσο, όταν έφτασε στο σημείο που έπρεπε να εξηγήσει γιατί ο Θεός επιτρέπει να υποφέρουν αθώοι άνθρωποι, οι συλλογισμοί του Κούσνερ πήραν παράξενη τροπή. «Ο Θεός θέλει να ζουν οι δίκαιοι με ειρήνη και ευτυχία», εξήγησε ο Κούσνερ, «αλλά μερικές φορές ούτε κι Αυτός ο ίδιος δεν μπορεί να το επιτελέσει αυτό».

Έτσι, ο Κούσνερ μας παρουσιάζει έναν Θεό που δεν είναι μεν πονηρός, είναι όμως ανίσχυρος, έναν Θεό που δεν είναι και τόσο παντοδύναμος. Ωστόσο, όλως παραδόξως, επιμένει να ενθαρρύνει τους αναγνώστες του να προσεύχονται για θεϊκή βοήθεια. Αλλά, σχετικά με το πώς ακριβώς ένας τέτοιος υποθετικά ανίσχυρος Θεός θα μπορούσε να προσφέρει κάποια αξιόλογη βοήθεια, ο Κούσνερ είναι ασαφής.

Μια Διαμάχη με Μεγάλη Ιστορία

Συνεπώς, οι θρησκευτικοί στοχαστές του κόσμου έχουν αποτύχει να παρουσιάσουν κάποια πειστική υπεράσπιση για τον Θεό και να προσφέρουν αληθινή παρηγοριά στα θύματα του κακού. Μάλλον, αντί να είναι ο Θεός κατηγορούμενος, θα έπρεπε να είναι η θεολογία!

Η Έρευνα για το Κακό από τον Αυγουστίνο Μέχρι τον Καλβίνο

ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ του Περί Πολιτείας του Θεού, ο θεολόγος του πέμπτου αιώνα Αυγουστίνος, υποστήριξε ότι ο άνθρωπος, όχι ο Θεός, είναι υπεύθυνος για την ύπαρξη του κακού. Ο Αυγουστίνος έγραψε: «Ο Θεός, ο πρωτουργός της ανθρώπινης φύσης, όχι των ελαττωμάτων, δημιούργησε τον άνθρωπο ευθύ· αλλά ο άνθρωπος, επειδή η ίδια του η θέληση ήταν διεφθαρμένη και δικαίως καταδικασμένη, γέννησε διεφθαρμένα και καταδικασμένα παιδιά . . . Και επομένως, εξαιτίας της κακής χρήσης της ελεύθερης βούλησης, προήλθε όλη αυτή η σωρεία του κακού».

Η κακή χρήση της ελεύθερης βούλησης ίσως να εξηγεί μεγάλο μέρος, αν όχι το περισσότερο, του κακού που έχει πλήξει την ανθρωπότητα. Ωστόσο, θα μπορούσε η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου να φέρνει την ευθύνη για μια καταστροφή σαν εκείνη στο Σαν Ραμόν; Δεν είναι αλήθεια ότι πολλές καταστροφές προκαλούνται από περιστάσεις που ξεπερνούν τον έλεγχο του ανθρώπου; Και ακόμα στην περίπτωση που ο ίδιος ο άνθρωπος διάλεγε με τη θέλησή του το κακό, γιατί ένας Θεός αγάπης θα επέτρεπε στο κακό να συνεχίζεται;

Τον 16ο αιώνα, ο Γάλλος προτεστάντης θεολόγος Ιωάννης Καλβίνος, όπως και ο Αυγουστίνος, πίστευε ότι υπάρχουν εκείνοι που είναι «προορισμένοι [από τον Θεό] να είναι τέκνα και κληρονόμοι της ουράνιας βασιλείας». Όμως, ο Καλβίνος προχώρησε το ζήτημα ακόμη περισσότερο, επιχειρηματολογώντας ότι ο Θεός προόρισε επίσης ορισμένα άτομα να είναι «αποδέκτες της οργής του»—καταδικασμένοι σε αιώνια κατάκριση!

Το δόγμα του Καλβίνου είχε τρομακτικές προεκτάσεις. Αν κάποιος υπόφερε οποιοδήποτε είδος δυστυχίας, δεν θα έδειχνε αυτό ότι ανήκε στους καταδικασμένους; Επιπλέον, δεν θα ήταν ο ίδιος ο Θεός υπεύθυνος για τις πράξεις εκείνων που προόρισε; Επομένως, ο Καλβίνος άθελά του κατάστησε τον Θεό Δημιουργό της αμαρτίας! Ο Καλβίνος είπε ότι «ο άνθρωπος αμαρτάνει με τη συναίνεση μιας άμεσης και προδιατεθειμένης θέλησης».—Ομολογία Πίστεως, από τον Ιωάννη Καλβίνο.