Ελλάδα και Ρώμη

Στον τομέα της θρησκείας, «η αρχαία Ελλάδα δεν ξέφυγε από την ευρεία αλλά και παράλληλα έντονη ακτινοβολία της Βαβυλωνίας», παρατηρεί ο Ζαν Μποτερό. Ο καθηγητής Πίτερ Γκριν εξηγεί γιατί η πίστη στο πεπρωμένο ήταν τόσο δημοφιλής στην Ελλάδα: «Σε έναν αβέβαιο κόσμο, όπου οι άνθρωποι γίνονταν ολοένα και πιο απρόθυμοι να αναλάβουν την ευθύνη για τις αποφάσεις τους, ενώ μάλιστα συχνά ένιωθαν απλώς σαν μαριονέτες που κινούνταν σύμφωνα με τις απαιτήσεις μιας Μοίρας αινιγματικής και άκαμπτης, οι θεϊκές αποφάσεις που φανερώνονταν μέσω των χρησμών [η μοίρα η οποία ήταν καθορισμένη από τους θεούς] αποτελούσαν έναν τρόπο για να προσδιορίζει το άτομο το μέλλον του. Αυτό που όριζε η Μοίρα μπορούσε να προβλεφτεί, αρκεί να υπήρχαν ιδιαίτερες ικανότητες ή οξυδέρκεια. Μπορεί να μην ήταν αυτό που θα επιθυμούσε να ακούσει κάποιος, αλλά εφόσον είχε προειδοποιηθεί, μπορούσε τουλάχιστον να είναι προετοιμασμένος».

Εκτός του ότι η πίστη στη μοίρα καθησύχαζε τα άτομα για το μέλλον, εξυπηρετούσε επίσης πιο καταχθόνιους σκοπούς. Η ιδέα της μοίρας βοηθούσε να καθυποτάσσονται οι μάζες, και γι’ αυτόν το λόγο, σύμφωνα με τον ιστορικό Φ. Χ. Σάντμπαχ, «η πίστη ότι ο κόσμος ελεγχόταν απόλυτα από τη Θεία Πρόνοια θα έβρισκε απήχηση στην άρχουσα τάξη ενός άρχοντος λαού».

Γιατί; Ο καθηγητής Γκριν εξηγεί ότι αυτή η πίστη «ήταν μια εγγενής δικαίωση—ηθική, θεολογική, σημασιολογική—για την επικρατούσα κοινωνική και πολιτική τάξη: ήταν το πιο ισχυρό και πανούργο σχέδιο που συνέλαβε ποτέ η ελληνιστική άρχουσα τάξη για την αυτοδιαιώνισή της. Η εμφάνιση και μόνο ενός συμβάντος σήμαινε ότι αυτό ήταν ορισμένο από τη μοίρα να συμβεί· και εφόσον η φύση ήταν ευνοϊκά διακείμενη προς την ανθρωπότητα, καθετί που είχε ορίσει η μοίρα δεν μπορούσε παρά να είναι για καλό». Στην πραγματικότητα, αυτό παρείχε μια «δικαιολογία για την αδίστακτη ιδιοτέλεια».

Το γεγονός ότι η μοίρα ήταν γενικά αποδεκτή φαίνεται από την ελληνική λογοτεχνία. Στα αρχαία λογοτεχνικά είδη περιλαμβανόταν το έπος, ο μύθος και η τραγωδία—στα οποία η μοίρα έπαιζε βασικό ρόλο. Στην ελληνική μυθολογία, το πεπρωμένο του ανθρώπου συμβολιζόταν από τρεις θεές, τις Μοίρες. Η Κλωθώ ήταν εκείνη που έγνεθε το νήμα της ζωής, η Λάχεσις καθόριζε το μήκος της ζωής και η Άτροπος έκοβε το νήμα της ζωής όταν τελείωνε ο καθορισμένος χρόνος.

Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες ενδιαφέρονταν ζωηρά να μάθουν το υποτιθέμενο πεπρωμένο τους. Γι’ αυτό, δανείστηκαν την αστρολογία και τη μαντεία από τη Βαβυλώνα, και τις ανέπτυξαν περαιτέρω.

Τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ., η αστρολογία είχε ήδη γίνει δημοφιλής στην Ελλάδα, και το 62 Π.Κ.Χ., εμφανίστηκε το αρχαιότερο γνωστό ελληνικό ωροσκόπιο. Τόσο πολύ ενδιαφέρονταν οι Έλληνες για την αστρολογία ώστε, σύμφωνα με τον καθηγητή Γκίλμπερτ Μάρι, η αστρολογία «επηρέασε την ελληνιστική διάνοια όπως μια καινούρια ασθένεια επηρεάζει έναν απομονωμένο νησιωτικό λαό».

Στην προσπάθειά τους να μάθουν το μέλλον, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ευρέως μάντεις ή μεσάζοντες. Υποτίθεται ότι μέσω αυτών οι θεοί επικοινωνούσαν με τους ανθρώπους. (Παράβαλε Πράξεις 16:16-19.) Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτών των πεποιθήσεων; Ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ είπε: «Ο φόβος αντικατέστησε την ελπίδα· σκοπός της ζωής ήταν μάλλον να αποφύγει κάποιος την κακοτυχία παρά να πραγματοποιήσει κάτι θετικό και καλό». Παρόμοια ζητήματα έγιναν αντικείμενο αντιλογίας στο Χριστιανικό κόσμο.