Ως κεφαλές οικογενειών, οι θεοφοβούμενοι πατριάρχες φρόντιζαν επίσης για τις πνευματικές ανάγκες της οικογένειάς τους. Όταν βγήκε από την κιβωτό μετά τον παγγήινο Κατακλυσμό, ‘ο Νώε ωκοδόμησεν θυσιαστήριον εις τον Ιεχωβά . . . και προσέφερεν ολοκαυτώματα επί του θυσιαστηρίου’. (Γένεσις 8:20· παράβαλε Ιώβ 1:5). Ο πιστός πατριάρχης Αβραάμ έθεσε ένα καλό παράδειγμα δίνοντας προσωπική εκπαίδευση στα μέλη της οικογένειάς του. Αυτός ‘διέταξε τους γιους του και τον οίκο του, μαζί με αυτόν, να φυλάξουν την οδό του Ιεχωβά για να πράττουν δικαιοσύνη και κρίση’. (Γένεσις 18:19) Έτσι, η στοργική ηγεσία συνέβαλλε στη συναισθηματική και στην πνευματική ευημερία των οικογενειών.

Οι Χριστιανοί άντρες σήμερα ακολουθούν αυτό το πρότυπο. Ασκούν ηγεσία σε ζητήματα λατρείας βοηθώντας την οικογένειά τους να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του Θεού και θέτοντας ένα καλό παράδειγμα οι ίδιοι. (Ματθαίος 28:19, 20· Εβραίους 10:24, 25) Σαν τους πατριάρχες, οι Χριστιανοί σύζυγοι και πατέρες αφιερώνουν και αυτοί χρόνο για να παρέχουν προσωπική εκπαίδευση στα μέλη της οικογένειάς τους.

Ενεργούσαν Αποφασιστικά

Όταν τελικά ξεπλήρωσε ένα τεράστιο χρέος που όφειλε στον πεθερό του, ο πατριάρχης Ιακώβ ρώτησε: «Πότε θέλω προβλέψει και εγώ δια τον οίκον μου;» (Γένεσις 30:30) Όπως όλοι οι πατέρες, ο Ιακώβ ένιωθε ότι ήταν επιτακτικό να φροντίζει για τις υλικές ανάγκες της οικογένειάς του, και εργαζόταν σκληρά ώστε να το κάνει αυτό. Το εδάφιο Γένεσις 30:43 λέει: «Ηύξησεν ο άνθρωπος σφόδρα σφόδρα, και απέκτησε ποίμνια πολλά και δούλας και δούλους και καμήλους και όνους».

Ωστόσο, μερικά χρόνια αργότερα, αφότου εγκαταστάθηκε ο Ιακώβ στη γη Χαναάν, φαίνεται ότι δεν είχε αντιληφτεί πως η κόρη του η Δείνα είχε αναπτύξει την επικίνδυνη συνήθεια να συναναστρέφεται με τους ειδωλολάτρες Χαναναίους.a (Γένεσις 34:1, ΜΝΚ) Επίσης, δεν ενήργησε όταν αντιλήφτηκε την παρουσία ειδωλολατρικών αντικειμένων μέσα στο σπιτικό του. Όπως και να είχαν τα πράγματα, μετά το τραγικό περιστατικό του βιασμού της Δείνας από ένα Χαναναίο, ο Ιακώβ ενήργησε αποφασιστικά. «Εκβάλετε τους θεούς τους ξένους τους μεταξύ σας, και καθαρίσθητε», είπε.—Γένεσις 35:2-4.

Οι Χριστιανοί πατέρες πρέπει να είναι άγρυπνοι όσον αφορά την πνευματικότητα της οικογένειάς τους. Αν υπάρχουν πράγματα που απειλούν σοβαρά την πνευματική ευημερία της οικογένειας, λόγου χάρη ανήθικα έντυπα ή επιβλαβής μουσική μέσα στο σπίτι, τότε αυτοί πρέπει να ενεργήσουν αποφασιστικά.

Είναι ενδιαφέρον ότι γυναίκες πίστης, όπως η Σάρρα, η Ρεβέκκα και η Ραχήλ, άσκησαν και αυτές σημαντική επιρροή στην οικογένεια. Μολονότι υποτάσσονταν στο σύζυγό τους, δεν εμποδίζονταν να αναλάβουν πρωτοβουλίες όταν αυτό ήταν κατάλληλο και απαραίτητο. Για παράδειγμα, τα εδάφια Έξοδος 4:24-26 μας λένε πως, όταν ο Μωυσής και η οικογένειά του πήγαιναν στην Αίγυπτο, ‘συνήντησεν αυτόν ο Ιεχωβά [‘άγγελος Ιεχωβά’, Μετάφραση των Ο΄] και εζήτει να θανατώση αυτόν [το γιο του Μωυσή]’. Από ό,τι φαίνεται, ο γιος του Μωυσή κινδύνευε να εκτελεστεί επειδή ο Μωυσής δεν του είχε κάνει περιτομή. Η Σεπφώρα ενήργησε αμέσως κάνοντας περιτομή στο γιο της. Έτσι, ο άγγελος τον άφησε ελεύθερο. Οι Χριστιανές σύζυγοι σήμερα μπορούν και αυτές να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες όταν οι περιστάσεις δείχνουν ότι είναι κατάλληλο.

Πατρική Εκπαίδευση υπό το Μωσαϊκό Νόμο

Το 1513 Π.Κ.Χ. η εποχή των πατριαρχών έληξε καθώς ο Ισραήλ έγινε έθνος. (Έξοδος 24:3-8) Οι πατέρες συνέχισαν να υπηρετούν ως κεφαλές οικογενειών. Ωστόσο, ο οικογενειακός νόμος έγινε υποδεέστερος σε σχέση με τον εθνικό Νόμο που έδωσε ο Θεός στον Μωυσή και τον οποίο έθεταν σε εφαρμογή οι διορισμένοι κριτές. (Έξοδος 18:13-26) Το Λευιτικό ιερατείο ανέλαβε τις πτυχές της λατρείας που είχαν σχέση με θυσίες. Ωστόσο, ο πατέρας συνέχιζε να παίζει σημαντικό ρόλο. Ο Μωυσής πρότρεψε: «Ούτοι οι λόγοι, τους οποίους εγώ σε προστάζω σήμερον, θέλουσιν είσθαι εν τη καρδία σου· και θέλεις διδάσκει αυτούς επιμελώς εις τα τέκνα σου, και περί αυτών θέλεις ομιλεί καθήμενος εν τη οικία σου και περιπατών εν τη οδώ και πλαγιάζων και εγειρόμενος».—Δευτερονόμιον 6:6, 7.

Ο Νόμος παρείχε ευκαιρίες, όπως ήταν το Πάσχα, κατά τις οποίες μπορούσε να δοθεί εκπαίδευση τόσο επίσημα όσο και ανεπίσημα. Καθώς πλησίαζε η ημερομηνία του Πάσχα, 14 Νισάν, οι οικογένειες των Ιουδαίων προετοιμάζονταν για το πατροπαράδοτο ταξίδι στην Ιερουσαλήμ. (Δευτερονόμιον 16:16· παράβαλε Λουκάς 2:41). Ποιο παιδί δεν θα το συνάρπαζαν αυτές οι προετοιμασίες; Αυτό καθαυτό το ταξίδι ήταν χαρωπή περίσταση. Ως τότε είχε τελειώσει η περίοδος των βροχών, και ο ανοιξιάτικος ήλιος είχε αρχίσει να διώχνει τη χειμωνιάτικη ψύχρα από τον αέρα. Καθώς έλιωναν τα χιόνια του Όρους Αερμών, οι όχθες του Ιορδάνη Ποταμού ξεχείλιζαν.

Καθ’ οδόν, οι πατέρες μπορούσαν να διδάσκουν τα παιδιά τους, όχι μόνο τη γεωγραφία της χώρας τους, αλλά και την πλούσια ιστορία που συνδεόταν με τα μέρη από τα οποία περνούσαν. Αυτά ίσως να περιλάμβαναν τα όρη Εβάλ και Γαριζίν, όπου διαβάστηκαν οι κατάρες και οι ευλογίες του Νόμου. Μπορεί επίσης να περνούσαν και από τη Βαιθήλ, όπου ο Ιακώβ είδε το όραμα σχετικά με την ουράνια σκάλα. Τι συναρπαστικές συζητήσεις πρέπει να ακολουθούσαν! Καθώς το ταξίδι προχωρούσε και ταξιδιώτες από άλλα μέρη της χώρας ενώνονταν με τις ομάδες των οικογενειών, όλοι θα απολάμβαναν εποικοδομητική συναναστροφή.

Τελικά η οικογένεια έμπαινε στην Ιερουσαλήμ, ‘την εντέλεια της ωραιότητος’. (Ψαλμός 50:2) Ο λόγιος Άλφρεντ Έντερσχάιμ λέει τα εξής: «Πολλοί από αυτούς τους προσκυνητές πρέπει να κατασκήνωναν έξω από τα τείχη της πόλης. Εκείνοι που έμεναν εντός των τειχών φιλοξενούνταν δωρεάν». Ναι, οι νεαροί Εβραίοι μάθαιναν από πρώτο χέρι τι σήμαινε αδελφική αγάπη και φιλοξενία. Οι ετήσιες συνελεύσεις περιφερείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά εξυπηρετούν έναν παρόμοιο σκοπό σήμερα.

Επιτέλους έφτανε η 14η Νισάν. Έσφαζαν το ζώο για το Πάσχα και το έψηναν πολλές ώρες. Γύρω στα μεσάνυχτα, η οικογένεια έτρωγε τελικά το αρνί, άζυμο ψωμί και πικρά χόρτα. Σύμφωνα με το έθιμο, κάποιος γιος ρωτούσε: «Τι σημαίνει εις εσάς η λατρεία αύτη;» Στη συνέχεια οι πατέρες έδιναν επίσημη εκπαίδευση, λέγοντας: ‘Τούτο είναι θυσία του πάσχα εις τον Ιεχωβά, διότι παρέτρεξε τας οικίας των υιών Ισραήλ εν Αιγύπτω, ότε επάταξε τους Αιγυπτίους και έσωσε τας οικίας ημών’.—Έξοδος 12:26, 27· 13:8.