Αποκτήστε Σοφία και Δεχτείτε Διαπαιδαγώγηση

Ο ΙΕΧΩΒΑ ΘΕΟΣ είναι ο Μεγάλος Εκπαιδευτής του λαού του. Τους διδάσκει όχι μόνο σχετικά με τον εαυτό του αλλά και σχετικά με τη ζωή. (Ησαΐας 30:20· 54:13· Ψαλμός 27:11) Λόγου χάρη, στο έθνος του Ισραήλ ο Ιεχωβά έδωσε προφήτες, Λευίτες—ιδιαίτερα τους ιερείς—και άλλους σοφούς για να υπηρετούν ως δάσκαλοι. (2 Χρονικών 35:3· Ιερεμίας 18:18) Οι προφήτες δίδασκαν στο λαό τούς σκοπούς και τις ιδιότητες του Θεού και υποδείκνυαν την ορθή οδό που έπρεπε να ακολουθούν. Οι ιερείς και οι Λευίτες είχαν την ευθύνη να διδάσκουν το Νόμο του Ιεχωβά. Οι δε σοφοί, ή αλλιώς πρεσβύτεροι, παρείχαν υγιείς συμβουλές σχετικά με την καθημερινή ζωή.

Ο Σολομών, ο γιος του Δαβίδ, ξεχώριζε ανάμεσα στους σοφούς του Ισραήλ. (1 Βασιλέων 4:30, 31) Βλέποντας τη δόξα και τα πλούτη του, η βασίλισσα της Σεβά, από τους πιο διακεκριμένους επισκέπτες του, ομολόγησε: «Δεν μου είχαν πει ούτε τα μισά. Έχεις υπερβεί σε σοφία και ευημερία τις φήμες που άκουσα». (1 Βασιλέων 10:7) Ποιο ήταν το μυστικό της σοφίας του Σολομώντα; Όταν έγινε βασιλιάς του Ισραήλ το 1037 Π.Κ.Χ., ο Σολομών προσευχήθηκε για «σοφία και γνώση». Ο Ιεχωβά, έχοντας ευαρεστηθεί με το αίτημά του, του έδωσε γνώση, σοφία και καρδιά γεμάτη κατανόηση. (2 Χρονικών 1:10-12· 1 Βασιλέων 3:12) Δεν προξενεί έκπληξη το ότι ο Σολομών “είπε τρεις χιλιάδες παροιμίες”! (1 Βασιλέων 4:32) Μερικές από αυτές, καθώς και «τα λόγια του Αγούρ» και του «Λεμουήλ του βασιλιά», καταγράφηκαν στο Γραφικό βιβλίο των Παροιμιών. (Παροιμίες 30:1· 31:1) Οι αλήθειες που εκφράζονται σε αυτές τις παροιμίες αντανακλούν τη σοφία του Θεού και είναι αιώνιες. (1 Βασιλέων 10:23, 24) Για οποιονδήποτε θέλει να έχει ευτυχισμένη και επιτυχημένη ζωή, αυτές είναι τόσο ουσιώδεις σήμερα όσο και όταν ειπώθηκαν αρχικά.

Επιτυχία και Ηθική Καθαρότητα—Πώς;

Ο σκοπός του βιβλίου των Παροιμιών εξηγείται στα εναρκτήρια λόγια του: «Οι παροιμίες του Σολομώντα, γιου του Δαβίδ, βασιλιά του Ισραήλ, για να γνωρίσει ο άνθρωπος σοφία και διαπαιδαγώγηση, να διακρίνει τα λόγια της κατανόησης, να πάρει τη διαπαιδαγώγηση που παρέχει ενόραση, δικαιοσύνη και κρίση και ευθύτητα, να δοθεί στους άπειρους οξυδέρκεια, στον νέο γνώση και ικανότητα σκέψης».—Παροιμίες 1:1-4.

Τι υψηλό σκοπό εξυπηρετούν «οι παροιμίες του Σολομώντα»! Έχουν γραφτεί «για να γνωρίσει ο άνθρωπος σοφία και διαπαιδαγώγηση». Η σοφία περιλαμβάνει το να βλέπει κάποιος τα πράγματα έτσι όπως είναι και να χρησιμοποιεί αυτή τη γνώση για να επιλύει προβλήματα, να επιτυγχάνει στόχους, να αποφεύγει ή να αποτρέπει κινδύνους, ή να βοηθάει άλλους να το κάνουν αυτό. «Στο Βιβλίο των Παροιμιών», αναφέρει ένα εγκυκλοπαιδικό έργο, «“σοφία” σημαίνει το να ζει κάποιος επιδέξια—να έχει την ικανότητα να λαβαίνει σοφές αποφάσεις και να ζει επιτυχημένα». Πόσο σπουδαία είναι η απόκτηση σοφίας!—Παροιμίες 4:7.

Οι παροιμίες του Σολομώντα παρέχουν επίσης διαπαιδαγώγηση. Χρειαζόμαστε αυτή την εκπαίδευση; Στις Γραφές, η διαπαιδαγώγηση ενέχει την έννοια της διόρθωσης, του ελέγχου ή της τιμωρίας. Σύμφωνα με έναν λόγιο της Αγίας Γραφής, «υποδηλώνει την εκπαίδευση της ηθικής φύσης του ανθρώπου και περιλαμβάνει τη διόρθωση της παρέκκλισης προς την ανοησία». Η διαπαιδαγώγηση, είτε την παρέχουμε οι ίδιοι στον εαυτό μας είτε χορηγείται από άλλους, όχι μόνο μας συγκρατεί από το να επιδοθούμε σε αδικοπραγία αλλά και μας υποκινεί να βελτιωθούμε. Ναι, χρειαζόμαστε τη διαπαιδαγώγηση προκειμένου να παραμείνουμε ηθικά καθαροί.

Επομένως, ο σκοπός των παροιμιών είναι διπλός—να μεταδώσουν σοφία και να παράσχουν διαπαιδαγώγηση. Η ηθική διαπαιδαγώγηση και η ικανότητα σκέψης έχουν πολυάριθμες πτυχές. Η ευθύτητα και η δικαιοσύνη, παραδείγματος χάρη, είναι ηθικές ιδιότητες και μας βοηθούν να προσκολλούμαστε στους υψηλούς κανόνες του Ιεχωβά.

Η σοφία αποτελεί συνδυασμό πολλών παραγόντων, περιλαμβανομένης της κατανόησης, της ενόρασης, της οξυδέρκειας και της ικανότητας σκέψης. Κατανόηση είναι η ικανότητα που έχει κάποιος να βλέπει ένα ζήτημα σε βάθος και να διακρίνει τη φύση του αντιλαμβανόμενος τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα διάφορα μέρη του και στο σύνολο και συλλαμβάνοντας έτσι το νόημά του. Η ενόραση προϋποθέτει το να γνωρίζει κάποιος τις αιτίες και να κατανοεί γιατί μια ορισμένη πορεία είναι ορθή ή εσφαλμένη. Λόγου χάρη, ο άνθρωπος που έχει κατανόηση μπορεί να διακρίνει πότε πηγαίνει κανείς σε λάθος κατεύθυνση και μπορεί να τον προειδοποιήσει αμέσως για τον κίνδυνο. Αλλά απαιτείται να έχει ενόραση για να καταλάβει γιατί κλίνει το άτομο προς αυτή την κατεύθυνση και να βρει τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να το διασώσει.

Οι οξυδερκείς άνθρωποι είναι συνετοί—δεν είναι εύπιστοι. (Παροιμίες 14:15) Μπορούν να προβλέπουν το κακό και να προετοιμάζονται για αυτό. Η δε σοφία μάς καθιστά ικανούς να αποκρυσταλλώνουμε υγιείς σκέψεις και απόψεις που δίνουν σκοπό και κατεύθυνση στη ζωή. Η μελέτη των παροιμιών της Αγίας Γραφής είναι πράγματι ανταμειφτική επειδή καταγράφηκαν για να μπορούμε να γνωρίσουμε τη σοφία και τη διαπαιδαγώγηση. Ακόμη και οι “άπειροι” που δίνουν προσοχή στις παροιμίες θα αποκτήσουν οξυδέρκεια και “ο νέος” θα αποκτήσει γνώση και ικανότητα σκέψης.

Παροιμίες για τους Σοφούς

Εντούτοις, οι παροιμίες της Αγίας Γραφής δεν απευθύνονται μόνο στους άπειρους και στους νέους. Απευθύνονται σε οποιονδήποτε είναι τόσο σοφός ώστε να ακούει. «Ο σοφός θα ακούσει και θα λάβει περισσότερη εκπαίδευση», λέει ο Βασιλιάς Σολομών, «και ο άνθρωπος που έχει κατανόηση αποκτάει επιδέξια κατεύθυνση, ώστε να κατανοεί παροιμία και γρίφο, τα λόγια σοφών ανθρώπων και τα αινίγματά τους». (Παροιμίες 1:5, 6) Το άτομο που ήδη έχει αποκτήσει σοφία θα μάθει περισσότερα δίνοντας προσοχή στις παροιμίες, και ο άνθρωπος ο οποίος διαθέτει κατανόηση θα οξύνει την ικανότητα που έχει να κατευθύνει τη ζωή του με επιτυχία.

Η παροιμία συνήθως εκφράζει με πολύ λίγες λέξεις μια βαθιά αλήθεια. Η Βιβλική παροιμία μπορεί να έχει τη μορφή γρίφου. (Παροιμίες 1:17-19) Μερικές παροιμίες είναι αινίγματα—περίπλοκες και δυσνόητες δηλώσεις που απαιτούν διαλεύκανση. Η παροιμία μπορεί επίσης να περιέχει παρομοιώσεις, μεταφορές και άλλα σχήματα λόγου. Για να γίνουν αυτά κατανοητά, απαιτείται χρόνος και στοχασμός. Ο Σολομών, ο οποίος συνέταξε τόσο πολλές παροιμίες, ασφαλώς συλλάμβανε τα λεπτά σημεία που συνδέονταν με την κατανόηση μιας παροιμίας. Στο βιβλίο των Παροιμιών, επιχειρεί να μεταδώσει αυτή την ικανότητα στους αναγνώστες του, και αυτό είναι κάτι στο οποίο ο σοφός πρέπει να δώσει προσοχή.

Η Αρχή που Οδηγεί στο Στόχο

Από πού ξεκινά κάποιος την αναζήτηση για σοφία και διαπαιδαγώγηση; Ο Σολομών απαντάει: «Ο φόβος του Ιεχωβά είναι η αρχή της γνώσης. Τη σοφία και τη διαπαιδαγώγηση τις έχουν καταφρονήσει οι ανόητοι». (Παροιμίες 1:7) Η γνώση αρχίζει με το φόβο του Ιεχωβά. Χωρίς γνώση δεν μπορεί να υπάρξει σοφία ούτε διαπαιδαγώγηση. Επομένως, ο φόβος του Ιεχωβά είναι η αρχή της σοφίας και της διαπαιδαγώγησης.—Παροιμίες 9:10· 15:33.

Ο φόβος του Θεού δεν είναι ένας νοσηρός τρόμος για αυτόν. Αντίθετα, είναι βαθιά ευλάβεια και δέος. Δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή γνώση χωρίς αυτόν το φόβο. Η ζωή προέρχεται από τον Ιεχωβά Θεό και, ασφαλώς, η ζωή αποτελεί βασική προϋπόθεση για να αποκτήσουμε οποιαδήποτε γνώση. (Ψαλμός 36:9· Πράξεις 17:25, 28) Επιπλέον, ο Θεός δημιούργησε όλα τα πράγματα· συνεπώς, κάθε ανθρώπινη γνώση βασίζεται στη μελέτη του έργου των χεριών του. (Ψαλμός 19:1, 2· Αποκάλυψη 4:11) Επίσης, ο Θεός ενέπνευσε το γραπτό Λόγο του, ο οποίος “είναι ωφέλιμος για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη”. (2 Τιμόθεο 3:16, 17) Έτσι λοιπόν, το επίκεντρο κάθε αληθινής γνώσης είναι ο Ιεχωβά, και το άτομο που την επιζητεί πρέπει να έχει ευλαβικό φόβο για αυτόν.

Τι αξία έχει η ανθρώπινη γνώση και η κοσμική σοφία χωρίς το φόβο του Θεού; Ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Πού είναι ο σοφός; Πού ο γραμματέας; Πού ο συζητητής αυτού του συστήματος πραγμάτων; Δεν κατέστησε ο Θεός ανόητη τη σοφία του κόσμου;» (1 Κορινθίους 1:20) Εφόσον του λείπει ο θεοσεβής φόβος, το άτομο που έχει κοσμική σοφία καταλήγει σε εσφαλμένα συμπεράσματα με βάση γνωστά γεγονότα και τελικά γίνεται “ανόητο”.

«Περιδέραιο στο Λαιμό Σου»

Στη συνέχεια, ο σοφός βασιλιάς απευθύνεται στους νέους: «Άκου, γιε μου, τη διαπαιδαγώγηση του πατέρα σου και μην εγκαταλείπεις το νόμο της μητέρας σου. Διότι αυτά είναι στεφάνι θελκτικότητας στο κεφάλι σου και εξαίρετο περιδέραιο στο λαιμό σου».—Παροιμίες 1:8, 9.

Στον αρχαίο Ισραήλ, οι γονείς είχαν τη θεόδοτη ευθύνη να διδάσκουν τα παιδιά τους. Ο Μωυσής πρότρεψε τους πατέρες: «Αυτά τα λόγια τα οποία σε προστάζω σήμερα πρέπει να είναι στην καρδιά σου· και πρέπει να τα ενσταλάζεις στους γιους σου και να μιλάς για αυτά όταν κάθεσαι στο σπίτι σου και όταν περπατάς στο δρόμο και όταν ξαπλώνεις και όταν σηκώνεσαι». (Δευτερονόμιο 6:6, 7) Και οι μητέρες επίσης ασκούσαν σημαντική επιρροή. Μέσα στα πλαίσια της εξουσίας του συζύγου της, η Εβραία σύζυγος μπορούσε να επιβάλλει τους οικογενειακούς νόμους.

Στην πραγματικότητα, σε ολόκληρη την Αγία Γραφή η οικογένεια αποτελεί τη βασική μονάδα για την παροχή εκπαίδευσης. (Εφεσίους 6:1-3) Όταν τα παιδιά υπακούν στους πιστούς γονείς τους τότε, μιλώντας συμβολικά, φορούν ως κόσμημα ένα στεφάνι θελκτικότητας και ένα περιδέραιο τιμής.

«Αφαιρεί την Ψυχή Εκείνων που το Κατέχουν»

Ένας πατέρας από την Ασία, προτού στείλει το 16χρονο γιο του στις Ηνωμένες Πολιτείες για να λάβει ανώτερη μόρφωση, τον συμβούλεψε να μην μπλεχτεί με κακούς ανθρώπους. Αυτή η συμβουλή θυμίζει την προειδοποίηση του Σολομώντα: «Γιε μου, αν οι αμαρτωλοί προσπαθήσουν να σε παραπλανήσουν, μη συναινέσεις μαζί τους». (Παροιμίες 1:10) Εντούτοις, ο Σολομών προσδιορίζει το δόλωμα που χρησιμοποιούν: «Λένε: “Έλα μαζί μας. Ας ενεδρεύσουμε για αίμα. Ας κρυφτούμε για να παραμονεύσουμε τους αθώους χωρίς να υπάρχει αιτία. Ας τους καταπιούμε ζωντανούς όπως ο Σιεόλ, μάλιστα ολόκληρους, σαν εκείνους που κατεβαίνουν στο λάκκο. Ας βρούμε κάθε λογής πολύτιμα αγαθά. Ας γεμίσουμε τα σπίτια μας με λάφυρα. Πρέπει να ρίξεις τον κλήρο σου ανάμεσά μας. Ας υπάρχει ένας μόνο σάκος για όλους μας”».—Παροιμίες 1:11-14.

Σαφώς, το δόλωμα είναι τα πλούτη. Αποβλέποντας στη γρήγορη απόκτηση κέρδους, «οι αμαρτωλοί» παραπλανούν άλλους εμπλέκοντάς τους στα γεμάτα βία ή αδικία σχέδιά τους. Χάριν υλικού κέρδους, αυτοί οι πονηροί δεν διστάζουν να χύσουν αίμα. “Καταπίνουν το θύμα τους ζωντανό όπως ο Σιεόλ, μάλιστα ολόκληρο”, κλέβοντάς του οτιδήποτε έχει, όπως ακριβώς ο τάφος δέχεται ολόκληρο το σώμα. Προσκαλούν άλλους να σταδιοδρομήσουν στο έγκλημα—θέλουν να “γεμίσουν τα σπίτια τους με λάφυρα” και θέλουν να “ρίξει [ο άπειρος] τον κλήρο του ανάμεσά τους”. Πόσο επίκαιρη είναι αυτή η προειδοποίηση για εμάς! Δεν χρησιμοποιούν παρόμοιες μεθόδους για να προσελκύσουν άλλους οι συμμορίες νεαρών και οι έμποροι ναρκωτικών; Δεν αποτελεί η υπόσχεση για γρήγορα πλούτη το δέλεαρ πίσω από πολλές αμφισβητήσιμες επαγγελματικές προτάσεις;

«Γιε μου», συμβουλεύει ο σοφός βασιλιάς, «μη βαδίσεις στην ίδια οδό με αυτούς. Κράτησε το πόδι σου μακριά από το δρόμο τους. Διότι τα πόδια τους τρέχουν στο κακό, και σπεύδουν να χύσουν αίμα». Προβλέποντας το καταστροφικό τους τέλος, προσθέτει: «Διότι μάταια απλώνεται δίχτυ μπροστά στα μάτια οποιουδήποτε φτερωτού πλάσματος. Αυτοί, λοιπόν, ενεδρεύουν για το αίμα εκείνων· κρύβονται παραμονεύοντας τις ψυχές τους. Έτσι είναι οι δρόμοι οποιουδήποτε βγάζει άδικο κέρδος. Αυτό αφαιρεί την ψυχή εκείνων που το κατέχουν».—Παροιμίες 1:15-19.

“Οποιοσδήποτε βγάζει άδικο κέρδος” θα καταστραφεί λόγω αυτής της πορείας του. Εκείνη ακριβώς η ενέδρα που στήνουν οι πονηροί για τους άλλους θα παγιδέψει τους ίδιους. Θα αλλάξουν την πορεία τους αυτοί που πράττουν εσκεμμένα το κακό; Όχι. Μολονότι ένα δίχτυ μπορεί να είναι πλήρως ορατό, τα πουλιά—τα “φτερωτά πλάσματα”—πετούν καταπάνω του. Με παρόμοιο τρόπο, οι πονηροί, τυφλωμένοι από την απληστία τους, προχωρούν στις εγκληματικές τους πράξεις, παρ’ όλο που αργά ή γρήγορα θα πιαστούν.

Ποιος θα Ακούσει τη Φωνή της Σοφίας;

Γνωρίζουν πραγματικά οι αμαρτωλοί ότι η πορεία τους είναι καταστροφική; Έχουν προειδοποιηθεί για το αποτέλεσμα των οδών τους; Η άγνοια δεν αποτελεί δικαιολογία, διότι ένα ξεκάθαρο άγγελμα κηρύττεται δημόσια.

Ο Σολομών διακηρύττει: «Η αληθινή σοφία κράζει δυνατά στο δρόμο. Στις πλατείες εκπέμπει τη φωνή της. Στην κορυφή των πολυθόρυβων δρόμων φωνάζει. Στις εισόδους των πυλών της πόλης λέει τα λόγια της». (Παροιμίες 1:20, 21) Με δυνατή και καθαρή φωνή, η σοφία φωνάζει δημόσια για να την ακούσουν όλοι. Στον αρχαίο Ισραήλ, οι πρεσβύτεροι έδιναν σοφές συμβουλές και εξέδιδαν δικαστικές αποφάσεις στις πύλες της πόλης. Για εμάς, ο Ιεχωβά έχει φροντίσει να καταγραφεί η αληθινή σοφία στο Λόγο του, την Αγία Γραφή, η οποία είναι ευρέως διαθέσιμη. Οι δε υπηρέτες του σήμερα είναι πολυάσχολοι διακηρύττοντας δημόσια το άγγελμά της παντού. Πράγματι, ο Θεός φροντίζει να διακηρυχτεί η σοφία ενώπιον όλων.

Τι λέει η αληθινή σοφία; Τα εξής: «Ως πότε, άπειροι, θα αγαπάτε την απειρία, και ως πότε, χλευαστές, θα βρίσκετε ευχαρίστηση στο χλευασμό . . . ; Φώναξα αλλά εσείς αρνείστε, άπλωσα το χέρι μου αλλά κανείς δεν προσέχει». Οι ανόητοι δεν δίνουν προσοχή στη φωνή της σοφίας. Γι’ αυτό, «θα φάνε από τους καρπούς της οδού τους». Η ίδια τους “η ανυποταξία και η ανεμελιά θα τους καταστρέψει”.—Παροιμίες 1:22-32.

Αλλά τι θα λεχθεί για εκείνον που αφιερώνει χρόνο για να ακούει τη φωνή της σοφίας; «Θα κατοικεί με ασφάλεια και θα είναι αδιατάρακτος από τον τρόμο της συμφοράς». (Παροιμίες 1:33) Είθε να είστε ανάμεσα σε εκείνους που αποκτούν σοφία και δέχονται διαπαιδαγώγηση δίνοντας προσοχή στις παροιμίες της Αγίας Γραφής.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Η αληθινή σοφία είναι ευρέως διαθέσιμη