Ποιος δεν συγκινείται από την ομορφιά ενός δάσους; Κι όμως, σε πολλά μέρη τα δάση δεν είναι πια θαλερά και καταπράσινα.

Στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου το 29 τοις εκατό της χώρας καλύπτεται από δάση, μέχρι το 1983 το 34 τοις εκατό όλων των δέντρων των δασών είχε καταστραφεί σε κάποιο βαθμό. Ο αριθμός των καταστραμμένων δέντρων αυξήθηκε σε 53 τοις εκατό μέχρι το 1985!

Θάνατος του Δάσους—Είναι και Δικό σου Πρόβλημα!

ΤΑ καταφέρνεις στα αινίγματα; Τότε προσπάθησε να λύσεις το ακόλουθο. Είμαι αιώνες μεγαλύτερος από σένα αλλά τώρα κινδυνεύω από πρόωρο θάνατο. Αν κι είμαι ένας, αποτελούμαι από πολλούς που, λυπάμαι που το λέω, συνεχώς λιγοστεύουν. Και, αν κι είμαι πράσινος, με ονομάζουν ‘μέλανα’. Ποιος είμαι;

Αν η απάντησή σου είναι ο Μέλανας Δρυμός της Γερμανίας, πέτυχες. Πόσο λυπηρό είναι που ένας σιωπηλός φονιάς καταστρέφει τα σκουροπράσινα έλατα και τις ερυθρελάτες, δέντρα στα οποία οφείλει το όνομά του αυτό το δάσος και που κάποτε κάλυπταν πυκνοφυτεμένα τις βουνοπλαγιές του. Αλλά στάσου! Η καταστροφή δεν σταματάει εδώ.

«Από την Ιταλία μέχρι τη Δανία, ναι, σ’ όλη την Ευρώπη, τα δάση πεθαίνουν» είπε ο ειδικός για τα δάση Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μονάχου Πήτερ Σουτ το 1983. Από τότε, κάτω από το φως της αδιαμφισβήτητης απόδειξης ότι αυτό το πρόβλημα έχει προχωρήσει βορειότερα στην Σκανδιναβία, τα λόγια του έχουν αποκτήσει περισσότερο νόημα σε σχέση με την επείγουσα φύση της κατάστασης.

Παρ’ ότι το πρόβλημα έχει εμφανιστεί και στη Βόρεια Αμερική, και συγκεκριμένα στον Καναδά, πουθενά αλλού δεν έχει πάρει τόσο ανησυχητικές διαστάσεις όσο στην Ευρώπη. Κι αφού τα δάση έχουν παίξει έναν τόσο εξέχοντα ρόλο στην ιστορία και στη μυθολογία της Γερμανίας και καλύπτουν το 29 τοις εκατό αυτής της χώρας, φαίνεται κατάλληλο ότι μια γερμανική λέξη—Waldsterben—έχει γίνει από πολλούς αποδεκτή για να περιγράψει αυτό το πρόβλημα του «θανάτου των δασών».

Πώς ο Θάνατος των Δασών Επηρεάζει Εσένα

Σ’ αρέσει κάπου-κάπου να κάνεις μια βόλτα στο δάσος; Συγκινείσαι όταν βλέπεις τα παιδιά έκπληκτα να παρατηρούν ένα ελάφι ή άλλα άγρια ζώα στη φυσική τους κατοικία; Θυμήσου, χωρίς δάση, τέρμα οι βόλτες, τέρμα τα άγρια ζώα, τέρμα ο αναψυκτικός αέρας του δάσους.

Και αν τα δάση συνέχιζαν να πεθαίνουν, σκέψου τη δυσμενή επίδραση που θα είχε αυτό στις οικονομίες των χωρών που παράγουν ξυλεία όπως ο Καναδάς και η Σουηδία. Στην πραγματικότητα, η οικονομία ολόκληρου του κόσμου θα υπόφερε. Προσπάθησε, αν είναι δυνατό, να υπολογίσεις πόσο θα ανέβαινε τότε η τιμή του ξύλου και των προϊόντων του ξύλου, περιλαμβανομένου και του χαρτιού.

Εξάλλου, όταν δεν υπάρχουν δέντρα για να καλύπτουν τις ορεινές περιοχές αυτό προξενεί καταστροφές. Μια μελέτη που πρόσφατα εκδόθηκε στο Μόναχο λέει ότι τα μισά από τα χωριά που βρίσκονται στις παρυφές των Άλπεων στη Βαυαρία κινδυνεύουν από «κατολισθήσεις, από χιονοστιβάδες κι από πλημμύρες»—πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν «αδιάβατους τους δρόμους ανάμεσα στα χωριά». Λέγεται ότι η κατάσταση είναι παρόμοια και σε άλλες περιοχές των Άλπεων.

Αλλά όπως προειδοποιεί ο Καθηγητής Σουτ, η μεγαλύτερη απειλή απ’ όλες είναι το γεγονός ότι αν δεν γίνει κάτι γρήγορα, «το δασικό οικοσύστημά μας θα καταρρεύσει μέσα στα επόμενα δέκα ή είκοσι χρόνια». Μια τέτοια κατάρρευση θα οδηγούσε σε μείωση της χλωρίδας και της πανίδας. Θα επηρέαζε το κλίμα, μεταβάλλοντας τη θερμοκρασία του πλανήτη μας. Θα μπορούσε επίσης να μεταβάλει τα επίπεδα της βροχόπτωσης, βάζοντας σε κίνδυνο τα αποθέματα νερού και τις σοδειές.

Και τι θα πούμε για την υγεία; Θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι οι άνθρωποι θα διατηρούσαν καλή υγεία ενώ θα ανάπνεαν τον ίδιο μολυσμένο αέρα που είναι αποδειγμένο ότι σκοτώνει τα δέντρα μας; Σύμφωνα με μια γερμανική μελέτη έχει ανακαλυφτεί ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στην εξάπλωση και την έκταση του θανάτου του δάσους και στο βαθμό και στην έκταση των ασθενειών του ανθρώπινου αναπνευστικού συστήματος. Αναφέρθηκε ότι ένας γιατρός από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας είπε ‘ότι αν δεν βρεθεί μέσα στα επόμενα 75 χρόνια κάποια θεραπεία για τον καρκίνο, πολλοί άνθρωποι θα υποφέρουν, αλλά αν δεν βρεθεί μέσα στα επόμενα 15 χρόνια κάποιο μέσο για να διαφυλαχτεί η φύση, όλοι θα υποφέρουν’.

Ο Δρ Άλμπερτ Χόφμαν από την Ελβετία λέει ότι «αν δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική διαφορά στον τρόπο που τα δέντρα του δάσους αφομοιώνουν το διοξείδιο του άνθρακα και στον τρόπο που το αφομοιώνουν τα καρποφόρα δέντρα ή άλλα φαγώσιμα φυτά και δημητριακά», που προφανώς τέτοια διαφορά δεν υπάρχει, «τότε υπάρχει η πιθανότητα ότι μέσα στο άμεσο μέλλον τα φυτά που χρησιμοποιούνται για τροφή από τον άνθρωπο θα αρχίσουν να πεθαίνουν επίσης». Συμπερασματικά, λέει: «Με το θάνατο των δασών μας αυτή η ίδια η βάση όλης της επίγειας ζωής κινδυνεύει σοβαρά».

Έχοντας υπόψη τη σοβαρότητα της κατάστασης, ασφαλώς δεν είναι υπερβολή όταν το βιβλίο Unser Wald Muss Leben (Τα Δάση Μας Πρέπει να Ζήσουν) λέει ότι τα δάση που πεθαίνουν αποτελούν τη «μεγαλύτερη πρόκληση των καιρών μας».

Δικαιολογημένα, λοιπόν, έχει λεχθεί: «Πρώτα πεθαίνουν τα δάση, μετά ο άνθρωπος». Υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει;

[Πλαίσιο στη σελίδα 3]

Δεν Είναι Μόνο Γερμανικό Πρόβλημα

Ελβετία: Μια μελέτη που ολοκληρώθηκε πρόσφατα υπολογίζει ότι ο αριθμός των δέντρων που έχουν προσβληθεί έχει αυξηθεί σε 46 τοις εκατό, μια αύξηση 10 τοις εκατό μέσα στον περασμένο χρόνο.

Αυστρία: Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Δασολογίας της Σχολής Εδαφοκαλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Βιέννης λέει ότι τα μισά δέντρα της χώρας φέρουν ορατά σημάδια της ασθένειας. Υποστηρίζει: «Δεν έχει μείνει ούτε ένα δέντρο σε όλη την Αυστρία που να μην έχει προσβληθεί, ακόμα κι αν η ασθένεια βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση».

Γιουγκοσλαβία: Ορατά συμπτώματα της ασθένειας μπορούν να βρεθούν σε ερυθρελάτες και σε έλατα.

Γαλλία: Μέχρι το 1983 διέψευδαν την ύπαρξη δασών που πέθαιναν. Αλλά τώρα φανερώνονται σημάδια που δείχνουν ότι τα δέντρα έχουν προσβληθεί.

Λουξεμβούργο: Για πρώτη φορά το 1984 αναφέρθηκαν καταστραμμένα δέντρα.

Τσεχοσλοβακία: Στα Μεταλλικά Όρη, στα σύνορα μεταξύ της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας αναφέρεται ότι πάνω από 486.000 στρέμματα δάσους είναι ήδη νεκρά.

Βέλγιο: Λέγεται ότι έχει προσβληθεί περίπου το 70 τοις εκατό των δασών που καλύπτουν το ανατολικό μέρος της χώρας.

Αγγλία και Σκωτία: Η Δασολογική Επιτροπή του Ηνωμένου Βασιλείου ανάφερε το 1984 ότι η ζημιά που έχει γίνει στα δέντρα που βρίσκονται στα νοτιοδυτικά της Σκωτίας και στα βόρεια της Αγγλίας είναι «πρωτοφανής και ιδιαίτερα εξαπλωμένη σ’ έναν αριθμό ειδών».

Μπορούν να Σωθούν τα Δάση;

«ΟΙ ΠΟΛΛΕΣ τσεκουριές τσακίζουν και τις ψηλότερες βελανιδιές». Αυτά έγραψε ο Άγγλος συγγραφέας του 16ου αιώνα, Τζων Λίλυ. Προφητικά, πράγματι, λόγια για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου ο αριθμός των ασθενικών γερμανικών βελανιδιών συνεχίζει να αυξάνει. Βέβαια, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που τα δέντρα αρρωσταίνουν και πεθαίνουν. Κι όμως, τα δάση κατάφεραν να επιβιώσουν για αιώνες. Γιατί, λοιπόν, να ανησυχούμε;

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ασθένειες των δασών προσβάλλουν μόνο ένα συγκεκριμένο είδος. Αλλά αυτή τη φορά περιλαμβάνονται όλα τα σημαντικά είδη δέντρων που φυτρώνουν στην κεντρική Ευρώπη. Ποτέ πριν ο θάνατος του δάσους δεν εμφανίστηκε σε τόσα πολλά μέρη ταυτόχρονα, ποτέ πριν δεν εξαπλώθηκε με τέτοια ταχύτητα. Ποτέ πριν η έκταση της ζημιάς δεν είχε τόσο μεγάλες διαστάσεις, ποτέ πριν τα δέντρα δεν προσβλήθηκαν χωρίς διάκριση, ανεξάρτητα από το αν αναπτύσσονταν σε φτωχό ή πλούσιο, σε αλκαλικό ή όξινο έδαφος, σε χαμηλό ή ψηλό υψόμετρο.

Επιπλέον, στο παρελθόν οι αιτίες επισημαίνονταν εύκολα—μια ξηρασία, ένα επιβλαβές έντομο, ένας μύκητας. Ή, αν έφταιγε ο μολυσμένος αέρας από κάποια κοντινή βιομηχανία, τότε η συγκεκριμένη δηλητηριώδης ουσία που έφερνε την ευθύνη μπορούσε εύκολα να εντοπιστεί. Έτσι, όταν οι δασολογικές αρχές είδαν τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας προς το τέλος της δεκαετίας του 1970, το πρώτο πράγμα που υποπτεύθηκαν ήταν αυτές οι «φυσιολογικές» αιτίες. Αλλά μετά είδαν την αρρώστια να εξαπλώνεται και να αγκαλιάζει όλο και περισσότερα είδη: στην αρχή έλατα· κατόπιν ερυθρελάτες και πεύκα· μετά οξιές, βελανιδιές, σφενδάμια και φλαμουριές. Γεμάτοι ανησυχία παρατήρησαν έναν αυξανόμενο αριθμό από δέντρα που η ανάπτυξή τους είχε σταματήσει, δέντρα με ελαττωματικό σύστημα ριζών, δέντρα με φύλλα και βελόνες που άρχιζαν να κιτρινίζουν και να πέφτουν. Αυτά κι άλλα άγνωστα μέχρι τότε συμπτώματα, απόδειξαν ότι είχαν να κάνουν μ’ ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Ποιος ήταν ο φονιάς που σκότωνε τα δάση τους; Σύντομα πίστεψαν ότι τον είχαν εντοπίσει: η όξινη βροχή.

Ο Ρόλος της Όξινης Βροχής

Το διοξείδιο του θείου και τα οξείδια του αζώτου παράγονται από ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς, από βιομηχανικούς καυστήρες και από κινητήρες αυτοκινήτων. Η όξινη βροχή σχηματίζεται όταν αυτά τα αέρια αλληλεπιδρούν με τη φυσική υγρασία σχηματίζοντας αραιά διαλύματα θειικών και νιτρικών οξέων. Αυτές οι επιβλαβείς ουσίες μπορούν να ταξιδέψουν σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, ακόμα και να ξεπεράσουν τα διεθνή σύνορα.

Ο Καναδάς, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι οι εκπομπές καυσαερίων των ηλεκτροπαραγωγών σταθμών των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες είναι πλούσιες σε θείο, φέρνουν την κύρια ευθύνη για την όξινη βροχή που καταστρέφει τα δάση του και τα ποτάμια του. Η κατάσταση είναι παρόμοια στην Ευρώπη, όπου η όξινη βροχή, που πιθανόν να προέρχεται από την κεντρική Ευρώπη, καταστρέφει τις λίμνες και τα ποτάμια της Σκανδιναβίας, με το να αυξάνει την οξύτητά τους και να θανατώνει τα ψάρια.

Όταν η όξινη βροχή απορροφιέται από το έδαφος, διαλύει ορισμένα ορυκτά όπως το ασβέστιο, το κάλιο και το αργίλιο, τις μεταφέρει βαθιά στο υπέδαφος, κι έτσι στερεί τα δέντρα και τα φυτά από μια ζωτική πηγή θρεπτικών ουσιών. Περαιτέρω έρευνες έδειξαν, όμως, ότι αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος για τον σημερινό θάνατο του δάσους. Ωστόσο, η προσπάθεια να εντοπιστεί η ακριβής αιτία έχει αποδειχτεί απογοητευτική.

Το Άλυτο Αίνιγμα

Ένας μετεωρολόγος παραδέχτηκε: «Ψάχνουμε ψύλλους στα άχυρα». Πράγματι, ένας Σουηδός δασολόγος πρόσφατα απαρίθμησε 167 θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για να εξηγήσουν τις αιτίες του προβλήματος.

Ανεξάρτητα από το ποια είναι η αιτία, «το ‘εισαγόμενο’ διοξείδιο του θείου έχει κατά μέρος απαλλαχτεί από την ευθύνη», εξηγεί το περιοδικό των Η.Π.Α. Smithsonian, «τουλάχιστον όσον αφορά τον Μέλανα Δρυμό». Αυτό συμβαίνει επειδή τώρα υπάρχει λιγότερο διοξείδιο του θείου στην ατμόσφαιρα απ’ ό,τι υπήρχε πριν από 15 χρόνια, και, όπως παρατηρεί το Smithsonian, «τα χαμηλότερα επίπεδα θειικού οξέος παρατηρούνται εκεί όπου υπάρχουν τα πιο άρρωστα δέντρα».

Οι έρευνες τώρα φαίνεται να καταδεικνύουν ότι τα ίχνη των τοξικών μετάλλων που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς και από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων συνδυάζονται με την όξινη βροχή, με αποτέλεσμα να καταστρέφουν τις θρεπτικές ουσίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των δέντρων. Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι εξαιτίας της συνεχιζόμενης οξείδωσης του εδάφους, τα ιχνοστοιχεία μπορεί να διαλύονται και να απορροφιούνται από τις ρίζες με αποτέλεσμα να διακόπτουν την παροχή νερού ενός δέντρου.

Ο Χανς Μορ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Φράινμπουργκ, υποστηρίζει ότι όπως φαίνεται η δυσκολία δημιουργείται από το άζωτο, μια ουσία που συχνά λείπει από τα φυτά. Αναφέρεται σε έρευνες που δείχνουν ότι οι χημικές ενώσεις του αζώτου στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί κατά 50 τοις εκατό στα περασμένα 20 χρόνια. Αυτή η αύξηση οφείλεται κυρίως στα καυσαέρια των αυτοκινήτων· στη στατική εκπομπή· στις κεντρικές θερμάνσεις που χρησιμοποιούν σαν καύσιμο το αέριο, το πετρέλαιο και τον άνθρακα και στις εκπομπές αμμωνίας από αγροτικές εγκαταστάσεις και από χώρους απόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων. Ο Μπέρναντ Ούλριχ, του Πανεπιστημίου του Κέτινγκεν, υποστηρίζει ότι τα δέντρα δεν καταστρέφονται μόνο από τις ουσίες που βρίσκονται στον αέρα αλλά επίσης δηλητηριάζονται και από τις ουσίες του εδάφους. Άλλοι κατηγορούν τα επίπεδα του όζοντος, το επίπεδο του νερού που όλο και κατέρχεται ή τις αναποτελεσματικές μεθόδους προστασίας των δασών.

Όπως παρατηρεί το περιοδικό Smithsonian, «νέες έρευνες υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να κατηγορηθεί ένας και μόνο ρυπαντής του αέρα, αλλά αντίθετα την ευθύνη τη φέρνουν άγνωστες μέχρι τώρα αλληλεπιδράσεις που λαβαίνουν χώρα ανάμεσα σε αρκετές ουσίες, ώστε η γενική επίπτωση είναι μεγαλύτερη από τις επί μέρους επιδράσεις αυτών των ουσιών». Είναι πολύ πιθανόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Υπάρχουν σχεδόν 3.000 χημικές ενώσεις που ονομάζονται ρυπαντές του αέρα. Αυτές οι ουσίες συσσωρεύονται για αρκετές δεκαετίες, και τα δάση υποβάλλονται σε συνεχή καταπόνηση.

Τα πάντα βάδιζαν θαυμάσια για όσο καιρό το οικολογικό σύστημα παράμενε ανέπαφο και αρκετά ισχυρό για να αντιδράσει στην επίδραση της μόλυνσης. Αλλά τώρα, όταν κάνουν την εμφάνισή τους νοσογόνες αιτίες όπως η παγωνιά, η ξηρασία και τα έντομα, τα δέντρα δεν είναι πια ανθεκτικά για να αντισταθούν.

Προφανώς, πολλοί παράγοντες περιλαμβάνονται στο ‘τσάκισμα’ των περήφανων βελανιδιών της Γερμανίας. Το να καθοριστεί ακριβώς ποιος συγκεκριμένος ρυπαντής φέρνει την κύρια ευθύνη για την καταστροφή τους είναι τόσο δύσκολο και τόσο άσκοπο όσο να προσπαθεί κανείς να καθορίσει ποια από τις δέκα ανοιχτές κάνουλες που χρησιμοποιούνται για να γεμίσει μια δεξαμενή είναι εκείνη που τελικά προκάλεσε την υπερχείλιση της δεξαμενής.

Ποιες Προσπάθειες Γίνονται;

Επειδή οι αρχές, σε τοπικό, επαρχιακό και ομοσπονδιακό επίπεδο αντιλαμβάνονται ότι κάτι πρέπει να γίνει γρήγορα, αν πρόκειται να αποφευχθεί το χειρότερο, καταφεύγουν σε «βραχυπρόθεσμες λύσεις για να κρατηθούν τα δέντρα στη ζωή μέχρι να βρεθεί μια μακροπρόθεσμη απάντηση», όπως το διατύπωσε ένα περιοδικό. Στο μεταξύ, γίνονται εκτενείς μελέτες, περιλαμβανομένης και της λήψης υπέρυθρων αεροφωτογραφιών, για να καθοριστεί η έκταση της ζημιάς καθώς και η λύση του προβλήματος.

‘Γιατί δεν φυτεύουν απλώς καινούρια δέντρα για να αντικαταστήσουν τα καταστραμμένα;’, μπορεί να ρωτήσετε. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, γιατί τα νεοφυτεμένα δέντρα έχουν ήδη αρχίσει να δείχνουν τα ίδια συμπτώματα των ασθενειών όπως και τα μεγαλύτερα σε ηλικία δέντρα. Ακόμα κι η χρήση λιπασμάτων που καταπολεμούν τις ανεπάρκειες του εδάφους είχε περιορισμένη μόνο επιτυχία.

Ιδιαίτερη προτεραιότητα δίνεται στις προσπάθειες να περιοριστεί η μόλυνση του αέρα. Οι νόμοι που ρυθμίζουν τη βιομηχανία έχουν γίνει πιο αυστηροί, και στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ελπίζεται ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 αυτοί οι κανονισμοί θα μειώσουν την ποσότητα του διοξειδίου του θείου κατά δύο τρίτα περίπου, και του οξειδίου του αζώτου περίπου κατά το μισό.

Τα άτομα που είναι πρόθυμα να αγοράσουν αυτοκίνητα που είναι εξοπλισμένα με συσκευές, όπως οι καταλύτες-μετατροπείς, οι οποίες μειώνουν κατά πολύ τους ρυπαντές του αέρα, απολαμβάνουν μεγάλες φορολογικές απαλλαγές. Επίσης, ένα πρόσθετο κίνητρο αποτελεί το γεγονός ότι η βενζίνη χωρίς μόλυβδο πουλιέται φτηνότερα από τη βενζίνη με μόλυβδο. Στην Αυστρία, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η βενζίνη χωρίς μόλυβδο είναι διαθέσιμη παντού. Στην Ελβετία, στο τέλος του 1986, μπήκαν σε εφαρμογή νέοι νόμοι ελέγχου της εκπομπής καυσαερίων, που επίσης σχεδιάστηκαν για να προωθήσουν την πώληση αυτοκινήτων με καταλύτες-μετατροπείς.

Σύμφωνα με το διευθυντή του Ινστιτούτου Δασολογίας της Σχολής Εδαφοκαλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Βιέννης, αυτές οι προσπάθειες γίνονται επειδή ο θάνατος του δάσους μπορεί να σταματήσει μόνο αν μειωθεί η μόλυνση του αέρα στα επίπεδα που βρισκόταν το 1950. Αλλά πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό, αν σκεφτούμε ότι στη Γερμανία και μόνο, όπου υπάρχουν τα περισσότερα αυτοκίνητα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, ο αριθμός των κινητήρων αυτοκινήτων είναι πάνω από 19 φορές περισσότερος από ό,τι ήταν το 1950;

Έρευνες δείχνουν επίσης ότι η επιβολή ορίου ταχύτητας θα μείωνε αισθητά τις εκπομπές καυσαερίων που προκαλούν μόλυνση. Όμως αυτή η πρόταση έχει συναντήσει σκληρή αντίσταση. Μερικοί οδηγοί, ωστόσο, ακόμα και στη Γερμανία, που οι δρόμοι της προσφέρονται για μεγάλες ταχύτητες, έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι για χάρη των δασών τους—ας μη μιλήσουμε για την ίδια τη ζωή τους—θα πρέπει να οδηγούν πιο αργά. Άλλοι βέβαια, εγωιστικά απορρίπτουν οποιοδήποτε τέτοιο περιορισμό. Χαρακτηριστικοί τύποι αυτού του είδους των οδηγών είναι εκείνοι που έχουν κολλήσει στον προφυλακτήρα του αυτοκινήτου τους το σήμα «Το αυτοκίνητό μου τρέχει και χωρίς δάση».

Έτσι, ένας σημαντικός παράγοντας για να λυθεί το πρόβλημα είναι να πειστούν τα άτομα και οι κυβερνήσεις να συνεργαστούν. Αφού η μόλυνση του αέρα αγνοεί τα εθνικά σύνορα, υπάρχει ανάγκη για διεθνή πολιτική πάνω σ’ αυτό το πρόβλημα. Οι απόπειρες που έχουν γίνει μέχρι τώρα μέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τη σύνταξη ενός ενιαίου προγράμματος, έχουν οδηγήσει σε απογοητευτικά αποτελέσματα.

Μπορούν να Γίνουν Περισσότερα;

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα. Στην πραγματικότητα, αυτή η πεποίθηση έχει συμβάλει στην άνοδο ενός νέου πολιτικού κόμματος στη Γερμανία, των Πράσινων. Αυτό το κόμμα, που ένας από τους κύριους στόχους του είναι η προστασία του περιβάλλοντος, προς το τέλος της δεκαετίας του 1970 άρχισε να κερδίζει αναγνώριση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Τελικά, το 1983 κατάφερε να μπει στο γερμανικό Κοινοβούλιο, βγάζοντας 27 αντιπροσώπους και κερδίζοντας το 5,6 τοις εκατό του εκλογικού σώματος.

Σύμφωνα μ’ ένα γερμανικό ρητό το πράσινο είναι το χρώμα της ελπίδας. Αλλά προσφέρουν πραγματικά οι Πράσινοι ελπίδα για τα δάση; Αν και οι προθέσεις τους είναι θαυμάσιες και οι στόχοι τους ιδανικοί, αυτό το κόμμα έχει κάνει πολύ λίγη πρόοδο. Πολλοί πολίτες τούς θεωρούν πολιτικά ανώριμους και νομίζουν ότι προτείνουν απλοϊκές λύσεις για περίπλοκα προβλήματα.

Παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι παίρνουν πρακτικά μέτρα για να μειώσουν τη μόλυνση του αέρα στο βαθμό που είναι λογικά δυνατόν. Οδηγούν με μικρότερη ταχύτητα, ταξιδεύουν λιγότερο, πηγαίνουν πολλοί μαζί με το ίδιο αυτοκίνητο αντί να πηγαίνει ο καθένας με το δικό του, χρησιμοποιούν βενζίνη χωρίς μόλυβδο και υπακούν στους κανονισμούς περιορισμού της μόλυνσης που έχουν τεθεί από την κυβέρνηση. Αλλά προφανώς αυτά δεν είναι αρκετά.

Παρά το σύνθημα «Σώστε τα Δάση Μας», οι ανθρώπινες προσπάθειες για την προστασία των δασών έχουν πολύ περιορισμένη επιτυχία. Ακόμη και τα «καλά νέα» που παρουσιάστηκαν σε μια έκθεση το Σεπτέμβριο του 1986 προσφέρουν πολύ λίγη παρηγοριά. Αυτή η έκθεση μιλάει για «μια υψηλού επιπέδου σταθεροποίηση», πράγμα που απλά σημαίνει ότι ο θάνατος του δάσους εξακολουθεί να εξαπλώνεται αλλά με μικρότερο ρυθμό απ’ ό,τι τα περασμένα χρόνια.

Σύμφωνα με μια γερμανική εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, ανάμεσα στους επιστήμονες κυκλοφορεί ένα αυξανόμενο αίσθημα απελπισίας. Αυτή η εφημερίδα παραθέτει τα λόγια του καθηγητή Πήτερ Σουτ, του Ινστιτούτου Δασολογίας του Μονάχου, ο οποίος πρόσφατα είπε σ’ ένα ανήσυχο ακροατήριο: «Ας μην κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας. Από καιρό τώρα έχουμε εξαντλήσει τα όρια των δυνατοτήτων μας». Προειδοποίησε ότι αν αποτύχουν και οι τωρινές προσπάθειες να περιοριστεί η μόλυνση του αέρα, «δεν θα μας έχει μείνει απολύτως τίποτα το οποίο θα μπορούσαμε να δοκιμάσουμε.

Και ποια περιγραφή δίνεται στις προοπτικές για τις λύσεις του προβλήματος της μόλυνσης του αέρα; Ζοφερές, τρομερές ή θλιβερές—διαλέγετε και παίρνετε. «Η ποιότητα του αέρα δεν έχει βελτιωθεί» δηλώνει η ελβετική εφημερίδα Die Weltwoche. Ενώ «οι φυσιολόγοι των βιομηχανιών συνεχίζουν να επιδίδονται στο χρονοβόρο, λεπτομερές έργο προσπαθώντας να καθορίσουν ποιο δέντρο πλήττεται από ποιον ρυπαντή και σε ποιο βαθμό, . . . οι κάποτε αναστατωμένοι οδηγοί ξανακερδίζουν την παλιά τους αυτοπεποίθηση και οδηγούν με μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ ό,τι θα έπρεπε. Η πώληση αυτοκινήτων που είναι εξοπλισμένα με καταλύτες-μετατροπείς έχει παραμείνει στάσιμη . . . τίποτα δεν έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, εκτός από το γεγονός ότι έχει περάσει πια η ζωηρή ανησυχία [για το θάνατο του δάσους]».

Πλησιάζει μια Ρεαλιστική Λύση

Δεν είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι ο θάνατος του δάσους μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία από τους ανθρώπους. Γιατί; Επειδή τους λείπει η ακριβής γνώση και για τις αιτίες που τον προκαλούν και σχετικά με τις αποτελεσματικές μεθόδους για την καταπολέμησή του. Επιπλέον, οι άνθρωποι δεν έχουν τη δύναμη να ελέγχουν τις φυσικές δυνάμεις όπως είναι οι καιρικές συνθήκες και τα οικοσυστήματα.