Τι Μπορεί να Γίνει;

Οι ιδέες για την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου πολλαπλασιάζονται τόσο γρήγορα όσο και η παγγήινη μόλυνση. Μερικές τέτοιες ιδέες υπόσχονται πολλά. Άλλες όχι.

1 ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Τα τελευταία χρόνια, η χρήση της ηλιακής ενέργειας έχει πάψει να απασχολεί ιδιαίτερα την κοινή γνώμη, κυρίως λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου. Ωστόσο, έχει σημειωθεί στο μεταξύ τεράστια πρόοδος σ’ ό,τι αφορά την αποδοτικότητα των ηλιακών κυττάρων. Όπως ανέφερε πρόσφατα η εφημερίδα The New York Times, για πρώτη φορά, «η μετατροπή ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική θα μπορούσε να συγκριθεί, σ’ ό,τι αφορά την αποδοτικότητα, με τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρισμού». Αν η ηλιακή ενέργεια γίνει πραγματικά ανταγωνιστική, αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση της εκπομπής των αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, λόγω της αντικατάστασης των συμβατικών ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών με ηλιακούς.

2 ΚΑΥΣΙΜΟ-ΥΔΡΟΓΟΝΟ: Αυτή είναι μια ιδέα που, τουλάχιστον από τεχνολογική άποψη, είναι εφικτή—η χρήση καθαρού υδρογόνου, και όχι παράγωγων του πετρελαίου, ως καυσίμου για αεροπλάνα, ίσως δε και για αυτοκίνητα. Σε σχέση με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το πλεονέκτημα με τη χρήση του υδρογόνου ως καυσίμου είναι ότι η καύση του είναι πολύ καθαρή. Η καύση του υδρογόνου δεν παράγει καθόλου διοξείδιο του άνθρακα· παράγει μονάχα ατμό. Το υδρογόνο αποτελεί άριστη πηγή ενέργειας. Στην πραγματικότητα, με υδρογόνο το αεροπλάνο θα πετούσε τριπλάσιο χρόνο απ’ ό,τι με την ίδια ποσότητα συμβατικών καυσίμων για αεριωθούμενα. Ένα πρόβλημα είναι ότι και το κόστος του είναι επίσης τριπλάσιο. Ένα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι το υγρό υδρογόνο πρέπει να διατηρείται σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία και υπό πίεση. Οποιεσδήποτε διαρροές στο σύστημα καυσίμων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καταστροφική έκρηξη, όπως συνέβη στην περίπτωση του αμερικανικού διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ.

3 ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΕΣ ΑΣΠΙΔΕΣ: Έχει προταθεί η χρήση τεράστιων «ομπρελών» στο έξω διάστημα, κατασκευασμένων από λεπτό πλαστικό, που θα έριχναν γιγάντιες σκιές στη γη. Για να αντισταθμιστεί ο αναμενόμενος διπλασιασμός του διοξειδίου του άνθρακα, θα απαιτούνταν δορυφόροι που θα κάλυπταν μια περιοχή ίση με το 2 τοις εκατό της γήινης επιφάνειας. Αυτό το σχέδιο δεν θα ήταν δημοφιλές στους αστρονόμους!

4 ΠΑΓΓΗΙΝΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ: Ξέρατε ότι υπάρχουν ήδη συσκευές για την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, οι οποίες είναι εξαιρετικά αποδοτικές, δεν προκαλούν μόλυνση και αυτοσυντηρούνται; Πρόκειται για τα φυτά. Τα χλωρά φυτά χρησιμοποιούν το διοξείδιο του άνθρακα για τροφή, και κρατάνε τον άνθρακα για δική τους χρήση ενώ ξαναδίνουν το οξυγόνο στον αέρα ως απόβλητο. Αν οι συνθήκες ήταν ιδανικές, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα θα ευνοούσε την αύξηση των φυτών παγκόσμια, και τα φυτά θα έτειναν να χρησιμοποιήσουν όλο το επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα συμβάλλοντας έτσι στο να τεθεί υπό έλεγχο το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αλλά δυστυχώς, αναφορικά με τα φυτά, οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές. Τα φυτά που μπορούν να απομακρύνουν το περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα κατά στρέμμα είναι τα δέντρα, και τα δέντρα τα κόβουν σ’ ολόκληρο τον κόσμο με ανατριχιαστικό ρυθμό.

Ενόψει αυτής της παγγήινης τάσης, πολλοί επιστήμονες προωθούν τη μαζική αναδάσωση προκειμένου να καταπολεμηθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Για παράδειγμα, τονίζουν ότι 40,5 εκατομμύρια στρέμματα με δέντρα θα μπορούσαν να απορροφήσουν όλο το διοξείδιο του άνθρακα που θα εκπέμψουν οι ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί στη διάρκεια των επόμενων δέκα χρόνων. Πριν από ένα χρόνο, συζητήθηκαν στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών προγράμματα για την επίτευξη αυτού του στόχου, που θα κόστιζαν χιλιάδες εκατομμύρια δολάρια.

Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να έχει επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά τι θα πούμε για τις τροπικές περιοχές; Τα κίνητρα για δενδροφύτευση δεν έχουν μεγάλη απήχηση στους λιμοκτονούντες, απελπισμένους ανθρώπους, σε μέρη όπου τα δέντρα καταστρέφονται για να δημιουργηθεί καλλιεργήσιμη γη. Εντούτοις, τα τροπικά βροχερά δάση όλου του κόσμου αποτελούν ένα ζωογόνο χώρο παραγωγής οξυγόνου για ολόκληρο τον πλανήτη, κι ωστόσο οι άνθρωποι τα χαράζουν, τα καίνε και τα κόβουν. Θα εξαφανιστεί αυτός ο ζωογόνος χώρος;

5 ΑΚΤΙΝΕΣ ΘΑΝΑΤΩΣΗΣ ΤΩΝ CFC: Γιγάντιες ακτίνες λέιζερ θα μπορούσαν να πυροδοτούνται από τη γη και να στέλνονται στην ατμόσφαιρα, ρυθμισμένες σε ενεργειακές συχνότητες που μπορούν να απορροφηθούν από τα αέρια-χλωροφθοράνθρακες. Εκφράζεται η ελπίδα ότι αυτή η ενέργεια θα διασπάσει τα μόρια των CFC, προτού αυτά ανέλθουν στη στρατόσφαιρα και προσβάλουν το στρώμα του όζοντος. Τα προβλήματα αυτής της μεθόδου περιλαμβάνουν το κόστος και την ενέργεια που απαιτούν οι ακτίνες λέιζερ, καθώς και το «αν είναι δυνατό να απορροφηθεί η ενέργεια των λέιζερ από τους CFC και όχι από άλλα μόρια, όπως από τους υδρατμούς και το διοξείδιο του άνθρακα», σύμφωνα με τον φυσικό Τόμας Στιξ, του Πανεπιστημίου του Πρίνστον.

6 ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ ΓΙΑ ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Γιγάντιες αλυσίδες από ηλιακά κύτταρα στο διάστημα θα μπορούσαν να συλλέγουν την ηλιακή ενέργεια συνεχώς, χωρίς να σταματάνε εξαιτίας των νεφών ή της νύχτας. Στη συνέχεια, η ενέργεια θα ακτινοβολούνταν στη γη με τη μορφή μικροκυμάτων ή ακτίνων λέιζερ. Η ιδέα είναι να χρησιμοποιείται ηλιακή ενέργεια αντί να καίγονται περισσότερα ορυκτά καύσιμα. Οι τεχνικές δυσκολίες και οι διαστάσεις αυτού του σχεδίου είναι αποθαρρυντικές.

Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ του Τορόντο, που προαναφέρθηκε, τέλειωσε με μια θερμή έκκληση για διεθνή συνεργασία προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το περιοδικό Discover αναφέρει ότι «οι πρωθυπουργοί του Καναδά, Μπράιαν Μάλρονι, και της Νορβηγίας, Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ—ενώ στέκονταν μπροστά σε μια ρεαλιστική ζωγραφιά πλάτους 12 μέτρων, που απεικόνιζε ένα ζοφερό ουρανό—υποσχέθηκαν ότι οι χώρες τους θα μειώσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων».

Η κυρία Μπρούντλαντ, η Νορβηγίδα πρωθυπουργός, είναι πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, του Ο.Η.Ε. «Οι συνέπειες που θα έχει η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος μπορεί να είναι μεγαλύτερες από οποιαδήποτε πρόκληση που έχει αντιμετωπίσει το ανθρώπινο γένος, με εξαίρεση την αποφυγή του πυρηνικού πολέμου», παρατήρησε η ίδια. Έκανε έκκληση για μια διεθνή συνθήκη, προκειμένου να προστατευτεί η ατμόσφαιρα από περαιτέρω φθορά.

Τι θα περιλάμβανε μια τέτοια συνθήκη; Ο Δρ Μάικλ Μακ Ιλρόι, του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, το εξέφρασε ως εξής σε μια γραπτή του έκθεση προς τη διάσκεψη: «Τελικά θα πρέπει να περιορίσουμε δραστικά τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Αυτό δεν θα είναι εύκολο. Πώς μπορούμε να πείσουμε χώρες σαν την Κίνα, που έχουν άφθονες πηγές κάρβουνου, να περιορίσουν την ανάπτυξη και τη χρήση του πιο προσιτού και πιο φτηνού καυσίμου τους; Χρειαζόμαστε μια τακτική που να εφαρμόζεται διεθνώς. . . . Χρειάζεται να αναπτύξουμε κίνητρα, προκειμένου να πείσουμε τον Τρίτο Κόσμο να ακολουθήσει μια πορεία σοφότερη από τη δική μας».

Αλλά ποια θα είναι η πιθανή ανταπόκριση του Τρίτου Κόσμου σε μια τέτοια πειθώ; Ο δυτικός τρόπος ζωής, που χαρακτηρίζεται από αφθονία και τον οποίο επιθυμούν οι πληθυσμοί των φτωχών χωρών, απαιτεί τεράστια αποθέματα ενέργειας. Τα αυτοκίνητα, αυτά τα αστραφτερά αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν την ισχύ και την επιτυχία, χρειάζονται βενζίνη, εκτός αν τα έχει κανείς απλώς για στολίδια στην αυλή του. Τα φανταχτερά προϊόντα, που προωθούνται στην αγορά με κάθε μέσο, χρειάζονται πλαστικά περιτυλίγματα, τα οποία ο Δρ Λέστερ Λέιβ του Πανεπιστημίου Κάρνεγκι-Μέλον αποκαλεί «στερεοποιημένη ενέργεια». Οι καινούριοι αυτοκινητόδρομοι και ουρανοξύστες, καθώς και τα αριστουργηματικά διεθνή αεροδρόμια και τα εμπορικά κέντρα απαιτούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας για την κατασκευή, το φωτισμό και τη συντήρησή τους. Στην ουσία, αυτό που προτείνουν τώρα τα πλούσια κράτη είναι να πουν στα φτωχά κράτη: ‘Εμείς απολαμβάνουμε ήδη τον πλούσιο τρόπο ζωής μας. Αλλά ξαφνικά αρχίσαμε να ανησυχούμε πολύ για το περιβάλλον. Λυπόμαστε, αλλά εσείς δεν μπορείτε να αποκτήσετε αυτά που έχουμε ήδη αποκτήσει εμείς. Εσείς πρέπει να ενεργήσετε «πιο σοφά» απ’ ό,τι εμείς. Δεν μπορείτε να χρησιμοποιείτε όλη αυτή τη φτηνή ενέργεια όπως τη χρησιμοποιήσαμε εμείς. Εσείς θα χρησιμοποιήσετε ακριβότερη ενέργεια και θα αναπτυχθείτε με βραδύτερο ρυθμό· θα κάνετε το λαό σας να περιμένει περισσότερο για να αποκτήσει τον τρόπο ζωής που εμείς του λέμε ότι θα πρέπει να επιδιώκει’. Πώς είναι πιθανό ότι θα το δεχτεί αυτό ο Τρίτος Κόσμος;

Δείχνοντας κατανόηση γι’ αυτό το πρόβλημα, ο Δρ Μακ Ιλρόι λέει στη συνέχεια: «Αυτό θα απαιτήσει, αναπόφευκτα, μετακίνηση αποθεμάτων από εμάς [τις αναπτυγμένες χώρες] σ’ αυτούς [τον Τρίτο Κόσμο]. . . . Θα ήταν κατάλληλο να χρηματοδοτηθεί αυτή η μετακίνηση μ’ ένα φόρο στα ορυκτά καύσιμα, που αποτελούν την πηγή τόσο πολλών από τα προβλήματά μας. Δεν είναι σαφές το πώς θα μπορούσε να επιβληθεί ένας τέτοιος φόρος. Φαίνεται ότι θα απαιτούνταν ένα διεθνές σώμα με πρωτοφανή ισχύ και αυτονομία. Αναπόφευκτα, αυτό θα απαιτούσε να μεταβιβάσουν τα κράτη τουλάχιστο μέρος αυτών που προηγουμένως θεωρούσαν αναφαίρετα δικαιώματα ανεξάρτητης σκέψης και ενέργειας».

Αλλά πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η ελπίδα; Είναι πιθανό ότι τα πλούσια κράτη θα παραδώσουν εθελοντικά σε κάποιο διεθνές σώμα την κυριαρχία τους και την εξουσία να επιβάλλουν φόρους, προκειμένου να μεταφερθούν χρήματα στα φτωχά κράτη και να καταπολεμηθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου; Τα πλούσια και ισχυρά κράτη του πλανήτη μας δεν έγιναν πλούσια και ισχυρά μέσω ενός τέτοιου οξυδερκούς αλτρουισμού. Υπερασπίζονται με μεγάλη ζηλοτυπία την εθνική τους κυριαρχία. Μήπως πρόκειται να αλλάξουν τώρα, επειδή μερικοί επιστήμονες ανησυχούν για το φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Πραγματική Παγκόσμια Κυριαρχία

Για να αντιμετωπιστεί μια παγγήινη απειλή σαν το ανεξέλεγκτο φαινόμενο του θερμοκηπίου, εκείνο που χρειάζεται είναι, όχι αποφάσεις, ελπίδες και κοινότοπα πράγματα, αλλά μια πραγματική παγκόσμια κυβέρνηση, ικανή να επιβάλει ορθή περιβαλλοντολογική πολιτική από την Αρκτική μέχρι την Ανταρκτική. Η ανθρώπινη ιστορία μέχρι σήμερα δεν μας δίνει βάση για να ελπίζουμε ότι ο άνθρωπος θα συγκροτήσει σύντομα μια τέτοια κυβέρνηση. «Στη διάρκεια της ιστορίας μας, έχουμε κάνει όλα τα λάθη που μπορείτε να φανταστείτε, και όλα αυτά τα λάθη τα έχουμε κάνει ξανά και ξανά, παράγοντας μια ατέρμονη σειρά από διαφορετικές παραλλαγές και τροποποιήσεις κάθε σοβαρού σφάλματος, χωρίς ποτέ να μάθουμε πραγματικά τίποτα», γράφει με λύπη ο επιστημονικός αρθρογράφος Άλαν Γουίρτανεν, στο περιοδικό New Scientist.

Οι σοβαροί μελετητές της ιστορίας του ανθρώπινου γένους διακρίνουν ένα βαρυσήμαντο δίδαγμα σε όλα αυτά—την ανικανότητα των ανθρώπων να φροντίσουν τον πλανήτη μας, ανεξάρτητα από το Δημιουργό τους. Σας φαίνεται αυτό πολύ «θρησκευτικό»; Όχι και τόσο «επιστημονικό»; Ίσως λίγο «απλοϊκό»;

Ωστόσο, τι είναι πιο απλοϊκό; Το να ελπίζετε ότι το ανθρώπινο γένος θα αντιστρέψει τη θλιβερή ιστορία του, ότι θα ξεπεράσει τους εθνικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς και πολιτιστικούς φραγμούς και θα προβεί σε οξυδερκείς ενέργειες προκειμένου να αποτρέψει την καταστροφή που θα έρθει τον επόμενο αιώνα; Ή το να πιστεύετε ότι ο Θεός θα επέμβει προτού να είναι πολύ αργά; Ο Δημιουργός έχει υποσχεθεί στο Λόγο του ότι ‘θα καταστρέψει εκείνους που καταστρέφουν τη γη’. (Αποκάλυψις 11:18, ΚΔΤΚ) Υπάρχουν άφθονες ιστορικές και επιστημονικές αποδείξεις για το ότι σκοπεύει να κάνει αυτό ακριβώς. Γιατί να μην αφιερώσετε μερικά λεπτά για να δείτε τις υποσχέσεις που δίνει η Αγία Γραφή σχετικά με τη γη μας, στον 37ο Ψαλμό, καθώς και στο 11ο και 65ο κεφάλαιο του Ησαΐα; Συγκρίνετε αυτές τις υποσχέσεις με τις σημερινές ζοφερές προβλέψεις που γίνονται εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου. Ποιες περιγράφουν αληθινά το μέλλον της γης; Δεν νομίζετε ότι έχετε χρέος απέναντι στον εαυτό σας και στα παιδιά σας να βρείτε την απάντηση;