Το Χρυσάφι και η Μαγεία Του

Χρυσάφι—από την αρχαιότητα, αυτό το μαλακό μέταλλο με το λαμπερό κίτρινο χρώμα θεωρείται πολύτιμο για τις ασυνήθιστες ιδιότητές του. Το χρώμα του, η λάμψη του, ο ελατός χαρακτήρας του και η αντοχή του στη διάβρωση το κάνουν να ξεχωρίζει ανάμεσα στα μέταλλα. Χάρη στην αξία που του προσέδωσαν εκείνοι που το έχουν αναζητήσει, το χρυσάφι έχει μια ιστορία ανόμοια με την ιστορία κάθε άλλου μετάλλου.

«ΧΡΥΣΑΦΙ! Είναι χρυσάφι, σου λέω! Χρυσάφι!» Η ανακάλυψη χρυσού έχει κάνει την καρδιά των ανθρώπων να σκιρτήσει, το σφυγμό τους να επιταχυνθεί και τη φαντασία τους να οργιάσει. Το έχουν αναζητήσει στη στεριά, στα ποτάμια και στα ρυάκια, ακόμη και χιλιάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης.

Με τη μορφή ακριβών κοσμημάτων, το χρυσάφι έχει στολίσει βασιλιάδες και βασίλισσες. Έχει διακοσμήσει θρόνους και τοίχους ανακτόρων. Χρυσά είδωλα, που παριστάνουν ψάρια, πουλιά, ζώα και άλλα πράγματα, έχουν γίνει αντικείμενο λατρείας ως θεοί. Η αδιάκοπη αναζήτηση χρυσού προσέλαβε μεγάλες διαστάσεις, όπως και η επίδρασή του στον πολιτισμό.

Χρυσάφι και Ιστορία

Στην αρχαία Αίγυπτο οι φαραώ έστελναν τους εμπόρους και τα στρατεύματά τους σε μακρινές χώρες αναζητώντας χρυσάφι, το οποίο θεωρούνταν αποκλειστική ιδιοκτησία των θεών και των φαραώ της Αιγύπτου. Ο τάφος του Τουταγχαμών, που ανακαλύφτηκε το 1922, ήταν γεμάτος από ανεκτίμητους θησαυρούς χρυσού. Ακόμη και η σαρκοφάγος του ήταν κατασκευασμένη από ατόφιο χρυσάφι.

Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, ο Μέγας Αλέξανδρος «προσελκύστηκε αρχικά στην Ασία από το θρυλικό θησαυρό του χρυσού της Περσίας». Αναφέρεται ότι ο στρατός του φόρτωσε χιλιάδες υποζύγια για να μεταφέρουν στην Ελλάδα το χρυσάφι που αφαίρεσε από την Περσία. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα έγινε χώρα πλούσια σε χρυσάφι.

Ένας ιστορικός αναφέρει ότι οι Ρωμαίοι «αυτοκράτορες χρησιμοποιούσαν αφειδώς το χρυσάφι για να διασφαλίσουν την πιστότητα των αξιωματούχων τους και για να επηρεάσουν εξέχοντα πρόσωπα άλλων χωρών. Εντυπωσίαζαν και συχνά πειθανάγκαζαν το λαό τους με τη μεγαλοπρέπεια του πλούτου τους, την οποία πρόβαλλαν με ευκολία επιδεικνύοντας φανταχτερά χρυσά στολίδια». Οι Ρωμαίοι απέκτησαν πολύ χρυσάφι από την κατάκτηση της Ισπανίας και την κατοχή των ισπανικών χρυσωρυχείων, λέει μια πηγή.

Ωστόσο, η ιστορία του χρυσού δεν θα ήταν πλήρης αν δεν διερευνούσαμε την πιο αιματηρή της πλευρά. Είναι μια ιστορία κατακτήσεων, ωμοτήτων, δουλείας και θανάτου.

Μια Ιστορία που Στάζει Αίμα

Καθώς ο πολιτισμός προόδευε, μεγαλύτερα και ισχυρότερα ιστιοφόρα απέπλεαν για να ανακαλύψουν καινούριες χώρες, να ιδρύσουν καινούριες αποικίες και να αναζητήσουν χρυσάφι. Η ανεύρεση χρυσού έγινε έμμονη ιδέα σε πολλούς εξερευνητές, μεταξύ των οποίων και στον πρωτοπόρο ναυτικό Χριστόφορο Κολόμβο (1451-1506).

Η ζωή των ιθαγενών δεν είχε και μεγάλη σημασία για τον Κολόμβο, όσο εκείνος αναζητούσε χρυσάφι. Κάνοντας έναν απολογισμό των εμπειριών του σε κάποιο νησί για το βασιλιά και τη βασίλισσα της Ισπανίας, οι οποίοι είχαν χρηματοδοτήσει τις αποστολές του, ο Κολόμβος έγραψε στο ημερολόγιό του: «Για να κυβερνήσει κανείς εδώ, το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να εγκατασταθεί και να πάρει υπό την εξουσία του τους ιθαγενείς, οι οποίοι εκτελούν όποια διαταγή τούς δοθεί. . . . Οι Ινδιάνοι . . . είναι γυμνοί και ανυπεράσπιστοι, επομένως έτοιμοι να δεχτούν εντολές και να υποβληθούν σε εργασία». Ο Κολόμβος πίστευε ότι είχε την ευλογία του Θεού. Οι θησαυροί του χρυσού θα βοηθούσαν την Ισπανία να υποστηρίζει οικονομικά τους άγιους πολέμους της. “Είθε ο Θεός, κατά το έλεός του, να με βοηθάει να βρίσκω χρυσάφι”, είπε κάποτε ο ίδιος, όταν του δόθηκε ως δώρο μια χρυσή μάσκα.

Οι Ισπανοί κονκισταδόρες, που διέσχιζαν τις θάλασσες σε αναζήτηση χρυσού ακολουθώντας τα ίχνη του Κολόμβου, είχαν την εξής εντολή από τον Βασιλιά Φερδινάνδο της Ισπανίας: «Φέρτε μου χρυσάφι! Πάρτε το με το καλό, αν είναι δυνατόν. Αλλά να μου το φέρετε—άσχετα με το πώς θα το αποκτήσετε». Οι ανελέητοι εξερευνητές έσφαξαν κατά χιλιάδες τους ιθαγενείς που βρήκαν στο Μεξικό και στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Το χρυσάφι που οι κονκισταδόρες έστελναν με τα πλοία στην Ισπανία έσταζε μεταφορικά αίμα.

Κατόπιν ήρθαν οι πειρατές, στα κατάρτια των οποίων δεν κυμάτιζε η σημαία κανενός έθνους. Στις ανοιχτές θάλασσες λεηλατούσαν τα ισπανικά γαλιόνια που ήταν φορτωμένα με χρυσάφι και άλλους πολύτιμους θησαυρούς. Τα γαλιόνια δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα με τους καλά οπλισμένους πειρατές, που είχαν συνήθως περισσότερα πυρομαχικά και περισσότερους άντρες. Το 17ο και το 18ο αιώνα, η πειρατεία ήταν η μάστιγα των θαλασσών, ειδικά στις Δυτικές Ινδίες και κατά μήκος της ακτής της Αμερικής.

Πυρετός Χρυσού το 19ο Αιώνα

Το 1848 ανακαλύφτηκε πολύ χρυσάφι στην κοιλάδα του Σακραμέντο, στην Καλιφόρνια. Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα, και έλαβε χώρα μια σταθερή μετανάστευση εποίκων οι οποίοι έσπευσαν να αποκτήσουν τίτλους γης. Τον επόμενο χρόνο, η Καλιφόρνια πολιορκούνταν από δεκάδες χιλιάδες «σαρανταεννιάρηδες»—τυχοδιώκτες που είχαν έρθει από όλα τα μέρη του κόσμου. Ο πληθυσμός της Καλιφόρνιας αυξήθηκε από περίπου 26.000 το 1848 σε περίπου 380.000 το 1860. Γεωργοί εγκατέλειπαν τη γη τους, ναύτες άφηναν τα πλοία, στρατιώτες λιποτακτούσαν από το στρατό—μόνο και μόνο για να πάνε εκεί και να δοκιμάσουν την τύχη τους στο χρυσάφι. Μερικοί χαρακτηρίστηκαν «αιμοδιψείς απατεώνες». Αυτό το ανθρώπινο χωνευτήρι συνοδεύτηκε από ένα κύμα εγκληματικότητας και βίας. Όσοι συνεπαίρνονταν από το δέλεαρ του χρυσού, αλλά δεν ήταν πρόθυμοι να εργαστούν για να το αποκτήσουν, κατέφευγαν στην κλοπή, ληστεύοντας άμαξες και τρένα.

Το 1851, αμέσως μετά τον πυρετό χρυσού στην Καλιφόρνια, έφτασε η είδηση ότι μεγάλα κοιτάσματα χρυσού ανακαλύπτονταν στην Αυστραλία. «Η παραγωγή ήταν κυριολεκτικά εκπληκτική», έλεγε η σχετική έκθεση. Για ένα σύντομο διάστημα, η Αυστραλία παρήγε το περισσότερο χρυσάφι στον κόσμο. Ορισμένοι οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει στην Καλιφόρνια μάζεψαν γρήγορα τα πράγματά τους και πήγαν σε εκείνη τη χώρα. Ο πληθυσμός της Αυστραλίας εκτινάχτηκε στα ύψη—από 400.000 που ήταν το 1850 ξεπέρασε το 1.100.000 το 1860. Η γεωργία και άλλες εργασίες ουσιαστικά σταμάτησαν, καθώς πολλοί έσπευδαν να βρουν την τύχη τους στο χρυσάφι.

Προς το τέλος του 19ου αιώνα, η ξέφρενη μανία ανεύρεσης χρυσού μεταφέρθηκε στο Γιούκον και στην Αλάσκα, ύστερα από την ανακάλυψη χρυσού σε εκείνες τις περιοχές. Χιλιάδες άνθρωποι πήραν το δρόμο για τα πιο απομακρυσμένα σημεία του Βορρά, την περιοχή του Κλόνταϊκ και την Αλάσκα, αψηφώντας το παγερό κρύο, με σκοπό να αποκτήσουν τίτλους σε γη που ήταν πλούσια σε χρυσάφι.

Βυθισμένος Θησαυρός

Τον 20ό αιώνα, με την ανάπτυξη των καταδύσεων σε μεγάλα βάθη, οι χρυσοθήρες έστρεψαν την προσοχή τους στον πυθμένα της θάλασσας. Εκεί έψαχναν σε ναυάγια πλοίων για να βρουν βυθισμένους θησαυρούς—χρυσά κοσμήματα και άλλα αντικείμενα που είχαν κατασκευαστεί αιώνες νωρίτερα.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1638, το ισπανικό γαλιόνι Κονθεπθιόν βυθίστηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό, έξω από την ακτή του Σαϊπάν, αφού ο άσχημος καιρός το είχε κάνει να προσκρούσει στα βράχια. Μετέφερε φορτίο χρυσού και άλλους θησαυρούς με σημερινή αξία δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Οι περισσότεροι από τους 400 ανθρώπους που επέβαιναν στο πλοίο πέθαναν. Δύτες έχουν ανασύρει από το ναυάγιο 32 χρυσές αλυσίδες, η καθεμιά από τις οποίες έχει μήκος περίπου 1,5 μέτρο και βάρος αρκετά κιλά. Συνολικά, οι δύτες έχουν φέρει στην επιφάνεια 1.300 χρυσά κοσμήματα—αλυσίδες, σταυρούς, κουμπιά, καρφίτσες, δαχτυλίδια και πόρπες.

Έχουν ανακαλυφτεί και άλλα ναυάγια. Το 1980, έξω από την ακτή της Φλόριντα στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάποιοι δύτες εντόπισαν το ναυάγιο του Σάντα Μαργκαρίτα, που ήταν ένα ισπανικό γαλιόνι του 17ου αιώνα. Μέχρι το τέλος του επόμενου χρόνου, οι δύτες είχαν ανασύρει ράβδους χρυσού με βάρος μεγαλύτερο από 44 κιλά, μαζί με άλλα χρυσά αντικείμενα.

Χρυσάφι από τον Πόλεμο

Μετά τη συνθηκολόγηση της γερμανικής κυβέρνησης το 1945, τα στρατεύματα των Συμμάχων έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη στα αλατωρυχεία Καϊζερόντα, στη Θουριγγία της Γερμανίας. Σύμφωνα με την εφημερίδα Δι Ατλάντα Τζόρναλ (The Atlanta Journal), «τα ορυχεία απέφεραν το αστρονομικό ποσό των 2,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων [περ. 650 δισ. δρχ.] σε ράβδους χρυσού, έργα τέχνης, χρήματα και εγγυήσεις». Βρέθηκαν επίσης σάκοι γεμάτοι χρυσά και ασημένια δόντια, μερικά από τα οποία ήταν ήδη λιωμένα, που είχαν αφαιρεθεί από θύματα του Ολοκαυτώματος. Αυτό το τεράστιο απόθεμα χρυσού έδινε στους ναζιστές στρατιωτικούς τα μέσα να παρατείνουν τον πόλεμο. Υπολογίζεται ότι η αξία του χρυσού που έχει επιστραφεί σε δέκα περίπου χώρες, οι οποίες είχαν κατακτηθεί τότε από τον Χίτλερ, φτάνει τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 775 δισ. δρχ.), αναφέρει η παραπάνω εφημερίδα. Εξαιτίας της κοινής πεποίθησης ότι δεν έχει βρεθεί όλο το κρυμμένο χρυσάφι των ναζιστών, η έρευνα συνεχίζεται.

Αναμφίβολα, το χρυσάφι είναι πολύτιμο. Η Αγία Γραφή, όμως, δηλώνει ότι το χρυσάφι, όπως και άλλα υλικά πλούτη, δεν μπορεί να δώσει ζωή σε εκείνους που το αναζητούν. (Ψαλμός 49:6-8· Σοφονίας 1:18) Μια Γραφική παροιμία λέει: «Η απόκτηση σοφίας—πόσο καλύτερη είναι από το χρυσάφι!» (Παροιμίες 16:16) Η αληθινή σοφία προέρχεται από τον Δημιουργό, τον Ιεχωβά Θεό, και βρίσκεται στο Λόγο του, την Αγία Γραφή. Μελετώντας το Λόγο του Θεού, το άτομο που αναζητάει αυτή τη σοφία μπορεί να μάθει τους νόμους του Θεού, τις αρχές και τις συμβουλές του και κατόπιν να τα εφαρμόσει στη ζωή του. Η σοφία που αποκτάται με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ πιο επιθυμητή από όλο το χρυσάφι που ανακάλυψε ποτέ ο άνθρωπος. Αυτή η σοφία μπορεί να σημάνει μια καλύτερη ζωή τώρα καθώς και αιώνια ζωή στο μέλλον.—Παροιμίες 3:13-18.

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

Μερικά Στοιχεία για το Χρυσάφι

• Το χρυσάφι είναι το πιο ελατό και όλκιμο μέταλλο. Μπορεί να μετατραπεί σε φύλλα πάχους 0,1 μικρομέτρου. Μια ουγγιά (28 γρ.) χρυσού μπορεί να σφυρηλατηθεί ώστε να καλύψει εμβαδόν 17 τετραγωνικών μέτρων. Μια ουγγιά χρυσού μπορεί να μετατραπεί σε σύρμα μήκους 70 χιλιομέτρων.

• Επειδή το καθαρό χρυσάφι είναι τόσο μαλακό, συνήθως μετατρέπεται σε κράμα με άλλα μέταλλα ώστε να αυξηθεί η σκληρότητά του και να χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή κοσμημάτων και άλλων χρυσών αντικειμένων. Τα μέρη του χρυσού σε 24 μέρη κράματος ονομάζονται καράτια· έτσι, ένα κράμα χρυσού 12 καρατίων είναι κατά 50 τοις εκατό χρυσάφι, ενώ ο χρυσός 18 καρατίων είναι κατά 75 τοις εκατό χρυσάφι, και ο χρυσός 24 καρατίων είναι καθαρό χρυσάφι.

• Οι χώρες που κατέχουν τις πρώτες θέσεις στην παραγωγή χρυσού είναι η Νότια Αφρική και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

Αλέξανδρος ο Μέγας: The Walters Art Gallery, Baltimore

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Ζωγραφική απεικόνιση της άφιξης του Χριστόφορου Κολόμβου στις Μπαχάμες το 1492 σε αναζήτηση θησαυρών χρυσού

[Ευχαριστίες]

Ευγενής παραχώρηση από Museo Naval, Madrid (Spain), και με την άδεια του Don Manuel González López