Το 1173, ο Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας άρχισε να χρησιμοποιεί τον τίτλο «Βασιλιάς ελέω Θεού». Αυτό οδήγησε στην ιδέα που έγινε αργότερα γνωστή ως θεϊκό δικαίωμα των βασιλιάδων, που σήμαινε πως η εξουσία του βασιλιά ήταν κληρονομική. Υποτίθεται ότι ο Θεός έκανε φανερή την εκλογή του με το γεγονός της γέννησης του ατόμου.

Μια παρόμοια ιδέα εμφανίστηκε στη Σκωτία περίπου την ίδια εποχή. Ενώ κυβερνούσε τη Σκωτία ως Ιάκωβος ΣΤ΄, αλλά πριν γίνει ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ της Αγγλίας το 1603, αυτός ο μονάρχης έγραψε: «Οι βασιλιάδες αποκαλούνται Θεοί . . . γιατί κάθονται στο Θρόνο του ΘΕΟΥ στη γη, και έχουν να δώσουν λόγο για τη διακυβέρνησή τους σ’ Αυτόν». Δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό επηρέασε τον Ιάκωβο αυτή η πεποίθηση ώστε να δώσει εντολή να μεταφραστεί η Αγία Γραφή στην αγγλική. Ξέρουμε όμως το αποτέλεσμα, τη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως από τους Προτεστάντες.

Η Εποχή των Απόλυτων Μοναρχιών

Από τις αρχές του Μεσαίωνα κι έπειτα, οι μοναρχίες αποτελούσαν τη χαρακτηριστική μορφή κυβέρνησης. Οι βασιλιάδες βρήκαν έναν ανέξοδο και βολικό τρόπο να κυβερνούν, με το να μεταβιβάζουν εξουσία σε εξέχοντες γαιοκτήμονες. Αυτοί, με τη σειρά τους, θέσπισαν ένα πολιτικό και στρατιωτικό σύστημα γνωστό ως φεουδαρχία. Σε αντάλλαγμα για διάφορες στρατιωτικές και άλλες υπηρεσίες, οι γαιοκτήμονες έδιναν στους υποτελείς τους γη. Αλλά όσο πιο αποδοτικοί και ισχυροί γίνονταν οι φεουδάρχες γαιοκτήμονες τόσο πιο πιθανό ήταν ότι η βασιλεία θα διαχωριζόταν σε ισχυρά φέουδα.

Επιπλέον, το φεουδαρχικό σύστημα στερούσε από τους πολίτες την αξιοπρέπεια και την ελευθερία τους. Αυτοί εξουσιάζονταν από στρατιωτικούς γαιοκτήμονες, για το εισόδημα των οποίων ήταν κυρίως υπεύθυνοι. Στερημένος από εκπαιδευτικές και πολιτιστικές ευκαιρίες, «ο δουλοπάροικος είχε ελάχιστα δικαιώματα που θα μπορούσαν να εκτελεστούν από το νόμο ενάντια στο φεουδάρχη άρχοντα», λέει η Κόλιερς Ενσαϊκλοπίντια (Collier’s Encyclopedia). «Δεν μπορούσε να παντρευτεί, να μεταβιβάσει το ενοικιαζόμενο κτήμα σε κληρονόμους ούτε να φύγει από το φέουδο χωρίς τη συγκατάθεση του άρχοντα».

Αυτή δεν ήταν η μοναδική μέθοδος διακυβέρνησης στις απόλυτες μοναρχίες. Μερικοί βασιλιάδες παραχωρούσαν διοικητικές θέσεις σε άτομα που μπορούσαν αργότερα να απομακρυνθούν από την υπηρεσία τους, αν αυτό κρινόταν αναγκαίο. Άλλοι βασιλιάδες εμπιστεύονταν την τοπική διακυβέρνηση σε δημοφιλείς θεσμούς, που κυβερνούσαν μέσω εθίμων και κοινωνικής πίεσης. Αλλά όλες αυτές οι μέθοδοι, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, δεν ήταν ικανοποιητικές. Παρ’ όλα αυτά, συγγραφείς του 17ου αιώνα, όπως ο Σερ Ρόμπερτ Φίλμερ από την Αγγλία και ο Ζακ-Μπενίν Μποσουέ από τη Γαλλία, εξακολουθούσαν να υποστηρίζουν την απολυταρχία ως τη μόνη κατάλληλη μορφή κυβέρνησης. Εντούτοις, οι μέρες της ήταν μετρημένες.

Οι «Θεοί» Υποβιβάζονται σε Διακοσμητικά Στοιχεία

Παρά τη γενική πεποίθηση ότι οι μονάρχες ήταν υπεύθυνοι μόνο απέναντι στον Θεό, από καιρό ασκούνταν ολοένα και μεγαλύτερη πίεση για να κατασταθούν υπεύθυνοι απέναντι σε ανθρώπινους νόμους, έθιμα και αρχές. Το 18ο αιώνα, «οι μονάρχες χρησιμοποιούσαν μια ρητορική διαφορετική απ’ αυτή των ηγεμόνων του δέκατου έβδομου αιώνα», λέει Η Παγκόσμια Ιστορία της Κολούμπια (The Columbia History of the World), προσθέτοντας, όμως, ότι «κάτω και πέρα από τη ρητορική εξακολουθούσαν να είναι ηγεμόνες». Μετά εξηγεί ότι «όταν ο Φρειδερίκος ο Μέγας αυτοαποκαλέστηκε ο ‘πρώτος υπηρέτης του κράτους’ και αρνήθηκε το θεϊκό δικαίωμα των βασιλιάδων, δεν σκεφτόταν να απαρνηθεί την εξουσία».

Παρ’ όλα αυτά, μετά την Επανάσταση του 1688 στην Αγγλία και τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, η εποχή της απολυταρχίας είχε ως επί το πλείστον τελειώσει. Σταδιακά, οι απόλυτες μοναρχίες παραχώρησαν τη θέση τους στις περιορισμένες μοναρχίες με νομοθετικά σώματα ή με συντάγματα ή και με τα δύο. Σε αντίθεση με το 12ο αιώνα, όταν η «βασιλεία είχε ακόμα τη μορφή που ο βασιλιάς ήταν ικανός να της δώσει και που οι υπήκοοί του ήταν έτοιμοι να δεχτούν», για να παραθέσουμε από τον ιστορικό Γ. Λ. Γουόρεν, σήμερα η πολιτική δύναμη που έχουν οι περισσότεροι βασιλιάδες και βασίλισσες είναι αρκετά περιορισμένη.

Φυσικά, ορισμένοι μονάρχες εξακολουθούν να ασκούν αξιόλογη εξουσία. Αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς έχουν χάσει από καιρό τα φωτοστέφανα της «θεϊκής υπόστασης» που είχαν και αρκούνται να αποτελούν διακοσμητικά στοιχεία, κεντρικές μορφές εξουσίας γύρω από τις οποίες μπορεί ο λαός να λαβαίνει ενθάρρυνση να συγκεντρώνεται μ’ ένα πνεύμα αφοσίωσης. Οι περιορισμένες μοναρχίες προσπαθούν να διατηρούν τα ενοποιητικά χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης του ενός ενώ παράλληλα να ξεριζώνουν τις αρνητικές πλευρές της παραχωρώντας την ουσιαστική εξουσία σ’ ένα νομοθετικό σώμα.

Η ιδέα των περιορισμένων μοναρχιών εξακολουθεί να είναι δημοφιλής.

Τον ίδιο χρόνο, το περιοδικό Τάιμ (Time) παρατήρησε: «Το βασιλικό αξίωμα απαιτεί αφοσίωση, ίσως γιατί οι μονάρχες είναι οι τελευταίες εξέχουσες εικόνες της εποχής μας, οι μόνες επιζώσες προσωπικότητες που μπορούν ακόμα να τονώσουν την πίστη ενώ παραμένουν μυστήριο. Αν ο Θεός είναι νεκρός, ζήτω η Βασίλισσα!» Αλλά μετά, βλέποντας τα πράγματα πιο ρεαλιστικά, πρόσθεσε ότι «η υπέρτατη δύναμη της [Βρετανής] Βασίλισσας βρίσκεται περισσότερο στην εντυπωσιακή αδυναμία της».