Σημαντικές Εμπορικές Πόλεις

Η ΑΡΧΑΙΑ Βαβυλώνα αποκαλούνταν στην Αγία Γραφή ‘πόλη εμπόρων’. (Ιεζεκιήλ 17:4, 12, ΜΝΚ) Αυτός ο χαρακτηρισμός θα ήταν επίσης κατάλληλος για την αρχαία Τύρο, η οποία σήμερα ταυτίζεται με τη Σουρ, ένα λιμάνι στη Μεσόγειο Θάλασσα ανάμεσα στη Βηρυτό (Λίβανος) και στη Χάιφα (Ισραήλ).

Σύμφωνα με κάποια πηγή, η Τύρος ήταν «ένα σημαντικό φοινικικό λιμάνι περίπου από το 2000 π.Χ. και έπειτα». Τον καιρό που οι Ισραηλίτες κατέκτησαν την Υποσχεμένη Γη, περίπου το 1467 Π.Κ.Χ., η Τύρος ήταν μια σημαντική ναυτική δύναμη. Οι ναυτικοί της και ο εμπορικός στόλος της έγιναν πασίγνωστοι για τα ταξίδια τους σε μακρινά μέρη.—1 Βασιλέων 10:11, 22.

Ένας πιο Ισχυρός Στόλος

«Βασίλευε, Βρετανία, βασίλευε στα κύματα», έγραψε ο Σκωτσέζος ποιητής του 18ου αιώνα Τζέιμς Τόμσον για το στόλο που συντέλεσε στο να γίνει η Βρετανική Αυτοκρατορία ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς κολοσσούς που υπήρξαν ποτέ. «Η ναυτική δύναμη εγγυόταν το απαραβίαστο της Βρετανίας από εισβολή, την ασφάλεια των αυτοκρατορικών της κτήσεων και την ειρηνική ανάπτυξη των παγκόσμιων εμπορικών της συμφερόντων».—Η Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, του Κέμπριτζ (The Cambridge Historical Encyclopedia of Great Britain and Ireland).

Καθώς η αυτοκρατορία της Βρετανίας επεκτεινόταν, το εμπόριό της πήρε παγκόσμιες διαστάσεις. Μεταξύ του 1625 και του 1783, οι εισαγωγές της αυξήθηκαν περίπου κατά 400 τοις εκατό και οι εξαγωγές της πάνω από 300 τοις εκατό. Το 1870, τα βρετανικά εργοστάσια ήδη παρήγαν περισσότερο από το ένα τρίτο των παγκόσμιων βιομηχανοποιημένων προϊόντων. Καθώς η λίρα της Αγγλίας δέσποζε σαφώς στο διεθνές εμπόριο, το Λονδίνο έγινε το ασυναγώνιστο οικονομικό κέντρο του κόσμου.

Σήμερα το Λονδίνο φέρνει διαφορετικά πράγματα στο νου διαφορετικών ανθρώπων. Οι μουσικόφιλοι σκέφτονται την όπερα που βρίσκεται στο Κόβεντ Γκάρντεν ή το Ρόγιαλ Φέστιβαλ Χολ, οι φίλαθλοι το Γουέμπλεϊ και το Γουίμπλετον, οι θεατρόφιλοι το Γουέστ Εντ. Οι ακόλουθοι της μόδας σκέφτονται είτε το Σάβιλ Ρόου είτε την οδό Κάρναμπι, οι σπουδαστές της ιστορίας τον Πύργο του Λονδίνου και το Βρετανικό Μουσείο, ενώ εκείνοι που αγαπούν τα θεάματα—για να μη μιλήσουμε για τα κουτσομπολιά και τα σκάνδαλα—μπορεί να σκεφτούν το κτίριο του Κοινοβουλίου και τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.

Κατά παράδοξο τρόπο κανένα από αυτά τα τουριστικά αξιοθέατα δεν βρίσκεται σε αυτή καθαυτή την πόλη του Λονδίνου. Το κυρίως Λονδίνο, που ονομάζεται απλώς Σίτι, χρησιμεύει ως το εμπορικό κέντρο μιας μητροπολιτικής περιοχής η οποία αποτελείται από δεκάδες προάστια. Μέσα στο «Τετραγωνικό Μίλι» του Λονδίνου βρίσκεται η Τράπεζα της Αγγλίας, η οποία χαϊδευτικά είναι γνωστή ως η Γηραιά Κυρία της οδού Θρεντνίντλ. Ιδρύθηκε με νόμο το 1694 και είναι μια από τις παλιότερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου. Αυτά τα ισχυρά ιδρύματα ενεργούν ως τραπεζίτες της κυβέρνησης, ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των εμπορικών τραπεζών, και, ελέγχοντας το σύνολο του προσφερόμενου νομίσματος και τις πιστώσεις, συχνά επηρεάζουν αποφασιστικά την κυβερνητική οικονομική πολιτική. Επίσης στο Σίτι βρίσκεται το Χρηματιστήριο Αξιών και εκεί κοντά είναι οι Λόιντς του Λονδίνου, η διεθνής ένωση ασφαλιστών.

Το Σίτι, το οποίο στη δεκαετία του 1960 αποκαλούνταν Εύθυμο Λονδίνο λόγω του ανέμελου τρόπου ζωής του, είχε και αυτό τη δική του μερίδα σε ό,τι αφορά τις θλίψεις στη διάρκεια σχεδόν 2.000 χρόνων ύπαρξης. Το 1665 μια μεγάλη επιδημία βουβωνικής πανώλης σκότωσε περίπου 100.000 άτομα, και ένα χρόνο αργότερα η Μεγάλη Πυρκαγιά σχεδόν αφάνισε το Σίτι. Πιο πρόσφατα, αεροπορικές επιδρομές από γερμανικά βομβαρδιστικά στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου σκότωσαν 30.000 από τους πολίτες του Λονδίνου και κατέστρεψαν ή προκάλεσαν ζημιές στο 80 τοις εκατό των σπιτιών του.

Εκτοπίζεται από ένα «Παιδί»

Αν συγκριθεί με το Λονδίνο, η πόλη της Νέας Υόρκης, η οποία ιδρύθηκε το 1624 από Ολλανδούς αποίκους και ονομάστηκε Νέο Άμστερνταμ, είναι απλώς ένα «παιδί». Αλλά σήμερα είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πολυσύχναστα θαλάσσια λιμάνια στον κόσμο· βιομηχανικό, εμπορικό και οικονομικό κέντρο· και η έδρα πολλών από τις μεγαλύτερες τράπεζες και πολλών από τα οικονομικά ιδρύματα του κόσμου. Ως εμπορικό κέντρο, επισκιάζει και το Άμστερνταμ και το Λονδίνο. Σαν σύμβολο αυτής της υπεροχής, οι δίδυμοι πύργοι του Παγκόσμιου Εμπορικού Κέντρου της Νέας Υόρκης, οι οποίοι κλονίστηκαν το 1993 από μια βόμβα τρομοκρατών, εξακολουθούν να υψώνουν περήφανα το ανάστημά τους στα ουράνια σε ύψος 110 ορόφων.

Όπως συμβαίνει με το κράτος του οποίου αποτελεί τη μεγαλύτερη πόλη, έτσι και η Νέα Υόρκη είναι χωνευτήρι εθνοτήτων. Από το 1886 το Άγαλμα της Ελευθερίας, που βρίσκεται στο λιμάνι της, υποδέχεται τους μετανάστες σε έναν κόσμο που υπόσχεται ελευθερία και ίσες ευκαιρίες.

Μερικοί από τους δρόμους της Νέας Υόρκης δεν είναι απλώς ονόματα. Για παράδειγμα, το Μπρόντγουεϊ αποτελεί σύμβολο της θεατρικής ψυχαγωγίας, θέτει πρότυπα και λανσάρει μόδες που επεκτείνονται για να επηρεάσουν ολόκληρο τον κόσμο. Και τι θα πούμε για τη Γουόλ Στριτ; Το 1792 μια ομάδα από 24 μεσίτες συναντήθηκαν κάτω από έναν πλάτανο για να συζητήσουν την ίδρυση του Χρηματιστηρίου Αξιών της Νέας Υόρκης. Το Χρηματιστήριο Αξιών, που ιδρύθηκε επίσημα το 1817 και αποτελεί τώρα τη μεγαλύτερη αγορά χρεωγράφων στον κόσμο, είναι σήμερα κοινώς γνωστό απλώς ως Γουόλ Στριτ.

Το Μπρόντγουεϊ προσφέρει συναρπαστική ψυχαγωγία, αλλά δεν μπορεί να ξεπεράσει τη Γουόλ Στριτ όσον αφορά το πραγματικό δράμα. Τον Οκτώβριο του 1987, όταν η Γουόλ Στριτ είχε τη σοβαρότερη και ταχύτερη πτώση της στην ιστορία, όλα τα άλλα 22 κορυφαία χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο σημείωσαν ανάλογη πτώση. Επικρατούσε ένα «αίσθημα επικείμενης συμφοράς»—έτσι έγραψε κάποιος δημοσιογράφος—το οποίο γινόταν εντονότερο από ειδήσεις για «ανησυχητικές πτώσεις τιμών σε όλες τις αγορές που άνοιγαν νωρίτερα από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης: Τόκιο, Χονγκ Κονγκ, Λονδίνο, Παρίσι, Ζυρίχη».

Μια κλονισμένη Γουόλ Στριτ, ένα κλονισμένο Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο—τι προοιωνίζει αυτό για το παγκόσμιο εμπόριο;

«Άνθρωποι από Τοίχο σε Τοίχο»

Το Χονγκ Κονγκ είναι τόσο πυκνοκατοικημένο ώστε κάποτε περιγράφτηκε κατάλληλα ως η πόλη με τους ‘ανθρώπους από τοίχο σε τοίχο’. Η περιοχή Μονγκ Κοκ έχει 140.000 ανθρώπους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο! Μεγάλο μέρος του εδάφους έχει αποξηρανθεί, και παρ’ όλα αυτά περίπου το 1 τοις εκατό του πληθυσμού ζει ακόμα ουσιαστικά πάνω στο νερό! Γνωστοί τοπικά ως Τάνκα, αυτοί ζουν σε τζόγκα, δηλαδή βάρκες, όπως και οι ψαράδες πρόγονοί τους, οι οποίοι ήρθαν από τη βόρεια Κίνα και ίδρυσαν ένα μικρό ψαροχώρι εκεί κατά τη δεύτερη χιλιετία Π.Κ.Χ.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, έφτασαν οι Βρετανοί και αμέσως κατάλαβαν ότι η θέση του Χονγκ Κονγκ ήταν στρατηγική και πολλά υποσχόμενη από εμπορική άποψη. Το θαυμάσιο λιμάνι του ήταν προσιτό τόσο από τα ανατολικά όσο και από τα δυτικά, και βρισκόταν στις κύριες εμπορικές οδούς ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Άπω Ανατολή. Ως αποτέλεσμα των δύο Πολέμων του Οπίου (1839-1842 και 1856-1860), η Κίνα αναγκάστηκε να παραχωρήσει το νησί του Χονγκ Κονγκ και μέρη της χερσονήσου Καουλούν στους Βρετανούς, και έτσι αυτά έγιναν βρετανική αποικία. Το 1898 ολόκληρη η περιοχή, μαζί με τα Νέα Εδάφη στα βόρεια, νοικιάστηκε στη Βρετανία επί 99 χρόνια. Το 1997, που τελειώνει η περίοδος της μίσθωσης, το Χονγκ Κονγκ θα επιστρέψει στην Κίνα.

Όπως ταιριάζει σε μια πόλη την οποία το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic) αποκαλεί «το τρίτο μεγαλύτερο οικονομικό κέντρο και την ενδέκατη μεγαλύτερη εμπορική οικονομία του κόσμου», το Χονγκ Κονγκ είναι απορροφημένο στο να βγάζει και να ξοδεύει χρήματα. «Είθε να ευλογηθείς με ευημερία» είναι ο συνηθισμένος χαιρετισμός στη διάρκεια των εορτασμών για το Σεληνιακό Νέο Έτος. Και από ό,τι φαίνεται πολλοί από τους πολίτες του έχουν ευλογηθεί τόσο πολύ, που έκαναν εκείνο το περιοδικό να ισχυριστεί ότι «το Χονγκ Κονγκ καταναλώνει περισσότερο κονιάκ κατά κεφαλή, και έχει περισσότερες Ρολς-Ρόις ανά στρέμμα, από κάθε άλλο μέρος στη γη».

Αυτή η ευημερία δεν θα μπορούσε να είχε προβλεφτεί στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν το εμπόριο στο Χονγκ Κονγκ είχε ελαττωθεί δραστικά, η τροφή ήταν λιγοστή και τόσο πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν στο εσωτερικό της Κίνας ώστε ο πληθυσμός σημείωσε πτώση μεγαλύτερη από 50 τοις εκατό. Μετά τον πόλεμο, η πόλη άρχισε μια αναρρίχηση που την έκανε ασιατική οικονομική υπερδύναμη. Τα προϊόντα της έχουν ικανοποιητικές πωλήσεις στην παγκόσμια αγορά επειδή το σχετικά φτηνό εργατικό κόστος και οι φτηνές πρώτες ύλες διατηρούν τις τιμές χαμηλά. Το 1992 οι εξαγωγές της ήταν σχεδόν 45 φορές περισσότερες από ό,τι το 1971.

Ποιες θα είναι οι εμπορικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις όταν το Χονγκ Κονγκ θα επιστρέψει στην Κίνα το 1997; Μερικοί πολίτες και επιχειρηματίες είναι ανήσυχοι και μετακόμισαν κάπου αλλού. Άλλοι έχουν μείνει, αλλά μπορεί κάλλιστα να έχουν ήδη κρύψει τα χρήματά τους σε κάποιο μέρος όπου αισθάνονται ότι ίσως είναι πιο ασφαλή.

«Ένα Παγκόσμιο Θησαυροφυλάκιο Καταθέσεων»

Το 17ο αιώνα, η Ελβετία υιοθέτησε μια στρατηγική πολιτικής ουδετερότητας, στρατηγική που δεν την τήρησε πάντοτε με επιτυχία. Εντούτοις, τα χρήματα που κατατίθενται εκεί θεωρείται ότι είναι σχετικά ασφαλή. Το ελβετικό τραπεζικό σύστημα προσφέρει επίσης πλήρη εχεμύθεια. Έτσι οι άνθρωποι που θέλουν να κρατήσουν την περιουσία τους κρυφή—για οποιοδήποτε λόγο—μπορούν να παραμείνουν ουσιαστικά ανώνυμοι.

Στο κέντρο αυτών των χρηματικών ζητημάτων βρίσκεται η Ζυρίχη. Με μητροπολιτικό πληθυσμό που ξεπερνά τις 830.000, είναι η μεγαλύτερη πόλη της Ελβετίας. Η στρατηγική της θέση στις εμπορικές οδούς της Ευρώπης την έχει εξυπηρετήσει με θαυμάσιο τρόπο επί αιώνες, και σήμερα αυτή βρίσκεται στο προσκήνιο της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας. Μάλιστα, ο καθηγητής Χέρμπερτ Κούμπλι αποκαλεί την κύρια λεωφόρο της Ζυρίχης «το τραπεζικό κέντρο της Ηπειρωτικής Ευρώπης και ένα παγκόσμιο θησαυροφυλάκιο καταθέσεων».

Η Ζυρίχη έχει επίσης αφήσει το σημάδι της στις θρησκευτικές εξελίξεις. Ένας Καθολικός ιερέας ονόματι Ούλριχ Ζβίγγλιος εκφώνησε μια σειρά κηρυγμάτων εκεί το 1519 τα οποία οδήγησαν σε διένεξη με τον Καθολικό επίσκοπο της πόλης. Ακολούθησαν δημόσιες συζητήσεις το 1523, και ο Ζβίγγλιος βγήκε νικητής. Καθώς η ελβετική Προτεσταντική Μεταρρύθμιση κέρδιζε έδαφος, άλλες μεγάλες ελβετικές πόλεις πήραν το μέρος του Ζβίγγλιου και έγιναν προμαχώνες του δικού του είδους Προτεσταντισμού.

Ένα πιο σύγχρονο «τέκνο» της Ζυρίχης ήταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο οποίος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες και διανοούμενους της ιστορίας. Μολονότι γεννήθηκε στη Γερμανία, ο Αϊνστάιν σπούδασε φυσική και μαθηματικά στη Ζυρίχη. Μάλιστα, με μια διατριβή που δημοσίευσε το 1905 απέκτησε το διδακτορικό δίπλωμά του στις επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Τα επιτεύγματά του είναι σε αρμονία με τη μακρά παράδοση της Ελβετίας σε ό,τι αφορά την επιστημονική υπεροχή, στην οποία η Ζυρίχη έχει συμβάλει πάρα πολύ. Το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης έχει «παραγάγει» περισσότερους νομπελίστες από οποιαδήποτε άλλη επιστημονική σχολή στον κόσμο.

Αλλά παρά τον πλούτο της, παρά τη θρησκευτική και επιστημονική κληρονομιά της, η Ζυρίχη δεν είναι απαλλαγμένη από προβλήματα. Η εφημερίδα Δε Γιουροπίαν (The European) έδωσε μια καθόλου κολακευτική εικόνα της πόλης τον περασμένο Μάιο. Παρατήρησε ότι, αν και «το κακόφημο Πάρκο με τις Βελόνες της πόλης, που ήταν κάποτε ένας διεθνής πόλος έλξης για τους τοξικομανείς», έχει κλείσει, το κέντρο των ναρκωτικών έχει απλώς μεταφερθεί σε μια περιοχή που είναι γνωστή ως Κράις 5. Αυτή η περιοχή, λέει η έκθεση, «αντιπροσωπεύει εκείνα τα πράγματα που η Ελβετία προσπαθεί απεγνωσμένα να κρύψει—την ανεργία, τους άστεγους, τον αλκοολισμό, μια τάση παραίτησης, τα στεγαστικά προβλήματα και, πάνω από όλα, τη χρήση ναρκωτικών».

Παραδόξως, το πρόβλημα των ναρκωτικών συνδέει τη Ζυρίχη με τη Νέα Υόρκη και το Χονγκ Κονγκ. Πιθανώς πάνω από το 80 τοις εκατό της ηρωίνης που εισάγεται λαθραία στην Πόλη της Νέας Υόρκης προέρχεται από την περιοχή του Χρυσού Τριγώνου που ορίζεται από τη βόρεια Μιανμάρ, την Ταϋλάνδη και το Λάος, όπου μυστικά συνδικάτα του Χονγκ Κονγκ, γνωστά ως τριάδες, είναι σοβαρά αναμειγμένα στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών.a Έτσι, πολλά από τα δολάρια που κερδίζουν οι τριάδες του Χονγκ Κονγκ μέσω των πωλήσεων ηρωίνης στους τοξικομανείς της Νέας Υόρκης πιθανότατα τελικά καταθέτονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς στη Ζυρίχη.

Οι σημαντικές πόλεις του εμπορίου, οι οποίες κατάλληλα αντιπροσωπεύονται από το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, το Χονγκ Κονγκ και την Πόλη της Νέας Υόρκης, έχουν πολλά κοινά σημεία με την αρχαία Τύρο. Ευημερώντας εις βάρος των άλλων, η εμπορική επιτυχία της Τύρου ευνόησε την ανάπτυξη αλαζονείας και υπερηφάνειας και τελικά οδήγησε στην καταστροφή.

Θα έχουν καλύτερη τύχη τα σημερινά εμπορικά κέντρα; Είναι τα θεμέλιά τους πιο γερά; Οι αποδείξεις καταδεικνύουν ότι δεν θα έχουν καλύτερη τύχη από τις πόλεις που θα εξεταστούν στο επόμενο άρθρο της σειράς μας.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Χονγκ Κονγκ