Γέφυρες—Τι θα Κάναμε Χωρίς Αυτές;

«Εγκωμίασε τη γέφυρα που σε πέρασε απέναντι».—Τζορτζ Κόλμαν, Άγγλος θεατρικός συγγραφέας του 19ου αιώνα.

ΠΟΤΕ ήταν η τελευταία φορά που περάσατε μια γέφυρα; Το προσέξατε; Εκατομμύρια άνθρωποι περνούν γέφυρες κάθε μέρα. Απλώς τις παίρνουμε ως κάτι το δεδομένο. Περπατάμε, περνάμε με το ποδήλατο ή με το αυτοκίνητό μας πάνω από αυτές, ή και κάτω από αυτές, χωρίς ίσως καν να το αντιλαμβανόμαστε. Τι θα γινόταν, όμως, αν δεν υπήρχαν;

Επί χιλιάδες χρόνια, άνθρωποι και ζώα έχουν τη δυνατότητα να διασχίζουν μέρη που διαφορετικά θα ήταν αδιάβατα—ποτάμια, γκρεμούς και φαράγγια—χάρη σε γέφυρες κάθε είδους. Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε μερικές πόλεις χωρίς τις γέφυρές τους—το Κάιρο, το Λονδίνο, τη Μόσχα, τη Νέα Υόρκη, το Σίντνεϊ, καθώς και πολλές άλλες. Οι γέφυρες έχουν όντως μακραίωνο παρελθόν.

Γέφυρες Περασμένων Εποχών

Πριν από 2.500 και πλέον χρόνια, η Βασίλισσα Νίτωκρις της Βαβυλώνας έφτιαξε μια γέφυρα στον ποταμό Ευφράτη. Για ποιο λόγο; Ο ιστορικός Ηρόδοτος απαντάει: “Η Βαβυλώνα χωριζόταν από τον ποταμό σε δύο διαφορετικά τμήματα. Τον καιρό που κυβερνούσαν οι προηγούμενοι βασιλιάδες, αν κάποιος ήθελε να πάει από το ένα τμήμα στο άλλο έπρεπε να περάσει απέναντι με βάρκα—πράγμα το οποίο νομίζω ότι θα πρέπει να ήταν πολύ ενοχλητικό”. Χρησιμοποιώντας ως οικοδομικά υλικά ξυλεία, ξεραμένες πλίνθους και πέτρες, και ως κονίαμα σίδηρο και μόλυβδο, η Νίτωκρις κατασκεύασε μια γέφυρα σε έναν από τους πιο φημισμένους ποταμούς των αρχαίων χρόνων.

Μερικές φορές, οι γέφυρες έχουν επηρεάσει το ρου της ιστορίας. Όταν ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος ο Μέγας ξεκίνησε τη στρατιωτική του εκστρατεία εναντίον των Σκυθών, θέλησε να χρησιμοποιήσει τη συντομότερη διαθέσιμη χερσαία οδό για να περάσει από την Ασία στην Ευρώπη. Αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να οδηγήσει το στρατό των 600.000 αντρών του στην απέναντι πλευρά του Πορθμού του Βοσπόρου. Ήταν επικίνδυνο να διασχίσουν τον πορθμό με πλοία λόγω της πυκνής ομίχλης και των ύπουλων ρευμάτων, γι’ αυτό και ο Δαρείος ένωσε τα πλοία δένοντάς τα με σχοινιά μέχρι που έφτιαξε μια πλωτή γέφυρα μήκους 900 μέτρων. Σήμερα, δεν χρειάζεται να δυσκολευτείτε όσο ο Δαρείος για να διασχίσετε τον πορθμό. Μπορείτε να κάνετε αυτή τη διαδρομή με το αυτοκίνητο σε λιγότερο από δύο λεπτά αν χρησιμοποιήσετε τις γέφυρες του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη.

Αν μελετάτε την Αγία Γραφή, ίσως μπορείτε να φέρετε στο νου σας κάποια περίπτωση στην οποία η έλλειψη γέφυρας επηρέασε το ρου της ιστορίας. Θυμηθείτε τι συνέβη όταν ο βασιλιάς της Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορ πολιόρκησε τη νησιωτική πόλη της Τύρου. Επί 13 χρόνια προσπαθούσε να κατακτήσει την πόλη, αλλά δεν τα κατάφερνε—εν μέρει επειδή δεν υπήρχε γέφυρα που να ενώνει το νησί με την ξηρά. (Ιεζεκιήλ 29:17-20) Η νησιωτική πόλη κατακτήθηκε έπειτα από τριακόσια ολόκληρα χρόνια, όταν ο Αλέξανδρος ο Μέγας έφτιαξε ένα δρόμο για να ενώσει το νησί με την ξηρά.

Τον πρώτο αιώνα, “όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη”, αλλά οι Ρωμαίοι χρειάζονταν και γέφυρες εκτός από τους δρόμους για να συνδέονται μεταξύ τους τα διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας. Χρησιμοποιώντας πέτρες οι οποίες ζύγιζαν ως και οχτώ τόνους η καθεμιά, οι Ρωμαίοι μηχανικοί κατασκεύαζαν τοξωτές γέφυρες που ήταν τόσο επιδέξια σχεδιασμένες ώστε μερικές από αυτές διατηρούνται ακόμη και τώρα—δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια αργότερα. Τα υδραγωγεία τους ήταν και αυτά γέφυρες.

Το Μεσαίωνα, οι γέφυρες χρησιμοποιούνταν μερικές φορές και ως φρούρια. Το 944 Κ.Χ. οι Σάξονες κατασκεύασαν μια ξύλινη γέφυρα στο Λονδίνο, στον ποταμό Τάμεση, για να αποκρούσουν επίθεση των Δανών. Έπειτα από τριακόσια περίπου χρόνια, αυτή η ξύλινη γέφυρα αντικαταστάθηκε από την Παλιά Γέφυρα του Λονδίνου, η οποία μνημονεύτηκε συχνά στην ιστορία και στην ποίηση.

Όταν ανέβηκε στο θρόνο της Αγγλίας η Βασίλισσα Ελισάβετ Α΄, η Παλιά Γέφυρα του Λονδίνου δεν ήταν πια ένα απλό πέτρινο φρούριο. Είχαν χτιστεί οικήματα πάνω στη γέφυρα. Στο κύριο κατάστρωμά της υπήρχαν καταστήματα. Και στα επάνω καταστρώματα; Αυτά είχαν μετατραπεί σε κατοικίες όπου ζούσαν πλούσιοι έμποροι, ακόμη και μέλη της βασιλικής αυλής. Η Γέφυρα του Λονδίνου είχε γίνει κέντρο της κοινωνικής ζωής του Λονδίνου. Τα ενοίκια από τα καταστήματα και τις κατοικίες συνέβαλλαν στα έξοδα συντήρησης της γέφυρας—μάλιστα υπήρχαν και διόδια στη Γέφυρα του Λονδίνου!

Ενώ οι Ευρωπαίοι κατασκεύαζαν γέφυρες από ξύλο και πέτρα, οι Ίνκα της Νότιας Αμερικής χρησιμοποιούσαν σχοινιά. Μια φημισμένη τέτοια γέφυρα είναι η γέφυρα του Σαν Λούις Ρέι, η οποία εκτείνεται κατά μήκος του ποταμού Απουρίμακ στο Περού. Οι Ίνκα έπαιρναν φυτικές ίνες και τις έστριβαν για να φτιάξουν σχοινιά που ήταν τόσο χοντρά όσο και το ανθρώπινο σώμα. Τοποθετούσαν τις δύο άκρες των σχοινιών σε πέτρινες στήλες και κατόπιν τέντωναν τα σχοινιά κατά μήκος του ποταμού. Αφού τα στερέωναν και στις δύο άκρες τους, κρεμούσαν ένα κατάστρωμα φτιαγμένο από σανίδες ώστε να δημιουργηθεί πέρασμα. Συνεργεία συντήρησης ανανέωναν τα σχοινιά κάθε δύο χρόνια. Η συγκεκριμένη αυτή γέφυρα είχε κατασκευαστεί και συντηρηθεί τόσο καλά ώστε άντεξε πεντακόσια χρόνια!

Οι Γέφυρες και οι Μεταβαλλόμενες Ανάγκες Μας

Οι γέφυρες πρέπει να μπορούν να αντέχουν στους σεισμούς, στους ισχυρούς ανέμους και στις μεταβολές της θερμοκρασίας. Όπως έχουμε δει, οι μηχανικοί χρησιμοποιούσαν μέχρι πολύ πρόσφατα στη γεφυροποιία ξυλεία, πλίνθους ή πέτρες. Όταν άρχισε να χρησιμοποιείται το αυτοκίνητο, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι υπάρχουσες γέφυρες χρειάζονταν βελτίωση και επέκταση για να εξυπηρετούν βαρύτερο κυκλοφοριακό φορτίο.

Η εφεύρεση της ατμομηχανής, επίσης, προώθησε την κατασκευή και το σχεδιασμό των γεφυρών. Οι πιο εξυπηρετικές διαδρομές για τα τρένα περνούσαν συχνά από πλατιά κανάλια και μεγάλους γκρεμούς. Θα ήταν δυνατόν να κατασκευαστούν γέφυρες που να καλύπτουν αυτά τα ανοίγματα και να μπορούν να κρατάνε το βάρος των ολοένα αυξανόμενων βαγονιών; Οι γέφυρες από χυτοσίδηρο κάλυψαν επί κάποιο διάστημα αυτή την ανάγκη. Μια από τις πιο φημισμένες γέφυρες που κατασκευάστηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα είναι η κρεμαστή γέφυρα του Πορθμού Μέναϊ στη Βόρεια Ουαλία, η οποία σχεδιάστηκε από τον Σκωτσέζο μηχανικό Τόμας Τέλφορντ και ολοκληρώθηκε το 1826. Έχει άνοιγμα 176 μέτρα και χρησιμοποιείται ακόμη! Αλλά ο χυτοσίδηρος είναι εύθρυπτος, και συχνά οι γέφυρες κατέρρεαν. Τελικά, καθώς έκλεινε ο 18ος αιώνας, άρχισε η παραγωγή χάλυβα. Αυτό το υλικό είχε ιδιότητες που επέτρεπαν τη χρήση του στην κατασκευή μεγαλύτερων και ασφαλέστερων γεφυρών.

Τύποι Γεφυρών

Οι κυριότεροι τύποι γεφυρών είναι εφτά. (Βλέπε το παραπάνω πλαίσιο.) Εδώ, θα ασχοληθούμε σύντομα με δύο από αυτούς.

Οι γέφυρες με πρόβολο έχουν δύο τεράστιους πύργους, έναν στη μία άκρη του ποταμού και έναν στην άλλη. Δοκοί αγκυρώνονται στον κάθε πύργο, όπως περίπου στερεώνεται η εξέδρα καταδύσεων στην άκρη μιας πισίνας. Κατόπιν, για να ολοκληρωθεί η γέφυρα, οι δοκοί ενώνονται στη μέση με μια σταθερή κατασκευή που τοποθετείται ανάμεσά τους.

Στους ορμητικούς ποταμούς ή στους ποταμούς των οποίων η κοίτη είναι εξαιρετικά μαλακή, προτιμάται συχνά η κατασκευή με πρόβολο επειδή δεν απαιτείται να βυθιστούν υποστυλώματα στη μέση της κοίτης τους. Λόγω της σταθερότητάς τους, οι γέφυρες με πρόβολο είναι ιδανικές για τη διακίνηση μεγάλων κυκλοφοριακών φορτίων όπως οι αμαξοστοιχίες.

Ίσως έχετε δει στο τσίρκο κάποιον ακροβάτη που περπατάει κατά μήκος ενός τεντωμένου σχοινιού. Συνειδητοποιείτε ότι αυτός στην πραγματικότητα περπατάει κατά μήκος μιας γέφυρας—μιας κρεμαστής γέφυρας; Μερικές από τις κρεμαστές γέφυρες οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα δεν είναι πιο πολύπλοκες από ένα τεντωμένο σχοινί. Μπορεί να αποτελούνται από ένα καλώδιο αγκυρωμένο και στις δύο άκρες του, από το οποίο κρέμεται ένα καλάθι. Ο επιβάτης κάθεται μέσα στο καλάθι και κινείται προς τα εμπρός με ελαφριά κλίση προς τα κάτω μέχρι να φτάσει στην άλλη πλευρά. Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ανέκαθεν απλές γέφυρες φτιαγμένες από σχοινί.

Φυσικά, δεν θα σκεφτόσασταν ποτέ να οδηγήσετε αυτοκίνητο πάνω σε μια γέφυρα φτιαγμένη από σχοινί. Από τότε που εφευρέθηκαν οι σιδερένιες αλυσίδες και τα συρματόσχοινα, έγινε εφικτή η κατασκευή κρεμαστών γεφυρών οι οποίες θα μπορούσαν να κρατήσουν βαριά φορτία. Στις σύγχρονες κρεμαστές γέφυρες, το κύριο άνοιγμα μπορεί να φτάσει τα 1.200 μέτρα ή και περισσότερο. Η κρεμαστή γέφυρα αποτελείται συνήθως από δύο χαλύβδινα βάθρα, στο καθένα από τα οποία έχει ανεγερθεί ένας πύργος. Χαλύβδινα καλώδια—φτιαγμένα από χιλιάδες συρματόσχοινα—στερεώνονται στους πύργους και στο κατάστρωμα. Τα καλώδια είναι τα βασικά στηρίγματα του κυκλοφοριακού φορτίου και του βάρους του καταστρώματος. Η κρεμαστή γέφυρα που είναι σωστά κατασκευασμένη είναι από τις ασφαλέστερες γέφυρες στον κόσμο.

Στο παρελθόν μπορεί να παίρνατε τις γέφυρες ως κάτι το δεδομένο. Την επόμενη, όμως, φορά που θα περπατήσετε πάνω σε μια οικεία γέφυρα, αναρωτηθείτε: “Τι ξέρω για αυτή τη γέφυρα; Πότε κατασκευάστηκε;” Κοιτάξτε την προσεκτικά. Είναι φτιαγμένη με προβόλους, είναι κρεμαστή ή ανήκει σε άλλον τύπο; Γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο αυτό σχέδιο;

Κατόπιν, καθώς τη διασχίζετε, κοιτάξτε κάτω και αναρωτηθείτε: “Τι θα έκανα χωρίς αυτήν;”

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 12]

ΤΥΠΟΙ ΓΕΦΥΡΩΝ

1. Οι ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΥΠΟΥ ΔΟΚΟΥ χρησιμοποιούνται συχνά στους αυτοκινητόδρομους. Οι δοκοί στηρίζονται σε υποστυλώματα ή ακρόβαθρα. Αυτές οι γέφυρες μπορούν να γεφυρώσουν άνοιγμα έως και 300 μέτρων.

2. Οι ΔΙΚΤΥΩΤΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ υποστηρίζονται από δικτυώματα σε σχήμα τριγώνου. Αυτές οι γέφυρες που χρησιμοποιούνται συχνά σε σιδηροδρομικές γραμμές κατασκευάζονται πάνω από φαράγγια, ποτάμια και άλλα εμπόδια.

3. Οι ΤΟΞΩΤΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ, στις οποίες κάθε άνοιγμα έχει σχήμα τόξου. Αυτός ο τύπος γέφυρας είναι ένας από τους παλιότερους. Οι Ρωμαίοι κατασκεύαζαν αυτό το είδος τόξου στα υδραγωγεία και στις οδογέφυρές τους και χρησιμοποιούσαν έναν κεντρικό θολόλιθο, την κλείδα, για να συγκρατεί το τόξο. Πολλές από αυτές τις γέφυρες διατηρούνται μέχρι σήμερα.

4. Οι ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΚΑΛΩΔΙΑ ΓΕΦΥΡΕΣ μοιάζουν με τις κρεμαστές με τη μόνη διαφορά ότι τα καλώδια συνδέονται απευθείας στους πύργους.

5. Οι ΚΙΝΗΤΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ μπορούν να ανυψωθούν ή να περιστραφούν επιτρέποντας έτσι τη διέλευση των πλοίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γέφυρα του Πύργου του Λονδίνου.

6. Οι ΓΕΦΥΡΕΣ ΜΕ ΠΡΟΒΟΛΟ αναλύονται στο άρθρο.

7. Οι ΚΡΕΜΑΣΤΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ αναλύονται στο άρθρο.—Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (World Book Encyclopedia), 1994.

[Πίνακας στη σελίδα 13]

ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΗΜΙΣΜΕΝΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ

ΚΡΕΜΑΣΤΕΣ

Στόρε Μπελτ Δανία 1.624 μ.

Μπρούκλιν Η.Π.Α. 486 μ.

Γκόλντεν Γκέιτ Η.Π.Α. 1.280 μ.

Τζιανγίν Γιανγκτσέ Κίνα 1.385 μ.

ΜΕ ΠΡΟΒΟΛΟ

Φορθ (δύο ανοίγματα) Σκωτία 521 μ. το καθένα

Κεμπέκ Καναδάς 549 μ.

επί του ποταμού Μισισιπή Η.Π.Α. 480 μ.

ΧΑΛΥΒΔΙΝΕΣ ΤΟΞΩΤΕΣ

Λιμένας του Σίντνεϊ Αυστραλία 500 μ.

Μπέρτσιναφ Ζιμπάμπουε 329 μ.

ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΚΑΛΩΔΙΑ

Γέφυρα της Νορμανδίας Γαλλία 856 μ.

Σκάρνσουντετ Νορβηγία 530 μ.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Σύγχρονη γέφυρα τύπου δοκού πάνω από αρχαία τοξωτή γέφυρα στην Αλμερία της Ισπανίας

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Γέφυρα του Μπρούκλιν, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. (κρεμαστή)

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Γέφυρα του Πύργου, Λονδίνο, Αγγλία (κινητή)

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Γέφυρα του Λιμένα του Σίντνεϊ, Αυστραλία (τοξωτή)

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Σέτο Οχάσι, Ιαπωνία (αναρτημένη από καλώδια)