ΤΟ 1492, ο Χριστόφορος Κολόμβος ξεκίνησε το ταξίδι του προς το Νέο Κόσμο. Τον περίμεναν μαγευτικοί νέοι τόποι που υπόσχονταν πλούτη και τη γοητεία της περιπέτειας. Ένα από τα νησιά στα οποία αποβιβάστηκε το ονόμασε Ισπανιόλα. Τα δύο τρίτα του νησιού ανήκουν σήμερα στη Δομινικανή Δημοκρατία. Στη σύγχρονη εποχή, χιλιάδες Δομινικανοί έχουν ανακαλύψει έναν διαφορετικό νέο κόσμο​—αυτόν που θα φέρει η Βασιλεία του Θεού και στον οποίο θα επικρατεί παντοτινή δικαιοσύνη. (2 Πέτρ. 3:13) Στις σελίδες που ακολουθούν, θα διαβάσετε τη συναρπαστική ιστορία των ειλικρινών ανθρώπων που έκαναν αυτή την ανεκτίμητη ανακάλυψη.

Γεωγραφία Η Δομινικανή Δημοκρατία καταλαμβάνει τα δύο τρίτα του νησιού Ισπανιόλα, ενώ το υπόλοιπο ανήκει στην Αϊτή. Το ανάγλυφο της χώρας συνθέτουν τροπικά βροχερά δάση, πανύψηλα βουνά, μαγκρόβια έλη και έρημοι. Η ψηλότερη βουνοκορφή είναι το Πίκο Ντουάρτε με υψόμετρο 3.175 μέτρα. Ονειρεμένες παραλίες με λευκή άμμο στολίζουν μεγάλο μέρος της ακτογραμμής. Στην ηπειρωτική χώρα υπάρχουν εύφορες πεδιάδες, όπως η πλούσια κοιλάδα Σιμπάο.

Κάτοικοι Ο πληθυσμός αποτελείται κυρίως από μιγάδες ευρωπαϊκής και αφρικανικής καταγωγής. Οι Αϊτινοί είναι η μεγαλύτερη μειονότητα της χώρας.

Γλώσσα Επίσημη γλώσσα είναι η ισπανική.

Πόροι διαβίωσης Βασικοί παραδοσιακοί πυλώνες της οικονομίας είναι οι βιομηχανίες εξορύξεων, ζάχαρης, καφέ και καπνού. Στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας έχουν συμβάλει τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός και η παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων.

Κλίμα Το νησί έχει ήπιο τροπικό κλίμα, με μέση ετήσια θερμοκρασία 25 βαθμούς Κελσίου. Η μέση ετήσια βροχόπτωση αγγίζει τα 760 χιλιοστά στις ξηρότερες περιοχές, ενώ στην ορεινή βορειοανατολική πλευρά ξεπερνάει τα 2.000 χιλιοστά. Το νησί πλήττεται κατά καιρούς από τροπικές καταιγίδες και τυφώνες.

Πολιτισμός Μερικά βασικά είδη διατροφής είναι το ρύζι, τα φασόλια και τα λαχανικά. Στους Δομινικανούς αρέσουν επίσης τα θαλασσινά, τα τροπικά φρούτα, οι πιπεριές και το τηγανητό πλαντάγο. Το παραδοσιακό φαγητό Λα Μπαντέρα Ντομινικάνα, που σημαίνει δομινικανή σημαία, περιέχει κάποια από αυτά τα υλικά. Οι ντόπιοι έχουν αδυναμία στο μπέιζμπολ, στη μουσική και στο χορό, ειδικά στο χορό μερένγκε. Αγαπημένα μουσικά όργανα είναι η κιθάρα, τα τύμπανα, το φλάουτο και η μαρίμπα.

Η Ανακάλυψη Αρχίζει

Την Κυριακή 1η Απριλίου 1945, ο Λέναρτ και η Βιρτζίνια Τζόνσον, απόφοιτοι της Γαλαάδ, έφτασαν στην πρωτεύουσα της Δομινικανής Δημοκρατίας, την πόλη Σιουδάδ Τρουχίγιο, η οποία τώρα ονομάζεται Άγιος Δομίνικος. Ήταν οι πρώτοι Μάρτυρες που πάτησαν το πόδι τους στη χώρα, η ιστορία της οποίας είχε σημαδευτεί από αμέτρητες διαμάχες και συγκρούσεις.a Το Βιβλίο Έτους 1946 έγραψε: «Σε αυτή τη χώρα υπάρχει τεράστια ανάγκη για έργο, και οι Γαλααδίτες έπρεπε να ξεκινήσουν από το μηδέν». Σκεφτείτε ότι στη χώρα δεν υπήρχε ούτε γραφείο τμήματος ούτε Αίθουσες Βασιλείας ούτε εκκλησίες των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Οι ιεραπόστολοι δεν ήξεραν κανέναν στη χώρα, γνώριζαν ελάχιστα ισπανικά και δεν είχαν ούτε σπίτι ούτε έπιπλα. Τι θα έκαναν;

«Πήγαμε στο ξενοδοχείο Βικτόρια και κλείσαμε ένα δωμάτιο, το οποίο στοίχιζε πέντε δολάρια την ημέρα μαζί με τα γεύματα», ανέφερε ο Λέναρτ. «Το ίδιο απόγευμα ξεκινήσαμε την πρώτη μας Γραφική μελέτη. Ακούστε πώς έγινε: Δύο Δομινικανές, με τις οποίες μελετούσαμε τη Γραφή στο Μπρούκλιν, μας είχαν δώσει ονόματα συγγενών και γνωστών τους. Ένας από αυτούς ήταν ο Δρ Γκριν. Όταν πήγαμε σπίτι του, γνωρίσαμε και έναν γείτονά του, τον Μόζες Ρόλινς. Αφού τους είπαμε πώς τους βρήκαμε, άκουσαν με προσοχή το άγγελμα της Βασιλείας και δέχτηκαν να ξεκινήσουν μελέτη. Σύντομα, ο Μόζες έγινε ο πρώτος ντόπιος ευαγγελιζόμενος».

Στις αρχές Ιουνίου του 1945, ήρθαν άλλοι τέσσερις ιεραπόστολοι οι οποίοι σε λίγο διάστημα έδωσαν πάρα πολλά έντυπα και ξεκίνησαν αρκετές μελέτες. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους είχε φανεί πλέον η ανάγκη να βρεθεί ένας χώρος συναθροίσεων. Έτσι λοιπόν, οι ιεραπόστολοι μετέτρεψαν το σαλόνι και την τραπεζαρία του ιεραποστολικού οίκου σε προσωρινή Αίθουσα Βασιλείας. Στις συναθροίσεις παρευρίσκονταν μέχρι και 40 άτομα.

Ένας από τους πρώτους που δέχτηκαν την αλήθεια ήταν ο Πάμπλο Μπρουζό, γνωστός σε όλους ως Παλέ. Είχε πρακτορείο λεωφορείων τα οποία εκτελούσαν δρομολόγια από το Σαντιάγο στη Σιουδάδ Τρουχίγιο, γι’ αυτό και πήγαινε συχνά στην πρωτεύουσα. Μια μέρα που βρισκόταν εκεί, μίλησε με Μάρτυρες, πήρε το βιβλίο «Η Αλήθεια Ελευθερώσει Υμάς» και άρχισε να μελετάει μαζί τους καθημερινά. Πριν περάσει καιρός, ο Παλέ κήρυττε με τους ιεραποστόλους και τους παρείχε μεταφορικό μέσο. Αργότερα, γνώρισε τον Λέναρτ Τζόνσον. Μαζί ταξίδεψαν από τη Σιουδάδ Τρουχίγιο, άφησαν πίσω τους το Σαντιάγο και τα βουνά και έφτασαν στην παραθαλάσσια πόλη Πουέρτο Πλάτα. Έκαναν όλο αυτό το ταξίδι για να επισκεφτούν κάποια ενδιαφερόμενα άτομα που είχαν γράψει στα παγκόσμια κεντρικά γραφεία στο Μπρούκλιν, της Νέας Υόρκης, για να ζητήσουν πληροφορίες.

Οι Αδελφοί Νορ και Φρανς Επισκέπτονται τη Χώρα

Το Μάρτιο του 1946, επισκέφτηκαν τη Δομινικανή Δημοκρατία ο Νάθαν Νορ και ο Φρέντερικ Φρανς από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία. Οι αδελφοί περίμεναν πώς και πώς αυτή την επίσκεψη. Την ομιλία του αδελφού Νορ παρακολούθησαν 75 ενδιαφερόμενοι. Όσο ήταν εκεί, ο αδελφός Νορ έκανε διευθετήσεις για να ιδρυθεί γραφείο τμήματος στη χώρα.

Αργότερα, ήρθαν και άλλοι ιεραπόστολοι, και στα τέλη του υπηρεσιακού έτους 1946 οι ευαγγελιζόμενοι είχαν αυξηθεί σε 28. Επειδή το έργο κηρύγματος βρισκόταν στα σπάργανα, οι ιεραπόστολοι αφιέρωσαν πολλά βράδια χαρτογραφώντας με λεπτομέρεια τον τομέα για να διασφαλίσουν ότι τα καλά νέα θα κηρύττονταν με οργανωμένο τρόπο και ότι θα έφταναν παντού.

Το Έργο Επεκτείνεται

Το 1947, υπήρχαν περίπου 60 ευαγγελιζόμενοι. Εκείνη τη χρονιά, διορίστηκαν στη Δομινικανή Δημοκρατία ορισμένοι ιεραπόστολοι που είχαν υπηρετήσει στην Κούβα. Ανάμεσά τους ήταν ο Ρόι και η Χουανίτα Μπραντ. Ο αδελφός Μπραντ διορίστηκε υπηρέτης τμήματος και παρέμεινε σε αυτόν το διορισμό δέκα χρόνια.

Στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1948, περίπου 110 ευαγγελιζόμενοι κήρυτταν στο πλευρό των φιλόπονων ιεραποστόλων. Ωστόσο, κανένας από αυτούς τους ζηλωτές κήρυκες δεν φανταζόταν το ζοφερό μέλλον που τους περίμενε.

«Κάποια Μέρα θα τους Βρούμε»

Γύρω στο 1935, ο Πάμπλο Γκονζάλες, που ζούσε στην κοιλάδα Σιμπάο, άρχισε να διαβάζει τη Γραφή. Συνταυτίστηκε για λίγο διάστημα με μια Προτεσταντική ομάδα, αλλά έφυγε όταν διαπίστωσε ότι αυτά που έκαναν δεν εναρμονίζονταν με όσα είχε διαβάσει στις Γραφές. Ωστόσο, συνέχισε να μελετάει μόνος του το Λόγο του Θεού και άρχισε να μεταδίδει αυτά που μάθαινε​—πρώτα στην οικογένεια και στους γείτονές του και μετά σε άλλους στις γύρω περιοχές. Πούλησε τη φάρμα και τις αγελάδες του και με αυτά τα χρήματα έκανε τις περιοδείες του.

Με τον καιρό, το έργο του επεκτάθηκε και το 1942 ο Πάμπλο επισκεπτόταν πάνω από 200 οικογένειες και έκανε τακτικές συναθροίσεις, παρότι δεν είχε μιλήσει ποτέ με Μάρτυρες του Ιεχωβά. Παρότρυνε τους ανθρώπους να μελετούν τη Γραφή και να ζουν σε αρμονία με αυτήν. Πολλοί δέχτηκαν τις προτροπές του, έκοψαν το κάπνισμα και εγκατέλειψαν το έθιμο της πολυγαμίας.

Ανάμεσα σε αυτούς που άκουσαν το Γραφικό άγγελμα του Πάμπλο ήταν η Σελέστε Ροσάριο. «Όταν ήμουν 17 χρονών», λέει η Σελέστε, «ένας ξάδελφος της μητέρας μου, ο Νέγρο Χιμένες, ανήκε σε έναν από τους ομίλους του Πάμπλο. Κάποια φορά που ήρθε να μας δει, μας διάβασε μερικά εδάφια από τη Γραφή, και αυτά που άκουσα ήταν αρκετά για να με πείσουν ότι έπρεπε να εγκαταλείψω την Καθολική Εκκλησία. Το κήρυγμα εκεί γινόταν στη λατινική, μια γλώσσα που δεν καταλαβαίναμε. Λίγο αργότερα, μας επισκέφτηκε ο Πάμπλο Γκονζάλες και μας ενθάρρυνε, λέγοντας: “Εμείς δεν ανήκουμε σε καμία από τις θρησκείες που ξέρουμε, αλλά σίγουρα έχουμε αδελφούς σε όλο τον κόσμο. Δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιοι είναι ή πώς λέγονται, αλλά κάποια μέρα θα τους βρούμε”».

Ο Πάμπλο είχε σχηματίσει ομίλους σπουδαστών της Γραφής στο Λος Κακάος Σαλσέδο, στο Μόντε Αδέντρο, στο Σαλσέδο και στο Βίγια Τενάρες. Το 1948, καθώς περίμενε ένα λεωφορείο στο Σαντιάγο, πήρε μια Σκοπιά από Μάρτυρες που έκαναν έργο δρόμου. Κάποια άλλη φορά, συνάντησε μια αδελφή η οποία του έδωσε δύο βιβλία και τον προσκάλεσε στην Ανάμνηση στο Σαντιάγο. Όσα άκουσε στην Ανάμνηση τον εντυπωσίασαν βαθιά. Κατάλαβε ότι επιτέλους είχε βρει την αλήθεια και πως αυτοί οι άνθρωποι ήταν εκείνοι τους οποίους έλπιζε να βρει.

Οι ιεραπόστολοι επισκέφτηκαν τα άτομα που μελετούσαν με τον Πάμπλο. Σε έναν από τους χώρους συναθροίσεων που χρησιμοποιούσε, βρήκαν 27 άτομα να τους περιμένουν με ανυπομονησία. Κάποιοι είχαν περπατήσει 25 χιλιόμετρα για να έρθουν και άλλοι είχαν διανύσει με άλογα απόσταση 50 χιλιομέτρων! Στον επόμενο χώρο συναθροίσεων, οι παρόντες ήταν 78 και σε έναν άλλον 69.

Ο Πάμπλο είχε δώσει στους ιεραποστόλους έναν κατάλογο με 150 περίπου ενδιαφερομένους. Εκείνοι οι ταπεινοί άνθρωποι, που είχαν πνευματικές αναζητήσεις, μελετούσαν ήδη τη Γραφή και εφάρμοζαν τις αρχές της. Το μόνο που χρειάζονταν ήταν οργάνωση και κατεύθυνση. Η Σελέστε θυμάται: «Όταν μας επισκέφτηκαν οι ιεραπόστολοι, φρόντισαν να γίνει και μια συνάθροιση. Έκαναν, επίσης, διευθετήσεις για να βαφτιστούν όσοι το επιθυμούσαν. Εγώ ήμουν η πρώτη από την οικογένειά μου που βαφτίστηκε. Αργότερα, βαφτίστηκε η μητέρα μου η Φιντέλια Χιμένες και η αδελφή μου η Κάρμεν».

Η πρώτη συνέλευση περιοχής στη Δομινικανή Δημοκρατία έγινε στο Σαντιάγο από τις 23 ως τις 25 Σεπτεμβρίου 1949. Η συνέλευση έδωσε μεγάλη ώθηση στο έργο. Ήρθαν πολλοί που ήθελαν να μάθουν περισσότερα, και ο αριθμός των παρόντων στη δημόσια ομιλία της Κυριακής έφτασε τους 260. Βαφτίστηκαν 28 άτομα. Μέσω της συνέλευσης πολλά καινούρια άτομα πείστηκαν ότι αυτή είναι η οργάνωση που χρησιμοποιεί ο Θεός για να επιτελεί το θέλημά του.

Φυλακίζονται Λόγω Ουδετερότητας

Στις 19 Ιουνίου 1949, μια ομάδα εξόριστων Δομινικανών αποπειράθηκε να εισβάλει στη χώρα με σκοπό να ανατρέψει τον δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίγιο. Αν και η κυβέρνηση απέτρεψε γρήγορα την εισβολή, πήρε αυστηρά μέτρα στέλνοντας στη φυλακή όσους αρνούνταν να υπηρετήσουν στο στρατό, αλλά και όσους θεωρούσε εχθρούς της. Ανάμεσα στους πρώτους Μάρτυρες που φυλακίστηκαν επειδή αρνήθηκαν τη στράτευση ήταν ο Λεόν, ο Ενρίκε και ο Ραφαέλ Γκλας, καθώς και κάποιοι αδελφοί που δούλευαν με τον Λεόν.

Ο Λεόν εξήγησε τι συνέβη στον ίδιο και στους συναδέλφους του. «Η στρατιωτική μυστική υπηρεσία μάς συνέλαβε και μας ανέκρινε. Αφού μας απείλησαν, μας άφησαν ελεύθερους μόνο και μόνο για να μας καλέσουν στο στρατό μερικές μέρες αργότερα, χωρίς καν να ακολουθήσουν την καθιερωμένη διαδικασία. Επειδή δεν συμμορφωθήκαμε με τις απαιτήσεις τους, μας έβαλαν φυλακή. Εκεί συναντήσαμε άλλους τέσσερις Μάρτυρες, οι δύο από αυτούς ήταν σαρκικά μου αδέλφια. Μετά την αποφυλάκισή μας, οι αρχές μάς καταδίκασαν και πάλι. Αυτό συνέβη τρεις φορές​—μας αποφυλάκιζαν και, την επόμενη μέρα ή λίγες μέρες αργότερα, μας έστελναν ξανά στη φυλακή. Την τελευταία φορά μείναμε πέντε χρόνια. Συνολικά, ζήσαμε σχεδόν εφτά χρόνια σε φυλακές».

Η ζωή εκεί ήταν μια συνεχής δοκιμασία για τους αδελφούς. Φύλακες και κρατούμενοι τους περιγελούσαν μέρα νύχτα. Ο διοικητής των φυλακών Φορτ Οσάμα, όπου κρατήθηκαν αρχικά, τους έλεγε: «Εσείς, Μάρτυρες του Ιεχωβά, όταν γίνετε μάρτυρες του Διαβόλου, ενημερώστε με για να σας αφήσω ελεύθερους». Ωστόσο, η εναντίωση δεν κλόνισε το ηθικό των πιστών εκείνων αδελφών. Ο Λεόν εξήγησε το λόγο: “Ο Ιεχωβά πάντα μας έδινε τη δύναμη να αντέχουμε. Βλέπαμε πώς επενέβαινε για χάρη μας ακόμα και σε μικρά πράγματα. Παρότι μας χτυπούσαν με γκλομπ, μαστίγια και τουφέκια, αντέχαμε επειδή ο Ιεχωβά μάς έδινε τη δύναμη”.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά Τίθενται υπό Απαγόρευση

Οι εχθροί της αληθινής λατρείας ενέτειναν το διωγμό σε διάφορες περιοχές της χώρας. Παρ’ όλα αυτά, το Μάιο του 1950, οι ευαγγελιζόμενοι, εκτός από τους ιεραποστόλους, είχαν φτάσει τους 238, και 21 άτομα είχαν γίνει τακτικοί σκαπανείς.

Εκείνον τον καιρό, κάποιος μυστικός πράκτορας έγραψε στον Υπουργό Επικρατείας τα εξής: «Τα μέλη της αίρεσης των Μαρτύρων του Ιεχωβά συνεχίζουν με πάθος τη δράση τους σε κάθε γωνιά της πόλης [Σιουδάδ Τρουχίγιο]». Στη συνέχεια πρόσθεσε: «Τονίζω για άλλη μια φορά ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους Μάρτυρες του Ιεχωβά, επειδή με το κήρυγμα και τη δράση τους παροδηγούν την κοινή γνώμη, ειδικά τις λαϊκές μάζες».

Ο Υπουργός Εσωτερικών και Αστυνομίας, Αντόνιο Ουνγκρία, ζήτησε από τον αδελφό Μπραντ να στείλει μια επιστολή για να εξηγήσει τη θέση των Μαρτύρων όσον αφορά τη στρατιωτική υπηρεσία, το χαιρετισμό της σημαίας και την πληρωμή φόρων. Ο αδελφός έγραψε την επιστολή χρησιμοποιώντας πληροφορίες από το βιβλίο «Έστω ο Θεός Αληθής». Παρ’ όλα αυτά, στις 21 Ιουνίου 1950, ο Ουνγκρία εξέδωσε διάταγμα το οποίο έθετε υπό απαγόρευση τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ο αδελφός Μπραντ διατάχθηκε να παρουσιαστεί στο γραφείο του υπουργού για να ακούσει το διάταγμα προσωπικά. Όταν ρώτησε τον Ουνγκρία αν οι ιεραπόστολοι έπρεπε να φύγουν από τη χώρα, εκείνος τον διαβεβαίωσε ότι μπορούσαν να μείνουν με την προϋπόθεση ότι θα υπάκουαν στο νόμο και δεν θα μιλούσαν σε άλλους για τη θρησκεία τους.a

Οι Ιεραπόστολοι Συνεχίζουν το Έργο υπό την Επιφάνεια

Η απαγόρευση του έργου σήμανε την αρχή μιας εξαιρετικά δύσκολης περιόδου για τους αδελφούς. “Οι Αίθουσες Βασιλείας σφραγίστηκαν και το έργο μας κρίθηκε παράνομο”, ανέφερε η ιεραπόστολος Άλμα Πάρσον. “Οι αγαπητοί μας αδελφοί κυριολεκτικά δεινοπάθησαν”. Πολλοί έχασαν τη δουλειά τους και αρκετοί φυλακίστηκαν. Ωστόσο, η αδελφή Άλμα θυμάται με συγκίνηση: “Η κατεύθυνση και η προστασία του Ιεχωβά ήταν ολοφάνερες. Είδαμε το χέρι του αμέτρητες φορές”. Δείχνοντας εμπιστοσύνη στην κατεύθυνση του Ιεχωβά, οι αδελφοί συνέχισαν το έργο υπό την επιφάνεια.

Μιλώντας για την εποχή που οι αδελφοί δεν επιτρεπόταν να συναθροίζονται, ο Λέναρτ Τζόνσον ανέφερε: “Αρχίσαμε να κάνουμε τις συναθροίσεις διακριτικά σε σπίτια αδελφών και μαζευόμασταν λίγοι κάθε φορά. Μελετούσαμε άρθρα της Σκοπιάς που είχαν τυπωθεί σε πολύγραφο. Όλοι εκτιμούσαμε βαθιά την πνευματική δύναμη που μας έδινε ο Ιεχωβά μέσω εκείνων των μικρών ομάδων μελέτης”.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση είχε αρχίσει να παρακολουθεί όλο και πιο στενά τους αδελφούς και να τους παρενοχλεί σε μεγάλο βαθμό. Οι αδελφοί όμως δεν πτοήθηκαν. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1950, ο υπουργός Ουνγκρία, σε επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έγραψε τα εξής: «Ο κ. Λι Ρόι Μπραντ και άλλοι καθοδηγητές των Μαρτύρων του Ιεχωβά έχουν κληθεί κατ’ επανάληψη στο γραφείο μου και τους έχει δοθεί η εντολή να σταματήσουν οποιαδήποτε προπαγάνδα υπέρ του παράνομου στη χώρα κινήματός τους. Εντούτοις, δεν έχουν υπακούσει σε αυτή την εντολή. Καθημερινά, έρχονται πληροφορίες από διάφορες περιοχές της χώρας που αναφέρουν ότι αυτοί οι άνθρωποι συνεχίζουν να προωθούν μυστικά την προπαγάνδα τους, αψηφώντας τις κυβερνητικές αποφάσεις». Ολοκληρώνοντας την επιστολή του, ζήτησε να απελαθούν οι «βασικοί αλλοδαποί καθοδηγητές» των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

«Πηγή Ενίσχυσης»

Στα τέλη του 1950, επισκέφτηκαν τη χώρα ο αδελφός Νορ και ο αδελφός Χένσελ. Λίγο αργότερα, κάποιοι από τους ιεραποστόλους που υπηρετούσαν εκεί διορίστηκαν στην Αργεντινή, στη Γουατεμάλα και στο Πόρτο Ρίκο. Άλλοι άρχισαν να εργάζονται προκειμένου να παραμείνουν στη χώρα. Για παράδειγμα, ο αδελφός Μπραντ εργάστηκε στην εταιρία ηλεκτρισμού, ενώ άλλοι εργάστηκαν ως καθηγητές αγγλικών. Το Βιβλίο Έτους 1951 έγραψε για αυτούς τους ιεραποστόλους: «Το γεγονός ότι έμειναν στη χώρα και δεν το έβαλαν στα πόδια αποτελεί πηγή ενίσχυσης για τους πιστούς ακολούθους του Κυρίου που γνώρισαν την αλήθεια από αυτούς. Οι αδελφοί χαίρονται πραγματικά που τους βλέπουν να συνεχίζουν το έργο τους με θάρρος».

Η Ντόροθι Λόρενς ήταν από τους ιεραποστόλους που έκαναν μαθήματα αγγλικών. Παράλληλα, μελετούσε τη Γραφή με ενδιαφερόμενα άτομα, πολλά από τα οποία γνώρισαν την αλήθεια.

Οι όσιοι λάτρεις του Ιεχωβά επινόησαν και άλλους τρόπους για να συνεχίσουν το έργο τους παρά τη συνεχή παρακολούθηση. Ορισμένες φορές, έκοβαν τμήματα κάποιου βιβλίου και έβαζαν διπλωμένες σελίδες στην τσέπη του πουκαμίσου ή στην τσάντα με τα ψώνια ώστε να κηρύττουν χωρίς να τραβούν την προσοχή. Επίσης, τροποποίησαν τις εκθέσεις υπηρεσίας αγρού για να μοιάζουν με κατάλογο για ψώνια. Αντί για βιβλία, βιβλιάρια, περιοδικά, επανεπισκέψεις και ώρες, οι εκθέσεις τους περιλάμβαναν παπάγιες, φασόλια, αβγά, λάχανο και σπανάκι. Τα πολυγραφημένα αντίγραφα της Σκοπιάς αποκαλούνταν γιούκα, από το φυτό γιούκα, ή αλλιώς κασσάβα, το οποίο είναι πολύ συνηθισμένο στην περιοχή.

Το Έργο Μαθήτευσης Συνεχίζεται

Στις 16 Ιουνίου 1954, ο Ραφαέλ Τρουχίγιο υπέγραψε ένα κονκορδάτο με το Βατικανό, βάσει του οποίου χορηγούνταν ειδικά προνόμια στους Ρωμαιοκαθολικούς ιερείς της Δομινικανής Δημοκρατίας. Είχαν ήδη περάσει περίπου τέσσερα χρόνια από τότε που οι Μάρτυρες είχαν τεθεί εκτός νόμου. Εντούτοις, το 1955 οι ευαγγελιζόμενοι είχαν φτάσει τους 478. Πώς ήταν δυνατόν να υπάρχει τέτοια αύξηση παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν; «Το μυστικό της δύναμής μας είναι το πνεύμα του Ιεχωβά», ανέφερε μια έκθεση στο Βιβλίο Έτους 1956. «Οι αδελφοί είναι ενωμένοι και δυνατοί στην πίστη και προχωρούν με θάρρος».

Τον Ιούλιο του 1955, παραδόθηκε στον Τρουχίγιο μια επίσημη επιστολή από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία. Η επιστολή εξηγούσε λεπτομερώς την ουδέτερη στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά και ζητούσε από τον Τρουχίγιο να “άρει την απαγόρευση που είχε επιβληθεί στους Μάρτυρες του Ιεχωβά και στη Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά”. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Αναπάντεχη Ελευθερία

Στα δύσκολα χρόνια της απαγόρευσης, ο Λέναρτ και η Βιρτζίνια Τζόνσον καθώς και ο Ρόι και η Χουανίτα Μπραντ παρέμειναν στον ιεραποστολικό διορισμό τους. «Κάποια μέρα κάλεσαν τον Ρόι Μπραντ και εμένα για ανάκριση», ανέφερε ο Λέναρτ. «Λίγο νωρίτερα, αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τρουχίγιο είχαν ανακρίνει και τον αδελφό Μανουέλ Γιερεσουέλο». Στη διάρκεια της ανάκρισης σκότωσαν τον Μανουέλ, ο οποίος είχε κρατήσει την ακεραιότητά του μέχρι το τέλος. Τι θα συνέβαινε με τον Λέναρτ και τον Ρόι; Ο Λέναρτ είπε: «Μόλις πήγαμε, μας ανέκριναν ξεχωριστά, μαγνητοφωνώντας τις απαντήσεις μας. Ύστερα από αυτό, δεν έγινε τίποτα. Αλλά δύο μήνες αργότερα, οι εφημερίδες ανακοίνωσαν ότι η κυβέρνηση Τρουχίγιο ήρε την απαγόρευση που είχε επιβληθεί στους Μάρτυρες του Ιεχωβά».

Το 1950, πριν από την απαγόρευση, υπήρχαν 261 ευαγγελιζόμενοι στη Δομινικανή Δημοκρατία. Όταν άρθηκε η απαγόρευση, τον Αύγουστο του 1956, οι διαγγελείς των καλών νέων είχαν φτάσει τους 522. Οι αδελφοί κατενθουσιάστηκαν όταν έμαθαν ότι ήταν πλέον ελεύθεροι να κηρύττουν δημόσια έπειτα από έξι χρόνια φυλακίσεων, περιορισμών και συνεχούς παρακολούθησης.

Πώς ανταποκρίθηκε ο λαός του Ιεχωβά στις απρόσμενες αυτές εξελίξεις; Οι αδελφοί άρχισαν αμέσως να αναδιοργανώνουν το έργο! Έψαξαν να βρουν χώρους για να συναθροίζονται και έφτιαξαν καινούριους χάρτες τομέων και αρχεία εκκλησιών. Είχαν επίσης τη δυνατότητα να παραγγέλνουν και να λαβαίνουν έντυπα. Αξιοποιώντας πλήρως την ελευθερία που τους δόθηκε, άρχισαν να κηρύττουν με ενθουσιασμό. Ως αποτέλεσμα, σε τρεις μόνο μήνες, το Νοέμβριο του 1956, ο αριθμός των ευαγγελιζομένων αυξήθηκε σε 612.

Ο Κλήρος Εξαπολύει Εκστρατεία Μίσους

Ο Καθολικός κλήρος, ωστόσο, άρχισε αμέσως να στήνει πλεκτάνη για να δυσφημήσει τους Μάρτυρες. Εκμεταλλευόμενος το κονκορδάτο που είχε υπογράψει ο Τρουχίγιο με το Βατικανό, ασκούσε όλο και μεγαλύτερη πίεση στην κυβέρνηση με σκοπό τον αφανισμό των Μαρτύρων. Ο Καθολικός ιερέας Όσκαρ Ρόμπλες Τολεδάνο έστειλε υπόμνημα στον Υπουργό Εσωτερικών, Βιρχίλιο Άλβαρες Πίνα, ζητώντας την υποστήριξη της κυβέρνησης στις προσπάθειες που έκανε να “αφυπνίσει τη συνείδηση των Δομινικανών απέναντι στην άκρως επικίνδυνη αίρεση των «Μαρτύρων του Ιεχωβά»”.

Ο Τολεδάνο εξήγησε ότι ο κύριος στόχος του ήταν “να οδηγήσει την εκστρατεία προσηλυτισμού των Μαρτύρων του Ιεχωβά σε αποτυχία”. Στο υπόμνημά του, εισηγήθηκε να απαγορευτεί η εισαγωγή των εντύπων μας στη χώρα, «ιδιαίτερα του βιβλίου “Η Αλήθεια Ελευθερώσει Υμάς” και του περιοδικού Σκοπιά».

Και Πάλι υπό Απαγόρευση

Συνεργοί στη συνωμοσία κατά των Μαρτύρων ήταν και αξιωματούχοι της κυβέρνησης. Τον Ιούνιο του 1957, ο πρόεδρος του Δομινικανού Κόμματος, Φρανσίσκο Πρατς-Ραμίρεζ, έστειλε υπόμνημα στον Τρουχίγιο, λέγοντας τα εξής: «Οργανώνω μια σειρά συναντήσεων με σκοπό την καταπολέμηση της ολέθριας και αντιπατριωτικής στάσης των Μαρτύρων του Ιεχωβά».

Αυτή η εκστρατεία δυσφήμησης είχε άμεσο αντίκτυπο. Το βιβλίο Τρουχίγιο​—Ο Μικρός Καίσαρας της Καραϊβικής (Trujillo​—Little Caesar of the Caribbean) αναφέρει: «Το καλοκαίρι του 1957, οι εφημερίδες της Δομινικανής Δημοκρατίας άρχισαν να δημοσιεύουν σωρεία κατηγοριών τις οποίες εξαπέλυαν υψηλά ιστάμενοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά καταγγέλλοντάς τους για “ανατρεπτική και επικίνδυνη” δράση. Η κλιμακωτή αυτή αντίδραση αποκορυφώθηκε την ημέρα που ο Ιησουίτης ιερέας Μαριάνο Βάσκες Σανς κατηγόρησε ανοιχτά τους Μάρτυρες από το ραδιοφωνικό σταθμό του Τρουχίγιο, το σταθμό Λα Βος Ντομινικάνα [Δομινικανή Φωνή], ως όργανα του κομμουνισμού και τους χαρακτήρισε “διεστραμμένους, πανούργους, εγκληματίες και εχθρούς του κράτους”. Αμέσως μετά, οι αρχιεπίσκοποι Ρικάρντο Πιτίνι και Οκτάβιο Αντόνιο Μπέρας υπέγραψαν μια ποιμαντορική εγκύκλιο μέσω της οποίας ζητούσαν από τους ιερείς να προστατέψουν τους ενορίτες τους από αυτή την “τρομερή αίρεση”».

Η συντονισμένη προσπάθεια Εκκλησίας και Κράτους πέτυχε το στόχο της. Τον Ιούλιο, το Κογκρέσο θέσπισε νόμο με τον οποίο έθετε τους Μάρτυρες του Ιεχωβά υπό απαγόρευση. Πολύ σύντομα, οι αδελφοί μας άρχισαν να γίνονται στόχος ξυλοδαρμών και βάναυσων επιθέσεων από την αστυνομία. Συνολικά, συνελήφθησαν περίπου 150 αδελφοί και αδελφές.

ΠΟΙΑ ήταν η σχέση του Τρουχίγιο με την Καθολική Εκκλησία; Κάποιος πολιτικός αναλυτής δήλωσε: «Κατά την πολυετή διακυβέρνηση του Τρουχίγιο στη Δομινικανή Δημοκρατία, από το 1930 ως το 1961, η Εκκλησία και το Κράτος ήταν στενοί σύμμαχοι. Ο δικτάτορας ευνοούσε την Εκκλησία και η Εκκλησία στήριζε το καθεστώς του».

Το 1954, ο Τρουχίγιο πήγε στη Ρώμη και υπέγραψε ένα κονκορδάτο με τον πάπα. Ο άλλοτε έμπιστος σύμβουλος του Τρουχίγιο, Χερμάν Όρνες, έγραψε: «Κύριος υποστηρικτής του “Αρχηγού” [Τρουχίγιο] είναι η Δομινικανή Εκκλησία, η οποία τάσσεται ολοκληρωτικά υπέρ του. Οι κληρικοί, με επικεφαλής τους Αρχιεπισκόπους Ρικάρντο Πιτίνι και Οκτάβιο Μπέρας, είναι από τους σημαντικότερους προπαγανδιστές του καθεστώτος».

«Σε κάθε ευκαιρία», ανέφερε ο Όρνες, «ο πάπας απευθύνει εγκάρδιους χαιρετισμούς στον Τρουχίγιο. . . . Το 1956, στη Σύνοδο Καθολικού Πολιτισμού που διεξάχθηκε στην πόλη Σιουδάδ Τρουχίγιο υπό την αιγίδα του [Τρουχίγιο], ο ειδικός απεσταλμένος του πάπα, Καρδινάλιος Φράνσις Σπέλμαν, διαβίβασε ένα ένθερμο μήνυμα. Ο καρδινάλιος, ο οποίος ήρθε από τη Νέα Υόρκη, έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές από τον ίδιο το Στρατηγό [Τρουχίγιο]. Την επομένη, οι εγκάρδιοι εναγκαλισμοί τους ήταν πρωτοσέλιδο σε όλες τις εφημερίδες της χώρας».

Το 1960, το περιοδικό Time δημοσίευσε τα εξής: «Μέχρι τώρα, ο Τρουχίγιο έχει πολύ καλή σχέση με την Εκκλησία. Ο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής, Ρικάρντο Πιτίνι, είναι τώρα 83 ετών και τυφλός, αλλά πριν από τέσσερα χρόνια, σε επιστολή του προς την εφημερίδα The New York Times, εγκωμίαζε τον Τρουχίγιο λέγοντας ότι “αυτός ο «δικτάτορας» είναι πολύ αγαπητός και χαίρει σεβασμού από το λαό του”».

Ωστόσο, το πολιτικό κλίμα σιγά σιγά άλλαζε. Έπειτα από τρεις δεκαετίες αμέριστης υποστήριξης στη στυγνή δικτατορία, η Καθολική Εκκλησία άρχισε να κρατάει αποστάσεις. Ο πολιτικός αναλυτής που αναφέρθηκε νωρίτερα εξήγησε: «Καθώς οι φωνές ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς πλήθαιναν και, αργότερα, έγινε απόπειρα να εγκαθιδρυθεί δημοκρατικό πολίτευμα στη χώρα, η Εκκλησία, που για πολλά χρόνια είχε τις καλύτερες σχέσεις με τον Τρουχίγιο, αναγκάστηκε να αλλάξει τη στάση της».

Τελικά, το 2011 η Εκκλησία υποχρεώθηκε να ζητήσει συγνώμη από τους Δομινικανούς. Μια ποιμαντορική εγκύκλιος, μέρος της οποίας δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Dominican Today, ανέφερε: “Ομολογούμε ότι έχουμε διαπράξει λάθη και ότι δεν μείναμε προσκολλημένοι στην πίστη, στην αποστολή και στα καθήκοντά μας. Γι’ αυτό, ζητούμε συγνώμη και εκλιπαρούμε για την κατανόηση και την επιείκεια όλων των Δομινικανών”.

“Θα τους Αφανίσουμε”

Ένας από τους αδελφούς που γνώρισαν την αλήθεια στα χρόνια της απαγόρευσης ήταν ο Μπορμπόνιο Αϊμπάρ. Βαφτίστηκε στις 19 Ιανουαρίου 1955, και στη συνέχεια μελέτησε με πολλά άτομα στο Μόντε Αδέντρο και στο Σαντιάγο. Αφού άρθηκε η απαγόρευση, το 1956, βαφτίστηκαν μερικοί σπουδαστές του, ανάμεσά τους και η γυναίκα του.

Στα μέσα Ιουλίου του 1957, αξιωματούχοι της κυβέρνησης οργάνωσαν συγκέντρωση στο Σαλσέδο για να μιλήσουν εναντίον των Μαρτύρων. Ο αδελφός Αϊμπάρ θυμάται: «Κύριος ομιλητής ήταν ο Φρανσίσκο Πρατς-Ραμίρεζ, ο οποίος δήλωσε: “Σε λίγες μέρες θα τους έχουμε αφανίσει”». Στις 19 Ιουλίου 1957, η αστυνομία συνέλαβε όλους τους Μάρτυρες στο Μπλάνκο Αρίμπα, στο Ελ Χόμπο, στο Λος Κακάος και στο Μόντε Αδέντρο.

«Μεταξύ των συλληφθέντων ήμουν και εγώ», λέει ο αδελφός Αϊμπάρ. «Μας πήγαν στο αρχηγείο του στρατού στο Σαλσέδο όπου, μόλις φτάσαμε, με ξυλοκόπησε κάποιος συνταγματάρχης, ονόματι Σαλαντίν. Μας απειλούσε, και τα μάτια του είχαν γουρλώσει από την οργή του. Ύστερα, χώρισαν τους άντρες και τις γυναίκες σε δύο σειρές. Οι φύλακες άρχισαν να κλωτσάνε και να ξυλοκοπούν τους άντρες, και να χτυπούν τις γυναίκες με τα γκλομπ, λέγοντας: “Είμαι Καθολικός και σκοτώνω”».

Στον αδελφό Αϊμπάρ επιβλήθηκε πρόστιμο και τρίμηνη ποινή φυλάκισης. Ο ίδιος λέει: «Όταν ήμασταν στη φυλακή, μας επισκέφτηκε ο στρατηγός Σάντος Μέλιδο Μάρτε, ο οποίος μας είπε: “Έχω διαβάσει τη Γραφή και ξέρω ότι ο Ιεχωβά είναι ο Θεός. Δεν έχετε κάνει τίποτα κακό. Βρίσκεστε άδικα εδώ. Αλλά δυστυχώς εγώ δεν μπορώ να σας βοηθήσω. Αυτοί που σας έβαλαν στη φυλακή είναι οι Καθολικοί επίσκοποι, και αυτοί μόνο μπορούν να σας βγάλουν ή το αφεντικό (ο Τρουχίγιο)”».

«Εσύ Λοιπόν Είσαι το Αφεντικό;»

Ανάμεσα στους αδελφούς που συνελήφθησαν ήταν η κόρη και οι ανιψιές της Φιντέλια Χιμένες, οι οποίες είχαν μελετήσει τη Γραφή μαζί της. Παρότι η Φιντέλια δεν είχε συλληφθεί, παραδόθηκε στις αρχές για να φυλακιστεί και να έχει έτσι την ευκαιρία να ενθαρρύνει τους φυλακισμένους αδελφούς. Εκείνο το διάστημα, επισκέφτηκε τη φυλακή ένας υψηλόβαθμος στρατιωτικός διοικητής, ο Λουντοβίνο Φερνάντες, που ήταν γνωστός για την αλαζονεία και τη βαναυσότητά του. Διέταξε να φέρουν μπροστά του τη Φιντέλια και τη ρώτησε: «Εσύ λοιπόν είσαι το αφεντικό;»

«Όχι», απάντησε εκείνη. «Εσείς είστε τα αφεντικά».

«Τότε εσύ είσαι ο δάσκαλος», συνέχισε ο Φερνάντες.

«Όχι», είπε η Φιντέλια. «Ο Ιησούς είναι ο δάσκαλος».

«Εσύ δεν τους δίδαξες όλους αυτούς και τώρα βρίσκονται στη φυλακή εξαιτίας σου;» τη ρώτησε.

«Όχι», είπε εκείνη. «Βρίσκονται στη φυλακή επειδή εφαρμόζουν αυτά που έχουν μάθει από την Αγία Γραφή».

Εκείνη τη στιγμή, πέρασαν από το διάδρομο δύο αδελφοί που είχαν επίσης συλληφθεί, ο Πέδρο Χερμάν και ο Νέγρο Χιμένες, ξάδελφος της Φιντέλια. Τους πήγαιναν από την απομόνωση σε κανονικό κελί. Το πουκάμισο του Νέγρο ήταν γεμάτο ξεραμένο αίμα και το μάτι του Πέδρο πολύ πρησμένο. Βλέποντας η Φιντέλια την κακοποίηση που είχαν υποστεί, είπε στο διοικητή: «Έτσι φέρεστε στους καλούς, έντιμους και θεοφοβούμενους ανθρώπους;» Εκείνος, αντιλαμβανόμενος ότι δεν μπορούσε να της κλονίσει το ηθικό, την έστειλε πίσω στο κελί της.

Οι όσιοι υπηρέτες του Ιεχωβά έπρεπε να είναι θαρραλέοι μπροστά σε τέτοια βάναυση εναντίωση​—και όντως ήταν! Ακόμα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι το αναγνώριζαν αυτό. Για παράδειγμα, στις 31 Ιουλίου 1957, ο Λουίς Αρζένο Κολόν, επικεφαλής ασφαλείας του προέδρου, έγραψε μετά λύπης του στον Υπουργό Επικρατείας: «Παρότι ο νόμος που θεσπίστηκε πρόσφατα από το Εθνικό Κογκρέσο κήρυξε παράνομες τις θρησκευτικές δραστηριότητες των Μαρτύρων του Ιεχωβά, οι περισσότεροι από αυτούς συνεχίζουν απτόητοι τη δράση τους».

«Η Αδελφότητά τους θα Μείνει Ακέφαλη»

Στις 13 Ιουλίου 1957, ο Λουίς Αρζένο Κολόν έγραψε στον Υπουργό Επικρατείας: «Ένα παλιό ρητό λέει: “Το φίδι πρέπει να το χτυπήσεις στο κεφάλι”. Για να εξαφανίσουμε λοιπόν την αίρεση των Μαρτύρων του Ιεχωβά από τη χώρα, πρέπει πρώτα να διώξουμε με κάποιον τρόπο τους ιεραποστόλους τους. Έτσι, η αδελφότητά τους θα μείνει ακέφαλη και η ιδεολογία τους θα ξεχαστεί».

Λίγο αργότερα, ο Υπουργός Ασφαλείας, Αρτούρο Εσπαϊγιάτ, διέταξε τους δέκα εναπομείναντες ιεραποστόλους να φύγουν από τη χώρα. Στις 21 Ιουλίου 1957, ο Ρόι Μπραντ έγραψε επιστολή στον Τρουχίγιο ζητώντας να τον συναντήσει για να του εξηγήσει πώς είχε η κατάσταση. Η επιστολή μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η εκστρατεία μίσους που έχουν εξαπολύσει ορισμένα άτομα στη χώρα εναντίον του ονόματος του Ιεχωβά Θεού είναι ίδια με την εκστρατεία που είχαν εξαπολύσει παραπληροφορημένα άτομα εναντίον των αποστόλων του Ιησού». Ο αδελφός Μπραντ πρότεινε ύστερα στον Τρουχίγιο να διαβάσει τα κεφάλαια 2 έως 6 του βιβλίου των Πράξεων, και εξήγησε: «Η λογική και ξεκάθαρη συμβουλή του Δικαστή Γαμαλιήλ συνεχίζει να έχει και σήμερα την ίδια ισχύ που είχε και τότε». Κατόπιν, ο αδελφός Μπραντ παρέθεσε με κεφαλαία γράμματα τα λόγια των εδαφίων Πράξεις 5:38, 39: «ΑΦΗΣΤΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΕΠΕΙΔΗ, ΑΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΤΕ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΟΤΙ ΠΟΛΕΜΑΤΕ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ». Οι εκκλήσεις του όμως έπεσαν στο κενό. Στις 3 Αυγούστου 1957, οι ιεραπόστολοι οδηγήθηκαν στο αεροδρόμιο και απελάθηκαν.

“Ο Ιησούς Είναι η Κεφαλή”

Τι θα έκαναν τώρα οι ντόπιοι αδελφοί και αδελφές χωρίς τους ιεραποστόλους; Θα έμεναν όντως “ακέφαλοι” όπως είχε πει ο Λουίς Αρζένο Κολόν; Σε καμία περίπτωση, επειδή «η κεφαλή του σώματος, της εκκλησίας», είναι ο Ιησούς. (Κολ. 1:18) Και όντως ο λαός του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία δεν έμεινε “ακέφαλος”. Ο Ιεχωβά και η οργάνωσή του συνέχισαν να τους φροντίζουν.

Αφότου απελάθηκαν οι ιεραπόστολοι, το έργο του γραφείου τμήματος διορίστηκε να επιβλέπει ο Ντόναλντ Νόουιλς. Ήταν μόλις 20 ετών και είχε βαφτιστεί πριν από τέσσερα χρόνια. Αν και είχε υπηρετήσει λίγους μήνες στο έργο περιοχής, δεν είχε καθόλου πείρα στον καινούριο του διορισμό. Το γραφείο του βρισκόταν σε έναν μικρό και λιτό χώρο του σπιτιού του, το οποίο ήταν φτιαγμένο από ξύλο και γαλβανισμένο σίδερο, είχε χωματένιο πάτωμα και βρισκόταν στο Γκαλέι, μια πολύ επικίνδυνη περιοχή της Σιουδάδ Τρουχίγιο. Με τη βοήθεια του Φέλιξ Μάρτε, ο Ντόναλντ έφτιαχνε αντίτυπα της Σκοπιάς για ολόκληρη τη χώρα.

Η Μαίρη Γκλας, της οποίας ο σύζυγος, ο Ενρίκε, βρισκόταν τότε στη φυλακή, βοηθούσε τον αδελφό Νόουιλς. «Σχολούσα από την εργασία μου στις 5 το απόγευμα», εξηγεί, «και πήγαινα στο γραφείο του για να δακτυλογραφήσω τη Σκοπιά. Στη συνέχεια, εκείνος έφτιαχνε αντίτυπα με τον πολύγραφο, και μια αδελφή από το Σαντιάγο, με το κωδικό όνομα “άγγελος”, έβαζε τα πολυγραφημένα περιοδικά στον πάτο ενός 17κιλου τενεκέ λαδιού. Κατόπιν, τοποθετούσε ένα κομμάτι ύφασμα και από πάνω έβαζε πατάτες, κασσάβα ή τάρο και τα σκέπαζε με λινάτσα. Ύστερα, πήγαινε με τη συγκοινωνία στα βόρεια της χώρας και άφηνε ένα αντίτυπο σε κάθε εκκλησία. Οι οικογένειες το δανείζονταν με τη σειρά ώστε να μπορούν να το μελετήσουν όλοι μαζί.

»Έπρεπε να είμαστε πολύ προσεκτικοί», αναφέρει η Μαίρη, «επειδή παντού στο δρόμο υπήρχαν πράκτορες της κυβέρνησης, οι οποίοι προσπαθούσαν να ανακαλύψουν πού τυπωνόταν Η Σκοπιά. Δεν τα κατάφεραν όμως ποτέ. Ο Ιεχωβά πάντα μας προστάτευε».

“Προσεκτικοί σαν τα Φίδια και Αθώοι σαν τα Περιστέρια”

Στα χρόνια της απαγόρευσης, ήταν ζωτικό για τους όσιους υπηρέτες του Ιεχωβά να συνεχίσουν να λαβαίνουν πνευματική τροφή. Ωστόσο, οι αληθινοί λάτρεις βρίσκονταν σε πραγματικό κίνδυνο. Πολλοί αδελφοί συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση αρκετές φορές.

«Όταν γνώρισα την αλήθεια το 1953», εξηγεί η Χουανίτα Μπόρχες, «ήξερα πολύ καλά ότι κάποια στιγμή μπορεί να με συλλάμβαναν. Και πράγματι με συνέλαβαν. Μια μέρα το Νοέμβριο του 1958, επισκέφτηκα την αδελφή Ενέιδα Σουάρες. Ξαφνικά, ήρθε η μυστική αστυνομία και μας κατηγόρησε ότι κάναμε συνάθροιση. Καταδικαστήκαμε σε φυλάκιση τριών μηνών και επιβλήθηκε πρόστιμο 100 πέσος στην καθεμιά, ποσό που τότε αντιστοιχούσε σε 100 δολάρια (ΗΠΑ)».

Η κυβέρνηση έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να σταματήσει τις συναθροίσεις των Μαρτύρων, αλλά οι αδελφοί δεν πτοήθηκαν. Εντούτοις, έπρεπε να είναι “προσεκτικοί σαν τα φίδια και αθώοι σαν τα περιστέρια”. (Ματθ. 10:16) Η Αντρέα Αλμάνσαρ αναφέρει: «Όταν είχαμε συνάθροιση, έπρεπε να φτάνουμε διαφορετική ώρα ο καθένας. Αφού τελειώναμε, έπρεπε και πάλι να φεύγουμε διαφορετική ώρα για να μην κινούμε υποψίες. Αυτό σήμαινε ότι μερικές φορές φεύγαμε πολύ αργά το βράδυ».

Ο Χερεμίας Γκλας, ο οποίος γεννήθηκε όταν ο πατέρας του, ο Λεόν, ήταν στη φυλακή, έγινε ευαγγελιζόμενος το 1957 σε ηλικία εφτά ετών. Ο ίδιος θυμάται τις συναθροίσεις που γίνονταν κρυφά στο σπίτι του και τα μέτρα που έπαιρναν οι αδελφοί για να μην τους ανακαλύψουν. «Στη συνάθροιση, δινόταν σε όλους τους αδελφούς ένα χαρτονάκι με αριθμό που έδειχνε τη σειρά με την οποία έπρεπε να φύγουν», λέει ο Χερεμίας. «Όταν τελείωνε η συνάθροιση, ο πατέρας μου με έβαζε να στέκομαι στην πόρτα για να ελέγχω τους αριθμούς που είχαν οι αδελφοί. Έπρεπε επίσης να φροντίζω να φεύγουν οι αδελφοί δύο δύο και να τους στέλνω εναλλάξ σε διαφορετική κατεύθυνση».

Οι αδελφοί, επίσης, διευθετούσαν να κάνουν τις συναθροίσεις σε ώρες που ο κίνδυνος να τους πιάσουν ήταν μικρότερος. Αυτό έγινε, λόγου χάρη, για την ομιλία βαφτίσματος της Μερσέδες Γκαρθία, η οποία γνώρισε την αλήθεια από το θείο της, τον Πάμπλο Γκονζάλες. Όταν ήταν μόλις εφτά ετών, και ενώ ο πατέρας της βρισκόταν στη φυλακή, πέθανε η μητέρα της. Έτσι λοιπόν, έμεινε μόνη με τα εννιά αδέλφια της. Η Μερσέδες βαφτίστηκε το 1959 σε ηλικία εννιά ετών. Η ομιλία βαφτίσματος έγινε στο σπίτι ενός αδελφού στις 3:30 το πρωί, και στη συνέχεια οι παρόντες πήγαν για το βάφτισμα στον ποταμό Οσάμα, ο οποίος διασχίζει την πρωτεύουσα. Η Μερσέδες λέει: «Στις 5:30 το πρωί, την ώρα που ξυπνούσαν οι γείτονες, εμείς είχαμε φτάσει σχεδόν στο σπίτι μας».

Κήρυτταν με Προσοχή

Ο Ραφαέλ Παρέντ, ο οποίος υπηρετεί στο Μπέθελ με τη σύζυγό του, τη Φράνσια, έγινε ευαγγελιζόμενος το 1957 σε ηλικία 18 ετών. Θυμάται ότι κάποιες φορές που έβγαινε στο έργο, τον ακολουθούσαν αστυνομικοί με πολιτικά οι οποίοι έψαχναν να βρουν ευκαιρία να συλλάβουν τον ίδιο και τους συνεργάτες του. «Μερικές φορές», λέει ο Ραφαέλ, «έπρεπε να ξεγλιστράμε μέσα από στενά δρομάκια και να πηδάμε φράχτες για να μη μας πιάσουν». Η Αντρέα Αλμάνσαρ εξηγεί τι έκανε η ίδια και άλλοι για να αποφύγουν τη σύλληψη: «Έπρεπε να προσέχουμε πολύ. Όταν ήμασταν στο έργο, κηρύτταμε σε ένα σπίτι και μετά πηγαίναμε δέκα σπίτια πιο πέρα, παραλείποντας τα ενδιάμεσα».

Επιτέλους Ελεύθεροι!

Το 1959, ύστερα από 30 περίπου χρόνια διακυβέρνησης του Τρουχίγιο, το πολιτικό κλίμα άρχισε να αλλάζει. Στις 14 Ιουνίου 1959, Δομινικανοί εξόριστοι εισέβαλαν στη χώρα σε μια ακόμη απόπειρα ανατροπής του καθεστώτος. Παρότι η κυβέρνηση απέτρεψε την εισβολή και οι συνωμότες είτε σκοτώθηκαν είτε φυλακίστηκαν, το όλο γεγονός έπεισε τους αυξανόμενους εχθρούς του Τρουχίγιο ότι η κυβέρνηση δεν ήταν άτρωτη, γι’ αυτό και ενέτειναν τις αντιδράσεις τους.

Στις 25 Ιανουαρίου 1960, έπειτα από πολλά χρόνια συνεργασίας με την κυβέρνηση Τρουχίγιο, η ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας εξέδωσε μια ποιμαντορική εγκύκλιο για να καταγγείλει την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Δομινικανός ιστορικός Μπερνάντο Βέγκα εξηγεί: «Η εισβολή που έγινε τον Ιούνιο του 1959, η καταστολή της απόπειρας ανατροπής του καθεστώτος, καθώς και η καταστολή του αντιστασιακού κινήματος που δρούσε κρυφά στη χώρα, ανάγκασαν την Εκκλησία να πάρει, για πρώτη φορά, εχθρική στάση απέναντι στον Τρουχίγιο».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μάιο του 1960 η κυβέρνηση ήρε την απαγόρευση που είχε επιβάλει στους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Έπειτα από χρόνια διώξεων, η ελευθερία ήρθε από εκεί που δεν το περίμενε κανείς​—τον ίδιο τον Τρουχίγιο—​αφού βέβαια είχε έρθει σε ρήξη με την Καθολική Εκκλησία.

Η Δολοφονία του Τρουχίγιο

Το 1960, η δικτατορία του Τρουχίγιο δεχόταν διεθνείς επικρίσεις και αντιμετώπιζε αντιδράσεις στο εσωτερικό της. Παρότι επικρατούσε πολιτική ένταση, ο Μίλτον Χένσελ από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία επισκέφτηκε τη χώρα τον Ιανουάριο του 1961 και παρευρέθηκε σε μια τριήμερη συνέλευση. Τη δημόσια ομιλία παρακολούθησαν 957 άτομα και βαφτίστηκαν 27. Σε εκείνη την επίσκεψη, ο αδελφός Χένσελ βοήθησε τους αδελφούς να αναδιοργανώσουν το έργο και να χαρτογραφήσουν τον τομέα.

Επίσης διορίστηκαν δύο επίσκοποι περιοχής, ο Ενρίκε Γκλας και ο Χουλιάν Λόπες. «Η δική μου περιοχή», ανέφερε ο Χουλιάν, «περιλάμβανε δύο εκκλησίες στο ανατολικό τμήμα της χώρας και όλες τις εκκλησίες στο βόρειο. Η περιοχή του Ενρίκε περιλάμβανε τις υπόλοιπες εκκλησίες του ανατολικού τμήματος και όλες τις εκκλησίες του νότιου». Χάρη σε αυτές τις επισκέψεις, αποκαταστάθηκε η επικοινωνία μεταξύ των εκκλησιών και της οργάνωσης, και ενισχύθηκαν πνευματικά οι αδελφοί.

Το 1961, ήρθαν στη χώρα ο Σαλβίνο και η Έλεν Φεράρι, απόφοιτοι της δεύτερης τάξης της Γαλαάδ. Η πείρα που είχαν αποκτήσει από τον ιεραποστολικό τους διορισμό στην Κούβα αποδείχτηκε πολύτιμη για τον μεγάλο πνευματικό θερισμό στη Δομινικανή Δημοκρατία. Ο Σαλβίνο υπηρέτησε αργότερα στην Επιτροπή του Τμήματος μέχρι το θάνατό του το 1997. Η Έλεν παραμένει στην ολοχρόνια υπηρεσία στην οποία έχει συμπληρώσει 79 χρόνια. Τα περισσότερα από αυτά τα έχει δαπανήσει στο ιεραποστολικό έργο.

Η τυραννική κυριαρχία του Τρουχίγιο έληξε βίαια λίγο καιρό αφότου ήρθε το ζεύγος Φεράρι. Το βράδυ της 30ής Μαΐου 1961, κάποιοι γάζωσαν το αυτοκίνητό του με σφαίρες και τον σκότωσαν. Η δολοφονία του, όμως, δεν έφερε πολιτική σταθερότητα. Οι κοινωνικές και οι πολιτικές αναταράξεις συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια.

Το Έργο Κηρύγματος Επεκτείνεται

Στο μεταξύ, στάλθηκαν και άλλοι ιεραπόστολοι. Δύο μόλις μέρες μετά τη δολοφονία του Τρουχίγιο, ήρθαν από το γραφείο τμήματος του Πόρτο Ρίκο ο Γουίλιαμ Ντίγκμαν, απόφοιτος της πρώτης τάξης της Γαλαάδ, και η σύζυγός του, η Εστέλ. Μαζί τους ήταν η Θέλμα Κριτς και η Φλόσι Κορονέος. «Όταν φτάσαμε επικρατούσε αναβρασμός», ανέφερε ο Γουίλιαμ. «Έβλεπες παντού στρατιώτες. Επειδή υπήρχε ο φόβος της εξέγερσης, οι στρατιώτες έψαχναν τους πάντες στην εθνική οδό. Μας σταμάτησαν σε πολλά σημεία ελέγχου, και κάθε φορά έψαχναν τις βαλίτσες μας. Έβγαζαν όλα τα πράγματα, ακόμα και τα πιο μικρά». Το κήρυγμα ήταν εξαιρετικά δύσκολο μέσα στο εκρηκτικό αυτό πολιτικό κλίμα.

«Στη διάρκεια της δικτατορίας του Τρουχίγιο», είπε ο Γουίλιαμ, «ο κόσμος άκουγε ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν κομμουνιστές και οι χειρότεροι άνθρωποι. . . . Σιγά σιγά, όμως, καταφέραμε να διαλύσουμε την προκατάληψη». Οι συντονισμένες προσπάθειες έδωσαν νέα πνοή στο έργο με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των ειλικρινών ατόμων που δέχονταν το άγγελμα της Βασιλείας. Στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1961, υπήρχαν στη χώρα 33 ειδικοί σκαπανείς.

Βρήκαν την Αλήθεια

Η Χουάνα Βεντούρα άρχισε να κάνει μελέτη την περίοδο της απαγόρευσης, και βαφτίστηκε το 1960 στον ποταμό Οσάμα. Κάποτε ένας ευαγγελικός πάστορας στον Άγιο Δομίνικο είπε ότι ήθελε να τη βάλει φυλακή επειδή του έπαιρνε τους ενορίτες του. Προσπαθώντας να τη γελοιοποιήσει και να αποδείξει ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι ψεύτες, την κάλεσε στην εκκλησία του για να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τα καινούρια της πιστεύω.

«Ο πάστορας μου έκανε τρεις ερωτήσεις», αναφέρει η Χουάνα. «“Γιατί δεν ψηφίζετε; Γιατί δεν πηγαίνετε στον πόλεμο; Και γιατί αποκαλείστε Μάρτυρες του Ιεχωβά;” Σε κάθε ερώτηση απαντούσα με εδάφια από τη Γραφή, και οι ενορίτες τα έβρισκαν στη δική τους. Έμεναν έκπληκτοι με όσα διάβαζαν. Πολλοί συνειδητοποίησαν ότι είχαν βρει την αλήθεια. Όλοι τους άρχισαν Γραφική μελέτη και τελικά 25 άτομα αφιερώθηκαν στον Ιεχωβά». Αυτό το εντυπωσιακό περιστατικό συνέβαλε στη μεγαλύτερη εξάπλωση του έργου στον Άγιο Δομίνικο.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά Βγήκαν Νικητές

Μετά τη δολοφονία του Τρουχίγιο, επικράτησε μεγάλη πολιτική αστάθεια. Το Βιβλίο Έτους 1963 ανέφερε: “Στους δρόμους υπήρχαν παντού στρατιώτες και καθημερινά γίνονταν απεργίες και βίαια επεισόδια”. Παρά τον πολιτικό αναβρασμό, το έργο κηρύγματος και μαθήτευσης επεκτεινόταν και, μέχρι τα τέλη του υπηρεσιακού έτους 1963, ο αριθμός των ευαγγελιζομένων είχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, φτάνοντας τους 1.155.

Το 1962, επισκέφτηκε τη Δομινικανή Δημοκρατία ο Νάθαν Νορ από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία και φρόντισε να δρομολογηθεί η αγορά ενός οικοπέδου με σκοπό να χτιστούν μεγαλύτερες εγκαταστάσεις για το γραφείο τμήματος. Έτσι, θα καλύπτονταν καλύτερα οι ανάγκες του έργου που εξαπλωνόταν γοργά. Χτίστηκε, λοιπόν, ένα διώροφο κτίριο και μια Αίθουσα Βασιλείας. Την ομιλία αφιέρωσης εκφώνησε το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 1963 ο Φρέντερικ Φρανς, επισκέπτης από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία. Ήταν ολοφάνερο ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είχαν βγει νικητές. Λίγο αργότερα, ήρθαν στη χώρα ο Χάρι και η Πακίτα Ντάφιλντ, οι τελευταίοι ιεραπόστολοι που απελάθηκαν από την Κούβα.

Αύξηση Παρά την Επανάσταση

Στις 24 Απριλίου 1965, ξέσπασε επανάσταση στη χώρα. Στις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν, ο λαός του Ιεχωβά συνέχισε να ευημερεί πνευματικά. Μάλιστα, το 1970 υπήρχαν 3.378 ευαγγελιζόμενοι σε 63 εκκλησίες. Οι περισσότεροι από τους μισούς είχαν γνωρίσει την αλήθεια τα τελευταία πέντε χρόνια. Το Βιβλίο Έτους 1972 έγραψε: «Αυτοί οι άνθρωποι προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα​—ήταν μηχανικοί αυτοκινήτων, αγρότες, οδηγοί λεωφορείων, λογιστές, οικοδόμοι, ξυλουργοί, δικηγόροι, οδοντίατροι, ακόμη και πρώην πολιτικοί. Όλους αυτούς τους ένωσε κάτι κοινό, η αγάπη τους για την αλήθεια και τον Ιεχωβά».

Τα Καλά Νέα Φτάνουν σε Απομακρυσμένες Περιοχές

Αργότερα, ήρθαν στη χώρα περισσότεροι ιεραπόστολοι. Ανάμεσά τους ήταν ο Πιτ Πασκάλ, ο Άμος και η Μπάρμπαρα Πάρκερ, ο Ρίτσαρντ και η Μπέλβα Στόνταρντ, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει στη Βολιβία, και ο Τζέσε και η Λιν Κάντγουελ από την Κολομβία. Οι ιεραπόστολοι συνέβαλαν στην περαιτέρω πρόοδο του έργου κηρύγματος. Παρότι μέχρι το 1973 το Βιβλικό εκπαιδευτικό έργο είχε απλωθεί σε μικρές και μεγάλες πόλεις, δεν είχε φτάσει στις απομακρυσμένες περιοχές. Γι’ αυτό, έγινε μέριμνα να κηρυχτούν τα καλά νέα και στον αγροτικό πληθυσμό. Όταν ανακοινώθηκε στις εκκλησίες ότι ζητούνται εθελοντές για να κηρύξουν δύο μήνες σε αγροτικούς τομείς, προσφέρθηκαν αμέσως 19 τακτικοί σκαπανείς. Από το Δεκέμβριο του 1973 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1977, ομάδες σκαπανέων διορίζονταν σε τομείς οι οποίοι είτε είχαν καλυφτεί ελάχιστα είτε ήταν ανεπεξέργαστοι.

Κάποιος σκαπανέας που συμμετείχε σε αυτό το ειδικό έργο θυμάται: «Την πρώτη μέρα παρουσιάζαμε το Γραφικό άγγελμα και δίναμε έντυπα στους ανθρώπους. Την επομένη, κάναμε επανεπισκέψεις σε όσους είχαν δείξει ενδιαφέρον. Επειδή οι χωρικοί ήταν φτωχοί άνθρωποι, όταν τους δίναμε έντυπα, εκείνοι μας έδιναν κοτόπουλα, αβγά και φρούτα. Με τη βοήθεια του Ιεχωβά, ποτέ δεν πεινάσαμε». Πολλοί έβλεπαν για πρώτη φορά στη ζωή τους κάτι μέσα από την Αγία Γραφή. Σε κάποια χωριά, οι ιερείς έλεγαν στους ανθρώπους ότι ο Ιεχωβά είναι ο Διάβολος. Φανταστείτε, λοιπόν, πόση έκπληξη ένιωθαν όταν διάβαζαν εδάφια όπως το Ψαλμός 83:18, το οποίο λέει: «Εσύ, του οποίου το όνομα είναι Ιεχωβά, είσαι ο μόνος Ύψιστος όλης της γης»! Σε μερικές περιοχές το ενδιαφέρον ήταν τόσο μεγάλο, ώστε οι αδελφοί διευθέτησαν να διεξαχθούν δημόσιες συναθροίσεις.

Περισσότεροι Ιεραπόστολοι και Καινούριο Γραφείο Τμήματος

Το Σεπτέμβριο του 1979, ήρθαν οι ιεραπόστολοι Αμπιγκαΐλ και Τζορτζίνα Πέρες, οι οποίοι διορίστηκαν στο έργο περιοχής. Αργότερα, το 1987, ήρθε ένα ακόμη ζευγάρι ιεραποστόλων, ο Τομ και η Σίρλεϊ Ντιν. Στην καλύτερη κάλυψη του τομέα συνέβαλαν επίσης και ειδικοί ολοχρόνιοι υπηρέτες από το Πόρτο Ρίκο. Τον Αύγουστο του 1988, διορίστηκαν στη Δομινικανή Δημοκρατία ο Ράινερ και η Τζιν Τόμπσον. Αυτός ήταν ο πέμπτος ιεραποστολικός διορισμός τους.

Το 1989, ο μέσος όρος των ευαγγελιζομένων ήταν 11.081, και η προοπτική για μελλοντική αύξηση ήταν ολοφάνερη, καθώς διεξάγονταν 20.494 Γραφικές μελέτες. Η ραγδαία αύξηση, όμως, έφερε και κάποιες δυσκολίες. Για παράδειγμα, το κτίριο του γραφείου τμήματος που υπήρχε μέχρι τότε είχε εξυπηρετήσει το σκοπό του, αλλά δεν μπορούσε πλέον να καλύψει τις υπάρχουσες ανάγκες. Ο Ράινερ Τόμπσον λέει: «Επειδή ο χώρος είχε γεμίσει ασφυκτικά, χρειάστηκε να νοικιάσουμε διαμερίσματα και αποθήκες σε διάφορα μέρη της πόλης.

»Η εύρεση ενός καλού οικοπέδου για το καινούριο γραφείο τμήματος δεν ήταν εύκολη υπόθεση», συνεχίζει ο Ράινερ. «Ωστόσο, κάποιος επιχειρηματίας που άκουσε ότι ψάχναμε έκταση γης επικοινώνησε μαζί μας. Μας είπε ότι ήθελε να πουλήσει ένα οικόπεδο που θεωρούνταν φιλέτο, αλλά θα το έδινε μόνο στους Μάρτυρες. Παλιότερα, είχε μια μεγάλη βιοτεχνία ρούχων, και η γραμματέας του καθώς και αρκετοί υπάλληλοί του ήταν Μάρτυρες του Ιεχωβά. Χρόνια ολόκληρα παρατηρούσε με πόση εντιμότητα και σεβασμό συμπεριφέρονταν, και είχε εντυπωσιαστεί πολύ. Επειδή έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, πρόσφερε το οικόπεδο σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή». Η αγορά έγινε το Δεκέμβριο του 1988, και αργότερα αγοράστηκαν τρία διπλανά οικόπεδα. Σε αυτή την έκταση, 89 στρεμμάτων, χτίστηκε το γραφείο τμήματος και μια Αίθουσα Συνελεύσεων.

Για την οικοδόμηση ήρθαν εκατοντάδες τοπικοί και διεθνείς εθελοντές. Στο πρόγραμμα αφιέρωσης, που έγινε το Νοέμβριο του 1996, συμμετείχαν τρία μέλη του Κυβερνώντος Σώματος​—ο Κάρεϊ Μπάρμπερ, ο Θεοντόρ Τζάρας και ο Γκέριτ Λος. Την επόμενη μέρα, διεξάχθηκαν ειδικά προγράμματα σε δύο μεγάλα στάδια της χώρας, και πάνω από 10.000 επισκέπτες ξεναγήθηκαν στις καινούριες εγκαταστάσεις.

“Πέρασαν στη Μακεδονία”

Στην αφήγησή μας για το λαό του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν στους πολλούς Μάρτυρες που έχουν έρθει στη χώρα για να υπηρετήσουν εκεί όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, πολλοί αδελφοί, όταν έμαθαν ότι ο τομέας σε αυτή τη χώρα είναι πολύ παραγωγικός και ότι κάποιος μπορεί να έχει αρκετές Γραφικές μελέτες, άρχισαν να έρχονται εδώ για να “περάσουν στη Μακεδονία”, σαν να λέγαμε. (Πράξ. 16:9) Κατόπιν, μίλησαν και σε άλλους για τις χαρές που απολάμβαναν στο έργο θερισμού στη Δομινικανή Δημοκρατία. Ως αποτέλεσμα, τη δεκαετία του 1990, ο αριθμός των αδελφών που μετακόμισαν στη χώρα εκτοξεύτηκε.

Λόγου χάρη, το 2001 ήρθαν από τη Δανία ο Στέβαν και η Μίριαμ Νόραγκερ. Η Μίριαμ είχε υπηρετήσει παλιότερα εδώ μαζί με την αδελφή της επί ενάμιση χρόνο. Τι υποκίνησε αυτό το ζευγάρι να μετακομίσει σε μια μακρινή χώρα με διαφορετικό πολιτισμό και γλώσσα; «Προερχόμαστε και οι δύο από πνευματικά ισχυρές οικογένειες. Οι γονείς μας υπηρέτησαν ως ειδικοί σκαπανείς στα νιάτα τους και, όταν απέκτησαν παιδιά, συνέχισαν ως τακτικοί σκαπανείς», λέει η Μίριαμ. «Πάντα μας παρότρυναν να δώσουμε όλο μας το είναι στον Ιεχωβά υπηρετώντας τον ολοχρόνια».

Ο Στέβαν και η Μίριαμ είναι ειδικοί σκαπανείς από το 2006 και έχουν βοηθήσει πολλούς να γνωρίσουν την αλήθεια. «Οι ευλογίες είναι αμέτρητες», λέει ο Στέβαν. «Όποιες δυσκολίες ή προβλήματα υγείας και αν αντιμετωπίζουμε δεν συγκρίνονται με τις υπέροχες εμπειρίες που απολαμβάνουμε, καθώς και με τη χαρά που νιώθουμε όταν βοηθάμε ειλικρινή άτομα να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τον Ιεχωβά. Έχουμε αποκτήσει επίσης πολλούς αγαπητούς φίλους και νιώθουμε ότι είμαστε μια μεγάλη οικογένεια. Από την υπηρεσία μας στη Δομινικανή Δημοκρατία έχουμε μάθει να είμαστε πιο ταπεινοί και πιο υπομονετικοί. Επιπλέον, η απλή ζωή που κάνουμε έχει ενισχύσει πολύ την πίστη και την εμπιστοσύνη μας στον Ιεχωβά».

Στη Δομινικανή Δημοκρατία έχουν έρθει να κηρύξουν και πολλές ανύπαντρες αδελφές. Μία από αυτές είναι η Τζένιφερ Τζόι. Είχε έρθει στη χώρα το 1992 για να δει τη θεία της, την Ίντιθ Γουάιτ, μια παλαίμαχη ιεραπόστολο. Ένα από τα πράγματα που την εντυπωσίασαν τότε ήταν η ανταπόκριση των ανθρώπων στα καλά νέα. Γνώρισε επίσης άλλες αδελφές που είχαν αφήσει τη χώρα τους για να υπηρετήσουν εκεί όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη. «Ήμουν ντροπαλή και δεν είχα πολλή αυτοπεποίθηση», λέει η Τζένιφερ. «Αλλά σκέφτηκα ότι, αν εκείνες τα καταφέρνουν, ίσως τα καταφέρω και εγώ».

Στην αρχή, σκόπευε να μείνει μόνο έναν χρόνο. Τελικά, όμως, ο καιρός πέρασε και η Τζένιφερ έχει πάνω από 20 χρόνια εδώ. Όλο αυτό το διάστημα βοήθησε πολλά άτομα να γίνουν λάτρεις του Ιεχωβά. Έχει επίσης τη χαρά να υπηρετεί στον τομέα της νοηματικής γλώσσας και έχει συμμετάσχει στην προετοιμασία της ύλης για τις τάξεις εκμάθησης αυτής της γλώσσας.

Πώς συντηρείται οικονομικά η Τζένιφερ; «Κάθε χρόνο επιστρέφω στον Καναδά για να δουλέψω λίγους μήνες», αναφέρει η ίδια. «Όλα αυτά τα χρόνια έχω κάνει πολλές δουλειές. Έχω εργαστεί ως φωτογράφος, ξεναγός, ταξιδιωτικός πράκτορας, καθηγήτρια αγγλικών και διερμηνέας. Έχω ασχοληθεί επίσης με ελαιοχρωματισμούς, καθαρισμούς γραφείων, συναρμολόγηση προβολέων και ύφανση χαλιών». Η Τζένιφερ παρομοιάζει την κατάστασή της με αυτήν των αρχαίων Ισραηλιτών στην έρημο. Η ίδια λέει: «Εκείνοι ζούσαν με κάθε έκφραση από το στόμα του Ιεχωβά. Ο Ιεχωβά τούς υποσχέθηκε ότι θα τους φροντίζει, και όντως το έκανε. Είχαν τροφή καθημερινά και, όσο για τα ρούχα και τα σανδάλια τους, αυτά δεν φθάρηκαν. (Δευτ. 8:3, 4) Ο Ιεχωβά υπόσχεται να φροντίζει και εμάς. (Ματθ. 6:33) Εφόσον με έχει φροντίσει μέχρι τώρα, γιατί να αμφιβάλλω ότι θα με φροντίσει και την επόμενη χρονιά;»

Στη Δομινικανή Δημοκρατία έχουν έρθει 1.000 περίπου αυτοθυσιαστικοί ευαγγελιστές από την Αυστρία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία, την Ισπανία, την Πολωνία, το Πόρτο Ρίκο, τη Ρωσία, τη Σουηδία και την Ταϊβάν. Αυτοί οι αδελφοί προέρχονται από 30 εθνικότητες και υπηρετούν σε εκκλησίες των παρακάτω γλωσσών: αγγλική, αϊτινή κρεολή, αμερικανική νοηματική, ισπανική, ιταλική, κινεζική και ρωσική. Όπως ο απόστολος Πέτρος, έτσι και αυτοί έχουν πει: «Δες! Εμείς αφήσαμε τα πάντα και σε ακολουθήσαμε».​—Μάρκ. 10:28.

Μια Καινούρια Σχολή Καλύπτει μια Επιτακτική Ανάγκη

Ο Ιεχωβά ευλόγησε τον κόπο των υπηρετών του στη Δομινικανή Δημοκρατία. Το 1994, ο μέσος όρος των διαγγελέων της Βασιλείας ήταν 16.354 και οι εκκλησίες είχαν φτάσει τις 259. Η συγκλονιστική αυτή αύξηση δημιούργησε την επιτακτική ανάγκη να διοριστούν ικανοί πρεσβύτεροι και διακονικοί υπηρέτες. Την ίδια χρονιά, το Κυβερνών Σώμα έδωσε έγκριση να διεξαχθεί στη χώρα η Σχολή Διακονικής Εκπαίδευσης, η οποία τώρα έχει αντικατασταθεί από τη Σχολή για Ευαγγελιστές της Βασιλείας.

Μέχρι τον Οκτώβριο του 2011, είχαν διεξαχθεί 25 τάξεις και είχαν αποφοιτήσει περίπου 600 σπουδαστές. Σήμερα, οι μισοί και πλέον απόφοιτοι βρίσκονται σε κάποια μορφή ολοχρόνιας υπηρεσίας, 71 είναι ειδικοί σκαπανείς και 5 υπηρετούν στο έργο περιοχής. Οι πρώτες δέκα τάξεις διεξάχθηκαν στο γραφείο τμήματος, αλλά από την ενδέκατη τάξη και έπειτα η σχολή διεξάγεται στις δικές της εγκαταστάσεις στο Βίγια Γκονζάλες.

«Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά Φροντίζουν τους Αδελφούς Τους»

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1998, ο τυφώνας Τζορτζ σάρωσε τη Δομινικανή Δημοκρατία με ανέμους που έφταναν τα 190 χιλιόμετρα την ώρα, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές. Χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι και πάνω από 300 έχασαν τη ζωή τους. Μια Επιτροπή Παροχής Βοήθειας, σε συνεργασία με κάποια Περιφερειακή Επιτροπή Οικοδόμησης, έστησε ένα κέντρο παροχής βοήθειας στο οικόπεδο μιας Αίθουσας Βασιλείας στη Λα Ρομάνα. Στο ανθρωπιστικό έργο συμμετείχαν 300 περίπου Μάρτυρες, μερικοί από τους οποίους είχαν έρθει από 16 χώρες.

Συνολικά, χρειάστηκε να επισκευαστούν ή να ξαναχτιστούν 23 Αίθουσες Βασιλείας και πάνω από 800 σπίτια αδελφών μας. Ένα από αυτά ήταν της Κάρμεν, μιας ηλικιωμένης τακτικής σκαπάνισσας που βρέθηκε σε απόγνωση όταν ο τυφώνας έκανε συντρίμμια το σπίτι της, στο οποίο είχε μείνει 38 ολόκληρα χρόνια. Η χαρά της, όμως, ήταν απερίγραπτη όταν έφτασε μια ομάδα 15 αδελφών και άρχισαν να ρίχνουν τα θεμέλια του νέου της σπιτιού. «Ο Ιεχωβά δεν μας ξεχνάει ποτέ. Μας φροντίζει πάντα», είπε η Κάρμεν. «Κοιτάξτε τι ωραίο σπίτι χτίζουν οι αδελφοί για μένα. Οι γείτονες λένε: “Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά φροντίζουν τους αδελφούς τους. Αγαπούν στ’ αλήθεια ο ένας τον άλλον”». Παρόμοιες εκφράσεις ακούστηκαν σε κάθε γωνιά της χώρας, καθώς οι εθελοντές βοηθούσαν αδελφούς τους που είχαν πέσει θύματα της καταστροφής.

Παρότι ο τυφώνας Τζορτζ έσπειρε τον όλεθρο, ο λαός του Ιεχωβά πρόσφερε παρηγοριά τόσο από υλική όσο και από πνευματική άποψη στους πληγέντες αδελφούς. Το σημαντικότερο είναι ότι οι αυτοθυσιαστικές προσπάθειες των εθελοντών έδωσαν αίνο στον Ιεχωβά, την πηγή της αληθινής παρηγοριάς.

Χτίζονται Περισσότερες Αίθουσες Βασιλείας

Η ραγδαία αύξηση των νέων μαθητών δημιούργησε την ανάγκη για περισσότερες Αίθουσες Βασιλείας. Το Νοέμβριο λοιπόν του 2000, οι αδελφοί στη Δομινικανή Δημοκρατία άρχισαν να χτίζουν αίθουσες λαβαίνοντας βοήθεια από το πρόγραμμα για χώρες με περιορισμένους πόρους. Τώρα, μπορεί να χτιστεί μια άνετη και όμορφη αίθουσα σε οχτώ μόλις εβδομάδες. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2011, δύο ομάδες οικοδόμησης είχαν χτίσει ή ανακαινίσει περίπου 145 Αίθουσες Βασιλείας.

Αυτά τα κτίρια καθώς και οι εθελοντές οικοδόμησης έχουν δώσει δυναμική μαρτυρία. Για παράδειγμα, σε μια μικρή πόλη στα βορειοδυτικά της χώρας, οι αδελφοί βρήκαν ένα οικόπεδο για να χτίσουν μια Αίθουσα Βασιλείας. Κάποιος ειδικός σκαπανέας επικοινώνησε με τον ιδιοκτήτη για να μάθει περισσότερες πληροφορίες. «Μη χάνετε το χρόνο σας», του είπε εκείνος. «Δεν υπάρχει περίπτωση να σας το πουλήσω, ειδικά αν πρόκειται να χτίσετε εκκλησία».

Λίγο αργότερα, ο ιδιοκτήτης πήγε στο Πουέρτο Πλάτα για να δει τον ηλικιωμένο αδελφό του, ο οποίος είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά. Όταν έφτασε, διαπίστωσε ότι μια οικογένεια Μαρτύρων είχαν πάρει τον αδελφό του στο σπίτι τους για να τον φροντίσουν επειδή ήταν άρρωστος. Τον πήγαιναν στο γιατρό και τον έπαιρναν μαζί τους στις συναθροίσεις και στο έργο. Ο ιδιοκτήτης ρώτησε τον αδελφό του πόσα πλήρωνε για αυτή τη φροντίδα. «Τίποτα», του απάντησε. «Αυτοί είναι αδελφοί μου».

Ο ιδιοκτήτης συγκινήθηκε τόσο πολύ από τη σπάνια καλοσύνη των Μαρτύρων, ώστε τηλεφώνησε στον ειδικό σκαπανέα και του είπε ότι είχε αλλάξει γνώμη και ότι ήθελε να πουλήσει το οικόπεδο. Οι αδελφοί το αγόρασαν και άρχισαν να χτίζουν την αίθουσα. Παλιότερα, η γυναίκα του ιδιοκτήτη είχε πολύ κακή άποψη για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Αλλά όταν είδε πώς συνεργάζονταν οι αδελφοί στο εργοτάξιο, είπε: «Αυτοί είναι οι πιο ενωμένοι και καλοσυνάτοι άνθρωποι που έχω δει ποτέ στη ζωή μου».

Ο Ιεχωβά Θέλει «να Σωθούν Κάθε Είδους Άνθρωποι»

Θέλημα του Ιεχωβά «είναι να σωθούν κάθε είδους άνθρωποι και να έρθουν σε ακριβή γνώση της αλήθειας». (1 Τιμ. 2:4) Σε αρμονία με το σκοπό του Θεού, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία έχουν κάνει συνειδητές προσπάθειες για να προσεγγίσουν τους ανθρώπους σε κάθε γωνιά του τομέα τους, ακόμα και όσους βρίσκονται στις φυλακές.

Το 1997, ένα ζευγάρι ειδικών σκαπανέων, σε μια από τις εβδομαδιαίες του επισκέψεις στη φυλακή Ναχάγιο στο Σαν Κριστόμπαλ, γνώρισε μια 23χρονη κοπέλα από την Κολομβία. Το όνομά της ήταν Γκλόρια και είχε φυλακιστεί για διακίνηση ναρκωτικών. Η Γκλόρια συζητούσε ήδη Γραφικά θέματα με μια αδελφή που είχε μπει στη φυλακή άδικα. Για να τη βοηθήσουν να βρει απαντήσεις στα ερωτήματά της, οι ειδικοί σκαπανείς τής έφεραν το βιβλίο Πώς να Συζητάτε Λογικά από τις Γραφές και άλλα έντυπα. Ο ενθουσιασμός και ο ζήλος της Γκλόρια για όσα μάθαινε επηρέασαν και άλλες κρατούμενες, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει συνεχώς η ομάδα την οποία επισκέπτονταν οι ειδικοί σκαπανείς.

Η αλήθεια υποκίνησε την Γκλόρια να κάνει εντυπωσιακές αλλαγές, και το 1999 έγινε αβάφτιστη ευαγγελιζόμενη. Κάθε μήνα κήρυττε πάνω από 70 ώρες στον τομέα της, τη φυλακή. Μάλιστα, μελετούσε τη Γραφή με έξι κρατούμενες, οι οποίες σημείωναν πρόοδο. Την επόμενη χρονιά, έκανε αίτηση και της δόθηκε προεδρική χάρη λόγω καλής διαγωγής. Έτσι λοιπόν, αφέθηκε ελεύθερη και στάλθηκε πίσω στην Κολομβία. Το 2001, λίγο καιρό αφότου επέστρεψε στη χώρα της, βαφτίστηκε παρά τη σφοδρή εναντίωση της οικογένειάς της.

Μετά το βάφτισμά της, ξεκίνησε το σκαπανικό. Παντρεύτηκε έναν πρεσβύτερο, και υπηρετούν και οι δύο ως τακτικοί σκαπανείς σε μια περιοχή της Κολομβίας όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη. Η Γκλόρια έχει βοηθήσει αρκετά άτομα να φτάσουν στην αφιέρωση και στο βάφτισμα. Λέει ότι νιώθει υπόχρεη στον Ιεχωβά και ότι ο καλύτερος τρόπος για να του εκφράσει την ευγνωμοσύνη της είναι να βοηθήσει άλλους να γνωρίσουν την αλήθεια​—όπως βοηθήθηκε και η ίδια.

Η εμπειρία της Γκλόρια δείχνει ότι τα κάγκελα της φυλακής δεν μπορούν να εμποδίσουν τη ζωοσωτήρια αλήθεια να φτάσει στους φυλακισμένους. Πριν από κάποιο διάστημα, εκπρόσωποι του γραφείου τμήματος συναντήθηκαν με αρμόδιους της Γενικής Διεύθυνσης Φυλακών για να ζητήσουν άδεια πρόσβασης σε περισσότερα σωφρονιστικά ιδρύματα. Έτσι λοιπόν, χορηγήθηκε σε 43 αδελφούς και 6 αδελφές άδεια για να επισκέπτονται 13 φυλακές και να διεξάγουν Γραφικές μελέτες.

«Μάκρυνε τα Σχοινιά της Σκηνής Σου»

Στην εκπνοή του 20ού αιώνα, υπήρχαν στη Δομινικανή Δημοκρατία 21.684 ευαγγελιζόμενοι σε 342 εκκλησίες, οι οποίοι διεξήγαν 34.380 Γραφικές μελέτες. Οι παρόντες στην Ανάμνηση ήταν 72.679. Για να καλύψει τις ανάγκες της αύξησης, ο λαός του Ιεχωβά ανταποκρίθηκε χωρίς καθυστέρηση στα λόγια του Ησαΐα: «Κάνε πιο ευρύχωρο τον τόπο της σκηνής σου. Και ας τεντώσουν τα υφάσματα του μεγαλειώδους καταλύματός σου. Μη διστάσεις. Μάκρυνε τα σχοινιά της σκηνής σου».​—Ησ. 54:2.

Οι αδελφοί χρειάζονταν μια Αίθουσα Συνελεύσεων που θα χωρούσε τα πολλά καινούρια άτομα. Η απόκτηση όμως ενός τέτοιου χώρου δεν ήταν κάτι εύκολο. Το 1996, είχε ολοκληρωθεί η οικοδόμηση της Αίθουσας Συνελεύσεων που βρισκόταν δίπλα στο γραφείο τμήματος στον Άγιο Δομίνικο. Αυτή η αίθουσα εξυπηρετούσε πολύ καλά τις εκκλησίες της πρωτεύουσας και των γύρω περιοχών. Ωστόσο, η Αίθουσα Συνελεύσεων στο Βίγια Γκονζάλες, που εξυπηρετούσε την υπόλοιπη χώρα, χρειαζόταν επειγόντως ανακαίνιση ή χτίσιμο από την αρχή.

Το 2001, το Κυβερνών Σώμα έδωσε έγκριση να χτιστεί εκεί μια Αίθουσα Συνελεύσεων χωρητικότητας 2.500 θέσεων. Οι αδελφοί κατενθουσιάστηκαν όταν έμαθαν ότι δίπλα στην αίθουσα θα χτιζόταν και ένα κτίριο ειδικά για τη Σχολή Διακονικής Εκπαίδευσης (η οποία τώρα έχει αντικατασταθεί από τη Σχολή για Ευαγγελιστές της Βασιλείας). Το κτίριο θα είχε δωμάτια, αίθουσα διδασκαλίας, βιβλιοθήκη, κουζίνα και τραπεζαρία. Το 2004, ο Θεοντόρ Τζάρας από το Κυβερνών Σώμα έκανε την ομιλία αφιέρωσης των καινούριων εγκαταστάσεων. Έκτοτε, έχουν αποφοιτήσει 15 τάξεις από τη σχολή.

Ανοίγει ο Τομέας της Αϊτινής Κρεολής

Ο ισπανόφωνος τομέας έχει αποδειχτεί πολύ παραγωγικός. Στο διάβα των ετών, όμως, έχουν μετακομίσει στη χώρα ξενόγλωσσοι μετανάστες οι οποίοι ανταποκρίνονται στο άγγελμα ελπίδας. Χιλιάδες από αυτούς έχουν έρθει από τη γειτονική Αϊτή και μιλούν την αϊτινή κρεολή. Αν και οι σχέσεις των δύο χωρών ισορροπούν κατά καιρούς σε τεντωμένο σχοινί, οι Αϊτινοί αποτελούν μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού της Δομινικανής Δημοκρατίας. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια ο αριθμός τους έχει αυξηθεί σημαντικά.

Παλιότερα, οι Αϊτινοί που έδειχναν ενδιαφέρον για την αλήθεια προτρέπονταν να συνταυτιστούν με ισπανόφωνες εκκλησίες. Ωστόσο, για να δοθεί περαιτέρω πνευματική βοήθεια σε αυτά τα άτομα, το 1993 το Κυβερνών Σώμα ζήτησε από το γραφείο τμήματος της Γουαδελούπης να στείλει στη Δομινικανή Δημοκρατία ειδικούς σκαπανείς που μιλούσαν την αϊτινή κρεολή. Έτσι λοιπόν, μετακόμισαν τρία ζευγάρια. Ένα από αυτά ήταν ο Μπαρναμπέ και η Ζερμέν Μπιαμπιανί. «Όταν ξεκινήσαμε το έργο, υπήρχαν μόνο δύο ειδικά βιβλιάρια στην κρεολή», λέει ο Μπαρναμπέ. «Όλα τα υπόλοιπα έντυπα ήταν στη γαλλική. Γι’ αυτό, έπρεπε να μεταφράζουμε τα πάντα από τη γαλλική στην κρεολή».

Τον Ιανουάριο του 1996, υπήρχαν εννιά ευαγγελιζόμενοι στο Ιγκουέι και δέκα ευαγγελιζόμενοι στον Άγιο Δομίνικο, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να υποστηρίξουν τη δημιουργία ομίλων στην κρεολή. Σχηματίστηκε, λοιπόν, ένας όμιλος σε καθεμιά από αυτές τις πόλεις. Με τον καιρό, οι όμιλοι έγιναν εκκλησίες, οι οποίες όμως αργότερα διαλύθηκαν επειδή πολλοί Αϊτινοί προτιμούσαν να πηγαίνουν σε ισπανόφωνες εκκλησίες για να μάθουν ισπανικά. Ο αδελφός Μπαρναμπέ εξηγεί πώς χειρίστηκαν την κατάσταση: «Συναντηθήκαμε με αδελφούς από το Τμήμα Υπηρεσίας, και φάνηκε ότι, προς το παρόν, ήταν καλύτερο να διακοπεί το έργο στον τομέα της κρεολής».

Νέα Πνοή στον Τομέα της Αϊτινής Κρεολής

Το 2003, το Κυβερνών Σώμα έστειλε στη χώρα τους ιεραποστόλους Ντονγκ και Γκλάντις Μπαρκ για να υπηρετήσουν στον τομέα της κρεολής. Έπειτα από δύο χρόνια κηρύγματος στο Ιγκουέι, άρχισαν να φαίνονται τα καλά αποτελέσματα. Την 1η Ιουνίου 2005, σχηματίστηκε μια εκκλησία σε αυτή τη γλώσσα. Ο Ντονγκ Μπαρκ, ο Μπαρναμπέ Μπιαμπιανί και ένας ακόμα ιεραπόστολος, ο Στίβεν Ρότζερς, ταξίδευαν ακούραστα σε όλη τη χώρα για να καλλιεργήσουν αυτόν τον τομέα.

Το έργο προόδευε και, με τον καιρό, δημιουργήθηκαν και άλλες εκκλησίες. Έτσι λοιπόν, την 1η Σεπτεμβρίου 2006 σχηματίστηκε η πρώτη περιοχή σε αυτή τη γλώσσα. Περιλάμβανε εφτά εκκλησίες και δύο ομίλους. Επίσκοπος περιοχής ήταν ο Μπαρναμπέ Μπιαμπιανί.

Τις επόμενες χρονιές, στάλθηκαν μερικοί ακόμα ιεραπόστολοι στη χώρα για να υπηρετήσουν στον τομέα της αϊτινής κρεολής. Επίσης, ήρθαν πολλοί εθελοντές από την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, καθώς και από άλλα μέρη. Για να μάθουν ακόμα περισσότεροι ντόπιοι αλλά και ξένοι αδελφοί τη γλώσσα, ζητήθηκε από μια ομάδα έμπειρων αδελφών να ετοιμάσουν μια σειρά μαθημάτων.

Οι Αϊτινοί μετανάστες εντυπωσιάζονται βλέποντας τόσους Δομινικανούς να μαθαίνουν την κρεολή. Τώρα, όταν ένας Δομινικανός αδελφός δίνει μαρτυρία σε αυτή τη γλώσσα, σπάει ο πάγος και δημιουργείται πιο φιλική ατμόσφαιρα για να ακούσει κάποιος το άγγελμα της Βασιλείας. Οι αδελφοί που έχουν μάθει την κρεολή είναι τόσο πολλοί, ώστε υπάρχει η άποψη ότι όποιος μιλάει αυτή τη γλώσσα και δεν είναι Αϊτινός είναι σίγουρα Μάρτυρας του Ιεχωβά.

Ένα παράδειγμα που δείχνει πόσο σημαντικό είναι να ενδιαφερόμαστε προσωπικά για ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών είναι η εμπειρία μιας Δομινικανής σκαπάνισσας, η οποία είχε παρακολουθήσει τη σειρά μαθημάτων της κρεολής. Κάποια μέρα, βρήκε στο έργο ένα ζευγάρι Αϊτινών που έδειξαν ενδιαφέρον και τους επισκέφτηκε ξανά για να αρχίσει μαζί τους Γραφική μελέτη. «Όταν έφτασα», λέει η αδελφή, «χαιρέτησα τη σύζυγο φιλώντας την στο μάγουλο, όπως συνηθίζουν οι Δομινικανές. Η γυναίκα άρχισε να κλαίει, και τη ρώτησα τι συνέβαινε. Εκείνη μου απάντησε: “Είμαι τόσα χρόνια στη χώρα, και όμως είσαι η πρώτη Δομινικανή που με χαιρέτησε με τέτοιον τρόπο!”»

Η εκπληκτική αύξηση σε αυτόν το γλωσσικό τομέα είναι απόδειξη της ευλογίας του Ιεχωβά. Την 1η Σεπτεμβρίου 2009, σχηματίστηκε και δεύτερη περιοχή, καθώς υπήρχαν 23 εκκλησίες και 20 όμιλοι της κρεολής. Ο αριθμός των παρόντων στην Ανάμνηση το 2011 φανέρωσε ότι υπήρχε προοπτική για περαιτέρω αύξηση. Παραδείγματος χάρη, οι 11 ευαγγελιζόμενοι στην κωμόπολη Ρίο Λίμπιο είχαν τη χαρά να υποδεχτούν στην Ανάμνηση 594 άτομα. Επίσης, στην πόλη Λας Γιάγιας δε Βιαχάμα, όπου δεν υπήρχε ούτε ένας ευαγγελιζόμενος, διευθετήθηκε να γίνει η Ανάμνηση την οποία και παρακολούθησαν 170 άτομα. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2011, οι εκκλησίες είχαν φτάσει τις 33 και οι όμιλοι τους 21. Ως εκ τούτου, το 2012 σχηματίστηκε μια τρίτη περιοχή.

Τα γραφεία τμήματος της Δομινικανής Δημοκρατίας και της Αϊτής έχουν συνεργαστεί για να εκπαιδεύσουν αδελφούς και από τις δύο χώρες. Στην κρεολή έχουν διεξαχθεί πέντε τάξεις της Βιβλικής Σχολής για Άγαμους Αδελφούς και τέσσερις τάξεις της Βιβλικής Σχολής για Αντρόγυνα Χριστιανών.

Αύξηση στον Κινεζόφωνο Αγρό

Στη Δομινικανή Δημοκρατία υπάρχει μεγάλος πληθυσμός Κινέζων. Έτσι λοιπόν, το 2005, το γραφείο τμήματος διόρισε έναν κινεζόφωνο Μπεθελίτη ως ειδικό σκαπανέα σε αυτόν τον αγρό. Ο αδελφός Τιν Γουάνγκ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Δομινικανή Δημοκρατία από γονείς που είχαν μεταναστεύσει από την Κίνα στον Άγιο Δομίνικο.

Την 1η Ιανουαρίου 2008, δημιουργήθηκε μια μανδαρινική κινεζική εκκλησία στον Άγιο Δομίνικο και το 2011 ένας όμιλος στο Σαντιάγο. Σήμερα, οι 70 ευαγγελιζόμενοι, από τους οποίους οι 36 υπηρετούν ως τακτικοί σκαπανείς και αρκετοί ως βοηθητικοί, διεξάγουν κατά μέσο όρο 76 Γραφικές μελέτες κάθε μήνα.

Αναζήτηση Αγγλόφωνων Ατόμων

Το 2007, οι ευαγγελιζόμενοι στη χώρα, οι οποίοι αριθμούσαν πλέον 27.466, υπηρετούσαν σε 376 εκκλησίες και διεξήγαν 49.795 Γραφικές μελέτες. Ωστόσο, δεν υπήρχε ούτε μία εκκλησία για τον τεράστιο αγγλόφωνο αγρό. Γι’ αυτό, τον Απρίλιο του 2008, το γραφείο τμήματος διόρισε τους ιεραποστόλους Ντόναλντ και Τζέιν Έλγουελ στον Άγιο Δομίνικο για να σχηματίσουν έναν αγγλόφωνο όμιλο. Στην αρχή, μια μικρή ομάδα ζηλωτών αδελφών έκανε έρευνα για να εντοπίσει πού ζούσαν αγγλόφωνα άτομα στην πρωτεύουσα. Κατόπιν, έφτιαξαν τομείς προκειμένου να δοθεί πλήρης μαρτυρία.

Οι προσπάθειες αυτές καρποφόρησαν. Ο αγγλόφωνος όμιλος συνέχισε να μεγαλώνει και, τον Ιούλιο του 2009, έγινε εκκλησία με 39 ευαγγελιζομένους. Οι αδελφοί έκαναν ανάλογες προσπάθειες και σε άλλες περιοχές. Μέχρι το Νοέμβριο του 2011, είχαν σχηματιστεί στη χώρα εφτά αγγλόφωνες εκκλησίες και ένας όμιλος.

Μια Κωφή και Τυφλή Κοπέλα Τάσσεται Υπέρ του Ιεχωβά

Η Λόρις, η οποία πάσχει από το σύνδρομο Άσερ, έμεινε ορφανή σε μικρή ηλικία. Γεννήθηκε κωφή και στα 16 της άρχισε να χάνει την όρασή της. Στο φως της ημέρας μπορεί να διακρίνει κάποια πράγματα, αλλά τη νύχτα η όρασή της είναι μηδενική. Όταν βραδιάζει, ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας με τους γύρω της είναι η απτική νοηματική.

Ένα ζευγάρι ειδικών σκαπανέων γνώρισε τη Λόρις όταν ήταν 23 ετών. Εκείνη την περίοδο, ζούσε με κάποιον κωφό και την ενός έτους κόρη τους, η οποία δεν είχε προβλήματα ακοής. Οι αδελφοί κάλεσαν τη Λόρις στη συνάθροιση, και εκείνη εντυπωσιάστηκε από όσα έμαθε εκεί.

Οι αλλαγές στη ζωή της δεν άργησαν να φανούν. Για παράδειγμα, όταν έμαθε ότι δεν ήταν σωστό να συζεί με το σύντροφό της, του εξήγησε πόσο σημαντικό ήταν να νομιμοποιήσουν τη σχέση τους. Του τόνισε ότι ήταν αποφασισμένη να εφαρμόσει χωρίς κανέναν συμβιβασμό τους ηθικούς κανόνες της Γραφής στη ζωή της. Μένοντας έκπληκτος από την ειλικρίνεια και το θάρρος της, εκείνος δέχτηκε να την παντρευτεί.

Μετά το γάμο τους, η Λόρις έγινε ευαγγελιζόμενη και σύντομα βαφτίστηκε. Στο μεταξύ, καθώς μελετούσε με τους Μάρτυρες, έμαθε και την αμερικανική νοηματική. Η Λόρις έχει βοηθήσει και την κόρη της να μάθει τη νοηματική για να της διδάσκει την αλήθεια.

Ισοπεδωτικός Σεισμός Πλήττει την Αϊτή

Μια ημερομηνία που θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στη μνήμη των Δομινικανών και των Αϊτινών είναι η Τρίτη 12 Ιανουαρίου 2010. Εκείνη την ημέρα, έπληξε την Αϊτή ένας καταστροφικός σεισμός. Το Κυβερνών Σώμα των Μαρτύρων του Ιεχωβά εξουσιοδότησε αμέσως το γραφείο τμήματος της Δομινικανής Δημοκρατίας να στείλει χρήματα στο γραφείο τμήματος της Αϊτής προκειμένου να δοθεί ανθρωπιστική βοήθεια. Επειδή το χρηματικό ποσό ήταν πολύ μεγάλο, διορίστηκε να το μεταφέρει ο εύσωμος γιατρός του Μπέθελ, Έβαν Μπατίστα, ο οποίος έχει ύψος 1,90 και ζυγίζει 127 κιλά.

Αυτή η επιλογή αποδείχτηκε ιδανική, επειδή όταν ο αδελφός Μπατίστα έφτασε στα σύνορα, έμαθε ότι υπήρχε επείγουσα ανάγκη για ιατρική βοήθεια. Πολλοί που ήταν βαριά τραυματισμένοι μεταφέρονταν για φροντίδα στην Αίθουσα Συνελεύσεων, η οποία βρίσκεται δίπλα στο γραφείο τμήματος της Αϊτής. Μόλις οι Αϊτινοί αδελφοί έμαθαν ότι αυτός που μετέφερε τα χρήματα ήταν ο γιατρός του Μπέθελ, τηλεφώνησαν στο γραφείο τμήματος της Δομινικανής Δημοκρατίας και ρώτησαν αν μπορούσαν να τον κρατήσουν για λίγο καιρό. Όπως ήταν φυσικό, οι αδελφοί έδωσαν την έγκρισή τους, και έτσι άρχισε μια γιγαντιαία επιχείρηση παροχής βοήθειας στους Αϊτινούς αδελφούς μας​—λίγες μόνο ώρες μετά το σεισμό.

Το Τμήμα Αγορών του Μπέθελ της Δομινικανής Δημοκρατίας επικοινώνησε αμέσως με τις εταιρίες τροφίμων με τις οποίες συνεργάζεται. Οι αδελφοί συγκέντρωσαν 6,8 τόνους ρύζι, φασόλια και άλλα βασικά είδη διατροφής και τα έστειλαν στην Αϊτή την Πέμπτη 14 Ιανουαρίου στις 2:30 το πρωί. Προφανώς αυτή ήταν η πρώτη αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας που έφτανε από το εξωτερικό. Αργότερα την ίδια μέρα, ήρθαν από τη Δομινικανή Δημοκρατία τρεις ακόμη γιατροί, οι οποίοι ταξίδεψαν εφτά ώρες οδικώς για να πάνε στο γραφείο τμήματος της Αϊτής. Όταν έφτασαν είχε νυχτώσει για τα καλά, αλλά αντί να ξεκουραστούν, πήγαν κατευθείαν στους τραυματίες και τους φρόντισαν μέχρι τα μεσάνυχτα. Την επομένη, ήρθαν άλλοι τέσσερις γιατροί και τέσσερις νοσοκόμες. Οι χειρουργικές επεμβάσεις γίνονταν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, σε ένα υποτυπώδες χειρουργείο που είχε στηθεί στην Αίθουσα Συνελεύσεων. Μέσα σε μία εβδομάδα, αυτά τα 12 άτομα φρόντισαν πάνω από 300 τραυματίες.

Τα πιο σοβαρά περιστατικά στέλνονταν καθημερινά στη Δομινικανή Δημοκρατία. Μερικές φορές, τα ίδια φορτηγάκια που είχαν φέρει ανθρωπιστική βοήθεια στην Αϊτή μετέφεραν επειγόντως και τραυματίες σε διάφορα νοσοκομεία της Δομινικανής Δημοκρατίας. Το γραφείο τμήματος οργάνωσε Ομάδες Επισκέψεων σε Ασθενείς για να ενθαρρύνει τους πληγέντες και για να διασφαλίσει ότι θα λάβαιναν τα φάρμακα και τις προμήθειες που είχαν τόση ανάγκη. Επίσης, οι τοπικές εκκλησίες φιλοξένησαν τους συγγενείς των τραυματιών.

Οι ακούραστες και ανιδιοτελείς προσπάθειες που κατέβαλε ο λαός του Ιεχωβά μετά την καταστροφή δείχνουν πόσο αληθινά είναι τα λόγια του εδαφίου Παροιμίες 17:17, το οποίο λέει: «Ο αληθινός σύντροφος αγαπάει πάντοτε και είναι αδελφός που γεννιέται για καιρό στενοχώριας». Καθεμιά από τις αμέτρητες εμπειρίες δείχνει ότι ο Ιεχωβά, μέσω του πνεύματός του και της Χριστιανικής αδελφότητας, στηρίζει τους οσίους του ακόμα και όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με το θάνατο. Τους επόμενους μήνες, το ανθρωπιστικό έργο συνεχίστηκε με αμείωτους ρυθμούς. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διένειμαν πάνω από 450 τόνους ειδών πρώτης ανάγκης, καθώς και 400.000 γεύματα. Επίσης, ήρθαν από διάφορα μέρη του κόσμου 78 αδελφοί και αδελφές, επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου, και πρόσφεραν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους στο πλευρό αμέτρητων άλλων εθελοντών.a

Καλή Φήμη

Η ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία μετράει περίπου εφτά δεκαετίες. Όλα αυτά τα χρόνια, έχουν αποκτήσει πολύ καλή φήμη. Συχνά, οι άνθρωποι πλησιάζουν αδελφούς στο έργο για να ζητήσουν έντυπα και λένε: «Μ’ αρέσει η θρησκεία σας» ή «Εσείς όντως ζείτε σύμφωνα με όσα λέει η Αγία Γραφή».

Η καλή φήμη των Μαρτύρων φαίνεται και από το εξής περιστατικό: Κάποιος αδελφός είχε δωρίσει ένα οικόπεδο για να χτιστεί μια Αίθουσα Βασιλείας. Όταν, όμως, πήγε να το καταχωρίσει, ανακάλυψε ότι το είχε καταχωρίσει κάποιος άλλος χρησιμοποιώντας πλαστά έγγραφα. Αυτός ο άνθρωπος μάλιστα κατηγόρησε τον αδελφό ότι προσπαθούσε να του κλέψει το οικόπεδο. Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο δικαστήριο. Το ζήτημα ήταν αρκετά περίπλοκο επειδή ο άνθρωπος αυτός είχε έγγραφα που υποστήριζαν ότι το οικόπεδο ήταν στο όνομά του.

Όταν ο δικαστής ρώτησε το δικηγόρο του αδελφού ποιον εκπροσωπούσε, εκείνος του απάντησε ότι εκπροσωπούσε ένα σωματείο των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Τότε ο δικαστής είπε: «Αν έχουν έτσι τα πράγματα, δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητήσουμε τους ισχυρισμούς σας. Γνωρίζω τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και ξέρω πολύ καλά ότι είναι έντιμοι. Ποτέ δεν θα προσπαθούσαν να εξαπατήσουν κάποιον και να πάρουν κάτι που δεν τους ανήκει».

Όταν παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο όλα τα στοιχεία, φάνηκε ξεκάθαρα ότι τα έγγραφα του κατηγορουμένου ήταν πλαστά. Έτσι λοιπόν, ο δικαστής αποφάνθηκε υπέρ των Μαρτύρων. «Αυτή η υπόθεση δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό», είπε ο δικηγόρος. «Σε όποιο δικαστήριο της χώρας γίνει αναφορά στους Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι δικαστές εκφράζονται πάντοτε με βαθύ σεβασμό για εμάς».

Ελπίδα για το Μέλλον

Ο χρόνος θα δείξει πόσα ακόμα ειλικρινή άτομα θα γνωρίσουν τις Γραφικές αλήθειες και θα γίνουν λάτρεις του αληθινού Θεού. Μέχρι τότε, οι αδελφοί κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να βρουν τέτοια άτομα. Παραδείγματος χάρη, το 2013 οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία αφιέρωσαν πάνω από 11 εκατομμύρια ώρες στο έργο και διεξήγαγαν 71.922 Γραφικές μελέτες. Πολύ ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός ότι 9.776 αδελφοί συμμετείχαν σε κάποια μορφή της υπηρεσίας σκαπανέα. Τον Αύγουστο του 2013, συμμετείχαν στο έργο 35.331 ευαγγελιζόμενοι. Επιπλέον, την ίδια χρονιά παρακολούθησαν την Ανάμνηση 127.716 άτομα, αριθμός που δείχνει ότι υπάρχουν λαμπρές προοπτικές για μελλοντική αύξηση.

Έχουν περάσει 70 χρόνια από τον Απρίλιο του 1945, τότε που πρωτοήρθαν στη χώρα ο Λέναρτ και η Βιρτζίνια Τζόνσον για να κηρύξουν τα καλά νέα της Βασιλείας. Έκτοτε, η πρόοδος που σημείωσε το έργο κηρύγματος και μαθήτευσης ήταν αλματώδης. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Δομινικανή Δημοκρατία φυλάνε σαν θησαυρό την πλούσια πνευματική τους κληρονομιά. Εκτιμούν τις γενναίες θυσίες που έκαναν οι προηγούμενες γενιές αληθινών λάτρεων. Ακόμα πιο πολύτιμο, όμως, θεωρούν το προνόμιο που έχουν να “δίνουν πλήρη μαρτυρία σχετικά με τη βασιλεία του Θεού”. (Πράξ. 28:23) Λαχταρούν να έρθει ο καιρός που όλοι οι κάτοικοι του νησιού μαζί με τους συλλάτρεις τους σε κάθε γωνιά της γης θα ψάλλουν: «Ο Ιεχωβά έχει γίνει βασιλιάς! Ας ευφραίνεται η γη. Ας χαίρονται τα πολλά νησιά».​—Ψαλμ. 97:1.

Ο ΧΕΡΜΑΝ ΓΚΟΜΕΡΑ ήταν το προτελευταίο από τα 11 παιδιά της οικογένειάς του. Αφού πέθανε ο πατέρας και δύο αδελφές του Χερμάν, η οικογένεια μετακόμισε σε κάποια πόλη. Εκεί, συνταυτίστηκαν με μια εκκλησία Μενονιτών, στην οποία ανήκαν τα αδέλφια της μητέρας του, της Λουίσα, και οι οικογένειές τους.

«Το 1962, ήρθε στην πόλη ένα ζευγάρι ειδικών σκαπανέων», αναφέρει ο Χερμάν. «Είχε κυκλοφορήσει η φήμη ότι αυτοί παραπλανούσαν τους κατοίκους της περιοχής με “διαβολικές διδασκαλίες”. Παρ’ όλα αυτά, όταν επισκέφτηκαν κάποιους φίλους μας, την οικογένεια Πίνια, εκείνοι τους κάλεσαν μέσα. Η πολυμελής αυτή οικογένεια εντυπωσιάστηκε από την καλοσύνη και τη φιλικότητα των σκαπανέων, και τους άκουσε με πολλή προσοχή. Ως αποτέλεσμα, όλη η οικογένεια Πίνια και οι τρεις μεγαλύτερες αδελφές μου άρχισαν Γραφική μελέτη.

»Μια μέρα που η οικογένεια Πίνια είχε στο σπίτι τούς σκαπανείς, κάλεσε και τη μητέρα μου. Οι αδελφοί διάβασαν εδάφια που μιλούσαν για την ελπίδα της αιώνιας ζωής στη γη. Κάποια στιγμή, η μητέρα μου ρώτησε: “Τότε γιατί λένε στην εκκλησία μου ότι πηγαίνουμε στον ουρανό;” Ο αδελφός τής απάντησε μέσα από την Αγία Γραφή και της εξήγησε τι αναφέρει για την επίγεια ανάσταση. Η μητέρα μου εντυπωσιάστηκε με όσα έμαθε και άρχισε να τα λέει και σε άλλους.

»Μόλις οι πάστορες αντιλήφθηκαν ότι κάποια μέλη της εκκλησίας τους μελετούσαν με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τα μεταπείσουν. Μερικές φορές, μάλιστα, γίνονταν επιθετικοί και ξεστόμιζαν απειλές. Η μητέρα όμως της οικογένειας Πίνια, η Μαξιμίνα, τους είπε: “Κοιτάξτε να δείτε, είμαι ενήλικη και για τον εαυτό μου αποφασίζω μόνο εγώ”.

»Τελικά, 22 άτομα εγκατέλειψαν την εκκλησία των Μενονιτών», λέει ο Χερμάν, «και άρχισαν να παρακολουθούν τις συναθροίσεις που γίνονταν σε νοικιασμένο χώρο. Η μητέρα μου βαφτίστηκε το 1965, και εγώ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1969, σε ηλικία 13 ετών».

Ο ΛΟΥΙΣ, συγγενής του Τρουχίγιο, ήταν ο διαχειριστής οικονομικών του Δομινικανού Κόμματος (Partido Dominicano), το οποίο κυβερνούσε τη χώρα. Ωστόσο, απεχθανόταν τον πολιτικό μηχανισμό του Τρουχίγιο και προσπάθησε επανειλημμένα να παραιτηθεί από τη θέση του. Ο δικτάτορας, όμως, δεν έκανε δεκτή την παραίτησή του.

Όταν ο Τρουχίγιο έβαλε να σκοτώσουν δύο αδέλφια του Λουίς, εκείνος αποπειράθηκε δύο φορές να δολοφονήσει το δικτάτορα. Εντούτοις, ποτέ δεν θεωρήθηκε ύποπτος. Ο Λουίς πήγε μέχρι και σε μέντιουμ για να βρει τρόπο να σκοτώσει τον Τρουχίγιο, για τον οποίο έλεγε: «Συμπεριφέρεται σαν τέρας και θεωρεί τον εαυτό του υπεράνω όλων». Στο σπίτι ενός μέντιουμ, είδε πάνω στο τραπέζι το βιβλίο «Η Αλήθεια Ελευθερώσει Υμάς» και άρχισε να το διαβάζει. Του άρεσε τόσο πολύ ώστε το πήρε σπίτι του και, καθώς το διάβαζε, συμπέρανε ότι είχε βρει τη θρησκευτική αλήθεια που έψαχνε.

Κάποια φορά που ο Λουίς πήγε στη Σιουδάδ Τρουχίγιο, παρακολούθησε μια συνάθροιση και πήρε αρκετά βιβλία και περιοδικά. Όλο το βράδυ διάβαζε τα έντυπα και αργότερα ζήτησε να κάνει Γραφική μελέτη. Καθώς προόδευε, αποφάσισε να εγκαταλείψει το καθεστώς του Τρουχίγιο. Όταν ο δικτάτορας το έμαθε αυτό, του πρόσφερε την εξέχουσα θέση του πρόξενου της Δομινικανής Δημοκρατίας στο Πόρτο Ρίκο. Ο Λουίς αρνήθηκε τη θέση παρότι γνώριζε πως αυτή του η απόφαση θα έβαζε σε κίνδυνο τη ζωή του.

«Πέρασα τα πάνδεινα», θυμάται ο Λουίς, «και η κυβέρνηση μου έστησε ό,τι παγίδα μπορεί να φανταστεί κανείς. Αλλά εγώ ήμουν αποφασισμένος να απαρνηθώ τις απολαύσεις αυτού του κόσμου». Ο Λουίς έγινε τόσο θαρραλέος ευαγγελιστής, που οι Καθολικοί ιερείς της περιοχής του τον αποκαλούσαν «ο κήρυκας». Βαφτίστηκε στις 5 Οκτωβρίου 1947, έξι μήνες αφότου παρακολούθησε την πρώτη του συνάθροιση.

Μετά το βάφτισμά του, τον δίωξαν, τον φυλάκισαν και τον έβαλαν στην απομόνωση. Κάποιες φορές μάλιστα προσπάθησαν να τον σκοτώσουν. Κάθε φορά που τον πήγαιναν στο δικαστήριο, εκείνος δεν έχανε ευκαιρία να δώσει μαρτυρία. «Πολεμούσα σαν λιοντάρι για να υπερασπιστώ την πίστη μου», είπε ο Λουίς, «και χαίρομαι πολύ για αυτό».

Το υπόμνημα αυτού του πιστού υπηρέτη του Θεού δεν πέρασε απαρατήρητο από την τοπική κοινωνία. Το 1994, η δομινικανή εφημερίδα El Siglo δήλωσε σχετικά με τον Λουίς: «Όλοι στο Σαν Κριστόμπαλ γνωρίζουν ότι ο κ. Λουίς Εντουάρντο Μοντάς είναι ένας σοβαρά σκεπτόμενος άνθρωπος. Είναι πραγματικό δώρο, άνθρωπος συμπονετικός και καλοσυνάτος. Όσα γνωρίζουμε για αυτή την προσωπικότητα της ιστορίας του Σαν Κριστόμπαλ σχετίζονται με το Χριστιανικό του έργο».

ΤΟ 1948, η σύζυγός μου η Πάουλα, η κόρη μου και εγώ αρχίσαμε να παρακολουθούμε τις συναθροίσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο Μπλάνκο Αρίμπα. Αν και έπρεπε να περπατάμε 20 χιλιόμετρα για να πάμε και άλλα 20 για να γυρίσουμε, ποτέ δεν χάσαμε συνάθροιση. Η Πάουλα και εγώ βαφτιστήκαμε στις 3 Ιανουαρίου 1949.

Έξι μήνες αργότερα, συνέλαβαν εμένα και μερικούς αδελφούς από την εκκλησία και μας καταδίκασαν σε τρεις μήνες φυλάκιση. Κοιμόμασταν στο πάτωμα και τρώγαμε μόνο ένα γεύμα την ημέρα​—μπανάνες και τσάι. Όταν ήρθε ο καιρός να αποφυλακιστούμε, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι μάς απείλησαν, νομίζοντας ότι θα σταματούσαμε να κηρύττουμε. Αλλά όταν γυρίσαμε στα σπίτια μας, αρχίσαμε και πάλι να συναθροιζόμαστε και να κηρύττουμε υπό την επιφάνεια. Επειδή μας παρακολουθούσαν συνεχώς πράκτορες της κυβέρνησης, συναθροιζόμασταν σε σπίτια, σε φυτείες καφέ ή σε αγροκτήματα. Αντί να κάνουμε τις συναθροίσεις συνέχεια στο ίδιο μέρος, στο τέλος κάθε συνάθροισης ανακοινώναμε πού θα γινόταν η επόμενη. Κηρύτταμε ο καθένας μόνος του. Φορούσαμε ρούχα εργασίας και δεν χρησιμοποιούσαμε έντυπα ή τη Γραφή. Παρ’ όλα αυτά, από το 1949 ως το 1959, κρατήθηκα σε εφτά φυλακές, εκτίοντας ποινή από τρεις ως έξι μήνες κάθε φορά.

Έπρεπε να έχω τα μάτια μου δεκατέσσερα επειδή με δίωκαν ακόμη και οι ίδιοι μου οι συγγενείς. Αν και κοιμόμουν στα βουνά ή σε αγροκτήματα για να μη με βρουν, μερικές φορές με έπιασαν. Σε κάποια περίπτωση, με έστειλαν στη φυλακή Λα Βικτόρια της Σιουδάδ Τρουχίγιο, όπου σε κάθε κελί υπήρχαν 50 με 60 κρατούμενοι. Τρώγαμε δύο φορές την ημέρα​—χυλό από καλαμποκάλευρο το πρωί και λίγο ρύζι με φασόλια το μεσημέρι. Ασφαλώς, όλοι οι Μάρτυρες που ήμασταν εκεί κηρύτταμε σε συγκρατούμενούς μας και διεξήγαμε τακτικά συναθροίσεις, στις οποίες παραθέταμε από μνήμης Γραφικά εδάφια και λέγαμε εμπειρίες από το έργο.

Την τελευταία φορά που φυλακίστηκα, κάποιος στρατιώτης με χτύπησε στο κεφάλι και στα πλευρά με τον υποκόπανο του όπλου του. Παρότι εκείνος ο ξυλοδαρμός και η κακομεταχείριση που έχω υποστεί μου έχουν προκαλέσει προβλήματα υγείας τα οποία με ταλαιπωρούν μέχρι σήμερα, αυτές οι δοκιμασίες ενίσχυσαν την πίστη μου και την υπομονή μου, και με έκαναν πιο αποφασισμένο να υπηρετώ τον Ιεχωβά.

Τώρα, σε ηλικία 96 ετών, υπηρετώ ως διακονικός υπηρέτης στην εκκλησία. Επειδή δεν μπορώ πλέον να περπατώ πολύ, κάθομαι μπροστά στο σπίτι μου και κηρύττω στους περαστικούς. Για μένα η ελπίδα της Βασιλείας δεν είναι όνειρο. Είναι πραγματικότητα και μιλώ για αυτήν 60 και πλέον χρόνια. Ο νέος κόσμος είναι για μένα σήμερα τόσο πραγματικός όσο ήταν και την πρώτη μέρα που άκουσα το άγγελμα της Βασιλείας.a

ΗΜΟΥΝ πολύ θρησκευόμενη και ενεργό μέλος της Καθολικής Εκκλησίας. Έψελνα στην εκκλησιαστική χορωδία και συνόδευα ιερείς που πήγαιναν σε διάφορα ησυχαστήρια της χώρας για να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία. Το 1955, όμως, η αδελφή μου μού μίλησε για τον ερχόμενο Παράδεισο. Μου έδωσε μια Αγία Γραφή, το βιβλιάριο «Τούτο το Ευαγγέλιον της Βασιλείας» και το βιβλίο «Έστω ο Θεός Αληθής». Έμεινα έκπληκτη από όσα έμαθα, γι’ αυτό ρώτησα κάποιον ιερέα αν θα μπορούσα να διαβάσω τη Γραφή. Εκείνος μου είπε ότι θα “έχανα τα λογικά μου”, αλλά εγώ αποφάσισα να τη διαβάσω.

Αργότερα, μετακόμισα στο σπίτι των παππούδων μου στην Μπόκα Τσίκα, όπου ένας ιερέας με ρώτησε γιατί δεν πήγαινα στην εκκλησία. Του εξήγησα ότι, από την έρευνά μου, είχα διαπιστώσει πως πολλά δόγματα της εκκλησίας δεν βασίζονται στη Γραφή. Εκείνος εξαγριώθηκε και μου είπε φωνάζοντας: «Άκου νεαρή μου, είσαι ένα πρόβατο που έχει ξεστρατίσει από το ποίμνιό μου».

«Όχι», του απάντησα, «εσείς είστε αυτός που έχει ξεστρατίσει από το ποίμνιο του Ιεχωβά, επειδή τα πρόβατα ανήκουν στον Ιεχωβά, όχι σε ανθρώπους».

Δεν ξαναπάτησα στην εκκλησία. Μετακόμισα στο σπίτι της αδελφής μου, και βαφτίστηκα έξι μόλις μήνες από τότε που πρωτοάκουσα για την αλήθεια. Αμέσως, άρχισα το τακτικό σκαπανικό. Έναν χρόνο αργότερα, παντρεύτηκα τον Ενρίκε Γκλας, ο οποίος υπηρετούσε ως επίσκοπος περιοχής. Κάποια φορά που κάναμε έργο σε ένα πάρκο στη Λα Ρομάνα, η αστυνομία συνέλαβε τον Ενρίκε. Καθώς τον έπαιρναν, έτρεξα από πίσω τους και είπα: «Είμαι και εγώ Μάρτυρας του Ιεχωβά. Και εγώ κήρυττα. Γιατί δεν παίρνετε και εμένα;» Παρ’ όλα αυτά, δεν με συνέλαβαν.

Ο Ενρίκε είχε ήδη περάσει εφτάμισι χρόνια σε φυλακές. Αυτή τη φορά καταδικάστηκε σε 20 μήνες φυλάκιση. Πήγαινα να τον δω κάθε Κυριακή. Σε κάποια επίσκεψή μου, ένας υπεύθυνος της φυλακής με ρώτησε: «Γιατί είσαι εδώ;»

«Ο άντρας μου έχει φυλακιστεί επειδή είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά», του απάντησα.

«Είσαι νέα και έχεις μέλλον μπροστά σου», μου είπε. «Γιατί χάνεις το χρόνο σου με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά;»

«Είμαι και εγώ Μάρτυρας του Ιεχωβά», απάντησα. «Ακόμη και αν με σκοτώσετε εφτά φορές και με αναστήσετε άλλες τόσες, δεν θα πάψω να είμαι Μάρτυρας του Ιεχωβά». Μη θέλοντας να ακούσει τίποτε άλλο, με διέταξε να φύγω.

Έπειτα από την άρση της απαγόρευσης, ο Ενρίκε και εγώ υπηρετήσαμε πολλά χρόνια στο έργο περιοχής και περιφερείας. Ο Ενρίκε πέθανε στις 8 Μαρτίου 2008. Εγώ συνεχίζω να υπηρετώ ως τακτική σκαπάνισσα.

ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΑ το 1961, έναν περίπου μήνα μετά τη δολοφονία του Τρουχίγιο. Εκείνον τον καιρό, σπούδαζα νομική στο πανεπιστήμιο. Ο πατέρας μου ήθελε να γίνω δικηγόρος, αλλά εγώ είχα διακρίνει την ανωτερότητα της θεϊκής εκπαίδευσης. Έτσι λοιπόν, παρά την πίεση που δεχόμουν, σταμάτησα τις σπουδές και λίγο καιρό αργότερα διορίστηκα ειδικός σκαπανέας.

Ένα από τα μέρη στα οποία διορίστηκα ήταν η πόλη Λα Βέγκα, ιστορικό προπύργιο του Καθολικισμού. Όσο ήμουν εκεί, κανείς δεν προχώρησε στην αλήθεια. Όταν εκφωνούσα δημόσιες ομιλίες, το μόνο ακροατήριο που είχα ήταν ο συνεργάτης μου. Παρ’ όλα αυτά, ο Ιεχωβά με στήριζε μέσω της προσωπικής μου μελέτης, των συνελεύσεων και των ένθερμων προσευχών. Ρωτούσα τον Ιεχωβά στις προσευχές μου αν θα σχηματιζόταν ποτέ εκκλησία στη Λα Βέγκα. Με μεγάλη χαρά, μπορώ να σας πω ότι σήμερα υπάρχουν εκεί 6 Αίθουσες Βασιλείας, 14 εκκλησίες και πάνω από 800 διαγγελείς της Βασιλείας.

Το 1965 παντρεύτηκα την Άνχελα, και το 1981 προσκληθήκαμε στο Μπέθελ. Όταν βαφτίστηκα, υπήρχαν μόνο 681 ευαγγελιζόμενοι σε όλη τη χώρα. Τώρα οι ευαγγελιζόμενοι έχουν ξεπεράσει τις 36.000, και πολλές ακόμα χιλιάδες παρακολουθούν τις συνελεύσεις μας. Κοιτάζοντας το παρελθόν, μένω έκπληκτος βλέποντας πόσο πολλές καρδιές έχει ελκύσει ο Ιεχωβά στη Γραφική αλήθεια.

ΣΤΗ ζωή μου απογοητεύτηκα πολύ νωρίς από τη θρησκεία. Η ιστορία της ήταν γεμάτη μίση και έχθρες. Επίσης, δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί ο Θεός δεν έκανε κάτι για να τερματίσει τη φτώχεια και την αδικία, αλλά και γιατί οι περισσότεροι θρησκευόμενοι δεν εφαρμόζουν όσα λέει η Αγία Γραφή. Έτσι λοιπόν, στράφηκα στον αθεϊσμό, έχοντας την άποψη ότι ο κόσμος θα έφτιαχνε μόνο με μια πολιτική επανάσταση.

Το 1962, άρχισα να διαβάζω το περιοδικό Ξύπνα! και έναν χρόνο αργότερα ξεκίνησα να μελετάω τη Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Όσα μάθαινα με επηρέασαν βαθιά. Συνειδητοποίησα ότι δεν έφταιγε ο Θεός για τις ωμότητες που διέπρατταν διάφορες θρησκευτικές ομάδες, αλλά ότι έχει έναν υπέροχο σκοπό για την ανθρωπότητα. Έπειτα από δύο μήνες μελέτης, άρχισα να λέω σε άλλους ότι η Βασιλεία του Θεού θα αντικαταστήσει αυτό το διεφθαρμένο σύστημα πραγμάτων. Βαφτίστηκα το 1964, και το 1966 διορίστηκα ειδικός σκαπανέας. Χωρίς αμφιβολία, η αλήθεια έσωσε τη ζωή μου. Πολλοί νεαροί ομοϊδεάτες μου βρήκαν τραγικό θάνατο, άλλοι φυλακίστηκαν και άλλοι αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα. Ευχαριστώ τον Ιεχωβά που δεν είμαι πια αθεϊστής χωρίς ελπίδα, αλλά υπηρέτης του Θεού, ο οποίος υπόσχεται να φέρει έναν δίκαιο νέο κόσμο.

ΕΧΑΣΑ την ακοή μου σε πολύ μικρή ηλικία. Γι’ αυτό, πήγα σε σχολείο για κωφούς και έμαθα τη νοηματική. Με την αλήθεια ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή όταν ήμουν 11 χρονών. Μια οικογένεια Μαρτύρων που έμενε στη γειτονιά με κάλεσε σε κάποια συνάθροιση. Οι αδελφοί εκεί με αγκάλιασαν με τόση αγάπη, που αποφάσισα να συνεχίσω να πηγαίνω, παρότι δεν καταλάβαινα τις ομιλίες. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς με καλούσαν στο σπίτι τους για φαγητό και άλλες δραστηριότητες.

Έγινα ευαγγελιζόμενος το 1982, και την ίδια χρονιά βαφτίστηκα. Το 1984 παντρεύτηκα την Εύα, η οποία είναι επίσης κωφή. Παρ’ όλο που δεν κατανοούσαμε πλήρως ορισμένες Γραφικές αλήθειες, αναγνωρίσαμε ότι αυτή είναι η οργάνωση του Ιεχωβά από το διακριτικό της γνώρισμα, την αγάπη. Χαιρόμασταν που ήμασταν μέλη της εκκλησίας.​—Ιωάν. 13:35.

Το 1992 έγιναν διευθετήσεις για να βοηθήσω μερικούς αδελφούς και αδελφές να μάθουν την αμερικανική νοηματική. Σύντομα, αυτοί άρχισαν να αναζητούν κωφά άτομα και να τους κηρύττουν τα καλά νέα. Το 1994, το γραφείο τμήματος προσκάλεσε ένα ζευγάρι από το Πόρτο Ρίκο για να διδάξει τη νοηματική σε 25 αδελφούς και αδελφές. Με αυτόν τον τρόπο, το έργο στον τομέα της νοηματικής γλώσσας επεκτάθηκε.

Εκείνο το έτος, η Εύα και εγώ συνταυτιστήκαμε με το νεοσύστατο όμιλο νοηματικής. Μόνο όταν αρχίσαμε να παρακολουθούμε συναθροίσεις στη γλώσσα μας μπορέσαμε να καταλάβουμε σε βάθος Βιβλικές διδασκαλίες, όπως για παράδειγμα η πρόκληση που ήγειρε ο Σατανάς όσον αφορά την παγκόσμια κυριαρχία του Ιεχωβά και ο ρόλος της Μεσσιανικής Βασιλείας στο σκοπό του Θεού.

Την 1η Δεκεμβρίου 1995, σχηματίστηκαν εκκλησίες νοηματικής στον Άγιο Δομίνικο και στο Σαντιάγο. Τον Αύγουστο του 2014, υπήρχαν 26 εκκλησίες και 18 όμιλοι νοηματικής.

Με την Εύα, βοηθήσαμε τα τρία μας παιδιά να μάθουν τη νοηματική ως μητρική τους γλώσσα. Ο μεγαλύτερος γιος μας, ο Έμπερ, υπηρετεί στο μεταφραστικό τμήμα της νοηματικής στο γραφείο τμήματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Εγώ είμαι διακονικός υπηρέτης και η Εύα τακτική σκαπάνισσα.

ΟΤΑΝ ήταν 11 ετών, ο Χοσέ μετακόμισε στον Άγιο Δομίνικο, όπου για να βγάζει τα προς το ζην έκανε διάφορες δουλειές​—γυάλιζε παπούτσια και πουλούσε πορτοκάλια και ένα τοπικό είδος γρανίτας. Από πολύ νεαρή ηλικία, απέκτησε τη φήμη του σοβαρού και εργατικού ατόμου. Μερικά χρόνια αργότερα, ο αδελφός του, ο οποίος ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά, τον προσέλαβε ως επιστάτη του σπιτιού του. Κάποια μέρα, ο Χοσέ είδε πάνω στο τραπέζι το βιβλίο Μπορείτε να Ζείτε για Πάντα στον Παράδεισο στη Γη, και έμεινε ξάγρυπνος όλη νύχτα για να το διαβάσει. Αμέσως συνειδητοποίησε ότι βρήκε κάτι που έδινε σκοπό στη ζωή του.

Το επόμενο κιόλας σαββατοκύριακο, πήγε στην κοντινότερη Αίθουσα Βασιλείας και συστήθηκε ως Μάρτυρας του Ιεχωβά. Είπε στους αδελφούς πως είχε μάθει ότι πρέπει να παρακολουθεί τις συναθροίσεις και να κηρύττει τα καλά νέα. Τους είπε επίσης ότι, διαβάζοντας το βιβλίο Ζείτε για Πάντα, έμαθε ποια πράγματα δεν πρέπει να κάνουν οι Χριστιανοί, και τους διαβεβαίωσε ότι ο ίδιος δεν έκανε τίποτα από όλα αυτά. Μέσα σε 15 μέρες, ο Χοσέ έγινε ευαγγελιζόμενος και έξι μήνες αργότερα βαφτίστηκε, σε ηλικία 21 ετών.

Επειδή η δουλειά του δεν του επέτρεπε να παρακολουθεί όλες τις συναθροίσεις, παραιτήθηκε και βρήκε κάποια άλλη, η οποία του απέδιδε μόνο το ένα τέταρτο του προηγούμενου μισθού του. Τώρα, όμως, μπορούσε να παρακολουθεί τις συναθροίσεις και να κάνει τακτικό σκαπανικό. Αργότερα, όταν παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιους, χρειάστηκε να σταματήσει το σκαπανικό.

Ο Χοσέ ήθελε να κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του για να διδάξει στα παιδιά του την αλήθεια από τη βρεφική τους ηλικία. Μάλιστα, όταν η γυναίκα του, η Χοσεφίνα, ήταν τριών μηνών έγκυος στο πρώτο τους παιδί, τον Νοέ, ο Χοσέ τού διάβαζε από Το Βιβλίο μου με τις Βιβλικές Ιστορίες, ελπίζοντας ότι το μωρό θα τον άκουγε. Μέχρι να γεννηθεί ο Νοέ, ο μπαμπάς του τού είχε διαβάσει ολόκληρο το βιβλίο. Το ίδιο έκανε και με το δεύτερο γιο του, τον Νεφταλί.

Στο μεταξύ, ο Χοσέ είχε γίνει γενικός διευθυντής κάποιας επιχείρησης και έπαιρνε δέκα φορές μεγαλύτερο μισθό από ό,τι στην προηγούμενη δουλειά του. Το 2008, όμως, όταν οι γιοι του ήταν 10 και 13 ετών, άφησε τη θέση του διευθυντή και άρχισε και πάλι το τακτικό σκαπανικό​—αυτή τη φορά με τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Επειδή το εισόδημά του είχε μειωθεί σημαντικά, συνεργαζόταν όλη η οικογένεια για να περιοριστούν τα έξοδα. Οι τέσσερίς τους διεξάγουν 30 περίπου Γραφικές μελέτες κάθε μήνα. Ο Ιησούς μάς διαβεβαιώνει ότι, αν βάζουμε τη Βασιλεία πρώτη στη ζωή μας, ο Ιεχωβά θα μας ευλογεί. (Ματθ. 6:33) Ο Χοσέ και η οικογένειά του βασίζονται απόλυτα σε αυτή την υπόσχεση και έχουν δει με τα ίδια τους τα μάτια ότι ο Ιεχωβά εκπληρώνει το λόγο του.

ΜΕΓΑΛΩΣΑ σε μια πολύ θρησκευόμενη Καθολική οικογένεια η οποία με προόριζε για ιερέα. Σε ηλικία 12 χρονών, παρακολούθησα τρία εκπαιδευτικά προγράμματα στα οποία δίδασκαν ιερείς. Το 1990, όταν ήμουν 14 χρονών, προσκλήθηκα σε μια από τις καλύτερες εκκλησιαστικές σχολές της χώρας.

Σημείωνα γοργή πρόοδο και όλοι μου έλεγαν ότι, αν συνέχιζα έτσι, κάποια μέρα θα γινόμουν επίσκοπος. Σύντομα όμως απογοητεύτηκα. Αντί να μελετάμε την Αγία Γραφή, μελετούσαμε φιλοσοφία. Είδα, επίσης, πόσο ανήθικοι ήταν οι ιερείς. Όταν μάλιστα, άρχισαν να με παρενοχλούν σεξουαλικά, απογοητεύτηκα τόσο που δεν ήθελα πια να υπηρετώ τον Θεό.

Εκείνη την περίοδο, επισκέφτηκε το λογιστή της σχολής ένα ζευγάρι ιεραποστόλων και του έδωσε το βιβλίο Οι Νεαροί Ρωτούν​—Αποτελεσματικές Απαντήσεις. Το δανείστηκα και το διάβασα από την αρχή ως το τέλος. «Αυτό ακριβώς ψάχνω», σκέφτηκα. Εγκατέλειψα τη σχολή, άρχισα να μελετώ με τους Μάρτυρες και ξεκίνησα να πηγαίνω στις συναθροίσεις. Ύστερα από οχτώ μήνες, τον Ιούλιο του 1991, βαφτίστηκα. Άρχισα το τακτικό σκαπανικό και αργότερα παντρεύτηκα μια σκαπάνισσα, τη Μαρία. Από το 2006, υπηρετούμε ως ειδικοί σκαπανείς. Τελικά, όχι μόνο δεν έπαψα να υπηρετώ τον Θεό, αλλά τώρα έχω τη χαρά να βοηθάω ειλικρινή άτομα να γίνουν αληθινοί λάτρεις του.