Φυλακίζονται Παράνομα

Σε αρμονία με αυτόν το νόμο, στα τέλη του 1989 και στις αρχές του 1990, ο Δημήτριος Τσιρλής και ο Τιμόθεος Κουλούμπας, θρησκευτικοί λειτουργοί διορισμένοι από την Κεντρική Εκκλησία των Χριστιανών Μαρτύρων του Ιεχωβά Ελλάδας, υπέβαλαν στα αντίστοιχα στρατολογικά τους γραφεία αίτηση για απαλλαγή από τη στράτευση. Μαζί με τις αιτήσεις τους, έστειλαν έγγραφα που αποδείκνυαν ότι ήταν θρησκευτικοί λειτουργοί εν ενεργεία. Όπως αναμενόταν, οι αιτήσεις απορρίφθηκαν με την εύσχημη δικαιολογία ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν είναι «γνωστή θρησκεία».

Οι αδελφοί Τσιρλής και Κουλούμπας παρουσιάστηκαν στα αντίστοιχα στρατόπεδα εκπαίδευσης όπου συνελήφθησαν, κατηγορήθηκαν για ανυπακοή και τέθηκαν υπό κράτηση. Στο μεταξύ, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ) απέρριψε τις προσφυγές τους κατά των αποφάσεων των στρατολογικών γραφείων. Οι στρατιωτικές αρχές χρησιμοποίησαν το επιχείρημα ότι η Ιερά Σύνοδος της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τούς είχε πληροφορήσει πως η πίστη των Μαρτύρων του Ιεχωβά δεν είναι αναγνωρισμένη θρησκεία! Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τις αποφάσεις αρκετών πολιτικών δικαστηρίων, σύμφωνα με τις οποίες οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι πράγματι γνωστή θρησκεία.

Τα στρατοδικεία με τη σειρά τους έκριναν τον Τσιρλή και τον Κουλούμπα ένοχους ανυπακοής και τους καταδίκασαν σε φυλάκιση τεσσάρων ετών. Οι δύο αδελφοί εφεσίβαλαν αυτές τις αποφάσεις στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο, το οποίο ανέβαλε την εξέταση της έφεσης τρεις φορές για διάφορους λόγους. Ωστόσο, κάθε φορά αρνιόταν να διατάξει την προσωρινή αποφυλάκιση των εναγόντων, μολονότι στο ελληνικό δίκαιο υπάρχει τέτοια πρόβλεψη.

Στο μεταξύ, με μια άλλη σειρά διαδικασιών, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε τις αποφάσεις του ΓΕΕΘΑ, με την αιτιολογία ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι πράγματι γνωστή θρησκεία.

Στη διάρκεια των 15 μηνών που ο Τσιρλής και ο Κουλούμπας αναγκάστηκαν να μείνουν στις Στρατιωτικές Φυλακές Αυλώνας, αντιμετώπισαν μαζί με άλλους φυλακισμένους Μάρτυρες ιδιαίτερα απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Μια έκθεση από εκείνη την περίοδο έκανε λόγο για «τις άθλιες συνθήκες κράτησης [των φυλακισμένων Μαρτύρων του Ιεχωβά], μιλώντας για σάπια κρέατα και ουρές ποντικιών που συχνά σερβίρονται με το φαγητό, για περικοπές του επισκεπτηρίου . . . όποτε η διοίκηση επιθυμεί, για έλλειψη χώρου από το στοίβαγμα των κρατουμένων στα κελιά και για τη σημαντικά αυστηρότερη μεταχείριση των κρατουμένων αντιρρησιών συνείδησης».

Τελικά, το Αναθεωρητικό Δικαστήριο αθώωσε τους αδελφούς Τσιρλή και Κουλούμπα αλλά ταυτόχρονα αποφάνθηκε ότι το Κράτος δεν ήταν υποχρεωμένο να τους αποζημιώσει για τη φυλάκισή τους επειδή «οι ίδιοι εγένοντο παραίτιοι αυτής από βαριά τους αμέλεια». Αυτό δημιούργησε λογικά ερωτηματικά στους νομικούς κύκλους: Ποιος ήταν υπεύθυνος για βαριά αμέλεια; Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ή τα στρατοδικεία;

Οι αδελφοί αποφυλακίστηκαν αμέσως και τελικά απαλλάχτηκαν από τη στράτευση ως θρησκευτικοί λειτουργοί. Όταν αποφυλακίστηκαν, η Διεθνής Αμνηστία ανακοίνωσε ότι επικροτούσε την αποφυλάκιση του Δημήτριου Τσιρλή και του Τιμόθεου Κουλούμπα και εξέφραζε την ελπίδα ότι στο μέλλον οι λειτουργοί των Μαρτύρων του Ιεχωβά θα εξαιρούνταν από τη στράτευση σε αρμονία με τις διατάξεις του ελληνικού νόμου. Σύντομα, όμως, αυτή η ελπίδα επρόκειτο να διαψευστεί.

Προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Αφού αθωώθηκαν και κατόπιν αποφυλακίστηκαν, και τα τρία θύματα αυτής της θρησκευτικής μεροληψίας ένιωσαν την ηθική υποχρέωση να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Βάση της προσφυγής τους αποτέλεσε η παράνομη κράτησή τους, η οποία όπως αποδείχτηκε ήταν άδικη αυτή καθαυτή, η ψυχική και φυσική κακομεταχείριση την οποία υπέστησαν, καθώς και οι τεράστιες ηθικές και κοινωνικές συνέπειες που επέφερε η επανειλημμένη στέρηση της ελευθερίας τους επί τόσο μακρό χρονικό διάστημα. Για αυτούς τους λόγους επιδίωξαν μια ικανοποιητική και κατάλληλη αποζημίωση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποφάσισε ομόφωνα ότι στις περιπτώσεις του Τσιρλή και του Κουλούμπα, υπήρξε παραβίαση του δικαιώματός τους στην ελευθερία και στην ασφάλεια, η κράτησή τους ήταν παράνομη, είχαν δικαίωμα αποζημίωσης και δεν είχαν μια δίκαιη δίκη. Παρόμοιο ήταν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε η Επιτροπή στην περίπτωση του Γεωργιάδη.

Η Επανόρθωση της Αδικίας

Η ακροαματική διαδικασία ορίστηκε για τις 21 Ιανουαρίου 1997. Υπήρχαν πολλά άτομα στην αίθουσα του δικαστηρίου, μεταξύ των οποίων φοιτητές από το τοπικό πανεπιστήμιο, δημοσιογράφοι και αρκετοί Μάρτυρες του Ιεχωβά από την Ελλάδα, τη Γερμανία, το Βέλγιο και τη Γαλλία.

Ο κ. Πάνος Μπιτσαξής, ο δικηγόρος των Μαρτύρων, μίλησε για την «άκαμπτη και πείσμονα στάση των ελληνικών αρχών, οι οποίες εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν την ύπαρξη μιας θρησκευτικής μειονότητας», συγκεκριμένα των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αυτός επέκρινε την πρακτική των ελληνικών αρχών να στηρίζουν την επίσημη άποψή τους για τους Μάρτυρες στη γνώμη που έχουν οι κυριότεροι πολέμιοι των Μαρτύρων—η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία! Ο ίδιος συνέχισε: «Πού θα φτάσει αυτό; . . . Και μέχρι πότε θα συνεχίζεται;» Αναφέρθηκε στην «άρνηση της αναγνώρισης μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής κοινότητας, μια άρνηση η οποία φαίνεται παράλογη αν σκεφτεί κανείς ότι αντίκειται ανοιχτά, κατάφωρα και χωρίς καμιά λογική, στη νομιμότητα και στις δεκάδες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας».

Ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης επιβεβαίωσε τη μεροληπτική στάση των ελληνικών αρχών ισχυριζόμενος τα εξής: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ουσιαστικά ολόκληρος ο πληθυσμός της Ελλάδας ανήκει εδώ και αιώνες στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Φυσικό αποτέλεσμα τούτου είναι ότι η οργάνωση αυτής της Εκκλησίας και η νομική υπόσταση των λειτουργών της, καθώς και ο ρόλος τους στην Εκκλησία, είναι απόλυτα σαφείς. . . . Η νομική υπόσταση των λειτουργών της Εκκλησίας των Μαρτύρων του Ιεχωβά δεν είναι τόσο σαφής». Τι σκανδαλώδης παραδοχή της προκατειλημμένης μεταχείρισης των θρησκευτικών μειονοτήτων στην Ελλάδα!

Υποστηρίζεται η Θρησκευτική Ελευθερία

Η απόφαση ανακοινώθηκε στις 29 Μαΐου. Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου, ο κ. Ρολφ Ρίσνταλ, διάβασε δυνατά την απόφαση. Το Δικαστήριο, το οποίο αποτελείται από εννέα δικαστές, αποφάσισε ομόφωνα ότι η Ελλάδα παραβίασε τα Άρθρα 5 και 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Επίσης επιδίκασε στους προσφεύγοντες ως αποζημίωση, καθώς και για τα δικαστικά έξοδα, το ποσό των 18 εκατομμυρίων δραχμών περίπου. Το πιο σημαντικό είναι ότι η απόφαση περιλαμβάνει πολλά αξιοσημείωτα επιχειρήματα υπέρ της θρησκευτικής ελευθερίας.

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι «οι στρατιωτικές αρχές αγνόησαν με κραυγαλέο τρόπο» το γεγονός ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αναγνωρίζονται ως «γνωστή θρησκεία» στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σχολίασε περαιτέρω: «Το γεγονός ότι οι αρμόδιες αρχές επέμειναν στην άρνησή τους να αναγνωρίσουν ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά αποτελούν μια “γνωστή θρησκεία”, και η συνέπεια του γεγονότος αυτού παραβίαση του δικαιώματος των προσφευγόντων στην ελευθερία, έχουν χαρακτήρα διάκρισης όταν συγκρίνεται η κατάσταση αυτή με τον τρόπο με τον οποίο οι κληρικοί της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας επιτυγχάνουν την απαλλαγή».

Η υπόθεση έλαβε μεγάλη δημοσιότητα από τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα. Η εφημερίδα Άθενς Νιουζ (Athens News) δήλωσε: “Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιπλήττει την Ελλάδα για προσφυγή Μαρτύρων του Ιεχωβά”. Η απόφαση στην υπόθεση Τσιρλής και Κουλούμπας και Γεωργιάδης κατά Ελλάδας αναπτερώνει τις ελπίδες ότι το Ελληνικό Κράτος θα εναρμονίσει τη νομοθεσία του με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, έτσι ώστε οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ελλάδα να μπορούν να απολαμβάνουν θρησκευτική ελευθερία, χωρίς διοικητικές, στρατιωτικές ή εκκλησιαστικές παρεμβάσεις. Επιπλέον, αυτή είναι άλλη μια καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον του τρόπου απονομής της ελληνικής δικαιοσύνης σε θέματα που αφορούν τη θρησκευτική ελευθερία.a

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θεωρούν πολύτιμη την ελευθερία τους και προσπαθούν να τη χρησιμοποιούν για να υπηρετούν τον Θεό και να βοηθούν τον πλησίον τους. Οι τρεις Μάρτυρες θρησκευτικοί λειτουργοί πήγαν την υπόθεσή τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όχι για υλικό όφελος, αλλά καθαρά για ηθικούς και δεοντολογικούς λόγους. Γι’ αυτό και οι τρεις αποφάσισαν να χρησιμοποιηθεί η αποζημίωση που τους επιδικάστηκε αποκλειστικά για την επέκταση του εκπαιδευτικού έργου των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

Τιμόθεος και Ναυσικά Κουλούμπα