Γιατί Τόσο Πολύ Μίσος;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

«ΓΙΑΤΙ»—μια μικρή λέξη που, ωστόσο, απαιτεί απάντηση. Όπως, για παράδειγμα, το «γιατί» που ήταν γραμμένο σε ένα χαρτί ανάμεσα σε αγκαλιές λουλούδια και στοίβες αρκουδάκια έξω από κάποιο σχολείο στο Ντανμπλέιν της Σκωτίας, το Μάρτιο του 1996. Μόλις πριν από λίγες μέρες, ένας άντρας είχε ορμήσει μέσα και είχε σκοτώσει 16 παιδιά και τη δασκάλα τους. Τραυμάτισε αρκετούς ακόμα, και κατόπιν έστρεψε το όπλο στον εαυτό του. Προφανώς, ήταν γεμάτος μίσος—για τον εαυτό του, για τους άλλους και για την κοινωνία γενικά. Οι θλιμμένοι γονείς και οι φίλοι, καθώς και εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, έχουν το ίδιο ερώτημα: ‘Γιατί; Γιατί πεθαίνουν αθώα παιδιά με αυτόν τον τρόπο;’

Το γεγονός ότι ο κόσμος είναι γεμάτος από τυφλό, ανεξήγητο μίσος πιθανώς δεν έχει διαφύγει της προσοχής σας. Μάλιστα, για τον έναν ή για τον άλλο λόγο, ίσως έχετε πέσει και οι ίδιοι θύματα του μίσους. Ίσως έχετε αναρωτηθεί και εσείς: ‘Γιατί;’—ενδεχομένως πάνω από μία φορά.

Θετικό και Αρνητικό Είδος Μίσους

Η λέξη «μίσος» ορίζεται ως «έντονη έχθρα και αποστροφή». Ασφαλώς, είναι ωφέλιμο να νιώθουμε «έντονη έχθρα και αποστροφή» για πράγματα που είναι επιβλαβή ή τα οποία θα μπορούσαν να καταστρέψουν τις προσωπικές σχέσεις. Αν όλοι είχαν αυτό το είδος μίσους, ο κόσμος θα ήταν πράγματι ένας καλύτερος τόπος για να ζούμε. Δυστυχώς, όμως, οι ατελείς άνθρωποι τείνουν να μισούν εσφαλμένα πράγματα για εσφαλμένους λόγους.

Το καταστροφικό μίσος βασίζεται στην προκατάληψη, στην άγνοια ή στην παραπληροφόρηση, και συνήθως το έναυσμα είναι «ο φόβος, ο θυμός ή τα πληγωμένα αισθήματα», σύμφωνα με κάποιον ορισμό. Στερούμενο κατάλληλης βάσης, αυτό το μίσος καταλήγει σε κακό και επανειλημμένα δημιουργεί το ερώτημα: ‘Γιατί;’

Όλοι μας γνωρίζουμε ανθρώπους των οποίων τα χαρακτηριστικά ή οι συνήθειες ίσως μας εκνευρίζουν κατά καιρούς και με τους οποίους δυσκολευόμαστε να αναπτύξουμε κάποια σχέση. Ωστόσο, άλλο πράγμα είναι ο εκνευρισμός και άλλο πράγμα είναι η επιθυμία να προκαλεί κάποιος σωματική βλάβη στους άλλους. Γι’ αυτό, ίσως δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε πώς κάποιο άτομο μπορεί να τρέφει αισθήματα μίσους για ολόκληρες ομάδες ανθρώπων, τους οποίους πολλές φορές ούτε καν γνωρίζει. Αυτοί μπορεί να διαφωνούν με τις πολιτικές του απόψεις, να ανήκουν σε διαφορετική θρησκεία ή να προέρχονται από άλλη εθνότητα, αλλά είναι αυτός λόγος για να τους μισεί;

Ωστόσο, αυτό το μίσος υπάρχει! Στην Αφρική το μίσος οδήγησε τις φυλές Χούτου και Τούτσι να αλληλοσφαχτούν στη Ρουάντα το 1994, υποκινώντας ένα δημοσιογράφο να ρωτήσει: «Πώς συσσωρεύτηκε τόσο πολύ μίσος σε μια τόσο μικρή χώρα;» Στη Μέση Ανατολή, το μίσος ευθύνεται για τις τρομοκρατικές επιθέσεις των Αράβων και των Ισραηλινών φανατικών. Στην Ευρώπη το μίσος οδήγησε στο διαμελισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Επίσης, σύμφωνα με κάποιο δημοσίευμα μιας εφημερίδας, στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο «γύρω στις 250 ομάδες μίσους» διαδίδουν ρατσιστικές ιδέες. Γιατί τόσο πολύ μίσος; Γιατί;

Το μίσος έχει τόσο βαθιές ρίζες ώστε, ακόμα και όταν επιλυθούν οι συγκρούσεις που έχει προξενήσει, αυτό παραμένει. Πώς αλλιώς μπορούμε να εξηγήσουμε τη δυσκολία της διατήρησης της ειρήνης και της κατάπαυσης του πυρός σε χώρες οι οποίες σπαράσσονται από τον πόλεμο και μαστίζονται από την τρομοκρατία; Πώς αλλιώς μπορούμε να εξηγήσουμε τα όσα συνέβησαν μετά τη συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε στα τέλη του 1995 στο Παρίσι, η οποία όριζε ότι η πόλη του Σεράγεβο θα ενωνόταν ξανά υπό την Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Κροατίας; Οι περισσότεροι Σέρβοι που ζούσαν εκεί άρχισαν να εγκαταλείπουν την πόλη και τα προάστιά της επειδή φοβούνταν τα αντίποινα. Αναφέροντας ότι οι άνθρωποι λεηλατούσαν και έκαιγαν τα κτίρια που άφηναν πίσω τους, το περιοδικό Τάιμ (Time) συμπέρανε: «Το Σεράγεβο επανενώθηκε· ο λαός του όχι».

Η ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους που αλληλομισούνται είναι στην καλύτερη περίπτωση μια κίβδηλη ειρήνη· δεν έχει αξία όπως δεν έχουν αξία και τα πλαστά νομίσματα. Εφόσον δεν υπάρχει κάτι πραγματικής αξίας για να τη στηρίξει, μπορεί να καταρρεύσει με την παραμικρή πίεση. Αλλά υπάρχει τόσο πολύ μίσος στον κόσμο και τόσο λίγη αγάπη. Γιατί;

Ένας Κόσμος που Έχει Διδαχτεί να Μισεί

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ είναι από τη φύση τους ιδιοτελείς. Η ιδιοτέλεια, αν δεν τηρηθεί υπό έλεγχο, μπορεί να μετατραπεί σε μίσος. Και σαν να μην ήταν αρκετά κακή η έμφυτη ιδιοτέλεια, η ανθρώπινη κοινωνία στην πραγματικότητα εκπαιδεύει τους ανθρώπους να είναι ιδιοτελείς!

Οι γενικεύσεις, ασφαλώς, δεν ισχύουν πάντοτε, εντούτοις ορισμένες τάσεις είναι πολύ διαδεδομένες για να τις απορρίψουμε ως απλές αποκλίσεις. Μήπως οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται συνήθως περισσότερο να κερδίσουν τις εκλογές παρά να βοηθήσουν τους ψηφοφόρους τους; Μήπως οι επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονται συνήθως περισσότερο να αποκτήσουν χρήματα, αδίστακτα αν χρειαστεί, παρά να εμποδίσουν την κυκλοφορία βλαβερών προϊόντων στην αγορά; Μήπως οι κληρικοί δεν ενδιαφέρονται συνήθως περισσότερο να είναι δημοφιλείς ή να κερδίζουν χρήματα παρά να καθοδηγούν τα ποίμνιά τους στα μονοπάτια της ηθικής και της αγάπης;

Ξεκινώντας από τους Νέους

Όταν τα παιδιά ανατρέφονται μέσα σε ένα κλίμα ανεκτικότητας, στην πραγματικότητα εκπαιδεύονται για να είναι ιδιοτελή, εφόσον ο σεβασμός για τους άλλους και η ανιδιοτέλεια θυσιάζονται στο βωμό των παιδιάστικων επιθυμιών τους. Στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο, οι μαθητές διδάσκονται να αγωνίζονται να είναι οι πρώτοι, όχι μόνο στις σχολικές επιδόσεις αλλά και στα αθλήματα. Το σύνθημα είναι: «Αν είσαι δεύτερος, μπορεί να είσαι και τελευταίος!»

Τα βιντεοπαιχνίδια που παρουσιάζουν βία διδάσκουν τους νέους να λύνουν τα προβλήματα με ιδιοτελή τρόπο—απλώς εξολοθρεύουν τον εχθρό! Μια στάση η οποία κάθε άλλο παρά ενθαρρύνει την αγάπη! Πριν από μια δεκαετία και πλέον, ο υπουργός υγείας των Η.Π.Α. προειδοποίησε ότι τα βιντεοπαιχνίδια αποτελούσαν απειλή για τους νέους. Είπε: «Το παν είναι να σκοτώσεις τον εχθρό. Δεν υπάρχει τίποτα το εποικοδομητικό στα παιχνίδια». Ένα γράμμα προς την εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) παρατήρησε ότι πολλά βιντεοπαιχνίδια «υποθάλπουν τα πιο ποταπά ένστικτα του ανθρώπου», και πρόσθεσε: «Καλλιεργούν μια γενιά άμυαλων, κακότροπων εφήβων». Ένας νεαρός από τη Γερμανία, που του άρεσαν τα βιντεοπαιχνίδια, ήταν αρκετά ειλικρινής ώστε να παραδεχτεί την αλήθεια της τελευταίας δήλωσης λέγοντας: «Όταν έπαιζα αυτά τα παιχνίδια μεταφερόμουν σε έναν απομονωμένο ονειρικό κόσμο όπου εφαρμοζόταν το πρωτόγονο σλόγκαν: ‘Σκότωσε αλλιώς θα σε σκοτώσουν’».

Το μίσος, σε συνδυασμό με το ρατσισμό, γίνεται ακόμα πιο απαίσιο. Γι’ αυτό οι Γερμανοί είναι φανερά ανήσυχοι για την ύπαρξη βιντεοταινιών δεξιών οργανώσεων οι οποίες προωθούν τη βία εναντίον ξένων, ιδιαίτερα Τούρκων. Και δικαιολογημένα ανησυχούν, εφόσον την 1η Ιανουαρίου 1994 οι Τούρκοι αποτελούσαν το 27,9 τοις εκατό των 6.878.100 ξένων κατοίκων της Γερμανίας.

Τα ρατσιστικά αισθήματα προάγουν αυτό που ο εθνικισμός διδάσκει τα παιδιά από τη βρεφική τους ηλικία, δηλαδή ότι το να μισείς τους εχθρούς του έθνους σου δεν είναι εσφαλμένο. Ένα δοκίμιο του Τζορτζ Μ. Τέιμπερ, συνεργάτη του περιοδικού Τάιμ (Time), τόνισε: «Από όλους τους πολιτικούς -ισμούς της ιστορίας, πιθανώς ο ισχυρότερος είναι ο εθνικισμός». Στη συνέχεια αυτός εξήγησε: «Περισσότερο αίμα έχει χυθεί στο όνομά του παρά για οποιονδήποτε άλλο σκοπό, με εξαίρεση τη θρησκεία. Οι δημαγωγοί επί αιώνες ξεσηκώνουν φανατικούς όχλους επιρρίπτοντας όλα τα προβλήματά τους σε κάποια γειτονική εθνική ομάδα».

Το μακραίωνο μίσος για άλλες εθνότητες, φυλές ή εθνικότητες βρίσκεται πίσω από πολλά προβλήματα του σημερινού κόσμου. Επίσης, η ξενοφοβία αυξάνει. Είναι ενδιαφέρον, όμως, ότι μια ομάδα Γερμανών κοινωνιολόγων διαπίστωσε πως η ξενοφοβία είναι πιο έντονη εκεί όπου ζουν λίγοι ξένοι. Αυτό φαίνεται να αποδεικνύει ότι η ξενοφοβία προκαλείται συχνότερα από την προκατάληψη παρά από την προσωπική εμπειρία. «Οι προκαταλήψεις των νέων υποθάλπονται κυρίως από τους φίλους τους και από τις οικογένειές τους», διαπίστωσαν οι κοινωνιολόγοι. Πράγματι, το 77 τοις εκατό εκείνων που ρωτήθηκαν, μολονότι επιδοκίμαζαν την προκατάληψη, δεν είχαν άμεση επαφή με ξένους, ή αν είχαν, αυτή ήταν ελάχιστη.

Το να διδάξει κάποιος το μάθημα της ιδιοτέλειας δεν είναι δύσκολο, επειδή όλοι μας έχουμε κληρονομήσει κάποιο βαθμό ιδιοτέλειας από ατελείς γονείς. Αλλά τι ρόλο παίζει η θρησκεία στη μάχη μεταξύ αγάπης και μίσους;

Τι Διδάσκει η Θρησκεία;

Οι άνθρωποι γενικά πιστεύουν ότι η θρησκεία προάγει την αγάπη. Αλλά αν αληθεύει αυτό, γιατί είναι οι θρησκευτικές διαφορές η βασική αιτία της έντασης που επικρατεί στη Βόρεια Ιρλανδία, στη Μέση Ανατολή και στην Ινδία, για να αναφέρουμε μόνο τρία παραδείγματα; Ασφαλώς, μερικοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι οι πολιτικές, και όχι οι θρησκευτικές, διαφορές ευθύνονται για τις ταραχές. Αυτό αποτελεί αμφιλεγόμενο σημείο. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, είναι προφανές ότι η οργανωμένη θρησκεία έχει αποτύχει να ενσταλάξει στους ανθρώπους μια αγάπη αρκετά ισχυρή ώστε να ξεπεράσουν τις πολιτικές και τις εθνικές προκαταλήψεις. Πολλοί Καθολικοί και Ορθόδοξοι πιστοί, καθώς και πιστοί άλλων θρησκειών, δικαιολογούν την προκατάληψη, η οποία οδηγεί στη βία.

Δεν υπάρχει τίποτα το εσφαλμένο στο να προσπαθεί κάποιο άτομο να αντικρούσει τις διδασκαλίες και τις συνήθειες μιας θρησκευτικής ομάδας που ίσως αισθάνεται ότι είναι λανθασμένες. Αλλά του δίνει αυτό το γεγονός το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει βία για να καταπολεμήσει εκείνη την ομάδα ή τα μέλη της; Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας (The Encyclopedia of Religion) με ειλικρίνεια παραδέχεται: «Στην ιστορία της Εγγύς Ανατολής και της Ευρώπης, οι θρησκευτικοί ηγέτες επανειλημμένα έχουν διατάξει να γίνουν βίαιες επιθέσεις εναντίον άλλων θρησκευτικών ομάδων».

Αυτή η εγκυκλοπαίδεια αποκαλύπτει ότι η βία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θρησκείας, λέγοντας: «Οι Δαρβινιστές δεν είναι οι μόνοι που αποδέχονται ότι οι συγκρούσεις είναι αναγκαίες τόσο για τις κοινωνικές όσο και για τις ψυχολογικές διεργασίες ανάπτυξης. Η θρησκεία αποτελεί αστείρευτη πηγή συγκρούσεων, βίας και, συνεπώς, ανάπτυξης».

Η βία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με βάση το ότι είναι αναγκαία για την ανάπτυξη, γιατί αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με μια πολύ γνωστή αρχή που έθεσε ο Ιησούς Χριστός όταν ο απόστολος Πέτρος προσπάθησε να τον προστατέψει. Ο Πέτρος «άπλωσε το χέρι του και τράβηξε το σπαθί του και χτύπησε το δούλο του αρχιερέα και του έκοψε το αφτί. Τότε ο Ιησούς τού είπε: ‘Επίστρεψε το σπαθί σου στη θέση του, γιατί όλοι εκείνοι που παίρνουν σπαθί θα αφανιστούν με σπαθί’».—Ματθαίος 26:51, 52· Ιωάννης 18:10, 11.

Η βία εναντίον μεμονωμένων ατόμων—είτε πρόκειται για καλά είτε για κακά άτομα—δεν αποτελεί οδό αγάπης. Συνεπώς, οι άνθρωποι που καταφεύγουν στη βία διαψεύδουν τον ισχυρισμό τους ότι ενεργούν μιμούμενοι έναν στοργικό Θεό. Ο συγγραφέας Έιμος Οζ πρόσφατα παρατήρησε: «Είναι χαρακτηριστικό των φανατικών θρησκευόμενων . . . ότι οι ‘εντολές’ που λαβαίνουν από τον Θεό είναι πάντοτε, στην ουσία, η εξής μία εντολή: Πρέπει να σκοτώσεις. Ο θεός όλων των φανατικών μοιάζει περισσότερο με τον διάβολο».

Η Αγία Γραφή λέει κάτι παρόμοιο: «Τα παιδιά του Θεού και τα παιδιά του Διαβόλου φαίνονται από το εξής γεγονός: Ο καθένας που δεν εμμένει στη δικαιοσύνη δεν προέρχεται από τον Θεό ούτε αυτός που δεν αγαπάει τον αδελφό του. Ο καθένας που μισεί τον αδελφό του είναι ανθρωποκτόνος, και γνωρίζετε ότι κανένας ανθρωποκτόνος δεν έχει αιώνια ζωή που να παραμένει σε αυτόν. Αν κανείς πει: ‘Αγαπώ τον Θεό’, και εντούτοις μισεί τον αδελφό του, είναι ψεύτης. Διότι αυτός που δεν αγαπάει τον αδελφό του, τον οποίο έχει δει, δεν μπορεί να αγαπάει τον Θεό, τον οποίο δεν έχει δει. Και αυτή την εντολή έχουμε από αυτόν, ότι εκείνος που αγαπάει τον Θεό πρέπει να αγαπάει και τον αδελφό του».—1 Ιωάννη 3:10, 15· 4:20, 21.

Η αληθινή θρησκεία πρέπει να ακολουθεί ένα πρότυπο αγάπης το οποίο περιλαμβάνει το να εκδηλώνουμε αγάπη ακόμα και στους εχθρούς μας. Για τον Ιεχωβά διαβάζουμε: «Αυτός κάνει τον ήλιο του να ανατέλλει σε πονηρούς και αγαθούς και κάνει τη βροχή να πέφτει σε δικαίους και αδίκους». (Ματθαίος 5:44, 45· βλέπε επίσης 1 Ιωάννη 4:7-10.) Πόσο διαφέρει από τον Σατανά, το θεό του μίσους! Εκείνος δελεάζει και παραπλανά τους ανθρώπους ώστε να ζουν μια ζωή ασωτίας, εγκλήματος και ιδιοτέλειας, γεμίζοντας έτσι τη ζωή τους με πόνο και δυστυχία. Στο μεταξύ, γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτός ο διεστραμμένος τρόπος ζωής τελικά θα τους οδηγήσει στην καταστροφή. Αξίζει να υπηρετεί κανείς έναν τέτοιο θεό, ο οποίος είναι ανίκανος—προφανώς ακόμα και απρόθυμος—να προστατέψει τους ακολούθους του;

Φόβος, Θυμός ή Πληγωμένα Αισθήματα

Είναι εύκολο να επιβεβαιωθεί ότι αυτοί οι παράγοντες πυροδοτούν το μίσος. Μια είδηση στο περιοδικό Τάιμ λέει: «Από την ταραγμένη δεκαετία του 1930 έχει να επωφεληθεί το συνονθύλευμα των ακροδεξιών κινημάτων της Ευρώπης από τόσο πολλές φαινομενικές ευκαιρίες. . . . Φοβούμενοι για τις εργασίες τους, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν με παγερό θυμό την ανικανότητα των κεντρώων κυβερνήσεων και χρησιμοποιούν ως εξιλαστήρια θύματα τους ξένους που υπάρχουν ανάμεσά τους». Ο Γιορκ Σίντλερ, στην εφημερίδα Ράινισερ Μέρκουρ/Κριστ ουντ Βελτ (Rheinischer Merkur/Christ und Welt), έστρεψε την προσοχή στους δεκάδες χιλιάδες πολιτικούς πρόσφυγες οι οποίοι έχουν κατακλύσει τη Γερμανία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η εφημερίδα Δε Τζέρμαν Τρίμπιουν (The German Tribune) προειδοποιεί: «Ο ρατσισμός βρίσκεται σε άνοδο σε όλη την Ευρώπη». Η εισροή τόσο πολλών μεταναστών δημιουργεί αισθήματα μίσους. Οι άνθρωποι παραπονιούνται: ‘Μας στοιχίζουν χρήματα, μας παίρνουν τις δουλειές μας, είναι απειλή για τις κόρες μας’. Ο Θίοντορ Ζέλντιν, καθηγητής του Κολεγίου Σεντ Άντονι της Οξφόρδης, είπε ότι οι άνθρωποι «είναι βίαιοι επειδή αισθάνονται ότι απειλούνται ή ότι ταπεινώνονται. Αυτές είναι οι αιτίες του θυμού τους οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν».

Η δημοσιογράφος της βρετανικής τηλεόρασης Τζόουν Μπέικγουελ χρησιμοποιεί κατάλληλες λέξεις για να περιγράψει τον κόσμο μας, έναν κόσμο που διδάσκει τους πολίτες του να μισούν. Η ίδια γράφει: «Δεν είμαι ορθόδοξη Χριστιανή, αλλά αναγνωρίζω στη διδασκαλία του Ιησού μια βαθιά και απόλυτη αλήθεια: κακό είναι η καταστροφική έλλειψη αγάπης. . . . Γνωρίζω ότι ζούμε σε μια κοινωνία που δεν πιστεύει και πολύ στο δόγμα της αγάπης. Μάλιστα, μια κοινωνία που είναι τόσο φανταχτερή ώστε απορρίπτει αυτό το δόγμα ως απλοϊκό, συναισθηματικό, ουτοπικό, και χλευάζει το να θέτει κάποιος τη φροντίδα και την ανιδιοτέλεια πάνω από το κέρδος και το συμφέρον. ‘Ας είμαστε ρεαλιστές’ λέει καθώς κλείνει την τελευταία συμφωνία, δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της και μικροποιεί τις αποδείξεις που φανερώνουν ξεκάθαρα ότι φταίει. Αυτός ο κόσμος δημιουργεί αποτυχημένους, μοναχικούς ανθρώπους, άτομα που δεν απέκτησαν αυτά που η κοινωνία θεωρεί προτεραιότητες, δηλαδή την επιτυχία, τον αυτοσεβασμό και τις ευτυχισμένες οικογένειες».

Είναι σαφές ότι ο θεός αυτού του κόσμου, ο Σατανάς, διδάσκει τους ανθρώπους να μισούν. Αλλά ως άτομα μπορούμε να μάθουμε να αγαπάμε. Το επόμενο άρθρο θα δείξει ότι αυτό είναι εφικτό.