Η μετάνοια περιλαμβάνει και τη διάνοια και την καρδιά.

Η καρδιά συλλαμβάνει το νόημα. Για να μετανοήσει, λοιπόν, κανείς πρέπει κατ’ αρχάς να ακούσει και να δει με κατανόηση, έχοντας δεκτική καρδιά. (Παράβαλε Ησ 6:9, 10· Ματ 13:13-15· Πρ 28:26, 27.) Δεν αντιλαμβάνεται μόνο η διάνοια αυτό που ακούει το αφτί και βλέπει το μάτι, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι όσοι μετανοούν “συλλαμβάνουν το νόημα με την καρδιά τους”. (Ματ 13:15· Ιωα 12:40· Πρ 28:27) Αυτοί, λοιπόν, δεν αναγνωρίζουν μόνο διανοητικά ότι οι οδοί τους είναι εσφαλμένες, αλλά συνειδητοποιούν αυτό το γεγονός με την καρδιά τους. Όσοι έχουν ήδη γνώση για τον Θεό ίσως πρέπει να “υπενθυμίσουν στην καρδιά τους” τη γνώση για αυτόν και τις εντολές του (Δευ 4:39· παράβαλε Παρ 24:32· Ησ 44:18-20) ώστε να «συνέλθουν». (1Βα 8:47) Έχοντας λάβει από την καρδιά τους τη σωστή υποκίνηση, μπορούν να “ανακαινίσουν το νου τους, ώστε να αποδείξουν στον εαυτό τους το καλό και ευπρόσδεκτο και τέλειο θέλημα του Θεού”.—Ρω 12:2.

Αν υπάρχει πίστη και αγάπη για τον Θεό στην καρδιά του ατόμου, θα υπάρξει ειλικρινής μεταμέλεια, λύπη για την εσφαλμένη πορεία. Η εκτίμηση για την αγαθότητα και τη μεγαλοσύνη του Θεού θα κάνει τους παραβάτες να αισθανθούν έντονες τύψεις για το όνειδος που έχουν επιφέρει στο όνομά του. (Παράβαλε Ιωβ 42:1-6.) Η αγάπη για τον πλησίον θα τους κάνει επίσης να θλιβούν για το κακό που έχουν κάνει σε άλλους, για το αρνητικό παράδειγμα που έχουν θέσει, ίσως δε και για τον τρόπο με τον οποίο έχουν κηλιδώσει την υπόληψη του λαού του Θεού στους έξω. Επιζητούν τη συγχώρηση επειδή επιθυμούν να τιμούν το όνομα του Θεού και να εργάζονται για το καλό του πλησίον τους. (1Βα 8:33, 34· Ψλ 25:7-11· 51:11-15· Δα 9:18, 19) Εκδηλώνοντας μετάνοια, έχουν «συντετριμμένη καρδιά», «συντετριμμένο και ταπεινό πνεύμα» (Ψλ 34:18· 51:17· Ησ 57:15), “τρέμουν το λόγο του [Θεού]” ο οποίος καλεί σε μετάνοια (Ησ 66:2) και, στην ουσία, “έρχονται τρέμοντας στον Ιεχωβά και στην αγαθότητά του”. (Ωσ 3:5) Όταν ο Δαβίδ ενήργησε ανόητα στο ζήτημα της απογραφής, “η καρδιά του άρχισε να τον τύπτει”.—2Σα 24:10.

Επομένως, πρέπει να υπάρξει σαφής απόρριψη της κακής πορείας, ολόκαρδο μίσος και απέχθεια για αυτήν (Ψλ 97:10· 101:3· 119:104· Ρω 12:9· παράβαλε Εβρ 1:9· Ιου 23), διότι «ο φόβος του Ιεχωβά σημαίνει να μισεί κανείς το κακό», το οποίο περιλαμβάνει την αυτοεξύψωση, την υπερηφάνεια, τον κακό δρόμο και το διεστραμμένο στόμα. (Παρ 8:13· 4:24) Παράλληλα με αυτό, πρέπει να υπάρξει αγάπη για τη δικαιοσύνη και ακλόνητη αποφασιστικότητα για προσκόλληση στο εξής σε μια δίκαιη πορεία. Χωρίς το μίσος για το κακό και την αγάπη για τη δικαιοσύνη, δεν θα υπάρξει γνήσια ώθηση προς τη μετάνοια ούτε θα υπάρξει στη συνέχεια ουσιαστική μεταστροφή. Παραδείγματος χάρη, ο Βασιλιάς Ροβοάμ ταπείνωσε τον εαυτό του όταν υπέστη την εκδήλωση του θυμού του Ιεχωβά, αλλά μετά «έπραξε το κακό, γιατί δεν είχε προσηλώσει την καρδιά του στο να αναζητάει τον Ιεχωβά».—2Χρ 12:12-14· παράβαλε Ωσ 6:4-6.

Έτσι λοιπόν, η μεταμέλεια, οι τύψεις και τα δάκρυα δεν αποτελούν βέβαιο κριτήριο της γνήσιας μετάνοιας. Το κίνητρο της καρδιάς είναι ο καθοριστικός παράγοντας.