13. Ποια πολύτιμα αποσπάσματα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, και πόση αξία έχουν αυτά;

¹³ Εξακολουθεί να υπάρχει διαθέσιμος για μελέτη σήμερα σημαντικός αριθμός αποσπασμάτων της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, τα οποία είναι γραμμένα σε πάπυρο. Αυτά είναι πολύτιμα, επειδή ανήκουν στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους και, μολονότι συχνά είναι μόνο λίγα εδάφια ή κεφάλαια, βοηθούν να καθοριστεί τι ακριβώς έλεγε το κείμενο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα. Η συλλογή των Πάπυρων Φουάντ (Αρ. 266 στον Κατάλογο Χειρογράφων) ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο το 1939 και έχει διαπιστωθεί ότι είναι του 1ου αιώνα Π.Κ.Χ. Περιέχει τμήματα των βιβλίων Γένεσις και Δευτερονόμιον. Στα αποσπάσματα του βιβλίου Γένεσις δεν εμφανίζεται το θείο όνομα, λόγω ατελούς διαφύλαξης. Αλλά, στο βιβλίο Δευτερονόμιον εμφανίζεται σε διάφορα μέρη, γραμμένο με τετράγωνους εβραϊκούς χαρακτήρες μέσα στο ελληνικό κείμενο.d Άλλοι πάπυροι τοποθετούνται χρονολογικά στον 4ο αιώνα Κ.Χ. περίπου, τότε που άρχισε να χρησιμοποιείται ως υλικό για τα χειρόγραφα η πιο ανθεκτική περγαμηνή βέλουμ (vellum), που ήταν εξαίρετης ποιότητας και φτιαχνόταν συνήθως από δέρμα μοσχαριού, αρνιού ή κατσικιού.

14. (α) Τι πιστοποιεί ο Ωριγένης όσον αφορά τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα; (β) Πότε και πώς παραποιήθηκε η Μετάφραση των Εβδομήκοντα; (γ) Ποια μαρτυρία θα πρέπει να έδιναν οι πρώτοι Χριστιανοί χρησιμοποιώντας τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα;

¹⁴ Είναι ενδιαφέρον ότι το θείο όνομα, στη μορφή του Τετραγράμματου, εμφανίζεται και στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα την οποία περιέχει το εξάστηλο έργο του Ωριγένη Εξαπλά, που ολοκληρώθηκε γύρω στο 245 Κ.Χ. Ο Ωριγένης, σχολιάζοντας το εδάφιο Ψαλμός 2:2, έγραψε για τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα: «Στα πιο ακριβή χειρόγραφα ΤΟ ΟΝΟΜΑ εμφανίζεται με εβραϊκούς χαρακτήρες, όχι όμως με σημερινούς εβραϊκούς [χαρακτήρες], αλλά με τους πιο αρχαίους».e Οι αποδείξεις δείχνουν αναμφισβήτητα ότι η Μετάφραση των Εβδομήκοντα παραποιήθηκε αρκετά νωρίς, κι έτσι το Τετραγράμματο αντικαταστάθηκε από τις λέξεις Κύριος και Θεός. Εφόσον οι πρώτοι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν χειρόγραφα που περιείχαν το θείο όνομα, δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτοί, ακολουθώντας την Ιουδαϊκή παράδοση, παρέλειπαν να προφέρουν «ΤΟ ΟΝΟΜΑ» όταν επιτελούσαν τη διακονία τους. Θα πρέπει να μπορούσαν να δίνουν μαρτυρία για το όνομα του Ιεχωβά απευθείας από την ελληνική Μετάφραση των Εβδομήκοντα.

15. (α) Χρησιμοποιώντας τον πίνακα της σελίδας 314, περιγράψτε τα χειρόγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα που υπάρχουν σε διάφορα είδη περγαμηνής. (β) Πού τα αναφέρει αυτά η Μετάφραση Νέου Κόσμου;

¹⁵ Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες χειρόγραφα της ελληνικής Μετάφρασης των Εβδομήκοντα σε περγαμηνή βέλουμ, καθώς και σε άλλα είδη περγαμηνής. Μερικά απ’ αυτά, που γράφτηκαν μεταξύ του 4ου και του 9ου αιώνα Κ.Χ., είναι σημαντικά, επειδή καλύπτουν μεγάλα τμήματα των Εβραϊκών Γραφών. Είναι γνωστά ως μεγαλογράμματα, γιατί είναι γραμμένα μόνο με μεγάλα κεφαλαία γράμματα που δεν ενώνονται μεταξύ τους. Τα υπόλοιπα λέγονται μικρογράμματα, γιατί είναι γραμμένα με μικρότερους χαρακτήρες επισεσυρμένης γραφής. Τα μικρογράμματα χειρόγραφα προτιμούνταν από τον 9ο αιώνα ως τότε που εφευρέθηκε η τυπογραφία. Τα σημαντικότερα μεγαλογράμματα χειρόγραφα του 4ου και 5ου αιώνα, δηλαδή το Βατικανό Αρ. 1209, το Σιναϊτικό και το Αλεξανδρινό, περιέχουν όλα την ελληνική Μετάφραση των Εβδομήκοντα με μερικές μικροπαραλλαγές. Τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα την αναφέρουν συχνά οι υποσημειώσεις και τα σχόλια της Μετάφρασης Νέου Κόσμου.f

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΒΡΑΪΚΗ

17. Ποιοι ήταν οι γραμματείς ή Σοφερείμ, και για ποιο λόγο τους κατέκρινε ο Ιησούς;

¹⁷ Οι Σοφερείμ. Αυτοί που αντέγραφαν τις Εβραϊκές Γραφές από τις μέρες του Έσδρα μέχρι τον καιρό του Ιησού ονομάζονταν γραμματείς ή Σοφερείμ. Με τον καιρό αυτοί άρχισαν να ελευθεριάζουν, κάνοντας αλλαγές στο κείμενο. Μάλιστα ο ίδιος ο Ιησούς κατέκρινε έντονα αυτούς τους δήθεν φύλακες του Νόμου επειδή έπαιρναν αρμοδιότητες που δεν τους ανήκαν.—Ματθ. 23:2, 14.

18. (α) Ποιοι ήταν οι Μασορίτες, και ποια πολύτιμα σχόλια έχουν κάνει στο Εβραϊκό κείμενο; (β) Ποια είναι μερικά παραδείγματα των διορθώσεων που έκαναν αυτοί, όπως σημειώνονται στη Μετάφραση Νέου Κόσμου;

¹⁸ Η Μασόρα Αποκαλύπτει Αλλαγές. Οι διάδοχοι των Σοφερείμ στο έργο της αντιγραφής, στους αιώνες μετά τον Χριστό, έγιναν γνωστοί ως Μασορίτες. Αυτοί επισήμαιναν τις αλλαγές που είχαν κάνει οι προγενέστεροι Σοφερείμ, καταγράφοντάς τες στο περιθώριο ή στο τέλος του Εβραϊκού κειμένου. Αυτές οι περιθωριακές σημειώσεις έγιναν γνωστές ως Μασόρα. Η Μασόρα περιείχε τα 15 ιδιαίτερα στίγματα των Σοφερείμ, δηλαδή τις 15 λέξεις ή φράσεις του Εβραϊκού κειμένου που ήταν σημειωμένες με τελείες ή γραμμές. Μερικά απ’ αυτά τα στίγματα δεν επηρεάζουν τη μετάφραση ή την ερμηνεία στην ελληνική, άλλα όμως την επηρεάζουν και είναι ουσιώδη.h Οι Σοφερείμ άφησαν το δεισιδαιμονικό τους φόβο για την προφορά του ονόματος Ιεχωβά να τους παγιδεύσει, κι έτσι άλλαξαν αυτό το όνομα και το έκαναν Αδωνάι (Κύριος) σε 134 μέρη και Ελοχίμ (Θεός) σε μερικές περιπτώσεις. Η Μασόρα καταγράφει αυτές τις αλλαγές.i Επίσης, οι Σοφερείμ ή οι πρώτοι γραμματείς φέρουν την ευθύνη για 18 τουλάχιστον τροποποιήσεις (διορθώσεις), σύμφωνα με μια σημείωση στη Μασόρα, αν και προφανώς υπήρχαν ακόμη περισσότερες.j Αυτές οι τροποποιήσεις πολύ πιθανόν να έγιναν με καλές προθέσεις, επειδή η αρχική περικοπή φαινόταν να δείχνει είτε ανευλάβεια για τον Θεό είτε έλλειψη σεβασμού για τους επίγειους αντιπροσώπους του.

19. Τι είναι το συμφωνικό Εβραϊκό κείμενο, και πότε σταθεροποιήθηκε η μορφή του;

¹⁹ Το Συμφωνικό Κείμενο. Το εβραϊκό αλφάβητο αποτελείται από 22 σύμφωνα και δεν έχει φωνήεντα. Αρχικά, ο αναγνώστης έπρεπε να προσθέτει τους ήχους των φωνηέντων, πράγμα που έκανε επειδή ήξερε τη γλώσσα. Όταν έγραφε κανείς στην εβραϊκή ήταν σαν να έγραφε συντομογραφίες. Ακόμη και στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα υπάρχουν πολλές πάγιες συντομογραφίες που χρησιμοποιεί ο κόσμος και περιέχουν μόνο σύμφωνα. Για παράδειγμα, υπάρχει το δρχ. που είναι συντομογραφία της λέξης «δραχμές». Παρόμοια, η εβραϊκή γλώσσα αποτελούνταν από λέξεις που είχαν μόνο σύμφωνα. Έτσι, με τη φράση «συμφωνικό κείμενο» εννοούμε το Εβραϊκό κείμενο που δεν έχει κανένα σημάδι που να προσδιορίζει τα φωνήεντα. Η μορφή του συμφωνικού κειμένου των χειρογράφων των Εβραϊκών Γραφών σταθεροποιήθηκε μεταξύ του 1ου και του 2ου αιώνα Κ.Χ., αν και συνέχισαν να κυκλοφορούν για κάποιο διάστημα χειρόγραφα με κάποιες παραλλαγές στο κείμενο. Δεν γίνονταν πλέον αλλαγές στο κείμενο, σε αντίθεση με την προγενέστερη περίοδο των Σοφερείμ.

20. Τι έκαναν οι Μασορίτες σε σχέση με το Εβραϊκό κείμενο;

²⁰ Το Μασοριτικό Κείμενο. Μετά τα μέσα της πρώτης χιλιετίας Κ.Χ., οι Μασορίτες (στην εβραϊκή, μπααλέι χαμασοράχ, που σημαίνει «οι Δάσκαλοι της Παράδοσης») καθιέρωσαν ένα σύστημα με σημάδια που προσδιόριζαν τα φωνήεντα και τον τονισμό. Αυτά τα γραπτά σημάδια βοηθούσαν στην ανάγνωση και στην προφορά των φθόγγων των φωνηέντων, ενώ προηγουμένως η προφορά μεταδιδόταν μέσω παράδοσης από στόμα σε στόμα. Οι Μασορίτες δεν έκαναν καθόλου αλλαγές στα κείμενα που αντέγραφαν, αλλά έκαναν περιθωριακές σημειώσεις στη Μασόρα όπως αυτοί έκριναν κατάλληλο. Πρόσεχαν πολύ να μην ελευθεριάσουν καθόλου στο κείμενο. Επιπρόσθετα, στη Μασόρα τους, εφιστούσαν την προσοχή σε ιδιομορφίες του κειμένου και έδιναν το σωστό τρόπο ανάγνωσης όπου το θεωρούσαν αναγκαίο.

21. Τι είναι το Μασοριτικό κείμενο;

²¹ Τρεις σχολές Μασοριτών ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη κάποιου συστήματος για το φωνηεντισμό και τον τονισμό του συμφωνικού κειμένου, συγκεκριμένα η Βαβυλωνιακή, η Παλαιστινιακή και αυτή της Τιβεριάδας. Το Εβραϊκό κείμενο που υπάρχει τώρα στις εβραϊκές εκδόσεις της Αγίας Γραφής λέγεται Μασοριτικό κείμενο και χρησιμοποιεί το σύστημα που επινόησαν οι Μασορίτες της σχολής της Τιβεριάδας, μιας πόλης στη δυτική όχθη της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Οι υποσημειώσεις στη Μετάφραση Νέου Κόσμου αναφέρουν πολλές φορές το Μασοριτικό κείμενο (με το σύμβολο M) και τις περιθωριακές του σημειώσεις, τη Μασόρα (με το σύμβολο M^margin).k

22. Από την οικογένεια των κειμένων της Βαβυλωνιακής σχολής, ποιο χειρόγραφο είναι διαθέσιμο, και τι δείχνει η σύγκριση αυτού του χειρογράφου με το κείμενο της σχολής της Τιβεριάδας;

²² Η Παλαιστινιακή σχολή έβαζε τα σημάδια για τα φωνήεντα πάνω από τα σύμφωνα. Μόνο ένας μικρός αριθμός τέτοιων χειρογράφων έχει φτάσει ως εμάς, και αυτά δείχνουν ότι το σύστημα που ακολουθούσαν ήταν ατελές. Παρόμοια, και στο σύστημα της Βαβυλωνιακής σχολής τα σημάδια για τα φωνήεντα έμπαιναν πάνω από την κάθε γραμμή. Ένα χειρόγραφο που δείχνει το σύστημα της Βαβυλωνιακής σχολής είναι ο Προφητικός Κώδικας της Πετρούπολης, του 916 Κ.Χ., που φυλάσσεται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Λένινγκραντ, στην Ε.Σ.Σ.Δ. Αυτός ο κώδικας περιέχει τα βιβλία Ησαΐας, Ιερεμίας, Ιεζεκιήλ και τους «μικρούς» προφήτες, με περιθωριακές σημειώσεις (Μασόρα). Οι λόγιοι έχουν εξετάσει με μεγάλο ενδιαφέρον αυτό το χειρόγραφο και το έχουν συγκρίνει με το κείμενο της σχολής της Τιβεριάδας. Μολονότι αυτό το χειρόγραφο ακολουθεί σύστημα με σημάδια πάνω από τη γραμμή του κειμένου, στην ουσία ακολουθεί το κείμενο της σχολής της Τιβεριάδας σε ό,τι αφορά το συμφωνικό κείμενό του, τα φωνήεντά του και τη Μασόρα. Το Βρετανικό Μουσείο έχει ένα αντίγραφο του κειμένου της Πεντατεύχου που είναι προϊόν της Βαβυλωνιακής σχολής και το οποίο, όπως διαπιστώθηκε, στην ουσία συμφωνεί με το κείμενο της σχολής της Τιβεριάδας.

23. Ποια σειρά χειρογράφων στην εβραϊκή έχει βρεθεί κοντά στη Νεκρά Θάλασσα;

²³ Ρόλοι της Νεκράς Θαλάσσης. Το έτος 1947 ανοίχτηκε ένα καινούριο και συναρπαστικό κεφάλαιο στην ιστορία των χειρογράφων των Εβραϊκών Γραφών. Σ’ ένα σπήλαιο στο Ουάντι Κουμράν (Ναχάλ Κουμεράν), στην περιοχή της Νεκράς Θαλάσσης, ανακαλύφθηκε ο πρώτος Ρόλος του Ησαΐα, μαζί με άλλους ρόλους Βιβλικών και μη Βιβλικών κειμένων. Ύστερα από λίγο καιρό δημοσιεύθηκε ένα πλήρες φωτοαντίγραφο αυτού του καλοδιατηρημένου Ρόλου του Ησαΐα (1QIs^a) για να μελετηθεί από τους λόγιους. Πιστεύεται ότι ο ρόλος πρέπει να τοποθετηθεί χρονολογικά προς το τέλος του 2ου αιώνα Π.Κ.Χ. Πραγματικά μια απίστευτη ανακάλυψη—ένα χειρόγραφο στην εβραϊκή περίπου 1.000 έτη αρχαιότερο από το παλιότερο υπάρχον χειρόγραφο με το αποδεκτό Μασοριτικό κείμενο του βιβλίου του Ησαΐα!l Από άλλα σπήλαια στο Κουμράν ήρθαν στο φως αποσπάσματα 170 και πλέον ρόλων που είχαν μέρη όλων των βιβλίων των Εβραϊκών Γραφών εκτός του βιβλίου Εσθήρ. Οι μελέτες αυτών των ρόλων συνεχίζονται ακόμη.

24. Τι δείχνει η σύγκριση αυτών των χειρογράφων με το Μασοριτικό κείμενο, και πώς τα χρησιμοποιεί αυτά η Μετάφραση Νέου Κόσμου;

²⁴ Ένας λόγιος αναφέρει ότι η έρευνα που έκανε για το μακροσκελή Ψαλμό 119, σ’ ένα σημαντικό Ρόλο της Νεκράς Θαλάσσης, το Ρόλο των Ψαλμών (11QPs^a), δείχνει πως αυτός ο Ψαλμός βρίσκεται σε πλήρη σχεδόν λεκτική συμφωνία με το Μασοριτικό κείμενο του Ψαλμού 119. Σχετικά με το Ρόλο των Ψαλμών, ο καθηγητής Τζ. Α. Σάντερς παρατήρησε τα εξής: «Οι περισσότερες από [τις παραλλαγές] είναι ορθογραφικές και έχουν σημασία μόνο για εκείνους τους λόγιους που ενδιαφέρονται να βρουν στοιχεία για την προφορά της εβραϊκής γλώσσας κατά την αρχαιότητα και για παρόμοια θέματα».a Και άλλα δείγματα αυτών των αξιόλογων αρχαίων χειρογράφων δεν δείχνουν μεγάλες παραλλαγές, στις περισσότερες περιπτώσεις. Ο Ρόλος του Ησαΐα, μολονότι παρουσιάζει μερικές διαφορές στην ορθογραφία και στο συντακτικό, δεν διαφέρει νοηματικά. Αυτός ο δημοσιευμένος Ρόλος του Ησαΐα εξετάστηκε ως προς τις παραλλαγές του κατά την προετοιμασία της Μετάφρασης Νέου Κόσμου, και γίνονται ορισμένες αναφορές σ’ αυτόν.b