Μια Ματιά από τον 29ο Όροφο

ΟΤΑΝ βγαίνετε από το ασανσέρ στον 29ο όροφο του κτιρίου των Ηνωμένων Εθνών που βρίσκεται στην Πόλη της Νέας Υόρκης, μια μικρή μπλε επιγραφή σάς κατευθύνει στο Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Αυτό το γραφείο λειτουργεί ως σύνδεσμος εκπροσωπώντας τα κεντρικά γραφεία της Ύπατης Αρμοστείας που εδρεύουν στη Γενεύη της Ελβετίας—το κέντρο των δραστηριοτήτων του Ο.Η.Ε. όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν και η Μαίρη Ρόμπινσον κατέχει τη θέση του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Γενεύη, υπεύθυνη του γραφείου στη Νέα Υόρκη είναι η ελληνικής καταγωγής Έλσα Σταματοπούλου. Στην αρχή του έτους, η κ. Σταματοπούλου είχε την καλοσύνη να δεχτεί έναν αρθρογράφο του Ξύπνα! και ανασκόπησε πέντε δεκαετίες δραστηριοτήτων σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα της συνέντευξης.

Ε. Ποια πρόοδος πιστεύετε ότι έχει σημειωθεί όσον αφορά την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Α. Θα σας αναφέρω τρία παραδείγματα προόδου: Πρώτον, πριν από 50 χρόνια δεν υπήρχε καν η ιδέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διεθνή σκηνή· σήμερα είναι στην ημερήσια διάταξη, έτοιμη για δράση. Κυβερνήσεις οι οποίες δεν είχαν ακούσει ποτέ για ανθρώπινα δικαιώματα πριν από μερικές δεκαετίες τώρα μιλάνε για αυτά. Δεύτερον, έχουμε τώρα ένα διεθνή κώδικα νόμων, δηλαδή ένα νομικό βιβλίο, που αποτελείται από πολυάριθμες συμβάσεις οι οποίες υπαγορεύουν εγγράφως στις διάφορες κυβερνήσεις τις υποχρεώσεις που έχουν απέναντι στους υπηκόους τους. [Βλέπε το πλαίσιο «Ο Διεθνής Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», στη σελίδα 7.] Απαιτήθηκαν πολλά χρόνια σκληρής εργασίας για να συνταχθεί αυτός ο κώδικας. Είμαστε πάρα πολύ υπερήφανοι για αυτόν. Το τρίτο παράδειγμα είναι ότι σήμερα περισσότεροι άνθρωποι παρά ποτέ άλλοτε συμμετέχουν σε κινήματα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και είναι σε θέση να εκφράζονται εύγλωττα γύρω από ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ε. Ποια εμπόδια υπάρχουν;

Α. Ύστερα από 17 χρόνια εργασίας σε σχέση με προγράμματα του Ο.Η.Ε. για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντιλαμβάνομαι, βέβαια, ότι αντιμετωπίζουμε δυσεπίλυτα προβλήματα. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι ότι οι κυβερνήσεις συχνά θεωρούν πως τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πολιτικό ζήτημα και όχι ανθρωπιστικό. Μπορεί να είναι απρόθυμες να συμμορφωθούν με τις συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα επειδή πιστεύουν ότι απειλούνται πολιτικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα μένουν μόνο στα χαρτιά. Ένα ακόμη σοβαρό εμπόδιο είναι η ανικανότητα του Ο.Η.Ε. να αποτρέψει τις χονδροειδείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διάφορα μέρη όπως η πρώην Γιουγκοσλαβία, η Ρουάντα και, πιο πρόσφατα, η Αλγερία. Η ανικανότητα του Ο.Η.Ε. να αποτρέψει τις σφαγές που συνέβησαν σε αυτές τις χώρες ήταν μια τεράστια αποτυχία. Οι μηχανισμοί υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται στη θέση τους, αλλά κάποιος πρέπει να τους ενεργοποιήσει. Ποιος θα είναι αυτός; Όταν δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα των χωρών που θα μπορούσαν να παράσχουν προστασία, η πολιτική βούληση για να γίνουν οι ανάλογες ενέργειες και να σταματήσουν οι παραβιάσεις πολλές φορές λείπει.

Ε. Τι διαβλέπετε στο μέλλον;

Α. Διαβλέπω μια απειλή και μια υπόσχεση στο δρόμο που οδηγεί σε ανθρώπινα δικαιώματα για όλους. Αυτό το οποίο με ανησυχεί είναι η απειλή που συνεπάγεται η διεθνοποίηση της οικονομίας, η οποία δίνει σε μεγάλες επιχειρήσεις τα κίνητρα να εγκαθίστανται σε χώρες όπου υπάρχει χαμηλό εργατικό κόστος. Σήμερα, αν χρειαστεί, μπορούμε να επιρρίψουμε ευθύνες σε κυβερνήσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να ασκήσουμε πίεση σε αυτές. Αλλά σε ποιον μπορούμε να επιρρίψουμε ευθύνες για παραβιάσεις όταν πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες μεταβιβάζουν ολοένα και περισσότερο τη δύναμη από τις κυβερνήσεις στους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες; Το γεγονός ότι δεν ελέγχουμε αυτές τις οικονομικές δυνάμεις εξασθενίζει τη θέση των διακυβερνητικών οργανισμών όπως είναι ο Ο.Η.Ε. Σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αυτή η τάση είναι καταστροφική. Τώρα είναι ζήτημα αποφασιστικής σημασίας να πείσουμε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να συνδράμουν στο κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ε. Και ποια είναι η υπόσχεση;

Α. Η ανάπτυξη ενός διεθνούς πολιτισμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θέλω να πω ότι μέσω της εκπαίδευσης θα πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να γίνουν καλύτεροι γνώστες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ασφαλώς, αυτό είναι μια τεράστια πρόκληση επειδή περιλαμβάνει αλλαγή νοοτροπίας. Γι’ αυτόν το λόγο, πριν από δέκα χρόνια ο Ο.Η.Ε. ξεκίνησε μια παγκόσμια εκστρατεία δημόσιας πληροφόρησης προκειμένου να εκπαιδευτούν οι άνθρωποι σχετικά με τα δικαιώματά τους και οι χώρες σχετικά με τις ευθύνες τους. Επιπρόσθετα, ο Ο.Η.Ε. έχει ανακηρύξει τα έτη από το 1995 μέχρι το 2004 ως τη «Δεκαετία για την Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα». Ελπίζουμε ότι η εκπαίδευση θα μπορέσει να αλλάξει τη διάνοια και την καρδιά των ανθρώπων. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν Ευαγγέλιο, αλλά προσωπικά πιστεύω ακράδαντα στην εκπαίδευση όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ελπίζω ότι ο κόσμος θα υιοθετήσει τον πολιτισμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ιδεολογία του τον επόμενο αιώνα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

Ο Διεθνής Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Εκτός από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υπάρχει επίσης ο Διεθνής Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Πώς συνδέονται αυτά;

Αν συγκρίνετε το Διεθνή Χάρτη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με ένα βιβλίο πέντε κεφαλαίων, τότε η Οικουμενική Διακήρυξη μπορεί να παρομοιαστεί με το 1ο κεφάλαιο. Το 2ο και το 3ο κεφάλαιο είναι το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα. Τα κεφάλαια 4 και 5 περιλαμβάνουν από ένα Προαιρετικό Πρωτόκολλο.

Ενώ η Οικουμενική Διακήρυξη λέγεται ότι έχει ηθική αξία επειδή υπαγορεύει στα έθνη τι οφείλουν να κάνουν, αυτά τα επιπρόσθετα τέσσερα έγγραφα είναι δεσμευτικά από νομική άποψη επειδή υπαγορεύουν στα έθνη τι πρέπει να κάνουν. Μολονότι η εκπόνηση αυτών των εγγράφων άρχισε το 1949, πέρασαν δεκαετίες πριν τεθούν όλα σε ισχύ. Σήμερα, και τα τέσσερα αυτά έγγραφα μαζί με την Οικουμενική Διακήρυξη αποτελούν το Διεθνή Χάρτη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Εκτός από αυτόν το Διεθνή Χάρτη, ο Ο.Η.Ε. έχει επικυρώσει πάνω από 80 ακόμη συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Επομένως είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωμάτων που περιέχονται στο Διεθνή Χάρτη είναι οι πιο σημαντικές», σχολιάζει μια ειδικός σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Για παράδειγμα, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του 1990 είναι το ευρύτερα επικυρωμένο και οικουμενικό έγγραφο του Ο.Η.Ε., και όμως δεν αποτελεί μέρος του Διεθνούς Χάρτη. Ο όρος “Διεθνής Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων” επινοήθηκε περισσότερο για λόγους δημοσιότητας παρά ως επίσημη ιδέα. Και θα συμφωνείτε ότι είναι ελκυστική φράση».a

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Έλσα Σταματοπούλου

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία UN/DPI από J. Isaac